Lagostino

Lagostino / Cigala Nephrops norvegicus
Estado de conservación
Pouco preocupante
Clasificación científica
Reino: Animalia Filo: Arthropoda Subfilo: Crustacea Clase: Malacostraca Orde: Decapoda Suborde: Pleocyemata Infraorde: Astacidea Familia: Nephropidae Xénero: Nephrops Leach, 1814 Especie: N. norvegicus
Nome binomial
Nephrops norvegicus (Linnaeus, 1758)
Sinonimia
Referencia: Astacus norvegicus Fabricius, 1775 Astacus rugosus Rafinesque, 1814 Cancer norvegicus Linnaeus, 1758 Homarus norvegicus Weber, 1795 Nephrops norvegicus ssp. meridionalis Zariquiey Cenarro, 1935 Nephropsis cornubiensis Bate & Rowe, 1880

O lagostino ou cigala (Nephrops norvegicus), é un crustáceo decápodo da suborde dos pleociemados, infraorde dos astacideos, o tipo da familia dos nefrópidos (Nephropidae), e a única especie do xénero Nephrops. Trátase dunha especie comestible moi apreciada en gastronomía polo seu sabor.

Nome común

O Dicionario da Real Academia Galega dá á especie Nephrops norvegicus a denominación de lagostino ou cigala, sinalando a segunda como forma menos recomendable. Con todo, o termo lagostino é ambiguo pois é igualmente empregado polo antedito dicionario para designar outro crustáceo, o Penaeus kerathurus, que ten a casca máis branda e carece das pinzas que caracterizan o Nephrops norvegicus.

Outras fontes consultadas utilizan cigala para o Nephrops norvegicus e lagostino para o Penaeus kerathurus, ao igual que fai o castelán. O portal Pesca de Galicia.com, dependente da Consellería do Mar, tamén recolle estes dous nomes.

Finalmente, hai tamén autores que utilizan lagostino para o crustáceo Nephrops norvegicus e denominan gamba ao Penaeus kerathurus.

Descrición

As principais características do lagostino (ou cigala) son:

• Corpo alongado, de cor rosada, máis ou menos pálida, con rexións e franxas máis escuras, tirando a cor vermella, comprimido dorsoventralmente, especialmente na rexión abdominal, de até 24 cm de lonxitude, nos machos, e raramente máis de 15 cm nas femias (desde a punta do rostro até a punta da cola).
• Casca do cefalotórax relativamente curta e moi dura, xa que está fortemente calcificada.
• Rostro con dúas cristas lonxitudinais; outras cristas na casca e nas quelas (pinzas).
• Ollos grandes, negros, en forma de ril.
• Primeiro par de patas torácicas longo, con longas pinzas lixeiramente desiguais. Segundo e terceiro par tamén con pinzas.
• Abdome longo, protexido por placas tergais moi consistentes, con sucos transversais na rexión dorsal e marxes rematadas en ángulo agudo.
• Pleópodos pequenos; telson máis ancho na base e rematado nunha apertada pilosidade; urópodos arredondados que dan á aleta cuadal grande amplitude.

Bioloxía

Hábitat

Os lagostinos (ou cigalas) viven en fondos brandos (areosos ou lamacentos), agochados durante o día en tobos escavados por eles mesmos, ás veces longos e con máis dunha saída para escapar, a profundidades de entre os 40 e os 700 m, segundo a temperatura, aínda que máis frecuentemente entre os 200 e os 400 m. De noite abandonan os tobos á procura de presas.

Distribución

A especie Nephrops norvegicus está presente no nordeste do Atlántico, desde Islandia, as illas Feroe e Noruega até o sur de Portugal e o norte da costa atlántica de Marrocos, no mar do Norte e no mar Mediterráneo occidental e central. Está ausente no mar Báltico, no Mediterráneo oriental, no Bósforo e no mar Negro.

Nutrición

O lagostino ( ou cigala ) é un depredador que vive en solitario, cazando para alimentarse fundamentalmente vermes poliquetos, crustáceos anfípodos, ofiúras e outros pequenos animais bentónicos, incluídos peixes, que capturan de noite.

Reprodución

Os lagostinos (ou cigalas) alcanzan a madurez sexual entre os 3 e os 5 anos de vida, cando miden entre os 8 e os 10 cm. As femias desovan cada dous anos, xa que o emparellamento non vai seguido da fecundación inmediata dos óvulos, senón que os espermatozoides do macho son transportados pola femia durante un certo tempo no saco seminal, situado cerca da cavidade onde desembocan os ovidutos, e é precisamente ao saíren os óvulos cando estes son fecundados. A posta está formada por máis de 4 000 ovos de cor verdosa, que a femia leva entre as súas patas durante uns oito ou nove meses, cando eclosionan as larvas, que miden case 7 mm e nadan libremente durante dúas ou tres semanas. Despois da terceira muda, cando miden uns 11 mm de longo, descenden ao fondo, comezando a súa vida bentónica.

Comportamento ante o perigo

Cando se ven en perigo, os lagostinos (ou cigalas) sacoden fortemente a cola para cravar as espiñas que cobren todo o seu corpo no presunto agresor. Outras veces prefiren agocharse debaixo da lama deixando fóra só os ollos.

Taxonomía

A especie foi descrita por Linneo en 1758, baixo o nome de Cancer norvegicus. Posteriormente foi reclasificada no xénero Nephrops, creado por William Elford Leach en 1814. Este xénero é monoespecífico, é dicir, conta cunha soa especie, Nephrops norvegicus.

Etimoloxías

Xénero

O nome xenérico, Nephrops, está formado polos elementos do latín científico nephr-, tirado do grego antigo νεφρός nefrós, 'ril', e -ops, derivado do grego antigo ώψ óps, 'vista', 'aparencia'. Literalmente: "os de ollos con aparencia de ril".

Especie

O nome específico, norvegicus, é un adxectivo latino masculino que significa "de Noruega".

Estado de conservación

Desde o ano 2009 a Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais (UICN) vén cualificado o status desta especie como LC (pouco preocupante), cualificación que mantén a día de hoxe (novembro de 2016), debido a que se trata dunha especie moi estendida que se encontra en cantidades comerciais en toda a súa área de dispersión e, aínda que as súas poboacións están en declive nalgunhas partes da súa área, parecen ser estábeis nos caladoiros do norte, que comprenden a maior proporción da poboación.

Pesca e comercialización

Esta especie encóntrase en cantidades comerciais en gran parte da súa área de dispersión. Os seus desembarques aumentaron constantemente desde a década de 1950, na que se pescaban ao redor de 10 000 t anuais, a unhas 50 000 ou 70 000 t na década do 2000.

Apáñanse con redes de arrastre durante a noite. Comercialízanse en fresco, cocidos ou conservados. Aínda que segundo a UICN o status da especie é pouco preocupante, varios países estableceron medidas de protección.

Na gastronomía galega

A dicir do mestre Álvaro Cunqueiro

As cigalas pódense comer, coma cáseque todo o marisco, simplemente cocidas, pro si son grandes, van moi ben á plancha, ou millor aínda na parrilla. Soio moi frescas dan seu sabor, e por iso hai que chuparlles a cabeza, que é alí onde gardan o máis del.

Álvaro Cunqueiro, A cociña galega.

O seu discípulo Jorge Víctor Sueiro, en Comer en Galicia, di que

...as cigalas de Marín son dunha finura de padal excelsa, como é facilmente comprobábel comprándoas nos mercados daquela zona ou nas mesmas lonxas. Os que visitan Portonovo en verán, que adoitan seren centenas de españois do interior, acoden á noitiña á lonxa e levan para a casa espléndidos lotes desas cigalas das que falo. Incluso a prezos moi razoábeis.

Traducido de Comer en Galicia.

Galería de imaxes

• 
  Lagostino camiñando pola area.
• 
  Lagostino no seu tobo.
  Grand Aquarium de Saint-Malo, Bretaña, Francia
• 
  Detalle dos ollos
• 
  Detalle da quela ou pinza
• 
  Detalle do telson
• 
  Femia coas míllaras
• 
  Detalle dun lagostino nunha paella

Véxase tamén

Bibliografía

• Holthius, L. (1991): FAO species catalogue Vol. 13: Marine Lobsters of the World, Roma, Italia: FAO. ISBN 92-5-103027-8.
• Muus, Bent J.; Jørgen G. Nielsen; Preben Dahlstrøm e Bente O. Nyström (1998): Peces de mar del Atlántico y del Mediterráneo. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-1161-2.
• Ramonell, R. (1985): Guía dos mariscos de Galicia. Vigo: Editorial Galaxia. ISBN 84-7154-506-3.
• Türkay, M. (2001): "Decapoda", en: Costello, M. J. et al., ed. European register of marine species: a check-list of the marine species in Europe and a bibliography of guides to their identification. París: Muséum national d'Histoire naturelle. Collection Patrimoines Naturels, 50: pp. 284–292. ISBN 2-85653-538-0.

Outros artigos

• Pleociemados
• Astacideos
• Nefrópidos

Ligazóns externas

Xénero Nephrops

• Nephrops Leach 1814 Arquivado 03 de marzo de 2016 en Wayback Machine. en Fossilworks.
• Nephrops Leach, 1814 no WoRMS.
• Nephrops Leach, 1814 no ITIS.
• Nephrops na ADW.
• Nephrops na EOL.

Especie Nephrops norvegicus

• Nephrops norvegicus (Linnaeus, 1758) no WoRMS.
• Nephrops norvegicus (Linnaeus, 1758) no ITIS.
• Nephrops norvegicus na ADW.
• Nephrops norvegicus na EOL.
• Nephrops norvegicus na Lista vermella de especies ameazadas da UICN.
• Cigala en pescaderiascorunesas.es (en castelán)