«Արաբական թերակղզի»–ի խմբագրումների տարբերություն

 

===Ռելիեֆ===

[[Պատկեր:Rub al khalid sunset nov 07.JPG|մինի|ձախից|Մայրամուտ [[Ռուբ ալ-Խալի]] անապատում]]

Արաբական թերակղզին, որ ընդունված է անվանել Արաբական ենթացամաք, ունի [[ծովի մակերևույթ]]ից 760 մ միջին բարձրություն։ Նրա հարավ-արևմուտքում գտնվում են [[հնագույն լեռներ]], որոնք զառիկող իջնում են դեպի առափնյա [[դաշտավայր]]ային շերտը։ Թերակղզու ողջ արևմտյան ափին զուգահեռ [[Հիջազ]]ի լեռնաշղթան է ({{lang-ar|الحجاز}})։ Նրա ու Կարմիր ծովի միջև ընկած նեղ տարածքը հայտնի է որպես [[Թիհամայի հարթավայր]] ({{lang-ar|التهامة}})։ Արևելյան հատվածի Տուվեյկ լեռնաշղթան({{lang-ar|الطويق}}) մի քանի անգամ ավելի կարճ է՝ 120կմ։ Այն Պարսից և Օմանի ծոցերի ափի մի մասով եզերում է թերակղզին<ref name="Беляев">Беляев Е. А, Арабы, ислам и арабский халифат в ранее средневековье, Москва 1966</ref><ref name="Hitty"/>։ Հիջազը հյուսիսային լայնության 20-րդ զուգահեռականից հարավ վերածվում է լեռնային Ասիր շրջանի, իսկ հարավում Եմենն է։ Այստեղ գտնվում է ամենաբարձր կետը՝ [[ալ-Նաբի Շուեյբ]] լեռը (3666 մ)։ Այդ լեռնաշղթաների միջև ընկած է [[Նաջդ]]ի ընդարձակ սարահարթը։ Այստեղ են գտնվում երեք անապատներ [[Մեծ Նեֆուդ|Նեֆուդը]] ({{lang-ar|نفود}}), [[Դահնա (անապատ)|Դահնան]] ({{lang-ar|الدحنة}}) և խոշորագույնը՝ [[Ռուբ ալ-Խալի]]ն ({{lang-ar|ربع الخالي}})<ref name="Հովհաննիսյան">Նիկոլայ Հովհաննիսյան, Արաբական երկրների պատմություն, Երևան 2003</ref>։

 

 

===Բուսական և կենդանական աշխարհ===

Օազիսներում հանդիպող [[միասապատ ուղտեր|միասապատ]] և [[երկսապատ ուղտեր]]ը ընտելացվել են մարդու կողմից։ Ի դեպ, միասապատ ուղտերի գերշահագործման և զանգվածային ոչնչացման արդյունքում այն հայտնվել է [[Կարմիր գիրք|Կարմիր գրքում]]։ Հանդիպում են նաև անապատային տարբեր գիշատիչ կենդանիներ, գլխավորապես [[բորենի]]ներ ու [[շնագայլ]]եր, ժամանակին եղել են նաև [[առյուծ]]ներ։ Անապատներում շատ են [[սարդ]]երը, [[օձ]]երը, [[մողես]]ները։ Հարավի խոնավ շրջաններում մնացել են արևադարձային անտառները. Եմենում հանդիպում են [[կապիկ]]ներ։ Արաբական թերակղզին շրջապատող [[Հնդկական օվկիանոս]]ի ջրային տարածքներում հանդիպում են ամենազանազան տեսակի [[բույսեր]] ու [[կենդանիներ]]։ Հատկապես հայտնի են Կարմիր ծովի [[կորալ]]ները և Պարսից ծոցի [[փափկամարմիններ]]ը։ Այդ շրջանի արաբները մասնագիտացել էին [[մարգարիտ|մարգարտի]] որսի, [[ձկնորսություն|ձկնորսության]] և այլ ոլորտներում։

[[Պատկեր:A journey.jpg|մինի|ձախից|Դահնա կամ [[Փոքր Նեֆուդ]] անապատը]]

 

==Պատմություն==

===Անտիկ պատմություն===

[[Պատկեր:20141006 143132 resized.jpg|մինի|[[Մադաին Սալեհ]]. լքված բնակավայր Արաբական թերակղզում]]

 

Սեմական քաղաքակրթությունները որոնք ստեղծել էին հարուստ մշակույթ և հսկայական ներդրում կատարել մարդկության պատմության զարգացման համար։ Փյունիկիայի Ուգարիտ քաղաքում մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակում կերտվել է աշխարհի առաջին այբունենը։ Արամեացիների լեզուն և այբուբենը դարեր շարունակ՝ մինչև հելլենիզմի դարաշրջանը, տիրապետող են եղել տարածաշրջանում։ Գտնվելով Չինաստանն ու Հնդկաստանը Միջերկրական ծովին կապող առևտրական ճանապարհների կենտրոնում՝ նրանք զբաղվել են տարանցիկ առևտրով և մշակութային փոխանակությամբ։ Ժամանակակից Սիրիայի ու Հորդանանի տարածքներում են գտնվում [[Նաբատեա]]յի ({{lang-ar|مملكة الأنباط}}, ''Մամլաքաթ ալ-Անբատ'') ու [[Պալմիրա]]յի ({{lang-ar|تدمر}}, ''Թադմոր'')՝ հելլենիստական ոճով կառուցված քաղաքները Այսօր չնչին բեկորներ մնացել են այդ պետություններից, ժողովուրդների մեծ մասը ձուլվել է։ Սակայն արաբ ժողովուրդը մնացել է պատմական նախահայրենիքում ու դարձել աշխարհի ամենահայտնի ժողովուրդներից մեկը<ref name="Hitty">Hitti Ph., History of the Arabs, 10th editionPalgrave McMillan 2002</ref>։

===Նախաիսլամական նստակյաց քաղաքակրթություններ===

 

[[Պատկեր:Jibla 01.jpg|մինի|ձախից|[[Ջիբլա]]. քաղաք Եմենում]]

Հյուսիսային ու Կենտրոնական Արաբիայի բնակչությունը ևս զբաղվում էր նստակյաց հողագործությամբ։ Նպաստավոր էին ոչ միայն [[Յամամա]]յի և [[Եմեն]]ի ոռոգովի տարածքները, այլև [[Նաջդ]]ի սարահարթի, Բահրեյնի դաշտավայրի ու [[Հիջազ]]ի լեռնային օազիսները<ref name="Негря"/>։ Նստակյաց ցեղերը ստեղծել էին քաղաք-պետություններ՝ շաաբաներ ({{lang-ar|الشعبة}}, ''ալ-շա'բա''), որոնք հունական պոլիսներ էին հիշեցնում։ Դրանք իրենց ազդեցությունը տարածում էին նաև շրջակա գյուղերի վրա՝ նպաստելով դրանց զարգացմանը<ref name="Hitty"/><ref name="Հովհաննիսյան"/>։ [[6-րդ դար]]ում շաաբաների, ինչպես նաև Եմենում ձևավորված թագավորությունների թուլացումն ու անկումը բացասաբար անդրադարձավ սոցիալական, տնտեսական ու քաղաքական կյանքի վրա։ Պատճառը [[Մերձավոր Արևելք]]ում և [[Հռոմեական կայսրություն]]ում տիրող փոփոխություններն էին, որոնք հանգեցրին հին՝ նախնադարյան ու ստրկատիրական կարգերի վերջնական վերացմանն ու նոր հասարակարգի ստեղծմանը։ [[Մերձավոր Արևելք|Արևելքի]] ժողովուրդները թևակոխեցին ավատատիրության դարաշրջան, որը տևեց 1,2-1,5 հազարամյակ։ Նախաիսլամական շրջանում՝ [[6–րդ դար|6]]-[[7-րդ դար]]երի թերակղզու բնակչության 4-4,5 միլիոնը նստակյացներ էին, իսկ 2,5-3 միլիոն մարդ զբաղվում էր քոչվոր կամ կիսաքոչվոր անասնապահությամբ<ref name="Беляев"/> հողագործությունը պատվազրկություն համարելով<ref name="Большаков"/>։