Jump to content

«Մասնակից:Melsida8/Ավազարկղ8»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբ
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ Կատեգորիան հեռացնում եմ ավազարկղից
No edit summary
 
(Միևնույն մասնակցի 9 միջանկյալ տարբերակներ թաքցված է)
Տող 1. Տող 1.
{{short description|Edible vegetable oil from fruit of oil palms}}
{{For|oil created from the palm kernel, rather than the palm fruit|Palm kernel oil}}
{{Use dmy dates|date=May 2021}}


Արմավի յուղ,բանջարեղենային ուտելի յուղ,որը պատրաստվում է արմավի միջուկից։Յուղը օգտագործվում է սննդի պատրաստման մեջ,կոսմետիկ միջոցներում և որպես կենսաբանական վառելիք։2014 թվականին արմավի յուղը կազմել է յուղային մշակաբույսերից արտադրված յուղերի համաշխարհային ծավալի մոտ 36%-ը։Արմավենու յուղը ավելի հեշտ է կայունացնել և պահել համի որակը և բարձր աստիճանի վերամշակվող սնունդներում՝ կայունությունը,ուստի սննդի արտադրողները հավանությունը տալիս են արմավի յուղին։2015 թվականի տվյալներով մարդիկ միջինում օգտագործել են 7,7 կգ արմավի յուղ մեկ անձի համար։Պահանջարկը աճել է այլ կիրառությունների համար,ինչպես օրինակ՝ կոսմետիկ միջոցներում կամ կենսաբանական վառելիքներում,խրախուսելով արմավի յուղի պլանտացիաների աճը արևադարձային երկրներում։


Արմավի յուղի օգտագործումը գրավել է էկոլոգիայի և մարդկանց իրավունքների պածտպանության խմբերի ուշադրությունը։Արմավի յուղի արտադրությունը արևադարձային երկրներում անտառահատման հիմնական պատճառներից է, և համարվում է սոցիալական խնդիրների գլծավոր գործոն,քանի որ արմավ աճեցնողների մեջ նկատվել են մարդկանց իրավունքների խախատումներ։2004 թվականին հիմնվեց արտադրական խումբ ստեղծելու համար էկոլոգիապես մաքուր և «բարոյական» արմավի յուղ՝ էկոլոգիապես մաքուր արմավի յուղ ստեղծելու մասին կլոր սեղանի շրջանակներում։Այնուամենայնիվ շատ քիչ քանակությամբ արմավի յուղ է անցել կազմակերպության հավաստագրումը և որոշ խմբեր նրանց մեղադրում են կեղծ էկոլոգիական բարենորոգումների մեջ։


2018 թվականին Բնության պահպանման միջազգային միության կողմից հրապարակված մի հետազոտություն ընդունել է,որ արմավի յուղը ավելի արդյունավետ է քան մնացած յուղերը հողի և ջրի օգտագործման տեսանկյունից։Այնուամենայնիվ անտառահատումը հանգեցնում է կենսաբազմազանության կորստի,քան այլ յուղերի անցման։Արմավի յուղի ամենամեծ արտադրողներն են Ինդոնեզիան,որը 2022 թվականին արտադրել է արմավի յուղի 60%-ը,հաջորդում է Մալազիան,Թայլանդը և Նիգերիան։Ինդոնեզիան բիոդիզելային վառելիքը արտադրում է հիմնականում արմավի յուղից։
[[File:Huile de palme biologique 350g.jpg|thumb|right|Palm oil block showing the lighter color that results from boiling]]
'''Palm oil''' is an edible [[vegetable oil]] derived from the [[Fruit anatomy#Mesocarp|mesocarp]] (reddish pulp) of the fruit of the [[Elaeis|oil palms]].<ref>{{Cite book|last1=Reeves |first1=James B. |last2=Weihrauch |first2=John L|author3=Consumer and Food Economics Institute |title=Composition of foods: fats and oils |series=Agriculture handbook 8-4 |year=1979 |publisher=U.S. Dept. of Agriculture, Science and Education Administration |location=Washington, D.C. |oclc=5301713 |page=4}}</ref> The oil is used in food manufacturing, in beauty products, and as [[biofuel]]. Palm oil accounted for about 36% of global oils produced from oil crops in 2014.<ref name=":2">{{Cite journal|last=Ritchie|first=Hannah|title=Palm Oil|url=https://ourworldindata.org/palm-oil|journal=Our World in Data|date=9 February 2021}}</ref> Palm oils are easier to stabilize and maintain quality of flavor and consistency in [[ultra-processed foods]], so are frequently favored by food manufacturers.<ref>{{Cite web |title=Sustainable palm oil: how can food companies step up to the plate? |url=https://www.foodprocessing-technology.com/features/sustainable-palm-oil/ |access-date=2022-04-27 |website=www.foodprocessing-technology.com}}</ref> On average globally, humans consumed {{convert|7.7|kg|lb|abbr=on}} of palm oil per person in 2015.<ref name="bloomberg" /> Demand has also increased for other uses, such as cosmetics and biofuels, creating more demand on the supply encouraging the growth of palm oil plantations in tropical countries.


'''Արմավենու յուղ''', բուսական ուտելի յուղ, որը պատրաստվում է [[Արմավենազգիներ|արմավի]] միջուկից<ref>{{Cite book|last1=Reeves |first1=James B. |last2=Weihrauch |first2=John L|author3=Consumer and Food Economics Institute |title=Composition of foods: fats and oils |series=Agriculture handbook 8-4 |year=1979 |publisher=U.S. Dept. of Agriculture, Science and Education Administration |location=Washington, D.C. |oclc=5301713 |page=4}}</ref> ։Յուղը օգտագործվում է սննդի պատրաստման մեջ ,կոսմետիկ միջոցներում և որպես կենսաբանական վառելիք<ref name=":2">{{Cite journal|last=Ritchie|first=Hannah|title=Palm Oil|url=https://ourworldindata.org/palm-oil|journal=Our World in Data|date=9 February 2021}}</ref>։ 2014 թվականին արմավի յուղը կազմել է յուղային մշակաբույսերից արտադրված յուղերի համաշխարհային ծավալի մոտ 36%-ը։ Արմավենու յուղը ավելի հեշտ է կայունացնել և պահել համի որակը և բարձր աստիճանի վերամշակվող սնունդներում՝ կայունությունը, ուստի սննդի արտադրողները հավանությունը տալիս են արմավի յուղին<ref>{{Cite web |title=Sustainable palm oil: how can food companies step up to the plate? |url=https://www.foodprocessing-technology.com/features/sustainable-palm-oil/ |access-date=2022-04-27 |website=www.foodprocessing-technology.com}}</ref>։ 2015 թվականի տվյալներով մարդիկ միջինում օգտագործել են 7,7 կգ արմավենու յուղ մեկ անձի համար<ref name="bloomberg" />։ Պահանջարկը աճել է այլ կիրառությունների համար, ինչպես օրինակ՝ կոսմետիկ միջոցներում կամ կենսաբանական վառելիքներում,խրախուսելով արմավի յուղի պլանտացիաների աճը արևադարձային երկրներում։
The use of palm oil has attracted the concern of [[Social and environmental impact of palm oil|environmental and human right groups]]. The palm oil industry is a significant contributor to [[deforestation]] in the [[tropic]]s where palms are grown, and has been cited as a factor in social problems due to allegations of human rights violations among growers.<ref>{{Cite journal |last1=Immerzeel |first1=DESIRÉE J. |last2=Verweij |first2=PITA A. |last3=van der Hilst |first3=FLOOR |last4=Faaij |first4=ANDRÉ P. C. |date=2013-04-05 |title=Biodiversity impacts of bioenergy crop production: a state-of-the-art review |url=https://doi.org/10.1111/gcbb.12067 |journal=GCB Bioenergy |volume=6 |issue=3 |pages=183–209 |doi=10.1111/gcbb.12067 |hdl=1874/308342 |s2cid=86278367 |issn=1757-1693|hdl-access=free }}</ref> An industry group formed in 2004 to create more sustainable and ethical palm oil, through the [[Roundtable on Sustainable Palm Oil]]. However, very little palm oil is certified through the organization, and some groups have criticized it as [[greenwashing]].<ref>{{Cite web|date=29 December 2020|title=Child labor in palm oil industry tied to Girl Scout cookies|url=https://apnews.com/article/palm-oil-forests-indonesia-scouts-83b01f2789e9489569960da63b2741c4|access-date=18 April 2021|website=AP NEWS}}</ref>


Արմավենու յուղի օգտագործումը գրավել է էկոլոգիայի և մարդկանց իրավունքների պաշտպանության խմբերի ուշադրությունը։ Արմավի յուղի արտադրությունը արևադարձային երկրներում անտառահատման հիմնական պատճառներից է, և համարվում է սոցիալական խնդիրների գլխավոր գործոն, քանի որ արմավ աճեցնողների մեջ նկատվել են մարդկանց իրավունքների խախատումներ<ref>{{Cite journal |last1=Immerzeel |first1=DESIRÉE J. |last2=Verweij |first2=PITA A. |last3=van der Hilst |first3=FLOOR |last4=Faaij |first4=ANDRÉ P. C. |date=2013-04-05 |title=Biodiversity impacts of bioenergy crop production: a state-of-the-art review |url=https://doi.org/10.1111/gcbb.12067 |journal=GCB Bioenergy |volume=6 |issue=3 |pages=183–209 |doi=10.1111/gcbb.12067 |hdl=1874/308342 |s2cid=86278367 |issn=1757-1693|hdl-access=free }}</ref>։ 2004 թվականին հիմնվեց արտադրական խումբ ստեղծելու համար էկոլոգիապես մաքուր և «բարոյական» արմավի յուղ՝ էկոլոգիապես մաքուր արմավի յուղ ստեղծելու մասին կլոր սեղանի շրջանակներում։ Այնուամենայնիվ, շատ քիչ քանակությամբ արմավենու յուղ է անցել կազմակերպության հավաստագրումը և որոշ խմբեր նրանց մեղադրում են կեղծ էկոլոգիական բարենորոգումների մեջ<ref>{{Cite web|date=29 December 2020|title=Child labor in palm oil industry tied to Girl Scout cookies|url=https://apnews.com/article/palm-oil-forests-indonesia-scouts-83b01f2789e9489569960da63b2741c4|access-date=18 April 2021|website=AP NEWS}}</ref>։
In 2018, a report by the [[International Union for Conservation of Nature]] acknowledged that palm oil is much more efficient than other oils in terms of land and water usage; however, deforestation causes more biodiversity loss than switching to other oils.<ref>{{Cite book |last1=Meijaard |first1=Erik |url=https://portals.iucn.org/library/node/47753 |title=Oil palm and biodiversity |last2=Garcia-Ulloa |first2=John |last3=Sheil |first3=Douglas |last4=Wich |first4=Serge A. |last5=Carlson |first5=K. M. |last6=Juffe-Bignoli |first6=Diego |last7=Brooks |first7=Thomas M. |date=2018 |publisher=IUCN |isbn=978-2-8317-1911-5 |language=en}}</ref> The biggest global producers of palm oil are Indonesia, who produced 60% of it in 2022,<ref>{{Cite web|url=http://www.worldagriculturalproduction.com/crops/palmoil.aspx|title=Palm Oil Production by Country &#124; World Agricultural Production 2023/2024|website=www.worldagriculturalproduction.com}}</ref> followed by Malaysia, Thailand, and Nigeria. Indonesia produces [[biodiesel]] primarily from palm oil.<ref name="deforestation">{{cite news |title=Indonesia's biodiesel drive is leading to deforestation |url=https://www.bbc.com/news/59387191 |work=BBC News |date=8 December 2021}}</ref>


2018 թվականին [[Բնության պահպանման միջազգային միություն|Բնության պահպանման միջազգային միության]] կողմից հրապարակված մի հետազոտություն ընդունել է, որ արմավի յուղը ավելի արդյունավետ է քան մնացած յուղերը հողի և ջրի օգտագործման տեսանկյունից։ Այնուամենայնիվ, անտառահատումը հանգեցնում է կենսաբազմազանության կորստի, քան այլ յուղերի անցման<ref>{{Cite book |last1=Meijaard |first1=Erik |url=https://portals.iucn.org/library/node/47753 |title=Oil palm and biodiversity |last2=Garcia-Ulloa |first2=John |last3=Sheil |first3=Douglas |last4=Wich |first4=Serge A. |last5=Carlson |first5=K. M. |last6=Juffe-Bignoli |first6=Diego |last7=Brooks |first7=Thomas M. |date=2018 |publisher=IUCN |isbn=978-2-8317-1911-5 |language=en}}</ref>։ Արմավի յուղի ամենամեծ արտադրողներն են [[Ինդոնեզիա|Ինդոնեզիան]], որը 2022 թվականին <ref>{{Cite web|url=http://www.worldagriculturalproduction.com/crops/palmoil.aspx|title=Palm Oil Production by Country &#124; World Agricultural Production 2023/2024|website=www.worldagriculturalproduction.com}}</ref> արտադրել է արմավի յուղի 60%-ը, հաջորդում է [[Մալայզիա|Մալայզիան]], [[Թաիլանդ|Թաիլանդը]] և [[Նիգերիա|Նիգերիան]]։ Ինդոնեզիան բիոդիզելային վառելիքը արտադրում է հիմնականում արմավենու յուղից<ref name="deforestation">{{cite news |title=Indonesia's biodiesel drive is leading to deforestation |url=https://www.bbc.com/news/59387191 |work=BBC News |date=8 December 2021}}</ref>։
[[File:Huile de palme biologique 350g.jpg|thumb|right|Արմավենու յուղի բլոկ, որը ավելի բաց գույնի է պատճառը՝ եռալն է։ ]]
==Պատմություն==
==Պատմություն==
Մարդիկ արմավի յուղը օգտագործել են դեռ 5000 տարի առաջ։1800 թվականի վերջին,Աբիդոսի գերեզմանում (մ․թ․ա․ 3000) հայտնաբերել են մի նյութ,որը համարում են արմավի յուղ։
Մարդիկ արմավենու յուղը օգտագործել են դեռ 5000 տարի առաջ։ 1800 թվականի վերջին, [[Աբիդոս|Աբիդոսի]] գերեզմանում (մ․թ․ա․ 3000) հայտնաբերել են մի նյութ, որը համարում են արմավենու յուղ<ref name="Kiple">{{cite book |title=The Cambridge World History of Food |editor1-last=Kiple |editor1-first=Kenneth F. |editor2-last=Conee Ornelas |editor2-first=Kriemhild |year=2000 |publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0521402163|url=http://www.cambridge.org/us/books/kiple/palmoil.htm |access-date=30 August 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121020201103/http://www.cambridge.org/us/books/kiple/palmoil.htm |archive-date=20 October 2012}}</ref>։


Գվինեական արմավի յուղը Արևմտյան և Կենտրոնական Աֆրիկաների երկրներում բազմիցս օգտագործվել է որպես սնունդ պատրաստելու յուղ։Եվրոպացի վաճառակնները Արևմտյան Աֆրիկայի երկրների հետ առևտրի ժամանակ բազմիցս գնել են արմավի յուղ՝ Եվրոպայում որպես սնունդ պատրաստելու յուղ օգտագործելու համար։
Գվինեական արմավենու յուղը Արևմտյան և [[Կենտրոնական Աֆրիկա|Կենտրոնական Աֆրիկաների]] երկրներում բազմիցս օգտագործվել է որպես սնունդ պատրաստելու յուղ ։Եվրոպացի վաճառակնները [[Արևմտյան Աֆրիկա|Արևմտյան Աֆրիկայի]] երկրների հետ առևտրի ժամանակ բազմիցս գնել են արմավենու յուղ՝ [[Եվրոպա|Եվրոպայում]] որպես սնունդ պատրաստելու յուղ օգտագործելու համար։


Արմավի յուղը դարձել է Մեծ Բրիտանացի առևտրականների կողմից մեծ պահանջարկ ունեցող ապրանք,քանի որ Բրիտանական արտադրական հեղափոխության ժամանակ օգտագործվել է որպես մեքենաների արդյունաբերական քսանյութ։
Արմավենու յուղը դարձել է Մեծ Բրիտանացի առևտրականների կողմից մեծ պահանջարկ ունեցող ապրանք, քանի որ Բրիտանական արտադրական հեղափոխության ժամանակ օգտագործվել է որպես մեքենաների արդյունաբերական քսանյութ<ref>{{cite journal | year = 2000 | title = British Colonial Policies and the Oil Palm Industry in the Niger Delta Region of Nigeria, 1900–1960. | url = http://www.africa.kyoto-u.ac.jp/kiroku/asm_normal/abstracts/pdf/21-1/19-33.pdf | journal = African Study Monographs |volume = 21|issue=1|pages=19–33|url-status= live | archive-url = https://web.archive.org/web/20130116234451/http://www.africa.kyoto-u.ac.jp/kiroku/asm_normal/abstracts/pdf/21-1/19-33.pdf | archive-date = 16 January 2013 | df = dmy-all }}</ref>։


Արմավի յուղը օգտագործվում է որպես օճառի հումք,ինչպես՝ «Lever Brothers» և «Sunlight» օճառներում ևամերիկյան «Palmolive» բրենդի մոտ։
Արմավենու յուղը օգտագործվում է որպես օճառի հումք, ինչպես՝ «Lever Brothers» և «Sunlight» օճառներում և ամերիկյան «Palmolive» բրենդի մոտ<ref>{{cite web|url=|title=The History of Soaps and Detergents|last=Bellis|first=Mary|website=|archive-url=https://archive.today/20120714204434/http://inventors.about.com/library/inventors/blsoap.htm|archive-date=14 July 2012|quote=In 1864, Caleb Johnson founded a soap company called B.J. Johnson Soap Co., in Milwaukee. In 1898, this company introduced a soap made of palm and olive oils called Palmolive.|url-status=dead}}</ref>։


1870-ականներին արմավենու յուղը դարձավ Արևմտյան Աֆրիկայի որոշ երկրների արտահանման հիմնական ապրանքը,չնայած 1880-ականներին այն փոխարինվեց կակաոյով՝ գաղութային եվրոպական կակաոյի պլանտացիաների ի հայտ գալով։[[File:Elaeis guineensis MS 3467.jpg|thumb|300px|[[Oil palm]]s (''Elaeis guineensis'')]]
1870-ականներին արմավենու յուղը դարձավ Արևմտյան Աֆրիկայի որոշ երկրների արտահանման հիմնական ապրանքը, չնայած 1880-ականներին այն փոխարինվեց [[Կակաո|կակաոյով]]՝ գաղութային եվրոպական կակաոյի պլանտացիաների ի հայտ գալով<ref>{{Cite web| url= http://www.antislavery.org/wp-content/uploads/2017/01/1_cocoa_report_2004.pdf|title= The Cocoa Industry in West Africa: A History of Exploitation| year= 2004| website= antislavery.org| publisher= [[Anti-Slavery International]] | page= 5| access-date= October 11, 2021}}</ref><ref>{{cite book| title= Commercial Agriculture, the Slave Trade and Slavery in Atlantic Africa | first1= Robin| last1= Law| first2= Suzanne| last2= Schwarz| first3= Silke | last3= Strickrodt| publisher= Boydell & Brewer Ltd| year= 2013| page= 22| isbn= 978-1-847-01075-9}}</ref>։[[File:Elaeis guineensis MS 3467.jpg|thumb|300px|Յուղային արմավենի (''Elaeis guineensis'')]]
==Վերամշակում==
Humans used oil palms as far back as 5,000 years. In the late 1800s, archaeologists discovered a substance that they concluded was originally palm oil in a tomb at [[Abydos, Egypt|Abydos]] dating back to 3,000 BCE.<ref name=Kiple>{{cite book |title=The Cambridge World History of Food |editor1-last=Kiple |editor1-first=Kenneth F. |editor2-last=Conee Ornelas |editor2-first=Kriemhild |year=2000 |publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0521402163|url=http://www.cambridge.org/us/books/kiple/palmoil.htm |access-date=30 August 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121020201103/http://www.cambridge.org/us/books/kiple/palmoil.htm |archive-date=20 October 2012}}</ref>
Արմավենու յուղը բնականից կարմիր գույն ունի բետա-կարոտենի բարձր պարունակության պատճառով: Այն պետք չէ շփոթել արմավենու կորիզից պատրաստված յուղի կամ կոկոսի յուղի հետ, որը ստացվում է կոկոսյան արմավենու կորիզից<ref>{{Cite book|last=Poku|first=Kwasi|title=Small-Scale Palm Oil Processing in Africa|publisher=[[Food and Agriculture Organization]]|year=2002|isbn=978-92-5-104859-7|series=FAO Agricultural Services Bulletin 148|chapter=Origin of oil palm|chapter-url=http://www.fao.org/DOCREP/005/y4355e/y4355e03.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20090923032745/http://www.fao.org/DOCREP/005/y4355e/y4355e03.htm|archive-date=23 September 2009}}{{Page needed|date=September 2010}}</ref>։ Տարբերվում են գույնով (հում արմավենու յուղը չի պարունակում շատ կարոտենոիդ և կարմիր չէ) և հագեցած ճարպերի պարունակությամբ։ Արմավենու միջնապտղաշերտի (մեզոկարպ) յուղը 49%-ով հագեցած է, մինչ արմավենու կորիզի յուղը և կոկոսի յուղը համապատասխանաբար 81% և 86%-ով հագեցած յուղեր են։ Այնուամենայնիվ, հում կարմիր արմավենու յուղը ,որը զտում են, չեզոքացնում են, գունաթափում և դեոդաորիզացում,առավել հայտնի որպես ԶՍԴ (զտած,գունաթափած և դեոդրոիզացված) յուղ, չի պարունակում [[Կարոտինոիդներ|կարոտենոիդներ]]<ref name="nag">{{cite journal|last1=Nagendran|first1=B.|last2=Unnithan|first2=U. R.|last3=Choo|first3=Y. M.|last4=Sundram|first4=Kalyana|year=2000|title=Characteristics of red palm oil, a carotene- and vitamin E–rich refined oil for food uses|journal=Food and Nutrition Bulletin|volume=21|issue=2|pages=77–82|doi=10.1177/156482650002100213|s2cid=82771180|doi-access=free}}</ref>։ Սննդի արտադրությամբ զբաղվող բազմաթիվ ընկերություններ օգտագործում են արմավենու յուղի կոտորակային բաղադրիչները (հաճախ կոչվում են «արմավենու ձևափոխված յուղեր»), որոնց հագեցվածության մակարդակը կարող է հասնել 90%-ի<ref>{{cite book|last1=Gibon|first1=Véronique|title=Palm Oil|year=2012|isbn=9780981893693|pages=329–375|chapter=Palm Oil and Palm Kernel Oil Refining and Fractionation Technology|doi=10.1016/B978-0-9818936-9-3.50015-0|quote=This super stearin contains ~90% of saturated fatty acids, predominantly palmitic ...}}</ref>։ Արմավենու ձևափոխված յուղերը կարող են չափազանց հագեցած լինել, բայց պարտադիր չէ որ լինեն հիդրոգենացված։


Յուղային արմավենին տալիս է մսոտ միջնապտղաշերտով պտուղներ, որոնք պատված են կոշտ կեղևով։ Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունը արմավենու միջուկից և կորիզից պատրաստվող յուղերը համարում է հիմնական մթերքներ։ Մի ճյուղի վրա աճող մրգերից ստացվող յուղի քանակը 17-20% է արմավենու յուղի համար և 4-10% արմավենու կորիզից յուղի համար<ref>{{cite web|title=FAO data – dimension-member – Oil, palm fruit|url=http://ref.data.fao.org/dimension-member?entryId=2095d9b1-bd16-41ac-a315-2673fb88549a|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180817161440/http://ref.data.fao.org/dimension-member?entryId=2095d9b1-bd16-41ac-a315-2673fb88549a|archive-date=17 August 2018|access-date=17 August 2018|website=ref.data.fao.org}}</ref>։
Palm oil from ''[[Elaeis guineensis]]'' has long been recognized in West and Central African countries, used widely as a [[cooking oil]]. European merchants trading with West Africa occasionally purchased palm oil for use as a cooking oil in Europe.


Կոկոսի յուղի հետ միասին արմավենու յուղը ամենահագեցած բուսական յուղերից է և սենյակային ջերմաստիճանում կիսապինդ վիճակում է գտնվում<ref name="Plant cholesterol">{{cite journal|last1=Behrman|first1=E. J.|last2=Gopalan|first2=Venkat|year=2005|title=Cholesterol and Plants|url=http://chemistry.osu.edu/~gopalan.5/file/7B.PDF|url-status=live|journal=Journal of Chemical Education|volume=82|page=1791|bibcode=2005JChEd..82.1791B|doi=10.1021/ed082p1791|archive-url=https://web.archive.org/web/20121021165010/http://chemistry.osu.edu/~gopalan.5/file/7B.PDF|archive-date=21 October 2012|editor=William M. Scovell|number=12}}</ref>։ Արմավենու յուղը սննունդ պատրաստելու տարածված բաղադրիչ է [[Ենթասահարա|արևադարձային Աֆրիկայի]] երկրներում, Ասիայի հարավարևելյան երկրներում և [[Բրազիլիա|Բրազիլիայում]]։ Դրա կիրառումը աշխարհի այլ մասերում առևտրային սսնդի արտադրության մեջ բավականին տարածված է, ցածր գնի<ref>{{cite press release|title=Palm Oil Continues to Dominate Global Consumption in 2006/07|publisher=[[United States Department of Agriculture]]|date=June 2006|url=http://www.fas.usda.gov/oilseeds/circular/2006/06-06/Junecov.pdf|access-date=22 September 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121019165631/http://www.fas.usda.gov/oilseeds/circular/2006/06-06/Junecov.pdf|archive-date=19 October 2012}}</ref> և բարձր օքսիդադիմացկության պատճառով<ref>{{Cite journal|last1=Che Man|first1=YB|last2=Liu|first2=J.L.|last3=Jamilah|first3=B.|last4=Rahman|first4=R. Abdul|year=1999|title=Quality changes of RBD palm olein, soybean oil and their blends during deep-fat frying|journal=Journal of Food Lipids|volume=6|issue=3|pages=181–193|doi=10.1111/j.1745-4522.1999.tb00142.x}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Matthäus|first1=Bertrand|year=2007|title=Use of palm oil for frying in comparison with other high-stability oils|journal=European Journal of Lipid Science and Technology|volume=109|issue=4|pages=400–409|doi=10.1002/ejlt.200600294}}</ref>։ 2015 թվականին անցկացրած հետազոտությունում նշվում է, որ մեկ անձի հաշվով օգտագործվել է 7,7 կգ արմավենու յուղ<ref name="bloomberg">{{cite news|last=Raghu|first=Anuradha|date=17 May 2017|title=We Each Consume 17 Pounds of Palm Oil a Year|work=Bloomberg News|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-05-17/soap-to-chocolate-we-consume-17-pounds-of-palm-oil-each-year|url-status=live|access-date=22 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517225045/https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-05-17/soap-to-chocolate-we-consume-17-pounds-of-palm-oil-each-year|archive-date=17 May 2017}}</ref>։[[File:Elaeis guineensis fruits on tree.jpg|thumb|Յուղային արմավենու պտղուները ծառի վրա]]
Palm oil became a highly sought-after commodity by British traders for use as an industrial [[lubricant]] for machinery during Britain's [[Industrial Revolution]].<ref>{{cite journal | year = 2000 | title = British Colonial Policies and the Oil Palm Industry in the Niger Delta Region of Nigeria, 1900–1960. | url = http://www.africa.kyoto-u.ac.jp/kiroku/asm_normal/abstracts/pdf/21-1/19-33.pdf | journal = African Study Monographs |volume = 21|issue=1|pages=19–33|url-status= live | archive-url = https://web.archive.org/web/20130116234451/http://www.africa.kyoto-u.ac.jp/kiroku/asm_normal/abstracts/pdf/21-1/19-33.pdf | archive-date = 16 January 2013 | df = dmy-all }}</ref> Palm oil formed the basis of [[soap]] products, such as [[Lever Brothers]]' (now [[Unilever]]) "[[Sunlight (cleaning product)|Sunlight]]" soap, and the American [[Palmolive (soap)|Palmolive]] brand.<ref>{{cite web|url=|title=The History of Soaps and Detergents|last=Bellis|first=Mary|website=|archive-url=https://archive.today/20120714204434/http://inventors.about.com/library/inventors/blsoap.htm|archive-date=14 July 2012|quote=In 1864, Caleb Johnson founded a soap company called B.J. Johnson Soap Co., in Milwaukee. In 1898, this company introduced a soap made of palm and olive oils called Palmolive.|url-status=dead}}</ref>
[[File:Elaeis guineensis - noix de palme oil palm - harvesting fruits from the the cluster.jpg|thumb|Արմավենու յուղի ցողուն, որը կշռում է մոտ 10 կգ (22 ֆունտ), նրա որոշ պտուղներով։]]
===Զտում===
Մանրեցնեուց հետո, օգտագործելով զտման գործընթացը, արմավենու յուղից պատրաստվում են տարատեսակ ապրանքներ։


1․Յուղը նախ ֆիլտրում են, որպեսզի ազատվեն յուղ չպարունակող պինդ նյութերից<ref name="FAO">{{cite web |title=3. PALM OIL PROCESSING |url=https://www.fao.org/3/Y4355E/y4355e04.htm |website=www.fao.org}}</ref>։ Այնուհետև այն առանձնացնում են ըստ խտության, որպեսզի արմավենուց հեռացնեն ջուրը։ Այս փուլում կարող է իրականացվել որոշակի յուղազերծում, պայմանով, որ պտուղը նախ մշակում են գոլորշով, որպեսզի խեժը հիդրոլիզացվի, արդյունքում որոշ տրիգլիցերիդներ նույնպես հիդրոլիզվում են։ Արդյունքում ստացվում է «արմավենու չմշակված յուղ»<ref name="FAO" />։
By around 1870, palm oil constituted the primary export of some West African countries, although this was overtaken by [[Cocoa bean|cocoa]] in the 1880s with the introduction of colonial European cocoa plantations.<ref>{{Cite web| url= http://www.antislavery.org/wp-content/uploads/2017/01/1_cocoa_report_2004.pdf|title= The Cocoa Industry in West Africa: A History of Exploitation| year= 2004| website= antislavery.org| publisher= [[Anti-Slavery International]] | page= 5| access-date= October 11, 2021}}</ref><ref>{{cite book| title= Commercial Agriculture, the Slave Trade and Slavery in Atlantic Africa | first1= Robin| last1= Law| first2= Suzanne| last2= Schwarz| first3= Silke | last3= Strickrodt| publisher= Boydell & Brewer Ltd| year= 2013| page= 22| isbn= 978-1-847-01075-9}}</ref>


2․Յուղազերծման փուլի շնորհիվ հիդրոլիզացվում են նաև յուղում պարունակվող ֆոսֆոլիպիդները։ Սա հնարավոր է ըստ քաշի 0․1% ֆոսֆորի թթու ավելացնելով<ref name="Lidu2016">{{cite journal |last1=Lidu |first1=Seri Rahimah |last2=Mohamed |first2=Nurul‘Ain |last3=Klemeš |first3=Jiří Jaromír |last4=Varbanov |first4=Petar Sabev |last5=Yusup |first5=Suzana |title=Evaluation of the energy saving opportunities for palm oil refining process: Sahabat Oil Products (SOP) in Lahad Datu, Malaysia |journal=Clean Technologies and Environmental Policy |date=December 2016 |volume=18 |issue=8 |pages=2453–2465 |doi=10.1007/s10098-016-1252-6|bibcode=2016CTEP...18.2453L |s2cid=114530616 }}</ref>։
==Վերամշակում==
[[File:Elaeis guineensis fruits on tree.jpg|thumb|Oil palm fruits on the tree]]
[[File:Elaeis guineensis - noix de palme oil palm - harvesting fruits from the the cluster.jpg|thumb|An oil palm stem, weighing about {{convert|10|kg|lb|abbr=on}}, with some of its fruits picked]]
Palm oil is naturally reddish in color because of a high [[beta-carotene]] content. It is not to be confused with [[palm kernel oil]] derived from the [[palm kernel|kernel]] of the same fruit<ref>{{Cite book|last=Poku|first=Kwasi|title=Small-Scale Palm Oil Processing in Africa|publisher=[[Food and Agriculture Organization]]|year=2002|isbn=978-92-5-104859-7|series=FAO Agricultural Services Bulletin 148|chapter=Origin of oil palm|chapter-url=http://www.fao.org/DOCREP/005/y4355e/y4355e03.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20090923032745/http://www.fao.org/DOCREP/005/y4355e/y4355e03.htm|archive-date=23 September 2009}}{{Page needed|date=September 2010}}</ref> or [[coconut oil]] derived from the kernel of the coconut palm (''[[Cocos nucifera]]''). The differences are in color (raw palm kernel oil lacks [[carotenoids]] and is not red), and in [[saturated fat]] content: palm mesocarp oil is 49% saturated, while palm kernel oil and coconut oil are 81% and 86% saturated fats, respectively. However, crude red palm oil that has been refined, neutralized, bleached and deodorized, a common [[commodity]] called RBD (refined, bleached, and deodorized) palm oil, does not contain carotenoids.<ref name="nag">{{cite journal|last1=Nagendran|first1=B.|last2=Unnithan|first2=U. R.|last3=Choo|first3=Y. M.|last4=Sundram|first4=Kalyana|year=2000|title=Characteristics of red palm oil, a carotene- and vitamin E–rich refined oil for food uses|journal=Food and Nutrition Bulletin|volume=21|issue=2|pages=77–82|doi=10.1177/156482650002100213|s2cid=82771180|doi-access=free}}</ref> Many industrial food applications of palm oil use fractionated components of palm oil (often listed as "modified palm oil") whose saturation levels can reach 90%;<ref>{{cite book|last1=Gibon|first1=Véronique|title=Palm Oil|year=2012|isbn=9780981893693|pages=329–375|chapter=Palm Oil and Palm Kernel Oil Refining and Fractionation Technology|doi=10.1016/B978-0-9818936-9-3.50015-0|quote=This super stearin contains ~90% of saturated fatty acids, predominantly palmitic ...}}</ref> these "modified" palm oils can become highly saturated, but are not necessarily [[hydrogenation|hydrogenated]].


3․Գունաթափման միջոցով յուղը գունազրկվում է։ Սա հնարավոր է դառնում վակումային խառնիչում կավ ներծծող նյութ (bleaching earth) ավելացնելով<ref name="Lidu2016" />։
The oil palm produces bunches containing many fruits with the fleshy mesocarp enclosing a kernel that is covered by a very hard shell. The [[Food and Agriculture Organization|FAO]] considers palm oil (coming from the pulp) and palm kernels to be primary products. The oil extraction rate from a bunch varies from 17 to 27% for palm oil, and from 4 to 10% for palm kernels.<ref>{{cite web|title=FAO data – dimension-member – Oil, palm fruit|url=http://ref.data.fao.org/dimension-member?entryId=2095d9b1-bd16-41ac-a315-2673fb88549a|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180817161440/http://ref.data.fao.org/dimension-member?entryId=2095d9b1-bd16-41ac-a315-2673fb88549a|archive-date=17 August 2018|access-date=17 August 2018|website=ref.data.fao.org}}</ref>


4․Զտիչները կավը հեռացնում են յուղից<ref name="Lidu2016" />։
Along with coconut oil, palm oil is one of the few highly saturated [[vegetable fat]]s and is semisolid at room temperature.<ref name="Plant cholesterol">{{cite journal|last1=Behrman|first1=E. J.|last2=Gopalan|first2=Venkat|year=2005|title=Cholesterol and Plants|url=http://chemistry.osu.edu/~gopalan.5/file/7B.PDF|url-status=live|journal=Journal of Chemical Education|volume=82|page=1791|bibcode=2005JChEd..82.1791B|doi=10.1021/ed082p1791|archive-url=https://web.archive.org/web/20121021165010/http://chemistry.osu.edu/~gopalan.5/file/7B.PDF|archive-date=21 October 2012|editor=William M. Scovell|number=12}}</ref> Palm oil is a common cooking ingredient in the tropical belt of Africa, Southeast Asia and parts of Brazil. Its use in the commercial food industry in other parts of the world is widespread because of its lower cost<ref>{{cite press release|title=Palm Oil Continues to Dominate Global Consumption in 2006/07|publisher=[[United States Department of Agriculture]]|date=June 2006|url=http://www.fas.usda.gov/oilseeds/circular/2006/06-06/Junecov.pdf|access-date=22 September 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121019165631/http://www.fas.usda.gov/oilseeds/circular/2006/06-06/Junecov.pdf|archive-date=19 October 2012}}</ref> and the high oxidative stability ([[Saturated fat|saturation]]) of the refined product when used for frying.<ref>{{Cite journal|last1=Che Man|first1=YB|last2=Liu|first2=J.L.|last3=Jamilah|first3=B.|last4=Rahman|first4=R. Abdul|year=1999|title=Quality changes of RBD palm olein, soybean oil and their blends during deep-fat frying|journal=Journal of Food Lipids|volume=6|issue=3|pages=181–193|doi=10.1111/j.1745-4522.1999.tb00142.x}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Matthäus|first1=Bertrand|year=2007|title=Use of palm oil for frying in comparison with other high-stability oils|journal=European Journal of Lipid Science and Technology|volume=109|issue=4|pages=400–409|doi=10.1002/ejlt.200600294}}</ref> One source reported that humans consumed an average {{convert|17|lb|kg}} of palm oil per person in 2015.<ref name="bloomberg">{{cite news|last=Raghu|first=Anuradha|date=17 May 2017|title=We Each Consume 17 Pounds of Palm Oil a Year|work=Bloomberg News|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-05-17/soap-to-chocolate-we-consume-17-pounds-of-palm-oil-each-year|url-status=live|access-date=22 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517225045/https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-05-17/soap-to-chocolate-we-consume-17-pounds-of-palm-oil-each-year|archive-date=17 May 2017}}</ref>


5․Յուղը այնուհետև անցնում է դեոդորիզացիայի փուլ, որը պատասխանատու է հիդրոլիզի արդյունքում առաջացած ճարպաթթուների հեռացման համար։ Դեոդրիզատներից մեկը աշխատում է այպսես՝ հեռացնելով ճարպաթթուները տարբեր ջերմաստիճաններ օգտագործելով։ [[Ճարպաթթուներ|Ճարպաթթուները]] վեր են ածվում «արմավենու ճարպաթթվի թորանյութ»-ի։ Արմավենու ճարպաթթվի թորանյութը ինքնին արժեքավոր ապրանք է, որը օգտագործվում է օճառներ, լվացքի փոշիներ և այլ ապրանքներ արտադրելու մեջ։
===Refining===
{{see also|Edible oil refining}}
[[File:Balung Tawau Sabah Apas-Balung-Mill-02.jpg|thumb|285x285px|Worker walking near the boundary of an oil mill in Malaysia. Palm oil production is important part of economies in many parts of rural Malaysia, but is also a source of [[environmental conflict]]]]


6․Վերջնական յուղը կոչվում է «զտած, գունաթափված և դեոդորիզացված արմավենու յուղ» (ԶԳԴԱՅ)։ ԶԳԴԱՅ-ը արդեն արմավենու սովորական յուղն է, որը վաճառվում է աշխարհի ապրանքային շուկաներում։[[File:Balung Tawau Sabah Apas-Balung-Mill-02.jpg|thumb|285x285px|Աշխատողը քայլում է Մալազիայում նավթի գործարանի սահմանի մոտ: Արմավենու յուղի արտադրությունը Մալազիայի գյուղական շատ շրջանների տնտեսությունների կարևոր մասն է, բայց նաև բնապահպանական հակամարտությունների աղբյուր է:]]
After [[mill (grinding)|milling]], various palm oil products are made using [[refining]] processes.


#
# The oil is physically filtered to remove non-oil solids. It is then separated by density to remove water in the palm fruit.<ref name="FAO">{{cite web |title=3. PALM OIL PROCESSING |url=https://www.fao.org/3/Y4355E/y4355e04.htm |website=www.fao.org}}</ref> This step can also perform some degumming, provided that the fruit is first steamed to hydrolyze the gum, at a cost of also losing some triglycerides to hydrolysis. The result is called a "crude palm oil".<ref name="FAO"/>
# The degumming step selectively hydrolyzes phospholipids in the oil. This can be achieved by adding, for example, 0.1% phosphoric acid by weight.<ref name=Lidu2016>{{cite journal |last1=Lidu |first1=Seri Rahimah |last2=Mohamed |first2=Nurul‘Ain |last3=Klemeš |first3=Jiří Jaromír |last4=Varbanov |first4=Petar Sabev |last5=Yusup |first5=Suzana |title=Evaluation of the energy saving opportunities for palm oil refining process: Sahabat Oil Products (SOP) in Lahad Datu, Malaysia |journal=Clean Technologies and Environmental Policy |date=December 2016 |volume=18 |issue=8 |pages=2453–2465 |doi=10.1007/s10098-016-1252-6|bibcode=2016CTEP...18.2453L |s2cid=114530616 }}</ref>
# Bleaching removes color from the oil. This is achieved by adding a clay absorbent called [[bleaching earth]] in a vacuum mixer.<ref name=Lidu2016/>
# Filters remove the clay from the oil.<ref name=Lidu2016/>
# The oil enters the deodorizer, which is responsible for removing [[free fatty acid]]s (FFA) generated by hydrolysis. One type of deodorizer works by distillating out the FFAs using a set of different temperatures. The FFA is collected as "palm fatty acid distillate" (PFAD).<ref name=Lidu2016/> PFAD is itself a valuable product used in the manufacture of [[soap]]s, [[washing powder]] and other products.
# The final, refined oil is called "refined, bleached and deodorized palm oil" (RBDPO). RBDPO is the basic palm oil sold on the world's commodity markets.


RBDPO can be further [[fractionation|fractionated]] using the different melting points of its components. The part with a higher melting point, which crystalizes out as a solid earlier, is called [[palm stearin]]. It consists of mostly saturated fats. The remaining liquid part is called [[palm olein]].<ref>{{cite journal |last1=Tong |first1=Shi‐Cheng |last2=Tang |first2=Teck‐Kim |last3=Lee |first3=Yee‐Ying |title=A Review on the Fundamentals of Palm Oil Fractionation: Processing Conditions and Seeding Agents |journal=European Journal of Lipid Science and Technology |date=December 2021 |volume=123 |issue=12 |doi=10.1002/ejlt.202100132|s2cid=240505689 }}</ref> It is also possible to fractionate at a different point of processing, even with crude palm oil.<ref>{{cite journal |last1=Deffense |first1=E. |title=Fractionation of palm oil |journal=Journal of the American Oil Chemists' Society |date=February 1985 |volume=62 |issue=2 |pages=376–385 |doi=10.1007/BF02541408 |s2cid=84577079 |url=https://www.researchgate.net/publication/225491696}}</ref>
ԶԳԴԱՅ-ը կարող է նաև մասերի բաժանվել և օգտագործվել ըստ իր բաղադրիչների տարբեր հալման աստիճանների։ Այն հատվածը, որն ունի հալման բարձր ջերմաստիճան և շուտ բյուրեղանում է կոչվում է արմավենու ստեարին<ref>{{cite journal |last1=Tong |first1=Shi‐Cheng |last2=Tang |first2=Teck‐Kim |last3=Lee |first3=Yee‐Ying |title=A Review on the Fundamentals of Palm Oil Fractionation: Processing Conditions and Seeding Agents |journal=European Journal of Lipid Science and Technology |date=December 2021 |volume=123 |issue=12 |doi=10.1002/ejlt.202100132|s2cid=240505689 }}</ref>։ Այն մեծամասամբ կազմված է հագեցած ճարպերից։ Մնացած հեղուկ հատվածը կոչվում է արմավենու օլեին։ Մասնատումը հնարավոր է իրականացնել նաև մշակման այլ փուլում, անգամ չմշակված արմավենու յուղի հետ<ref>{{cite journal |last1=Deffense |first1=E. |title=Fractionation of palm oil |journal=Journal of the American Oil Chemists' Society |date=February 1985 |volume=62 |issue=2 |pages=376–385 |doi=10.1007/BF02541408 |s2cid=84577079 |url=https://www.researchgate.net/publication/225491696}}</ref>։


====Red palm oil====
====Կարմիր արմավենու յուղ====
1990-ականների կեսից, կարմիր արմավենու յուղը ստացել են յուղոտ արմավենու պտղի սառը ճնշման միջոցով և շշալցրել են՝ օգտագործելով որպես սնունդ պատրաստելու յուղ կամ ավելացնելով նաև մայոնեզի և բուսական յուղերի մեջ։<ref name="nag" />
[[File:Palm Oil 0.jpg|thumb|344x344px|Red Palm oil being sold on the side of the road in plastic bottles in Ghana. Artisanal production of palm oil is common in Ghana, providing a key staple food stuff in most traditional cooking.]]
Since the mid-1990s, '''red palm oil''' has been [[Vegetable oil#Mechanical extraction|cold-pressed]] from the fruit of the oil palm and bottled for use as a [[cooking oil]], in addition to other uses such as being blended into [[mayonnaise]] and [[salad oil|vegetable oil]].<ref name="nag" />


Oil produced from palm fruit is called ''red palm oil'' or just ''palm oil''. It is around 50% [[saturated fat]]—considerably less than [[palm kernel oil]]—and 40% [[unsaturated fat]] and 10% [[polyunsaturated fat]]. In its unprocessed state, red palm oil has an intense deep red color because of its abundant [[carotene]] content. Red palm oil also contains [[sterol]]s, [[vitamin E]], and [[carotenoid]]s such as [[alpha-carotene]], [[beta-carotene]], and [[lycopene]].<ref>{{cite journal|last1=Oguntibeju|first1=O.O|last2=Esterhuyse|first2=A.J.|last3=Truter|first3=E.J.|date=2009|title=Red palm oil: nutritional, physiological and therapeutic roles in improving human wellbeing and quality of life|journal=British Journal of Biomedical Science|volume=66|issue=4|pages=216–22|doi=10.1080/09674845.2009.11730279|pmid=20095133|s2cid=12845370}}</ref>
Արմավենուց ստացված յուղը կոչվում է կարմիր արմավենու յուղ կամ պարզապես արմավենու յուղ։ Այն պարունակում է մոտ 50% հագեցած ճարպեր։ Իր չմշակված փուլում կարմիր արմավենու յուղը մուգ կարմիր գույն ունի առատ կարոտինի պարունակության պատճառով։ Կարմիր արմավենու յուղը նաև պարունակում է ստերոլներ, [[վիտամին E]] և կարոտենոիդներ, ինչպիսիք են՝ ալֆա-կարոտինը, բետա-կարոտինը և լիկոպինը<ref>{{cite journal|last1=Oguntibeju|first1=O.O|last2=Esterhuyse|first2=A.J.|last3=Truter|first3=E.J.|date=2009|title=Red palm oil: nutritional, physiological and therapeutic roles in improving human wellbeing and quality of life|journal=British Journal of Biomedical Science|volume=66|issue=4|pages=216–22|doi=10.1080/09674845.2009.11730279|pmid=20095133|s2cid=12845370}}</ref>։


[[File:Palm Oil 0.jpg|thumb|344x344px|Կարմիր արմավենու յուղը վաճառվում է ճանապարհի եզրին պլաստիկ շշերով Գանայում։ Արմավենու յուղի արհեստական ​​արտադրությունը տարածված է Գանայում, որն ավանդական խոհարարության մեջ համարվում է հիմնական սննդամթերքը:]]
==== White palm oil ====
==== Սպիտակ արմավենու յուղ ====
'''White palm oil''' is the result of processing and refining. When refined, the palm oil loses its deep red color. It is extensively used in food manufacture and can be found in a variety of processed foods including peanut butter and chips. It is often labeled as palm shortening and is used as a replacement ingredient for hydrogenated fats in a variety of baked and fried products.
Սպիտակ արմավենու յուղը վերամշակման և զտման արդյունք է։ Զտելուց հետո արմավենու յուղը կորցնում է իր մուգ կարմիր գույնը։ Այն լայնորեն կիրառվում է սննդի արտադրության մեջ և այն կարելի է հանդիպել բազմաթիվ վերամշակված սննդատեսակներում ներառյալ՝ [[Գետնանուշի կարագ|գետնանուշի կարագը]] և չիպսերը։ Այն հաճախ կարճ անվանում են արմավենի և տարատեսակ թխված և տապակած մթերքում օգտագործում են որպես հիդրոգենացված ճարպերին փոխարինող բաղադրիչներ։


== Կիրառում ==
== Կիրառում ==
[[File:2 janvier 2015. Kisangani, Province Orientale, RD Congo. Une femme prépare l’huile de palme utilisée pour la consommation alimentaire et la production de savon (16219900844).jpg|thumb|276x276px|Palm oil production is done in some parts of the world artisanally, and the locally produced oil is used for food, handicrafts and other products. This woman in the Democratic Republic of the Congo is showing the palm fruit above a pot for processing the fruit.]]
[[File:2 janvier 2015. Kisangani, Province Orientale, RD Congo. Une femme prépare l’huile de palme utilisée pour la consommation alimentaire et la production de savon (16219900844).jpg|thumb|276x276px|Աշխարհի որոշ մասերում արմավենու յուղի արտադրությունը կատարվում է արհեստականորեն, իսկ տեղական արտադրության յուղն օգտագործվում է սննդի, ձեռքի աշխատանքներիի և այլ ապրանքների համար։ Այս կինը Կոնգոյի Դեմոկրատական ​​Հանրապետությունում ցույց է տալիս արմավենու պտուղը մի կաթսայի վերևում՝ պտուղը մշակելու համար:]]


===In food===
===Սննդի մեջ===
The highly saturated nature of palm oil renders it solid at room temperature in temperate regions, making it a cheap [[fat substitute|substitute]] for [[butter]] or [[hydrogenation|hydrogenated]] [[vegetable oil]]s in uses where solid fat is desirable, such as the making of [[pastry]] dough and baked goods. Palm oil is used in West African cuisine such as [[egusi soup]] and [[okra soup]].<ref>{{Cite book |last=Ukegbu |first=Kavachi Michelle |url=https://www.worldcat.org/oclc/1241244901 |title=The art of fufu : a guide to the culture and flavors of a West African tradition |date=2021 |others=Grubido |isbn=978-1-62634-596-6 |location=Austin, Texas |oclc=1241244901}}</ref> The health concerns related to [[trans fat]]s in hydrogenated vegetable oils may have contributed to the increasing use of palm oil in the [[food industry]].<ref name="npr._Palm">{{Cite web|date=25 July 2013|title=Palm Oil In The Food Supply: What You Should Know|url=https://www.npr.org/sections/thesalt/2013/07/25/205486197/palm-oil-in-the-food-supply-what-you-should-know?t=1543742568978|access-date=2 December 2018|work=NPR.org}}</ref> Palm oil is sometimes used as a minor ingredient in calf milk replacer.<ref>{{Cite web|url=https://www.biomin.net/species/ruminants/calf-milk-replacer/|title=Calf milk replacer: Ingredients, formulation and benefits for calves|website=Biomin}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.milkspecialties.com/wp-content/uploads/2020/04/Calf-Milk-Replacer-2019-Final.pdf|date=2019|title=Calf Milk Replacer Guide|author=Milk Specialties Global Animal Nutrition|access-date=29 April 2021|archive-date=31 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831160134/https://www.milkspecialties.com/wp-content/uploads/2020/04/Calf-Milk-Replacer-2019-Final.pdf|url-status=dead}}</ref>
Արմավենու յուղի խիստ հագեցվածությունը հնարավորություն է տալիս, որ սենյակային ջերմաստիճանում պինդ մնա, այն դարձնելով կարագի կամ հիդրոգենացված բանջարեղենային յուղի էժան այլընտրանք այնպիսի պայմաններում, որտեղ նախընտրելի է պինդ ճարպի առկայությունը, օրինակ՝ հրուշակագործության մեջ։ Արմավենու յուղը օգտագործվում է Արևմտյան Աֆրիկայի խոհանոցում, ինչպես օրինակ՝ էգուսի և օկրա ապուրներում<ref>{{Cite book |last=Ukegbu |first=Kavachi Michelle |url=https://www.worldcat.org/oclc/1241244901 |title=The art of fufu : a guide to the culture and flavors of a West African tradition |date=2021 |others=Grubido |isbn=978-1-62634-596-6 |location=Austin, Texas |oclc=1241244901}}</ref>։ Բուսական յուղերում առկա տրանս ճարպերի հետ կապված առողջական խնդիրների աճը նույնպես պատճառ է հանդիսացել սննդի արտադրության մեջ՝ արմավենու յուղի օգտագործման աճի համար<ref name="npr._Palm">{{Cite web|date=25 July 2013|title=Palm Oil In The Food Supply: What You Should Know|url=https://www.npr.org/sections/thesalt/2013/07/25/205486197/palm-oil-in-the-food-supply-what-you-should-know?t=1543742568978|access-date=2 December 2018|work=NPR.org}}</ref>։ Արմավենու յուղը երբեմն օգտագործվում է հորթի կաթի փոխարինիչի մեջ<ref>{{Cite web|url=https://www.biomin.net/species/ruminants/calf-milk-replacer/|title=Calf milk replacer: Ingredients, formulation and benefits for calves|website=Biomin}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.milkspecialties.com/wp-content/uploads/2020/04/Calf-Milk-Replacer-2019-Final.pdf|date=2019|title=Calf Milk Replacer Guide|author=Milk Specialties Global Animal Nutrition|access-date=29 April 2021|archive-date=31 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831160134/https://www.milkspecialties.com/wp-content/uploads/2020/04/Calf-Milk-Replacer-2019-Final.pdf|url-status=dead}}</ref>։


=== Ոչ սննդային ապրանքներ ===
=== Non-food consumer products ===
Palm oil is pervasively used in personal care and cleaning products, and it provides the foaming agent in nearly every soap, shampoo, or detergent. Around 70% of personal care products including soap, shampoo, makeup, and lotion, contain ingredients derived from palm oil. However, there are more than 200 different names for these palm oil ingredients and only 10% of them include the word "palm".<ref>{{Cite news|last=Tullis|first=Paul|date=19 February 2019|title=How the world got hooked on palm oil|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/news/2019/feb/19/palm-oil-ingredient-biscuits-shampoo-environmental}}</ref>
Արմավենու յուղը համատարած օգտագործվում է խնամքի և մաքրման միջոցներում և դա է հանդիսանում գրեթե բոլոր [[Օճառ|օճառների]], [[Շամպուն|շամպունների]] կամ ախտահանող միջոցների փրփրման պատճառը։ Խնամքի պարագաների մոտ 70%-ը ներառյալ՝ օճառը,շամպունը,դիմահարդարումը և լոսյոնը ներառում են արմավենու յուղից ստացված բաղադրիչներ։ Այնուամենայնիվ, գոյություն ունեն ավելի քան 200 տարբեր անվանումներ ունեցող բաղադրիչներ,որոնք պարունակում են արմավենու յուղ և դրանց միայն 10%-ի անվանման մեջ կա արմավենի բառը<ref>{{Cite news|last=Tullis|first=Paul|date=19 February 2019|title=How the world got hooked on palm oil|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/news/2019/feb/19/palm-oil-ingredient-biscuits-shampoo-environmental}}</ref>։


===Կենսազանգված և կենսավառելիք===
===Biomass and biofuels===
Palm oil is used to produce both methyl ester and hydrodeoxygenated [[biodiesel]].<ref name="Rojas">{{cite news|last1=Rojas|first1=Mauricio|date=3 August 2007|title=Assessing the Engine Performance of Palm Oil Biodiesel|newspaper=Biodiesel Magazine|url=http://www.biodieselmagazine.com/articles/1755/assessing-the-engine-performance-of-palm-oil-biodiesel/|url-status=live|access-date=25 February 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130511051402/http://www.biodieselmagazine.com/articles/1755/assessing-the-engine-performance-of-palm-oil-biodiesel/|archive-date=11 May 2013}}</ref> Palm oil methyl ester is created through a process called [[transesterification]]. Palm oil biodiesel is often blended with other fuels to create palm oil biodiesel blends.<ref>{{Cite conference <!-- Citation bot no --> |last1=Nahian|first1=Md. Rafsan|last2=Islam|first2=Md. Nurul|last3=Khan|first3=Shaheen|date=26 December 2016|title=Production of Biodiesel from Palm Oil and Performance Test with Diesel in CI Engine|url=https://www.researchgate.net/publication/312016794 |conference= [[International Conference on Mechanical Industrial & Energy Engineering]] 2016, Kuet, Khulna, Bangladesh |at=CMIEE-PI-160160-4}}</ref> Palm oil biodiesel meets the European [[EN 14214]] standard for biodiesels.<ref name="Rojas" /> Hydrodeoxygenated biodiesel is produced by direct [[hydrogenolysis]] of the fat into alkanes and propane. The world's largest palm oil biodiesel plant is the €550 million Finnish-operated [[Neste (company)|Neste Oil]] biodiesel plant in [[Singapore]], which opened in 2011 with a capacity of 800,000 tons per year and produces hydrodeoxygenated [[NEXBTL]] biodiesel from palm oil imported from Malaysia and Indonesia.<ref name="Yahya">{{cite news|last1=Yahya|first1=Yasmine|date=9 March 2011|title=World's Largest Biodiesel Plant Opens in Singapore|newspaper=The Jakarta Globe|url=http://www.thejakartaglobe.com/business/worlds-largest-biodiesel-plant-opens-in-singapore/427641|url-status=live|access-date=25 February 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120626075012/http://www.thejakartaglobe.com/business/worlds-largest-biodiesel-plant-opens-in-singapore/427641|archive-date=26 June 2012}}</ref><ref>{{cite journal|date=July 2011|editor1-last=Tuck|editor1-first=Andrew|title=Neste Oil_|journal=Monocle|volume=05|issue=45|page=73|issn=1753-2434|quote=Petri Jokinen (right), managing director of Neste Oil Singapore [...] the €550m plant has an annual production capacity of 800,000 metric tons of NExBTL renewable diesel, which is distributed mainly in Europe [...] palm oil, is imported from neighbouring Malaysia and Indonesia}}</ref>
Արմավենու յուղը օգտագործվում է թե՛ մեթիլ էստեր, թե՛ կենսավառելիք արտադրելու մեջ<ref name="Rojas">{{cite news|last1=Rojas|first1=Mauricio|date=3 August 2007|title=Assessing the Engine Performance of Palm Oil Biodiesel|newspaper=Biodiesel Magazine|url=http://www.biodieselmagazine.com/articles/1755/assessing-the-engine-performance-of-palm-oil-biodiesel/|url-status=live|access-date=25 February 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130511051402/http://www.biodieselmagazine.com/articles/1755/assessing-the-engine-performance-of-palm-oil-biodiesel/|archive-date=11 May 2013}}</ref>։ Արմավենու յուղի մեթիլ էստերը պատրաստվում է [[տրանսէստերիֆիկացիա]] կոչվող գործընթացի միջոցով<ref>{{Cite conference <!-- Citation bot no --> |last1=Nahian|first1=Md. Rafsan|last2=Islam|first2=Md. Nurul|last3=Khan|first3=Shaheen|date=26 December 2016|title=Production of Biodiesel from Palm Oil and Performance Test with Diesel in CI Engine|url=https://www.researchgate.net/publication/312016794 |conference= [[International Conference on Mechanical Industrial & Energy Engineering]] 2016, Kuet, Khulna, Bangladesh |at=CMIEE-PI-160160-4}}</ref>։ Արմավենու յուղից պատրաստված կենսավառելիքները հաճախ խառնում են այլ վառելիքների հետ, որպեսզի ստեղծեն արմավենու յուղի կենսավառելիքի խառնուրդներ։ Արմավենու յուղից պատրաստված կենսավառելիքը միանգամայն համապատասխանում է եվրոպական կենսավառելիքի վերաբերլյալ EN 14214 ստանդարտին<ref name="Rojas" />: Կենսավառելիքը արտադրվում է,երբ ճարպը բաժանվում է [[Ալկաններ|ալկանների]] և [[Պրոպան|պրոպանի]] ուղղակի հիդրոգենոլիզի միջոցով։Աշխարհի ամենամեծ կենսավառելիք արտադրող գործարանը 550 միլիոն եվրո արժողությամբ [[Ֆինլանդիա|Ֆինլանդիայի]] կողմից կառավարվող Neste Oil կենսավառելիքի գործարանն է՝ [[Սինգապուր|Սինգապուրում]], որը բացվել է 2011 թվականին։Տարողությունը մոտ 800000 տոննա տարեկան և արտադրում է NEXBTL կենսավառելքը Մալազիայից և Ինդոնեզիայից ներմուծված արմավենու յուղով<ref name="Yahya">{{cite news|last1=Yahya|first1=Yasmine|date=9 March 2011|title=World's Largest Biodiesel Plant Opens in Singapore|newspaper=The Jakarta Globe|url=http://www.thejakartaglobe.com/business/worlds-largest-biodiesel-plant-opens-in-singapore/427641|url-status=live|access-date=25 February 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120626075012/http://www.thejakartaglobe.com/business/worlds-largest-biodiesel-plant-opens-in-singapore/427641|archive-date=26 June 2012}}</ref><ref>{{cite journal|date=July 2011|editor1-last=Tuck|editor1-first=Andrew|title=Neste Oil_|journal=Monocle|volume=05|issue=45|page=73|issn=1753-2434|quote=Petri Jokinen (right), managing director of Neste Oil Singapore [...] the €550m plant has an annual production capacity of 800,000 metric tons of NExBTL renewable diesel, which is distributed mainly in Europe [...] palm oil, is imported from neighbouring Malaysia and Indonesia}}</ref>։


Significant amounts of palm oil exports to Europe are converted to biodiesel (as of early 2018: Indonesia: 40%, Malaysia 30%).<ref>{{cite web|last=hermes|date=24 January 2018|title=European ban on palm oil in biofuels upsets Jakarta, KL|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/european-ban-on-palm-oil-in-biofuels-upsets-jakarta-kl|website=The Straits Times}}</ref><ref>{{cite news|last1=Wahyudi Soeriaatmadja|last2=Trinna Leong|date=24 January 2018|title=European ban on palm oil in biofuels upsets Jakarta, KL|work=[[The Straits Times]]|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/european-ban-on-palm-oil-in-biofuels-upsets-jakarta-kl|access-date=23 November 2018|quote=For Indonesia, 40% of its palm oil exports to Europe are converted into biofuels. Europe is Malaysia's second-largest export market for palm oil, with 30% of it used for biodiesel.}}</ref> In 2014, almost half of all the palm oil in Europe was burned as car and truck fuel.<ref>{{cite news|last1=Melanie Hall|date=1 June 2016|title=New palm oil figures: Biodiesel use in EU fueling deforestation|work=Deutsche Welle|url=https://www.dw.com/en/new-palm-oil-figures-biodiesel-use-in-eu-fueling-deforestation/a-19298426|access-date=23 November 2018|quote=In 2014, nearly half of the palm oil used in Europe ended up in the gas tanks of cars and trucks, according to data compiled by the EU vegetable oil industry association Fediol}}</ref> As of 2018, one-half of Europe's palm oil imports were used for biodiesel.<ref>{{cite news|last1=Robert-Jan Bartunek|last2=Alissa de Carbonnel|date=14 June 2018|title=EU to phase out palm oil from transport fuel by 2030|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-eu-climatechange-palmoil/eu-to-phase-out-palm-oil-from-transport-fuel-by-2030-idUSKBN1JA21F|access-date=23 November 2018|quote=Half of the EU's 6 billion euros ($7 billion) worth of palm oil imports are used for biodiesel, according to data from Copenhagen Economics.}}</ref> Use of palm oil as biodiesel generates three times the carbon emissions as using fossil fuel,<ref>{{cite news|last1=Hans Spross|date=22 June 2018|title=Does EU biofuel deal compromise the environment for trade with Southeast Asia?|work=Deutsche Welle|url=https://www.dw.com/en/does-eu-biofuel-deal-compromise-the-environment-for-trade-with-southeast-asia/a-44350293|access-date=23 November 2018|quote=According to a 2015 study carried out on behalf of the European Commission, the production and use of palm oil biodiesel causes three times the carbon emissions of fossil diesel.}}</ref> and, for example, "biodiesel made from Indonesian palm oil makes the global carbon problem worse, not better."<ref>{{cite news|last1=Abrahm Lustgarten|date=20 November 2018|title=Supposed to Help Save the Planet. Instead It Unleashed a Catastrophe.|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2018/11/20/magazine/palm-oil-borneo-climate-catastrophe.html|access-date=14 December 2018|quote=six of the world's leading carbon-modeling schemes, including the E.P.A.'s, have concluded that biodiesel made from Indonesian palm oil makes the global carbon problem worse, not better}}</ref>
Եվրոպա արտահանվող արմավենու յուղի էական մասը փոխարինվել է կենսավառելիքով (2018 թվականի տվյալներով 40% Ինդոնեզիա,30% Մալազիա)<ref>{{cite web|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/european-ban-on-palm-oil-in-biofuels-upsets-jakarta-kl|title=European ban on palm oil in biofuels upsets Jakarta, KL|last=hermes|date=24 January 2018|website=The Straits Times}}</ref><ref>{{cite news|last1=Wahyudi Soeriaatmadja|last2=Trinna Leong|date=24 January 2018|title=European ban on palm oil in biofuels upsets Jakarta, KL|work=[[The Straits Times]]|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/european-ban-on-palm-oil-in-biofuels-upsets-jakarta-kl|access-date=23 November 2018|quote=For Indonesia, 40% of its palm oil exports to Europe are converted into biofuels. Europe is Malaysia's second-largest export market for palm oil, with 30% of it used for biodiesel.}}</ref>։ 2014 թվականին Եվրոպայում առկա արմավենու յուղի մոտ կեսը օգտագործվել է որպես մեքենաների վառելիք<ref>{{cite news|last1=Melanie Hall|date=1 June 2016|title=New palm oil figures: Biodiesel use in EU fueling deforestation|work=Deutsche Welle|url=https://www.dw.com/en/new-palm-oil-figures-biodiesel-use-in-eu-fueling-deforestation/a-19298426|access-date=23 November 2018|quote=In 2014, nearly half of the palm oil used in Europe ended up in the gas tanks of cars and trucks, according to data compiled by the EU vegetable oil industry association Fediol}}</ref>։ 2018 թվականի տվյալներով Եվրոպա ներմուծված արմավենու յուղի կեսը օգտագործվել է որպես կենսավառելիք<ref>{{cite news|last1=Robert-Jan Bartunek|last2=Alissa de Carbonnel|date=14 June 2018|title=EU to phase out palm oil from transport fuel by 2030|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-eu-climatechange-palmoil/eu-to-phase-out-palm-oil-from-transport-fuel-by-2030-idUSKBN1JA21F|access-date=23 November 2018|quote=Half of the EU's 6 billion euros ($7 billion) worth of palm oil imports are used for biodiesel, according to data from Copenhagen Economics.}}</ref>։ Արմավենու յուղը որպես կենսավառելիք օգտագործելը հանգեցնում է ածխածնի երեք անգամ ավելի մեծ արտանետումների,քան հանածո վառելիք օգտագործելիս<ref>{{cite news|last1=Hans Spross|date=22 June 2018|title=Does EU biofuel deal compromise the environment for trade with Southeast Asia?|work=Deutsche Welle|url=https://www.dw.com/en/does-eu-biofuel-deal-compromise-the-environment-for-trade-with-southeast-asia/a-44350293|access-date=23 November 2018|quote=According to a 2015 study carried out on behalf of the European Commission, the production and use of palm oil biodiesel causes three times the carbon emissions of fossil diesel.}}</ref>, և օրինակ՝ Ինդոնեզիայի արմավենու յուղից պատրաստված կենսավառելիքը ածխածնի գլոբալ խնդիրը ավելի է սրում,քան բարելավում<ref>{{cite news|last1=Abrahm Lustgarten|date=20 November 2018|title=Supposed to Help Save the Planet. Instead It Unleashed a Catastrophe.|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2018/11/20/magazine/palm-oil-borneo-climate-catastrophe.html|access-date=14 December 2018|quote=six of the world's leading carbon-modeling schemes, including the E.P.A.'s, have concluded that biodiesel made from Indonesian palm oil makes the global carbon problem worse, not better}}</ref>։


There are pressures for increased oil palm production from Indonesian palm-based biodiesel programs. The biodiesel currently contains a 30:70 palm oil to conventional diesel ratio (known as B30) at the gas pumps. The Indonesian government is aiming to produce 100% palm oil biodiesel (or B100) to transition out of using conventional diesel. The Indonesian government has estimated it would need to establish approximately 15 million hectares of oil palm plantations to meet these future demands.<ref>{{cite web |last1=Jong |first1=Hans Nicholas |title=Top Indonesian Palm Oil Developments in 2020 |url=https://news.mongabay.com/2020/12/top-indonesia-palm-oil-news-story-2020/ |website=Mongabay |date=28 December 2020 |access-date=12 May 2021}}</ref>
Ինդոնեզիական արմավենու վրա հիմված կենսավառելիքի արտադրամասերը պահանջում են յուղոտ արմավենու պլանտացիաների թվերի աճ։ Ներկայումս գազի պոմպերի կենսավառելիքը պարուն ակում է արմավենու յուղ սովորական դիզելային վառելիքի հետ 30։70-ը հարաբերակցությամբ։ Ինդոնեզիայի կառավարությունը նպատակ է դրել արտադրել 100%-անոց արմավենու յուղից կենսավառելիք, որպեսզի կիրառությունից հանեն սովորական վառելիքը։ Ինդոնեզիայի կառավարությունը նշել է,որ անհրաժեշտ կլինի ստեղծել մոտ 15 միլիոն հա յուղոտ արմավենու պլանտացիներ՝ այս նպատակին հասնելու համար<ref>{{cite web |last1=Jong |first1=Hans Nicholas |title=Top Indonesian Palm Oil Developments in 2020 |url=https://news.mongabay.com/2020/12/top-indonesia-palm-oil-news-story-2020/ |website=Mongabay |date=28 December 2020 |access-date=12 May 2021}}</ref>։


The organic waste matter that is produced when processing oil palm, including oil palm shells and oil palm fruit bunches, can also be used to produce energy. This waste material can be converted into pellets that can be used as a biofuel.<ref name="Choong">{{cite news|last1=Choong|first1=Meng Yew|date=27 March 2012|title=Waste not the palm oil biomass|newspaper=The Star Online|url=http://thestar.com.my/lifestyle/story.asp?file=/2012/3/27/lifefocus/9991812&sec=lifefocus|access-date=25 February 2013}}</ref> Additionally, palm oil that has been used to fry foods can be converted into methyl esters for biodiesel. The used cooking oil is chemically treated to create a biodiesel similar to petroleum diesel.<ref name="JOPR 2006">{{Cite report|url=http://palmoilis.mpob.gov.my/publications/joprv18june-loh.pdf|title=Recovery and conversion of palm olein-derived used frying oil to methyl esters for biodiesel|author=Loh Soh Kheang|author2=Choo Yuen May|date=18 June 2006|author3=Cheng Sit Food|author4=Ma Ah Ngan|access-date=25 February 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20100704235655/http://palmoilis.mpob.gov.my/publications/joprv18june-loh.pdf|archive-date=4 July 2010|journal=Journal of Palm Oil Research|url-status=live}}</ref>
Յուղոտ արմավենու յուղի մշակման ընթացքում առաջացած թափոնները,իննչպիսիք են՝ արմավենու կեղևը և ծառի ճյուղերը նույնպես կարելի է օգտագործել էներգիա ստանալու համար։Այս թափոնները կարող են վերածվել գնդիկների,որոնք հետո կարող են օգտագործվել որպես կենսավառելիք։<ref name="Choong">{{cite news|last1=Choong|first1=Meng Yew|date=27 March 2012|title=Waste not the palm oil biomass|newspaper=The Star Online|url=http://thestar.com.my/lifestyle/story.asp?file=/2012/3/27/lifefocus/9991812&sec=lifefocus|access-date=25 February 2013}}</ref>Բացի այդ սնունդը տապակելու համար օգտագործվող արմավենու յուղը կարող է վերածվել մեթիլ էստերի կենսավառելիքի համար։Օգտագործված յուղը ենթարկվում է քիմիական մշակման՝ ստեղծելու համար նավթային վառելիքին նման կենսավառելիք<ref name="JOPR 2006">{{Cite report|url=http://palmoilis.mpob.gov.my/publications/joprv18june-loh.pdf|title=Recovery and conversion of palm olein-derived used frying oil to methyl esters for biodiesel|author=Loh Soh Kheang|author2=Choo Yuen May|date=18 June 2006|author3=Cheng Sit Food|author4=Ma Ah Ngan|access-date=25 February 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20100704235655/http://palmoilis.mpob.gov.my/publications/joprv18june-loh.pdf|archive-date=4 July 2010|journal=Journal of Palm Oil Research|url-status=live}}</ref>։


===In wound care===
===Վերքերի խնամք===
Չնայած արմավենու յուղը օգտագործում են վերքերի վրա դրա հակամիկորբային ազդեցդության համար,հետազոտությունները դեռևս չեն ապացուցում դրա արդյունավետությունը։<ref>
Although palm oil is applied to wounds for its supposed [[antimicrobial]] effects, research does not confirm its effectiveness.<ref>
[http://www.kmitl.ac.th/ejkmitl/vol5no2/p502-505.pdf Antimicrobial effects of palm kernel oil and palm oil] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081002235927/http://www.kmitl.ac.th/ejkmitl/vol5no2/p502-505.pdf|date=2 October 2008}} Ekwenye, U.N and Ijeomah, ''King Mongkut's Institute of Technology Ladkrabang Science Journal'', Vol. 5, No. 2, Jan–Jun 2005</ref>
[http://www.kmitl.ac.th/ejkmitl/vol5no2/p502-505.pdf Antimicrobial effects of palm kernel oil and palm oil] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081002235927/http://www.kmitl.ac.th/ejkmitl/vol5no2/p502-505.pdf|date=2 October 2008}} Ekwenye, U.N and Ijeomah, ''King Mongkut's Institute of Technology Ladkrabang Science Journal'', Vol. 5, No. 2, Jan–Jun 2005</ref>


==Արտադրություն==
==Արտադրություն==


In 2018–2019, world production of palm oil was {{convert|73.5|e6MT|e6ST|abbr=off}}.<ref>{{Cite web|url=https://www.statista.com/statistics/613471/palm-oil-production-volume-worldwide/|title=Global production volume palm oil 20222/23|website=Statista}}</ref> The annual production of palm oil is projected to reach {{convert|240|e6MT|e6ST|abbr=off}} by 2050.<ref>{{cite news |last1=Tullis |first1=Paul |title=How the World Got Hooked on Palm Oil |url=https://www.theguardian.com/news/2019/feb/19/palm-oil-ingredient-biscuits-shampoo-environmental |work=The Guardian|date=19 February 2019 |access-date=12 May 2021}}</ref> During the [[2022 food crises]] instigated by the [[2022 Russian invasion of Ukraine|Russian invasion of Ukraine]] and crop failures in other parts of the world due to [[Effects of climate change on agriculture|extreme weather caused by climate change]], the Indonesian government banned exports of palm oil.<ref name=":4">{{Cite news |last=Nangoy |first=Fransiska |date=2022-04-23 |title=Indonesia bans palm oil exports as global food inflation spikes |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/indonesia-ban-palm-oil-exports-shore-up-supply-soyoil-futures-surge-2022-04-22/ |access-date=2022-04-27}}</ref> This combined with a reduced harvest in Malaysia greatly increased global prices, while reducing availability causing ripple effects in the global supply chain.<ref name=":4" /> On 23 May 2022, the Indonesian government reopened trading hoping to balance supplies.<ref>{{Cite news |date=2022-05-19 |title=Indonesia Lifts Palm Oil Export Ban in Relief to Global Market |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-05-19/indonesia-lifts-palm-oil-export-ban-in-relief-to-global-market |access-date=2022-05-20}}</ref>
2018-2019 թվականներին արմավենու յուղի արտադրությունը հասել է 73,5 միլիոն տոննայի<ref>{{Cite web|url=https://www.statista.com/statistics/613471/palm-oil-production-volume-worldwide/|title=Global production volume palm oil 20222/23|website=Statista}}</ref>։ Մինչ 2050 թվականը սպասվում է, որ արմավենու յուղի տարեկան արտադրության քանակը կհասնի 240 միլիոն տոննա<ref>{{cite news |last1=Tullis |first1=Paul |title=How the World Got Hooked on Palm Oil |url=https://www.theguardian.com/news/2019/feb/19/palm-oil-ingredient-biscuits-shampoo-environmental |work=The Guardian|date=19 February 2019 |access-date=12 May 2021}}</ref>։ 2022 թվականին [[Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա (2022-այժմ)|Ռուսաստանի՝ Ուկրաինա ներխուժման]] պատճառով սկսված սննդի ճգնաժամը և աշխարհի այլ մասերում կլիմայական պայմանների արտակարգ փոփոխությունների պատճառով վատ բերքատվությունը Ինդոնեզիայի կառավարությանը ստիպեց արգելել արմավենու յուղի արտահանումը<ref name=":4">{{Cite news |last=Nangoy |first=Fransiska |date=2022-04-23 |title=Indonesia bans palm oil exports as global food inflation spikes |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/indonesia-ban-palm-oil-exports-shore-up-supply-soyoil-futures-surge-2022-04-22/ |access-date=2022-04-27}}</ref>։ Սրան գումարած նաև Մալազիայի բերքատվության պակասը բավականին բարձրացրին յուղի գլոբալ գները,ինչն էլ իջեցրել է դրա հասանելիությունը՝ թողնելով ալիքային ազդեցություն գլոբալ մատակարարման շղթայի վրա<ref name=":4" />։ 2022 թվականի մայիսի 23-ին Ինդոնեզիայի կառավարությունը վերաբացել է առևտուրը հուսալով հավասարակշռել պաշարները<ref>{{Cite news |date=2022-05-19 |title=Indonesia Lifts Palm Oil Export Ban in Relief to Global Market |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-05-19/indonesia-lifts-palm-oil-export-ban-in-relief-to-global-market |access-date=2022-05-20}}</ref>։


===Indonesia===
===Ինդոնեզիա===
Ինդոնեզիան արմավենու յուղ արտադրող երկրներից աշխարհում ամենամեծն է,2006 թվականին շրջանցելով Մալազիային արտադրելով 20,9 միլիոն տոննա<ref name="sciam201212">{{Citation|title=The Other Oil Problem|date=December 2012|periodical=[[Scientific American]]|volume=307|issue=6|page=10|doi=10.1038/scientificamerican1212-10|quote=...such as Indonesia, the world's largest producer of palm oil.}}</ref><ref>[http://www.pecad.fas.usda.gov/highlights/2007/12/Indonesia_palmoil/ Indonesia: Palm Oil Production Prospects Continue to Grow] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090510154018/http://www.pecad.fas.usda.gov/highlights/2007/12/Indonesia%5Fpalmoil/|date=10 May 2009}} 31 December 2007, USDA-FAS, Office of Global Analysis</ref>, որը 2016 թվականի տվյալներով աճել է՝ հասնելով 34,5 միլիոն տոննայի<ref>{{Cite journal|last1=Maulidiyah|last2=Nurdin|first2=Muhammad|last3=Fatma|first3=Fetty|last4=Natsir|first4=Muh.|last5=Wibowo|first5=Dwiprayogo|date=2017-06-01|title=Characterization of methyl ester compound of biodiesel from industrial liquid waste of crude palm oil processing|journal=Analytical Chemistry Research|language=en|volume=12|pages=1–9|doi=10.1016/j.ancr.2017.01.002|issn=2214-1812|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Azhar|first1=Badrul|last2=Saadun|first2=Norzanalia|last3=Puan|first3=Chong Leong|last4=Kamarudin|first4=Norizah|last5=Aziz|first5=Najjib|last6=Nurhidayu|first6=Siti|last7=Fischer|first7=Joern|date=2015-01-01|title=Promoting landscape heterogeneity to improve the biodiversity benefits of certified palm oil production: Evidence from Peninsular Malaysia|journal=Global Ecology and Conservation|language=en|volume=3|pages=553–561|doi=10.1016/j.gecco.2015.02.009|issn=2351-9894|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Siregar|first1=Kiman|last2=Tambunan|first2=Armansyah H.|last3=Irwanto|first3=Abdul K.|last4=Wirawan|first4=Soni S.|last5=Araki|first5=Tetsuya|date=2015-01-01|title=A Comparison of Life Cycle Assessment on Oil Palm (Elaeis guineensis Jacq.) and Physic Nut (Jatropha curcas Linn.) as Feedstock for Biodiesel Production in Indonesia|journal=Energy Procedia|series=Conference and Exhibition Indonesia - New and Renewable Energy and Energy Conservation (The 3rd Indo EBTKE-ConEx 2014)|language=en|volume=65|pages=170–179|doi=10.1016/j.egypro.2015.01.054|issn=1876-6102|s2cid=110832809|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Hidayat|first1=Arif|last2=Rochmadi|last3=Wijaya|first3=Karna|last4=Nurdiawati|first4=Annisa|last5=Kurniawan|first5=Winarto|last6=Hinode|first6=Hirofumi|last7=Yoshikawa|first7=Kunio|last8=Budiman|first8=Arief|date=2015-08-01|title=Esterification of Palm Fatty Acid Distillate with High Amount of Free Fatty Acids Using Coconut Shell Char Based Catalyst|journal=Energy Procedia|series=Clean, Efficient and Affordable Energy for a Sustainable Future: The 7th International Conference on Applied Energy (ICAE2015)|language=en|volume=75|pages=969–974|doi=10.1016/j.egypro.2015.07.301|issn=1876-6102|doi-access=free}}</ref>։ Ինդոնեզիան հույս ունի ավելացնել արտադրությունը մինչև 2030 թվականի ավարտը<ref name="Gilbert" />։ 2019 թվականին թիվը հասել էր 51,8 միլիոն տոննա<ref>{{cite news|date=4 February 2020|title=Produksi Sawit 2019 Capai 51,8 Juta Ton|language=id|work=Republika|url=https://republika.co.id/berita/q54sje370/produksi-sawit-2019-capai-518-juta-ton|access-date=25 December 2020}}</ref>։ 2010 թվականի վերջին արտահանված արտադրանքի 60%-ը չմշակված արմավենու յուղ է<ref>{{cite news|date=24 May 2011|title=P&G may build oleochemical plant to secure future supply|work=The Jakarta Post|url=http://www.thejakartapost.com/news/2011/05/24/pg-may-build-oleochemical-plant-secure-future-supply.html|url-status=live|access-date=15 June 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120725093859/http://www.thejakartapost.com/news/2011/05/24/pg-may-build-oleochemical-plant-secure-future-supply.html|archive-date=25 July 2012}}</ref>։ Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության տվյալները ցույց են տալիս,որ 1994-2004 թվականների միջև ընկած ժամանակաշրջանում արտադրության քանակը աճել է 400%-ով՝ հասնելով 8,7 միլիոն տոննա։[[File:Oil palm plantation in Cigudeg-03.jpg|thumb|250px|Արմավենու յուղի պլանտացիա Ինդոնեզիայում։]]
{{main|Palm oil production in Indonesia}}
===Մալազիա===
[[File:Oil palm plantation in Cigudeg-03.jpg|thumb|250px|A palm oil plantation in Indonesia]]
Մալազիան արմավենու յուղ արտադրող երկրներից աշխարհում երկրորդն է։1992 թվականին, ի պատասխան [[Անտառհատում|անտառահատումների]] վերաբերյալ վրդովմունքին Մալազիայի կառավարությունը երաշխավորեց,որ կկրճատի յուղոտ արմավենու պլանտանցիաների աճը՝ պահպանելով երկրի հողերի առնվազն կեսը որպես անտառային ծածկույթ<ref name="Morales">{{cite news|last1=Morales|first1=Alex|date=18 November 2010|title=Malaysia Has Little Room for Expanding Palm-Oil Production, Minister Says|newspaper=Bloomberg|url=https://www.bloomberg.com/news/2010-11-18/malaysia-has-little-room-for-palm-oil-expansion-plantation-minister-says.html|url-status=live|access-date=1 March 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120912033525/http://www.bloomberg.com/news/2010-11-18/malaysia-has-little-room-for-palm-oil-expansion-plantation-minister-says.html|archive-date=12 September 2012}}</ref><ref name="Scott-Thomas2">{{cite news|last1=Scott-Thomas|first1=Caroline|date=17 September 2012|title=French firms urged to back away from 'no palm oil' label claims|newspaper=Foodnavigator|url=http://www.foodnavigator.com/Financial-Industry/French-firms-urged-to-back-away-from-no-palm-oil-label-claims|url-status=live|access-date=7 March 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130312115810/http://www.foodnavigator.com/Financial-Industry/French-firms-urged-to-back-away-from-no-palm-oil-label-claims|archive-date=12 March 2013}}</ref>։
[[Indonesia]] is the world's largest producer of palm oil, surpassing Malaysia in 2006, producing more than {{convert|20.9|e6MT|e6ST|abbr=off}},<ref name="sciam201212">{{Citation |title=The Other Oil Problem|date=December 2012|periodical=[[Scientific American]]|volume=307|issue=6|page=10|doi=10.1038/scientificamerican1212-10|quote=...such as Indonesia, the world's largest producer of palm oil.}}</ref><ref>[http://www.pecad.fas.usda.gov/highlights/2007/12/Indonesia_palmoil/ Indonesia: Palm Oil Production Prospects Continue to Grow] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090510154018/http://www.pecad.fas.usda.gov/highlights/2007/12/Indonesia%5Fpalmoil/|date=10 May 2009}} 31 December 2007, USDA-FAS, Office of Global Analysis</ref> a number that has since risen to over {{convert|34.5|e6MT|e6ST|abbr=off}} (2016 output).<ref>{{Cite journal |last1=Maulidiyah |last2=Nurdin |first2=Muhammad |last3=Fatma |first3=Fetty |last4=Natsir |first4=Muh. |last5=Wibowo |first5=Dwiprayogo |date=2017-06-01 |title=Characterization of methyl ester compound of biodiesel from industrial liquid waste of crude palm oil processing |journal=Analytical Chemistry Research |language=en |volume=12 |pages=1–9 |doi=10.1016/j.ancr.2017.01.002 |issn=2214-1812|doi-access=free }}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Azhar |first1=Badrul |last2=Saadun |first2=Norzanalia |last3=Puan |first3=Chong Leong |last4=Kamarudin |first4=Norizah |last5=Aziz |first5=Najjib |last6=Nurhidayu |first6=Siti |last7=Fischer |first7=Joern |date=2015-01-01 |title=Promoting landscape heterogeneity to improve the biodiversity benefits of certified palm oil production: Evidence from Peninsular Malaysia |journal=Global Ecology and Conservation |language=en |volume=3 |pages=553–561 |doi=10.1016/j.gecco.2015.02.009 |issn=2351-9894|doi-access=free }}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Siregar |first1=Kiman |last2=Tambunan |first2=Armansyah H. |last3=Irwanto |first3=Abdul K. |last4=Wirawan |first4=Soni S. |last5=Araki |first5=Tetsuya |date=2015-01-01 |title=A Comparison of Life Cycle Assessment on Oil Palm (Elaeis guineensis Jacq.) and Physic Nut (Jatropha curcas Linn.) as Feedstock for Biodiesel Production in Indonesia |journal=Energy Procedia |series=Conference and Exhibition Indonesia - New and Renewable Energy and Energy Conservation (The 3rd Indo EBTKE-ConEx 2014) |language=en |volume=65 |pages=170–179 |doi=10.1016/j.egypro.2015.01.054 |s2cid=110832809 |issn=1876-6102|doi-access=free }}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Hidayat |first1=Arif |last2=Rochmadi |last3=Wijaya |first3=Karna |last4=Nurdiawati |first4=Annisa |last5=Kurniawan |first5=Winarto |last6=Hinode |first6=Hirofumi |last7=Yoshikawa |first7=Kunio |last8=Budiman |first8=Arief |date=2015-08-01 |title=Esterification of Palm Fatty Acid Distillate with High Amount of Free Fatty Acids Using Coconut Shell Char Based Catalyst |journal=Energy Procedia |series=Clean, Efficient and Affordable Energy for a Sustainable Future: The 7th International Conference on Applied Energy (ICAE2015) |language=en |volume=75 |pages=969–974 |doi=10.1016/j.egypro.2015.07.301 |issn=1876-6102|doi-access=free }}</ref> Indonesia expects to double production by the end of 2030.<ref name="Gilbert" /> By 2019, this number was {{convert|51.8|e6MT|e6ST|abbr=off}}.<ref>{{cite news|date=4 February 2020|title=Produksi Sawit 2019 Capai 51,8 Juta Ton|language=id|work=Republika|url=https://republika.co.id/berita/q54sje370/produksi-sawit-2019-capai-518-juta-ton|access-date=25 December 2020}}</ref> At the end of 2010, 60% of the output was exported in the form of crude palm oil.<ref>{{cite news|date=24 May 2011|title=P&G may build oleochemical plant to secure future supply|work=The Jakarta Post|url=http://www.thejakartapost.com/news/2011/05/24/pg-may-build-oleochemical-plant-secure-future-supply.html|url-status=live|access-date=15 June 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120725093859/http://www.thejakartapost.com/news/2011/05/24/pg-may-build-oleochemical-plant-secure-future-supply.html|archive-date=25 July 2012}}</ref> [[FAO]] data shows production increased by over 400% between 1994 and 2004, to over {{convert|8.7|e6MT|e6ST|abbr=off}}.


2012 թվականին երկիրը<ref name="Pakiam">{{cite news|last1=Pakiam|first1=Ranjeetha|date=3 January 2013|title=Palm Oil Advances as Malaysia's Export Tax May Boost Shipments|newspaper=Bloomberg|url=https://www.bloomberg.com/news/2013-01-04/palm-oil-advances-as-malaysia-s-export-tax-may-boost-shipments.html|url-status=live|access-date=29 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130105085751/http://www.bloomberg.com/news/2013-01-04/palm-oil-advances-as-malaysia-s-export-tax-may-boost-shipments.html|archive-date=5 January 2013}}</ref> արտադրել է 18,8 միլիոն տոննա չմշակված արմավենու յուղ մոտ 5000000 հա տարածքի վրա<ref name="USDA2012">{{cite web|date=11 December 2012|title=Malaysia: Stagnating Palm Oil Yields Impede Growth|url=http://www.pecad.fas.usda.gov/highlights/2012/12/Malaysia/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130218012050/http://www.pecad.fas.usda.gov/highlights/2012/12/Malaysia/|archive-date=18 February 2013|access-date=29 January 2013|website=USDA Foreign Agricultural Service}}</ref><ref name="The Star January 2013">{{cite news|date=15 January 2013|title=MPOB expects CPO production to increase to 19 million tonnes this year|newspaper=The Star Online|url=http://biz.thestar.com.my/news/story.asp?file=/2013/1/15/business/12576771&sec=business|url-status=live|access-date=29 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130127140157/http://biz.thestar.com.my/news/story.asp?file=%2F2013%2F1%2F15%2Fbusiness%2F12576771&sec=business|archive-date=27 January 2013}}</ref>։Չնայած Ինդոնեզիան ավելի շատ արմավենու յուղ է արտադրում,Մալազիան աշխարհի ամենամեծ արտահանող երկիրն է՝ 2011 թվականին արտահանելով մոտ 18 միլիոն տոննա արմավենու յուղից ապրանքներ<ref name="AOCS">{{cite web|last1=May|first1=Choo Yuen|date=September 2012|title=Malaysia: economic transformation advances oil palm industry|url=http://www.aocs.org/Membership/FreeCover.cfm?itemnumber=18340|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20121113145720/http://www.aocs.org/Membership/FreeCover.cfm?itemnumber=18340|archive-date=13 November 2012|access-date=29 January 2013|website=American Oil Chemists' Society}}</ref>։ [[Հնդկաստան|Հնդկաստանը]], [[Չինաստան|Չինաստանը]], [[Պակիստան|Պակիստանը]], [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական Միությունը]] և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ն]] Մալազիայի արմավենու յուղի ապրանքների հիմնական ներմուծողներն են։2016 թվականին արմավենու յուղի գները աճել են,գրանցելով 4 տարվա ամենաբարձրը՝ ԱՄՆ ընտրություններում [[Դոնալդ Թրամփ|Թրամփի]] հաղթանակից հետո<ref>{{cite news|title=Palm oil hits 4-year high after Trump victory |url=https://www.ft.com/content/69de3106-a7ff-11e6-8898-79a99e2a4de6 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/content/69de3106-a7ff-11e6-8898-79a99e2a4de6 |archive-date=10 December 2022|access-date=29 November 2019|website=Financial Times|date=11 November 2016|last1=Terazono|first1=Emiko|url-access=subscription}}</ref>։[[File:District-Kunak Sabah IOI-Baturong-Palm-Oil-Mill-03.jpg|thumb|250px|Արմավենու յուղի գործարան, որը գտնվում է Մալայզիայում արմավենու յուղի պլանտացիայի վրա։]]
===Malaysia===
[[File:Malayasia iko 2002169.jpg|thumb|350px|Արբանյակային լուսանկար, որը ցույց է տալիս Մալայզիայի Բորնեոյում անտառահատումները՝ արմավենու յուղի պլանտացիաները թույլ տալու համար։]]
{{main|Palm oil production in Malaysia}}
===Նիգերիա===
[[File:District-Kunak Sabah IOI-Baturong-Palm-Oil-Mill-03.jpg|thumb|250px|A palm oil mill located on a palm oil plantation in Malaysia]]
2018 թվականի կտրվածքով Նիգերիան աշխարհի երրորդ ամենամեծ արտադրողն է,մոտ 2,3 միլիոն հա արմավենու յուղ մշակման փուլում։Մինչև 1934 թվականը Նիգերիան աշխարհում ամենամեծ արտադրողն էր։Թե՛ մեծ,թե՛ փոքր արտադրողներ մասնակցում են արտադրությանը<ref>{{cite web|url=http://www.ippanigeria.org/worldbankreportpalmoil%5B1%5D.pdf|title=African Case Study: Palm Oil and Economic Development in Nigeria and Ghana; Recommendations for the World Bank's 2010 Palm Oil Strategy|last=Ayodele|first=Thompson|date=August 2010|website=Initiative For Public Policy Analysis|archive-url=https://web.archive.org/web/20120422142906/http://www.ippanigeria.org/worldbankreportpalmoil%5B1%5D.pdf|archive-date=22 April 2012|url-status=dead|access-date=8 December 2011}}</ref><ref>{{cite news|last=Ayodele|first=Thompson|date=15 October 2010|title=The World Bank's Palm Oil Mistake|newspaper=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2010/10/16/opinion/16ayodele.html?_r=1&src=sch&pagewanted=all|url-status=live|access-date=8 December 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20180119150947/http://www.nytimes.com/2010/10/16/opinion/16ayodele.html?_r=1&src=sch&pagewanted=all|archive-date=19 January 2018}}</ref>։
[[File:Malayasia iko 2002169.jpg|thumb|350px|A satellite image showing deforestation in [[Malaysian Borneo]] to allow the plantation of [[oil palm]]]]
[[Malaysia]] is the world's second largest producer of palm oil. In 1992, in response to [[Social and environmental impact of palm oil#Deforestation|concerns about deforestation]], the [[Government of Malaysia]] pledged to limit the expansion of palm oil plantations by retaining a minimum of half the nation's land as [[forest cover]].<ref name="Morales">{{cite news|last1=Morales|first1=Alex|date=18 November 2010|title=Malaysia Has Little Room for Expanding Palm-Oil Production, Minister Says|newspaper=Bloomberg|url=https://www.bloomberg.com/news/2010-11-18/malaysia-has-little-room-for-palm-oil-expansion-plantation-minister-says.html|url-status=live|access-date=1 March 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120912033525/http://www.bloomberg.com/news/2010-11-18/malaysia-has-little-room-for-palm-oil-expansion-plantation-minister-says.html|archive-date=12 September 2012}}</ref><ref name="Scott-Thomas2">{{cite news|last1=Scott-Thomas|first1=Caroline|date=17 September 2012|title=French firms urged to back away from 'no palm oil' label claims|newspaper=Foodnavigator|url=http://www.foodnavigator.com/Financial-Industry/French-firms-urged-to-back-away-from-no-palm-oil-label-claims|url-status=live|access-date=7 March 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130312115810/http://www.foodnavigator.com/Financial-Industry/French-firms-urged-to-back-away-from-no-palm-oil-label-claims|archive-date=12 March 2013}}</ref>


===Թաիլանդ===
In 2012, the country <ref name="Pakiam">{{cite news|last1=Pakiam|first1=Ranjeetha|date=3 January 2013|title=Palm Oil Advances as Malaysia's Export Tax May Boost Shipments|newspaper=Bloomberg|url=https://www.bloomberg.com/news/2013-01-04/palm-oil-advances-as-malaysia-s-export-tax-may-boost-shipments.html|url-status=live|access-date=29 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130105085751/http://www.bloomberg.com/news/2013-01-04/palm-oil-advances-as-malaysia-s-export-tax-may-boost-shipments.html|archive-date=5 January 2013}}</ref> produced {{convert|18.8|e6MT|e6ST|abbr=off}} of crude palm oil on roughly {{convert|5,000,000|ha|sqmi}} of land.<ref name="The Star January 2013">{{cite news|date=15 January 2013|title=MPOB expects CPO production to increase to 19 million tonnes this year|newspaper=The Star Online|url=http://biz.thestar.com.my/news/story.asp?file=/2013/1/15/business/12576771&sec=business|url-status=live|access-date=29 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130127140157/http://biz.thestar.com.my/news/story.asp?file=%2F2013%2F1%2F15%2Fbusiness%2F12576771&sec=business|archive-date=27 January 2013}}</ref><ref name="USDA2012">{{cite web|date=11 December 2012|title=Malaysia: Stagnating Palm Oil Yields Impede Growth|url=http://www.pecad.fas.usda.gov/highlights/2012/12/Malaysia/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130218012050/http://www.pecad.fas.usda.gov/highlights/2012/12/Malaysia/|archive-date=18 February 2013|access-date=29 January 2013|website=USDA Foreign Agricultural Service}}</ref> Though Indonesia produces more palm oil, Malaysia is the world's largest exporter of palm oil having exported {{convert|18|e6MT|e6ST|abbr=off}} of palm oil products in 2011. [[India]], [[China]], Pakistan, the European Union and the United States are the primary importers of Malaysian palm oil products.<ref name="AOCS">{{cite web|last1=May|first1=Choo Yuen|date=September 2012|title=Malaysia: economic transformation advances oil palm industry|url=http://www.aocs.org/Membership/FreeCover.cfm?itemnumber=18340|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20121113145720/http://www.aocs.org/Membership/FreeCover.cfm?itemnumber=18340|archive-date=13 November 2012|access-date=29 January 2013|website=American Oil Chemists' Society}}</ref> In 2016, palm oil prices jumped to a four-year high days after Trump's election victory in the US.<ref>{{cite news|title=Palm oil hits 4-year high after Trump victory |url=https://www.ft.com/content/69de3106-a7ff-11e6-8898-79a99e2a4de6 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/content/69de3106-a7ff-11e6-8898-79a99e2a4de6 |archive-date=10 December 2022|access-date=29 November 2019|website=Financial Times|date=11 November 2016|last1=Terazono|first1=Emiko|url-access=subscription}}</ref>
[[Թաիլանդ|Թաիլանդը]] աշխարհի չմշակված արմավենու յուղ արտադրող երրորդ ամենամեծ երկիրն է՝ արտադրելով մոտ 2 միլիոն տոննա տարեկան կամ գլոբալ արտադրանքի 1,2%-ը։ Թաիլանդի գրեթե ողջ արտադրանքը սպառում են տեղում։ Արմավենու պլանտացիաների և գործարանների գրեթե 85%-ը գտնվում են Թաիլանդի հարավում։2016 թվականի վերջում 750000-930000 միլիոն հա յուղային արմավ է տնկվել,աշխատանքով ապահովելով ավելի քան 300000 ագարակատերերի,հիմնականում փոքր չափի հողատիրույթներում (3,2 հա)։ [[Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիա|Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիային]] է պատկանում յուղային արմավենու 52,5 միլիոն տոննա արտադրությունը՝ աշխարհի ամբողջ արտադրության 85%-ը և գլոբալ արտահանումների 90%-ը։Ինդոնեզիային է պատկանում աշխարհի արտահանման 52%-ը,Մալազիային՝ 38%-ը։ Արմավենու յուղ ամենաշատը սպառող երկրներն են Հնդկաստանը, Եվրոպական Միությունը և Չինաստանը՝ երեքը միասին վերցրած սպառում են աշխարհի արտահանման 50%-ը։ Թաիլանդի ներքին առևտրի վարչությունը ինքն է հաճախ սահմանում չմշակված արմավենու յուղի և զտած յուղի գինը։ Թաիլանդի ֆերմերները ավելի քիչ բերք են ստանում,քան Մալազիայի կամ Ինդոնեզիայի ֆերմերները։Թաիլանդում արտադրվող յուղային արմավենու մշակաբույսերը տալիս են 4-17% յուղ, համեմատած մրցակից երկրների 20%-ի։ Ի հավելումն, Ինդոնեզիայի և Մալազիայի յուղային պլանտացիաները 10 անգամ ավելի մեծ են Թաիլանդի պլանտացիաներից<ref name="BP-20180128">{{cite news|last1=Arunmas|first1=Phusadee|last2=Wipatayotin|first2=Apinya|date=28 January 2018|title=EU move fuelling unease among palm oil producers|work=Bangkok Post|format=Spectrum|url=https://www.bangkokpost.com/business/news/1403374/eu-move-fuelling-unease-among-palm-oil-producers|access-date=29 January 2018}}</ref>։


===Nigeria===
===Բենին===
Արմավենին բնորոշ է արևմտյան Աֆրիկայի ճահճուտային շրջաններին և հարավային [[Բենին|Բենինը]] առանձնանում է իր արմավենու պլանտացիաներով։ Նրանց՝ «գյուղատնտեսական բարենորոգման ծրագիր»-ը արդեն հայտնաբերել է հազարավոր հա տարածքներ նոր յուղային արմավենի տնկելուն հարմար։ Չնայած տնտեսական առավելություններին, ոչ կառավարական կազմակերպությունները,ինչպես օրինակ՝ «Nature Tropicale»-ը, պնդում են, որ կենսավառելիքները մրցակցելու են տեղական սննդի արտադրությունների հետ՝ արդեն գոյություն ունեցող որոշ սահմանամերձ գյուղատնտեսական տարածքներում։ Այլ տարածքները ընդգրկում են տորֆային ճահիճները, որոնց չորացումը վնասակար ազդեցություն կթողնի շրջակա միջավայրի վրա։ Նրանք նաև մտավախություն ունեն, որ նոր գենետիկապես ձևափոխված բույսեր կհայտնվեն շրջանում՝ վտանգի տակ դնելով իրենց՝ ԳՄՕ չպարունակող մշակաբույսերի համար ստացվող գումարը<ref name="wrm">{{cite web|last=Pazos|first=Flavio|date=3 August 2007|title=Benin: Large scale oil palm plantations for agrofuel|url=http://www.wrm.org.uy/oldsite/bulletin/120/Benin.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140808035000/http://www.wrm.org.uy/oldsite/bulletin/120/Benin.html|archive-date=8 August 2014|website=World Rainforest Movement}}</ref><ref>{{cite book|author=African Biodiversity Network|url=https://books.google.com/books?id=as4sAQAAMAAJ|title=Agrofuels in Africa: the impacts on land, food and forests: case studies from Benin, Tanzania, Uganda and Zambia|publisher=African Biodiversity Network|others=translated by|year=2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20160418054802/https://books.google.com/books?id=as4sAQAAMAAJ|archive-date=18 April 2016|url-status=live}}</ref>։
As of 2018, [[Nigeria]] was the third-largest producer, with approximately {{convert|2.3|e6ha|abbr=off}} under cultivation. Until 1934, Nigeria had been the world's largest producer. Both small- and large-scale producers participated in the industry.<ref>{{cite web|last=Ayodele|first=Thompson|date=August 2010|title=African Case Study: Palm Oil and Economic Development in Nigeria and Ghana; Recommendations for the World Bank's 2010 Palm Oil Strategy|url=http://www.ippanigeria.org/worldbankreportpalmoil%5B1%5D.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120422142906/http://www.ippanigeria.org/worldbankreportpalmoil%5B1%5D.pdf|archive-date=22 April 2012|access-date=8 December 2011|website=Initiative For Public Policy Analysis}}</ref><ref>{{cite news|last=Ayodele|first=Thompson|date=15 October 2010|title=The World Bank's Palm Oil Mistake|newspaper=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2010/10/16/opinion/16ayodele.html?_r=1&src=sch&pagewanted=all|url-status=live|access-date=8 December 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20180119150947/http://www.nytimes.com/2010/10/16/opinion/16ayodele.html?_r=1&src=sch&pagewanted=all|archive-date=19 January 2018}}</ref>


Ըստ [[National Geographic Magazine|National Geographic]]-ի վերջին հոդվածի,Բենինի արմավենու յուղի մեծ մասը դեռևս արտադրում են կանայք տնային օգտագործման համար<ref>{{Cite web|last=Hillary Rosner|title=Palm oil is unavoidable. Can it be sustainable?|url=https://www.nationalgeographic.com/magazine/2018/12/palm-oil-products-borneo-africa-environment-impact/|archive-url=https://web.archive.org/web/20181210132728/https://www.nationalgeographic.com/magazine/2018/12/palm-oil-products-borneo-africa-environment-impact/|url-status=dead|archive-date=10 December 2018|website=National Geographic|date=4 December 2018}}</ref>։ [[Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպություն|Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունը]] հավելում է,որ Բնեինի գյուղացիները ակտիվորեն զբաղվում են [[Ագրոէկոլոգիա|ագրոէկոլոգիայով]]<ref>{{Cite web|last=FAO|title=West African women defend traditional palm oil|url=http://www.fao.org/family-farming/detail/en/c/417205/|website=Food and Agricultural Organization}}</ref>։ Նրանք հավաքում են արմավենու բերքը փոքր ֆերմաներից,իսկ ստացված յուղը օգտագործում տեղական սպառման համար։
===Thailand===
[[Thailand]] is the world's third largest producer of crude palm oil, producing approximately {{convert|2|e6MT|e6ST|abbr=off}} per year, or 1.2% of global output. Nearly all of Thai production is consumed locally. Almost 85% of palm plantations and extraction mills are in south Thailand. At year-end 2016, 4.7 to 5.8 million [[Rai (unit)|rai]] ({{convert|750,000 to 930,000|ha|acre|disp=semicolon}}) were planted in oil palms, employing 300,000 farmers, mostly on small landholdings of 20 rai ({{convert|3.2|ha|acre|disp=semicolon}}). [[ASEAN]] as a region accounts for {{convert|52.5|e6MT|e6ST|abbr=off}} of palm oil production, about 85% of the world total and more than 90% of global exports. Indonesia accounts for 52% of world exports. Malaysian exports total 38%. The biggest consumers of palm oil are India, the European Union, and China, with the three consuming nearly 50% of world exports. Thailand's Department of Internal Trade (DIT) usually sets the price of crude palm oil and refined palm oil Thai farmers have a relatively low yield compared to those in Malaysia and Indonesia. Thai palm oil crops yield 4–17% oil compared to around 20% in competing countries. In addition, Indonesian and Malaysian oil palm plantations are 10 times the size of Thai plantations.<ref name="BP-20180128">{{cite news|last1=Arunmas|first1=Phusadee|last2=Wipatayotin|first2=Apinya|date=28 January 2018|title=EU move fuelling unease among palm oil producers|work=Bangkok Post|format=Spectrum|url=https://www.bangkokpost.com/business/news/1403374/eu-move-fuelling-unease-among-palm-oil-producers|access-date=29 January 2018}}</ref>


===Benin===
===Կամերուն===
[[Կամերուն|Կամերունում]] իրականացվել է արտադրական նախագիծ, որի նախաձեռնողն է «Herakles Farms» ընկերությունը ԱՄՆ-ում<ref>{{Cite web|last=Rosenthal|first=Elisabeth|date=2012-09-05|title=Report Assails Palm Oil Project in Cameroon|url=https://archive.nytimes.com/green.blogs.nytimes.com/2012/09/05/report-assails-palm-oil-project-in-cameroon/|access-date=2023-02-08|website=Green Blog|language=en}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, նախագիծը շուտով դադարեցվել է Կամերունի քաղաքացիական-հասարակական կազմակերպությունների բողոքի պատճառով։Նախքան նախագիծը դադարեցվել է, «Herakles Farms»-ը բանակցությունների հենց սկզբում լքել է արմավենու յուղի կայուն արտադրության կլոր սեղանը<ref>{{cite web|date=21 June 2013|title=Cameroon changes mind on Herakles palm oil project|url=http://wwf.panda.org/?209145/Cameroon-changes-mind-on-Herakles-palm-oil-project|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20131213041929/http://wwf.panda.org/?209145%2FCameroon-changes-mind-on-Herakles-palm-oil-project|archive-date=13 December 2013|access-date=23 May 2016|website=World Wildlife Fund}}</ref>։ Նախագիծը հակասական է նախ գյուղացիների ընդդիմության, հետո նախագծի դիրքի համար (այն վտանգի տակ էր դնում [[Կենսաբազմազանություն|կենսաբազմազանությունը]])։
Palm is native to the wetlands of western Africa, and south [[Benin]] already hosts many palm plantations. Its 'Agricultural Revival Programme' has identified many thousands of hectares of land as suitable for new oil palm export plantations. In spite of the economic benefits, [[Non-governmental organisation]]s (NGOs), such as [[Nature Tropicale]], claim biofuels will compete with domestic food production in some existing prime agricultural sites. Other areas comprise [[peat|peat land]], whose drainage would have a deleterious [[environmental impact]]. They are also concerned [[genetic modification|genetically modified]] plants will be introduced into the region, jeopardizing the current premium paid for their non-GM crops.<ref name="wrm">{{cite web|last=Pazos|first=Flavio|date=3 August 2007|title=Benin: Large scale oil palm plantations for agrofuel|url=http://www.wrm.org.uy/oldsite/bulletin/120/Benin.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140808035000/http://www.wrm.org.uy/oldsite/bulletin/120/Benin.html|archive-date=8 August 2014|website=World Rainforest Movement}}</ref><ref>{{cite book|author=African Biodiversity Network|url=https://books.google.com/books?id=as4sAQAAMAAJ|title=Agrofuels in Africa: the impacts on land, food and forests: case studies from Benin, Tanzania, Uganda and Zambia|publisher=African Biodiversity Network|others=translated by|year=2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20160418054802/https://books.google.com/books?id=as4sAQAAMAAJ|archive-date=18 April 2016|url-status=live}}</ref>


===Կոլումբիա===
According to recent article by [[National Geographic]], most palm oil in Benin is still produced by women for domestic use.<ref>{{Cite web|last=Hillary Rosner|title=Palm oil is unavoidable. Can it be sustainable?|url=https://www.nationalgeographic.com/magazine/2018/12/palm-oil-products-borneo-africa-environment-impact/|archive-url=https://web.archive.org/web/20181210132728/https://www.nationalgeographic.com/magazine/2018/12/palm-oil-products-borneo-africa-environment-impact/|url-status=dead|archive-date=10 December 2018|website=National Geographic|date=4 December 2018}}</ref> The FAO additionally states that peasants in Benin practice [[agroecology]].<ref>{{Cite web|last=FAO|title=West African women defend traditional palm oil|url=http://www.fao.org/family-farming/detail/en/c/417205/|website=Food and Agricultural Organization}}</ref> They harvest palm fruit from small farms and the palm oil is mostly used for local consumption.
2018 թվականին արմավենու յուղի ընդհանուր արտադրանքը [[Կոլումբիա|Կոլումբիայում]] կազմել է 1․6 միլիոն տոննա՝ կազմելով ազգային [[Համախառն ներքին արդյունք|ՀՆԱ]]-ի 8%-ը և մեծապես օգնելով փոքր հողատերերին (Կոլումբիայի արմավենու յուղի արտադրողների 65%-ը)<ref>{{Cite web |author1=Inga Hilbert |author2=María Goretti Esquivel |author3=Joel Brounen |date=2019 |title=Barometer on sustainable production and trade of palm oil in Colombia |url=https://www.solidaridadnetwork.org/wp-content/uploads/migrated-files/publications/BarometerSustainableColombianPalmOil%202019.pdf |access-date=20 May 2022 |publisher=Solidaridad}}</ref><ref>{{cite web |date=2020 |title=Palm oil |url=https://comerciosostenible.org/en/ |access-date=2 October 2020 |publisher=Sustainable Trade Platform - Colombia |archive-date=30 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201030021647/https://comerciosostenible.org/en |url-status=dead }}</ref>։ Ըստ շրջակա միջավայրի պահպանություն, գիտություն և քաղաքականություն կազմակերպության հետազոտության Կոլումբիան ունի արմավենու յուղի կայուն արտադրությամբ զբաղվելու ներուժ առանց անտառահատում առաջացնելու<ref>{{Cite journal |author1=Carmenza Castiblanco |author2=Andrés Etter |author3=T. Mitchell Aide |date=2013 |title=Oil palm plantations in Colombia: a model of future expansion |url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S146290111300004X |journal=Environmental Science and Policy |volume=27 |pages=172–183 |doi=10.1016/j.envsci.2013.01.003}}</ref>։ Ի հավելումն արմավենու յուղը և այլ մշակաբույսեր լավ այլընտրանք են հանդիսանում այլ ապօրինի մշակաբույսերի համար, ինչպես՝ կոկան<ref>{{Cite web |author1=David Calderón |author2=Carlos Alberto Pérez |date=1 January 2019 |title=Smallholder oil palm producers contributing to peace and sustainability in Colombia |url=https://www.solidaridadnetwork.org/solidaridad-stories/smallholder-oil-palm-producers-contributing-to-peace-and-sustainability-in |access-date=2 October 2020 |publisher=ETFRN, Tropenbos International}}</ref>։


===Cameroon===
===Էկվադոր===
Էյվադորը ցանկանում է օգնել արմավենու յուղ արտադրողներին անցնել ավելի կայուն միջոցների և հասնելու արմավենու յուղի կայուն արտադրության կլոր սեղանի հավաստագրման,որպեսզի զարգացնեն կանաչ արտադրությունները<ref>{{Cite web |date=4 May 2018 |title=Ecuador to invest $1.2bn in palm oil sustainability & innovation: 'There is a tremendous opportunity here' |url=https://www.foodnavigator.com/Article/2018/05/04/Ecuador-to-invest-1.2bn-in-palm-oil-sustainability-innovation-There-is-a-tremendous-opportunity-here |website=Food Navigator}}</ref>։
[[Cameroon]] had a production project underway initiated by Herakles Farms in the US.<ref>{{Cite web|last=Rosenthal|first=Elisabeth|date=2012-09-05|title=Report Assails Palm Oil Project in Cameroon|url=https://archive.nytimes.com/green.blogs.nytimes.com/2012/09/05/report-assails-palm-oil-project-in-cameroon/|access-date=2023-02-08|website=Green Blog|language=en}}</ref> However, the project was halted under the pressure of civil society organizations in Cameroon. Before the project was halted, Herakles left the Roundtable on Sustainable Palm Oil early in negotiations.<ref>{{cite web|date=21 June 2013|title=Cameroon changes mind on Herakles palm oil project|url=http://wwf.panda.org/?209145/Cameroon-changes-mind-on-Herakles-palm-oil-project|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20131213041929/http://wwf.panda.org/?209145%2FCameroon-changes-mind-on-Herakles-palm-oil-project|archive-date=13 December 2013|access-date=23 May 2016|website=World Wildlife Fund}}</ref> The project has been controversial due to opposition from villagers and the location of the project in a sensitive region for biodiversity.


===Colombia===
===Գանա===
[[Գանա|Գանան]] ունի արմավենու բազմաթիվ տեսակներ, որոնք կարող են շրջանում՝ գյուղատնտեսության զարգացման կարևոր գործոն հանդիսանալ։ Չնայած Գանան լի է արմավենու տարբեր տեսակներով՝ սկսած տեղական արմավենուց, ավարտած տեղական տեսակից,որը կոչվում է ագրիք։ Այն միայն վաճառվում է երկրի ներսում և հարևան երկրներին։Այժմ արտադրությունը մեծանում է, քանի որ խոշոր ներդրողական ֆոնդեր են գնում պլանտացիաները, և Գանան համարվում է արմավենու յուղի աճեցման համար խոշոր տարածաշրջան։
In 2018, total palm oil production in [[Colombia]] reached {{convert|1.6|e6MT|e6ST|abbr=off}}, representing some 8% of national agricultural [[gross domestic product|GDP]] and benefiting mainly [[smallholder]]s (65% of Colombia's palm oil sector).<ref>{{Cite web |author1=Inga Hilbert |author2=María Goretti Esquivel |author3=Joel Brounen |date=2019 |title=Barometer on sustainable production and trade of palm oil in Colombia |url=https://www.solidaridadnetwork.org/wp-content/uploads/migrated-files/publications/BarometerSustainableColombianPalmOil%202019.pdf |access-date=20 May 2022 |publisher=Solidaridad}}</ref><ref>{{cite web |date=2020 |title=Palm oil |url=https://comerciosostenible.org/en/ |access-date=2 October 2020 |publisher=Sustainable Trade Platform - Colombia |archive-date=30 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201030021647/https://comerciosostenible.org/en |url-status=dead }}</ref> According to a study from the Environmental, Science and Policy, Colombia has the potential to produce sustainable palm oil without causing [[deforestation]].<ref>{{Cite journal |author1=Carmenza Castiblanco |author2=Andrés Etter |author3=T. Mitchell Aide |date=2013 |title=Oil palm plantations in Colombia: a model of future expansion |url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S146290111300004X |journal=Environmental Science and Policy |volume=27 |pages=172–183 |doi=10.1016/j.envsci.2013.01.003}}</ref> In addition, palm oil and other crops provide a productive alternative for illegal crops, like [[coca]].<ref>{{Cite web |author1=David Calderón |author2=Carlos Alberto Pérez |date=1 January 2019 |title=Smallholder oil palm producers contributing to peace and sustainability in Colombia |url=https://www.solidaridadnetwork.org/solidaridad-stories/smallholder-oil-palm-producers-contributing-to-peace-and-sustainability-in |access-date=2 October 2020 |publisher=ETFRN, Tropenbos International}}</ref>


===Ecuador===
===Քենյա===
[[Քենիա|Քենյայի]] ուտելի յուղերի տեղական արտադրությունը ծածկում է երկրի տարեկան պահանջի մեկ երրորդը՝ 380000 տոննա։ Մնացածը արտահանվում է տարեկան մոտավորապես 140 միլիոն ԱՄՆ դոլարի՝ ուտելի յուղը դարձնելով երկրի երկրորդ ամենակարևոր ներմուծումը նավթից հետո։ 1993 թվականից սկսած Արևմտյան Քենյայում Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունը արմավենու յուղի նոր հիբրիդային, ցրտադիմացկուն և բերքատու տեսակ է աճեցնում։ Այն մեղմացնում է երկրում ուտելի յուղերի պակասորդը նաև շատ կարևոր գումարային օգնություն է հանդիսանում երկրի համար։ Այն նաև մեծ բնապահպանական օգուտ է տալիս շրջանին, քանի որ այն չի մրցակցում պարենային մշակաբույսերի կամ տեղական բուսականության հետ և կայունացնում է հողը<ref name="fao">{{cite web|date=24 November 2003|title=Hybrid oil palms bear fruit in western Kenya|url=http://www.fao.org/english/newsroom/field/2003/1103_oilpalm.htm

Ecuador aims to help palm oil producers switch to sustainable methods and achieve RSPO certification under initiatives to develop greener industries.<ref>{{Cite web |date=4 May 2018 |title=Ecuador to invest $1.2bn in palm oil sustainability & innovation: 'There is a tremendous opportunity here' |url=https://www.foodnavigator.com/Article/2018/05/04/Ecuador-to-invest-1.2bn-in-palm-oil-sustainability-innovation-There-is-a-tremendous-opportunity-here |website=Food Navigator}}</ref>

===Ghana===
[[Ghana]] has a lot of [[Arecaceae|palm nut]] species, which may become an important contributor to the agriculture of the region. Although Ghana has multiple palm species, ranging from local palm nuts to other species locally called agric, it was only marketed locally and to neighboring countries. Production is now expanding as major investment funds are purchasing plantations, because Ghana is considered a major growth area for palm oil.

===Kenya===
[[Kenya]]'s domestic production of edible oils covers about a third of its annual demand, estimated at {{convert|380,000|MT|ST}}. The rest is imported at a cost of around US$140 million a year, making edible oil the country's second most important import after petroleum. Since 1993 a new [[Hybrid (biology)|hybrid]] variety of cold-tolerant, high-yielding oil palm has been promoted by the [[Food and Agriculture Organization of the United Nations]] in western Kenya. As well as alleviating the country's deficit of edible oils while providing an important cash crop, it is claimed to have environmental benefits in the region, because it does not compete against food crops or native vegetation and it provides stabilisation for the soil.<ref name="fao">{{cite web|date=24 November 2003|title=Hybrid oil palms bear fruit in western Kenya|url=http://www.fao.org/english/newsroom/field/2003/1103_oilpalm.htm
| first= Teresa | last = Buerkle
| first= Teresa | last = Buerkle
|url-status=unfit|archive-url=https://web.archive.org/web/20150122113444/http://www.fao.org/english/newsroom/field/2003/1103_oilpalm.htm|archive-date=22 January 2015|website=UN FAO}}</ref>
|url-status=unfit|archive-url=https://web.archive.org/web/20150122113444/http://www.fao.org/english/newsroom/field/2003/1103_oilpalm.htm|archive-date=22 January 2015|website=UN FAO}}</ref>։


=== Myanmar ===
=== Մյանմա ===
Palm oil was introduced to [[British rule in Burma|British Burma]] (now Myanmar) in the 1920s.<ref name=":5">{{Cite journal |last1=Nomura |first1=Keiko |last2=Mitchard |first2=Edward T. A. |last3=Patenaude |first3=Genevieve |last4=Bastide |first4=Joan |last5=Oswald |first5=Patrick |last6=Nwe |first6=Thazin |date=2019-08-15 |title=Oil palm concessions in southern Myanmar consist mostly of unconverted forest |journal=Scientific Reports |language=en |volume=9 |issue=1 |pages=11931 |doi=10.1038/s41598-019-48443-3 |pmid=31417153 |pmc=6695397 |bibcode=2019NatSR...911931N |issn=2045-2322}}</ref> Beginning in the 1970s, smaller-scale palm oil plantations were developed in [[Tanintharyi Region]], and [[Mon State|Mon]], [[Kayin State|Kayin]], and [[Rakhine State]]s.<ref name=":5" /> In 1999, the ruling military junta, the [[State Peace and Development Council]], initiated the large-scale development of such plantations, especially in Tanintharyi, the southernmost region of Myanmar.<ref name=":5" /> As of 2019, over 401,814 ha of palm oil concessions have been awarded to 44 companies.<ref name=":5" /> 60% of the awarded concessions consist of forests and native vegetation, and some concessions overlap with national parks, including [[Tanintharyi]] and [[Lenya National Park]]s, which have seen deforestation and threaten conservation efforts for endemic species like the [[Indochinese tiger]].<ref name=":5" /><ref>{{Cite web |date=2019-11-13 |title=Myanmar risks losing forests to oil palm, but there's time to pivot |url=https://news.mongabay.com/2019/11/myanmar-risks-losing-forests-to-oil-palm-but-theres-time-to-pivot/ |access-date=2023-03-02 |website=Mongabay Environmental News |language=en-US}}</ref>
[[Մյանմա|Մյանմայում]] առաջին անգամ արմավենու յուղի հետ ծանոթացել են 1920-ականներին<ref name=":5">{{Cite journal |last1=Nomura |first1=Keiko |last2=Mitchard |first2=Edward T. A. |last3=Patenaude |first3=Genevieve |last4=Bastide |first4=Joan |last5=Oswald |first5=Patrick |last6=Nwe |first6=Thazin |date=2019-08-15 |title=Oil palm concessions in southern Myanmar consist mostly of unconverted forest |journal=Scientific Reports |language=en |volume=9 |issue=1 |pages=11931 |doi=10.1038/s41598-019-48443-3 |pmid=31417153 |pmc=6695397 |bibcode=2019NatSR...911931N |issn=2045-2322}}</ref>։ 1970-ականների սկզբին, փոքր մասշտաբով արմավենու յուղերի պլանտացիաներ ձևավորվել են [[Թանինթհարի]] շրջանում, Մոն, Կային և Ռակհին նահանգներում<ref name=":5" />։ 1999 թվականին երկիրը ղեկավարող զինվորականները և նահանգում խաղաղության և զարգացման ապահովման խորհուրդը սկսեց նման պլանտացիաների մեծածավալ զարգացում, հատկապես Թանինփհարիում՝ Մյանմայի ամենահարավային շրջանում<ref name=":5" />։ 2019 թվականի դրությամբ ավելի քան 401,814 հա արմավենու յուղի պլանտացիաներ են նվիրվել 44 ընկերությունների<ref name=":5" />։ Նվիրած պլանտացիաների 60%-ը բաղկացած են անտառներից և ազգային բուսականությունից և որոշ պլանտացիաներ անգամ համընկնում են ազգային պարկերի հետ, ինչպես՝ Թանիթհարյի և Լենյա ազգային պարկը, որոնք անտառահատում են և խափանում եմ էնդեմիկ տեսակների՝ ինչպես [[Հնդկաչինական վագր|հնդկաչինական վագրը]], պահպանման ջանքերը<ref name=":5" /><ref>{{Cite web |date=2019-11-13 |title=Myanmar risks losing forests to oil palm, but there's time to pivot |url=https://news.mongabay.com/2019/11/myanmar-risks-losing-forests-to-oil-palm-but-theres-time-to-pivot/ |access-date=2023-03-02 |website=Mongabay Environmental News |language=en-US}}</ref>։


==Սոցիալական և էկոլոգիական ազդեցություն==
==Սոցիալական և էկոլոգիական ազդեցություն==
Ինդոնեզիայում և Մալազիայում անտառներ են հատվել արմավենու յուղի մոնոկուլտուրայի համար տարածքներ ստեղծելու համար<ref>{{Cite web|url=http://www.sustainablepalmoil.org/deforestation|title=Deforestation|website=www.sustainablepalmoil.org|access-date=15 June 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160817173748/http://www.sustainablepalmoil.org/deforestation/|archive-date=17 August 2016}}</ref>։ Սա նշանակալից ազդեցություն է թողնում տեղական էկոհամակարգի վրա՝ դառնալով անտառահատման և կենսաբազմազանության կորստի պատճառ։ Օրինակ՝ այս գործընթացները հանգեցրել են՝ երեք կենդանի մնացած օրանգուտանի տեսակների ապրելու վայրի մեծ կորուստների։ Տեսակներից հատկապես մեկը՝ Սումատրան օրանգուտանը, գտնվում է ոչնչացման եզրին, արմավենու յուղի պլանտացիաների աճման պատճառով<ref name="Gilbert">{{cite journal |title=Palm-oil boom raises conservation concerns: Industry urged towards sustainable farming practices as rising demand drives deforestation |author=Natasha Gilbert |date=4 July 2012 |journal=Nature |volume=487 |issue=7405 |pages=14–15 |doi=10.1038/487014a |pmid=22763524 |doi-access=free }}</ref><ref>{{cite iucn |url=https://www.iucnredlist.org/species/121097935/123797627 |title=Pongo abelii |access-date=20 May 2022}}</ref>։
{{Main|Social and environmental impact of palm oil}}
Forests have been cleared in parts of Indonesia and Malaysia to make space for oil-palm [[monoculture]].<ref>{{Cite web|url=http://www.sustainablepalmoil.org/deforestation|title=Deforestation|website=www.sustainablepalmoil.org|access-date=15 June 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160817173748/http://www.sustainablepalmoil.org/deforestation/|archive-date=17 August 2016}}</ref> This has [[Social and environmental impact of palm oil|significant impacts on the local ecosystems]] leading to [[deforestation]] and [[biodiversity loss]]. For example, these processes have resulted in significant acreage losses of the natural habitat of the three surviving species of [[orangutan]]. One species in particular, the [[Sumatran orangutan]], has been listed as [[critically endangered]] because of habitat loss due to palm oil cultivation.<ref>{{cite iucn |url=https://www.iucnredlist.org/species/121097935/123797627 |title=Pongo abelii |access-date=20 May 2022}}</ref><ref name=Gilbert>{{cite journal |title=Palm-oil boom raises conservation concerns: Industry urged towards sustainable farming practices as rising demand drives deforestation |author=Natasha Gilbert |date=4 July 2012 |journal=Nature |volume=487 |issue=7405 |pages=14–15 |doi=10.1038/487014a |pmid=22763524 |doi-access=free }}</ref>


===Social===
===Հասարակական===
Ի հավելումն բնապահպանական խնդիրներին, այն շրջաններում, որտեղ արմավենու յուղ են արտադրում առաջացել են սոցիալական կոնֆլիկտներ։Այն շրջանները, որտեղ արագ տեմպերով աճում են արմավենու յուղի արտադրամասերը, հանդիպել են տեղական հողի իրավունքների խախտումների, ապօրինի ներգաղթյալ աշխատուժի հոսքի, աշխատանքային պրակտիկայի և այլ մարդկային իրավունքների խախտումների դեպքերի։
[[File:Palm forest.jpg|thumb|250px|In [[Borneo]], the forest (F), is being replaced by oil palm plantations (G). These changes are irreversible for all practical purposes (H).]]


Արմավենու յուղի արտադրությունը ունի և՛ լավ, և վատ ազդեցություն աշխատողների, տեղաբնիկների և արմավենու յուղի արտադրության համայնքի բնակիչների վրա։Արմավենու յուղի արտադրությունը տալիս է աշխատանքի հնարավորություններ և բարեկարգում է ենթակառուցվածքը, սոցիալական ծառայությունները և նվազեցնում է աղքատությունը<ref name="Budidarsono">{{cite news|last1=Budidarsono|first1=Suseno|last2=Dewi|first2=Sonya|last3=Sofiyuddin|first3=Muhammad|last4=Rahmanulloh|first4=Arif|title=Socio-Economic Impact Assessment of Palm Oil Production|work=World Agroforestry Centre|url=http://www.worldagroforestry.org/downloads/publications/PDFs/TB12053.PDF|url-status=live|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20140111075416/http://www.worldagroforestry.org/downloads/publications/PDFs/TB12053.PDF|archive-date=11 January 2014}}</ref><ref name="Norwana">{{cite web|url=http://www.cifor.org/publications/pdf_files/WPapers/WP-78Andriani.pdf|title=The local impacts of oil palm expansion in Malaysia|last1=Norwana|first1=Awang Ali Bema Dayang|last2=Kunjappan|first2=Rejani|year=2011|work=cifor.org|publisher=Center for International Forestry Research|archive-url=https://web.archive.org/web/20130622221930/http://www.cifor.org/publications/pdf_files/WPapers/WP-78Andriani.pdf|archive-date=22 June 2013|url-status=live|access-date=30 January 2013}}</ref><ref name="Ismail">{{cite news|last1=Ismail|first1=Saidi Isham|date=9 November 2012|title=Palm oil transforms economic landscape|newspaper=Business Times|url=http://www.btimes.com.my/Current_News/BTIMES/articles/VISPAM/Article/|url-status=dead|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20121112182523/http://www.btimes.com.my/Current_News/BTIMES/articles/VISPAM/Article/|archive-date=12 November 2012}}</ref> ։Այնուամենայնիվ, որոշ դեպքերում արմավենու յուղի պլանտացիաները ծավալվում են բնիկների հողատարածքների հաշվին՝ առանց նրանց իմացության, որն էլ հանդիսանում է հասարակական կոնֆլիկտի պատճառ<ref name="IDMC">{{cite press release|title=Palm oil cultivation for biofuel blocks return of displaced people in Colombia|url=http://www.internal-displacement.org/8025708F004BE3B1/(httpInfoFiles)/B3EE02C81FE75923C125738A003536C9/$file/Colombia_press_release_nov07.pdf|publisher=Internal Displacement Monitoring Centre|date=5 November 2007|access-date=30 January 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20071127055013/http://www.internal-displacement.org/8025708F004BE3B1/(httpInfoFiles)/B3EE02C81FE75923C125738A003536C9/$file/Colombia_press_release_nov07.pdf|archive-date=27 November 2007}}</ref><ref name="Colchester">{{cite news|last1=Colchester|first1=Marcus|last2=Jalong|first2=Thomas|last3=Meng Chuo|first3=Wong|date=2 October 2012|title=Free, Prior and Informed Consent in the Palm Oil Sector – Sarawak: IOI-Pelita and the community of Long Teran Kanan|newspaper=Forest Peoples Program|url=http://www.forestpeoples.org/topics/palm-oil-rspo/publication/2012/free-prior-and-informed-consent-palm-oil-sector-sarawak-ioi-pe|url-status=live|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130514104723/http://www.forestpeoples.org/topics/palm-oil-rspo/publication/2012/free-prior-and-informed-consent-palm-oil-sector-sarawak-ioi-pe|archive-date=14 May 2013}}</ref><ref name="FPP">{{cite news|date=28 February 2008|title="Losing Ground" – report on indigenous communities and oil palm development from LifeMosaic, Sawit Watch and Friends of the Earth|newspaper=Forest Peoples Programme|url=http://www.forestpeoples.org/topics/palm-oil-rspo/publication/2012/losing-ground-report-indigenous-communities-and-oil-palm-devel|url-status=live|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130514094449/http://www.forestpeoples.org/topics/palm-oil-rspo/publication/2012/losing-ground-report-indigenous-communities-and-oil-palm-devel|archive-date=14 May 2013}}</ref> ։Մալազիայում ապօրինի ներգաղթյալնների օգտագործումը նույնպես դարձել է վրդովմունքի պատճառ<ref name="BMS 2012">{{Cite report|url=http://biomasssociety.org/en/2012/05/indonesian-migrant-workers-with-particular-reference-in-the-oil-palm-plantation-industries-in-sabah-malaysia%E3%80%80dr-riwanto-tirtrosudarmo/|title=Indonesian migrant workers: with particular reference in the oil palm plantation industries in Sabah, Malaysia|date=11 December 2010|publisher=Center for Southeast Asian Studies, Kyoto University|archive-url=https://web.archive.org/web/20140111071229/http://biomasssociety.org/en/2012/05/indonesian-migrant-workers-with-particular-reference-in-the-oil-palm-plantation-industries-in-sabah-malaysia%E3%80%80dr-riwanto-tirtrosudarmo/|archive-date=11 January 2014|work=Biomass Society|url-status=live}}</ref><ref name="ABC 2014">{{Cite news|date=9 January 2014|title=Malaysia Plans High-Tech Card for Foreign Workers|work=ABC News|url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/malaysia-plans-high-tech-card-foreign-workers-21471479/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140113074248/https://abcnews.go.com/International/wireStory/malaysia-plans-high-tech-card-foreign-workers-21471479|archive-date=13 January 2014}}</ref><ref name="BBC 2013">{{Cite news|date=2 September 2013|title=Malaysia rounds up thousands of migrant workers|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-23931833|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130905100947/http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-23931833|archive-date=5 September 2013}}</ref>։
In addition to environmental concerns, palm oil development in regions that produce it has also led to significant [[social conflict]]. Regions with fast growing palm oil production have experienced significant violations of indigenous land rights, influxes of illegal immigrant labor and labor practices, and other alleged related human rights violations.


Որոշ սոցիալական ձեռներեցներ օգտագործում են արմավենու յուղի պլանտացիաները, որպեսզի մեղմացնեն աղքատության քանակը։Օրինակ՝ Եվրոմիության Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության նախագիծը Արևմտյան Քենյայում, որը բարելավում է տեղական բնակչության եկամուտները և սնունդը, կամ Մալազիայի հողերի կառավարման դաշնային վարչությունը, դաշնային հողերի համախմբման և վերականգնողական մարմինը , որոնք երկուսն էլ գյուզական զարգացման կողմնակից են<ref name="Ibrahim">{{cite news|last1=Ibrahim|first1=Ahmad|date=31 December 2012|title=Felcra a success story in rural transformation|work=New Straits Times|url=http://www.nst.com.my/nation/general/felcra-a-success-story-in-rural-transformation-1.193708|url-status=dead|access-date=7 February 2013|archive-url=https://archive.today/20130413151936/http://www.nst.com.my/nation/general/felcra-a-success-story-in-rural-transformation-1.193708|archive-date=13 April 2013}}</ref>։[[File:Palm forest.jpg|thumb|250px|Բորնեոյում անտառը (F), փոխարինվում է նավթային արմավենու տնկարկներով (G): Այս փոփոխություններն անշրջելի են բոլոր գործնական նպատակների համար (H):]]
The palm oil industry has had both positive and negative impacts on workers, [[indigenous peoples]] and residents of palm oil-producing communities. Palm oil production provides employment opportunities, and has been shown to improve [[infrastructure]], social services and reduce poverty.<ref name="Budidarsono">{{cite news|last1=Budidarsono|first1=Suseno|last2=Dewi|first2=Sonya|last3=Sofiyuddin|first3=Muhammad|last4=Rahmanulloh|first4=Arif|title=Socio-Economic Impact Assessment of Palm Oil Production|work=World Agroforestry Centre|url=http://www.worldagroforestry.org/downloads/publications/PDFs/TB12053.PDF|url-status=live|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20140111075416/http://www.worldagroforestry.org/downloads/publications/PDFs/TB12053.PDF|archive-date=11 January 2014}}</ref><ref name="Norwana">{{cite web|last1=Norwana|first1=Awang Ali Bema Dayang|last2=Kunjappan|first2=Rejani|year=2011|title=The local impacts of oil palm expansion in Malaysia|url=http://www.cifor.org/publications/pdf_files/WPapers/WP-78Andriani.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130622221930/http://www.cifor.org/publications/pdf_files/WPapers/WP-78Andriani.pdf|archive-date=22 June 2013|access-date=30 January 2013|work=cifor.org|publisher=Center for International Forestry Research}}</ref><ref name="Ismail">{{cite news|last1=Ismail|first1=Saidi Isham|date=9 November 2012|title=Palm oil transforms economic landscape|newspaper=Business Times|url=http://www.btimes.com.my/Current_News/BTIMES/articles/VISPAM/Article/|url-status=dead|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20121112182523/http://www.btimes.com.my/Current_News/BTIMES/articles/VISPAM/Article/|archive-date=12 November 2012}}</ref> However, in some cases, oil palm plantations have developed lands without consultation or compensation of the indigenous people inhabiting the land, resulting in social conflict.<ref name="IDMC">{{cite press release|title=Palm oil cultivation for biofuel blocks return of displaced people in Colombia|url=http://www.internal-displacement.org/8025708F004BE3B1/(httpInfoFiles)/B3EE02C81FE75923C125738A003536C9/$file/Colombia_press_release_nov07.pdf|publisher=Internal Displacement Monitoring Centre|date=5 November 2007|access-date=30 January 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20071127055013/http://www.internal-displacement.org/8025708F004BE3B1/(httpInfoFiles)/B3EE02C81FE75923C125738A003536C9/$file/Colombia_press_release_nov07.pdf|archive-date=27 November 2007}}</ref><ref name="Colchester">{{cite news|last1=Colchester|first1=Marcus|last2=Jalong|first2=Thomas|last3=Meng Chuo|first3=Wong|date=2 October 2012|title=Free, Prior and Informed Consent in the Palm Oil Sector – Sarawak: IOI-Pelita and the community of Long Teran Kanan|newspaper=Forest Peoples Program|url=http://www.forestpeoples.org/topics/palm-oil-rspo/publication/2012/free-prior-and-informed-consent-palm-oil-sector-sarawak-ioi-pe|url-status=live|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130514104723/http://www.forestpeoples.org/topics/palm-oil-rspo/publication/2012/free-prior-and-informed-consent-palm-oil-sector-sarawak-ioi-pe|archive-date=14 May 2013}}</ref><ref name="FPP">{{cite news|date=28 February 2008|title="Losing Ground" – report on indigenous communities and oil palm development from LifeMosaic, Sawit Watch and Friends of the Earth|newspaper=Forest Peoples Programme|url=http://www.forestpeoples.org/topics/palm-oil-rspo/publication/2012/losing-ground-report-indigenous-communities-and-oil-palm-devel|url-status=live|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130514094449/http://www.forestpeoples.org/topics/palm-oil-rspo/publication/2012/losing-ground-report-indigenous-communities-and-oil-palm-devel|archive-date=14 May 2013}}</ref> The use of [[Illegal immigration|illegal immigrants]] in Malaysia has also raised concerns about working conditions within the palm oil industry.<ref name="BMS 2012">{{Cite report|url=http://biomasssociety.org/en/2012/05/indonesian-migrant-workers-with-particular-reference-in-the-oil-palm-plantation-industries-in-sabah-malaysia%E3%80%80dr-riwanto-tirtrosudarmo/|title=Indonesian migrant workers: with particular reference in the oil palm plantation industries in Sabah, Malaysia|date=11 December 2010|publisher=Center for Southeast Asian Studies, Kyoto University|archive-url=https://web.archive.org/web/20140111071229/http://biomasssociety.org/en/2012/05/indonesian-migrant-workers-with-particular-reference-in-the-oil-palm-plantation-industries-in-sabah-malaysia%E3%80%80dr-riwanto-tirtrosudarmo/|archive-date=11 January 2014|work=Biomass Society|url-status=live}}</ref><ref name="ABC 2014">{{Cite news|date=9 January 2014|title=Malaysia Plans High-Tech Card for Foreign Workers|work=ABC News|url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/malaysia-plans-high-tech-card-foreign-workers-21471479/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140113074248/https://abcnews.go.com/International/wireStory/malaysia-plans-high-tech-card-foreign-workers-21471479|archive-date=13 January 2014}}</ref><ref name="BBC 2013">{{Cite news|date=2 September 2013|title=Malaysia rounds up thousands of migrant workers|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-23931833|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130905100947/http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-23931833|archive-date=5 September 2013}}</ref>
Some social initiatives use palm oil cultivation as part of poverty alleviation strategies. Examples include the UN Food and Agriculture Organisation's hybrid oil palm project in Western Kenya, which improves incomes and diets of local populations, and Malaysia's [[Federal Land Development Authority]] and Federal Land Consolidation and Rehabilitation Authority, which both support rural development.<ref name="Ibrahim">{{cite news|last1=Ibrahim|first1=Ahmad|date=31 December 2012|title=Felcra a success story in rural transformation|work=New Straits Times|url=http://www.nst.com.my/nation/general/felcra-a-success-story-in-rural-transformation-1.193708|url-status=dead|access-date=7 February 2013|archive-url=https://archive.today/20130413151936/http://www.nst.com.my/nation/general/felcra-a-success-story-in-rural-transformation-1.193708|archive-date=13 April 2013}}</ref>


====Ուտելիք ընդդեմ վառելիք====
====Food vs. fuel====
Արմավենու յուղի օգտագործումը կենսավառելիք արտադրելու մեջ, հանգեցրել է այն մտքին, որ վառելիքի անհրաժեշտությունը ավելի վեր է դասվում քան սննդինը։Սա առավել հայտնի է որպես սննդի վեճը ընդդեմ վառելիքի։2008 թվականի հետազոտության համաձայն՝ հրապարակված վերականգնվող էներգիայի և էներգիայի կայուն զարգացման ակնարկներում, արմավենու յուղը համարվում է թե՛ ուտելիքի, թե՛ կենսավառելիքի կայուն աղբյուր և արմավենու յուղի օգտագործումը կենսավառելիքի մեջ վտանգ չի հանդիսանում արմավենու յուղի ուտելի պաշարների համար<ref name="Man Kee Lam">{{Cite report|url=https://www.academia.edu/876673|title=Malaysian Palm oil: Surviving the food versus fuel dispute for a sustainable future|author=Man Kee Kam|author2=Kok Tat Tan|date=9 September 2008|author3=Keat Teong Lee|author4=Abdul Rahman Mohamed|access-date=26 February 2013|journal=Renewable and Sustainable Energy Reviews}}</ref>։2009 թվականի հետազոտության համաձայն, արմավենու յուղից պատրասստված կենսավառելիքը կարող է ավելացնել արմավենու յուղի պահանջարկը ապագայում՝ դառնալով արմավենու յուղի արտադրության մեծացման և հետևաբար սննդի պաշարների ավելացման<ref>{{Cite journal|last1=Corley|first1=R. H. V.|year=2009|title=How much palm oil do we need?|journal=Environmental Science & Policy|volume=12|issue=2|pages=134–838|doi=10.1016/j.envsci.2008.10.011}}</ref>։
{{main|Food vs. fuel}}
The use of palm oil in the production of biodiesel has led to concerns that the need for fuel is being placed ahead of the need for food, leading to [[malnutrition]] in developing nations. This is known as the food versus fuel debate. According to a 2008 report published in the ''[[Renewable and Sustainable Energy Reviews]]'', palm oil was determined to be a sustainable source of both food and biofuel, and the production of palm oil biodiesel does not pose a threat to edible palm oil supplies.<ref name="Man Kee Lam">{{Cite report|url=https://www.academia.edu/876673|title=Malaysian Palm oil: Surviving the food versus fuel dispute for a sustainable future|author=Man Kee Kam|author2=Kok Tat Tan|date=9 September 2008|author3=Keat Teong Lee|author4=Abdul Rahman Mohamed|access-date=26 February 2013|journal=Renewable and Sustainable Energy Reviews}}</ref> According to a 2009 study published in the ''Environmental Science and Policy'' journal, palm oil biodiesel might increase the demand for palm oil in the future, resulting in the expansion of palm oil production, and therefore an increased supply of food.<ref>{{Cite journal|last1=Corley|first1=R. H. V.|year=2009|title=How much palm oil do we need?|journal=Environmental Science & Policy|volume=12|issue=2|pages=134–838|doi=10.1016/j.envsci.2008.10.011}}</ref>


==== Human rights ====
==== Մարդու իրավունքներ ====
Մի հոդված պատմում է Ինդոնեզիայի և Մալազիայի արմավենու յուղի արտադրամասերում մարդկային իրավունքների խախտումների մասին, ներառյալ՝ վտանգավոր պեստիցիդները, երեխաների աշխատանք, բռնաբարություն և սեռական ոտնձգություններ։ Այս պատահարները հնարավոր է ընկերության կամ ոստիկանության կողմից ուշադրության չարժանանան կամ զոհերը այդ մասին չզեկուցեն ոստիկանությանը՝ վախենալով իրենց հաբդեպ ոտնձգություն գործած անձի վրեժխնդրությունից։ Պեստիցիդներում օգտագործվող քիմիական նյութերը, ինչպիսիք են պարաքվատը և գլիֆոսատը հանդիսանում են Պարկինսոնի հիվանդության և քաղցկեղի պատճառ<ref name="ap">{{Cite news|author1=Margie Mason |author2=Robin McDowell |date=18 November 2020|title=Rape, abuses in palm oil fields linked to top beauty brands|work=The Associated Press|url=https://apnews.com/article/palm-oil-abuse-investigation-cosmetics-2a209d60c42bf0e8fcc6f8ea6daa11c7|access-date=22 November 2020}}</ref>։
[[File:Palm oil manufacture (9) Lac Mukamba, Teretoire de Dimbelenge, Kasai occ. RD Congo.JPG|thumb|The Palm oil industry has a history of violating labor-related human rights, indigenous territorial right and environmental rights of communities in the contexts where the industry is prominent. Child labor violations are common in smallholder farming in many of the post-colonial contexts (such [[Child labour in Africa|as Africa]]) in which palm oil is produced. |254x254px]]
One report indicated numerous allegations of [[human rights]] violations in the production of palm oil in Indonesia and Malaysia, including exposure to hazardous [[pesticide]]s, [[child labor]], and [[rape]] and [[sexual abuse]], and unsafe carrying loads. These incidents may receive no response by the company or police, or are left unreported because victims fear retaliation from their abuser. The chemicals used in the pesticides, such as [[paraquat]] and [[glyphosate]], have been linked to diseases such as [[Parkinson's disease]] and [[cancer]].<ref name="ap">{{Cite news|author1=Margie Mason |author2=Robin McDowell |date=18 November 2020|title=Rape, abuses in palm oil fields linked to top beauty brands|work=The Associated Press|url=https://apnews.com/article/palm-oil-abuse-investigation-cosmetics-2a209d60c42bf0e8fcc6f8ea6daa11c7|access-date=22 November 2020}}</ref>


Reports of Indigenous peoples and communities in Indonesia, indicate losing farmland and traditionally significant land due to palm oil industry expansion. In 2017, there were over 650 different land disputes between palm oil plantations and Indigenous land owners.<ref name="hrw.org">{{Cite web |date=2019-09-22 |title="When We Lost the Forest, We Lost Everything": Oil Palm Plantations and Rights Violations in Indonesia |url=https://www.hrw.org/report/2019/09/23/when-we-lost-forest-we-lost-everything/oil-palm-plantations-and-rights-violations |publisher=[[Human Rights Watch]] |language=en}}</ref> Indigenous communities also expressed concern over the loss of natural resources, such as wild rubber, reed, and ''adat'' forests (communal forests).<ref name="hrw.org"/> Indigenous communities have made some ground when it comes to land disputes, either through protest or legal means.<ref name="hrw.org"/><ref>{{Cite web |date=2021-10-27 |title=Indigenous Papuans won their forest back from a palm oil firm, but still lack land title |url=https://news.mongabay.com/2021/10/indigenous-papuans-won-their-forest-back-from-a-palm-oil-firm-but-still-lack-land-title/ |access-date=2021-12-14 |website=Mongabay Environmental News |language=en-US}}</ref>
Ինդոնեզիայի բնիկները և համայնքների ներկայացուցիչները պատմել են, որ կորցնում են իրենց համար մեծ նշանակություն ունեցող ֆերմերային հողեր արմավենու յուղի արտադրամասերի մեծացման պատճառով։2017 թվականին բնիկների և արմավենու յուղի պլանտացիաների միջև տեղի են ունեցել 650 տարածքային վեճեր<ref name="hrw.org">{{Cite web |date=2019-09-22 |title="When We Lost the Forest, We Lost Everything": Oil Palm Plantations and Rights Violations in Indonesia |url=https://www.hrw.org/report/2019/09/23/when-we-lost-forest-we-lost-everything/oil-palm-plantations-and-rights-violations |publisher=[[Human Rights Watch]] |language=en}}</ref>։ Բնիկները նաև բողոքել են բնական ռեսուրսների կորստից, ինչպես օրինակ՝ վայրի ռետինի, եղեգի և համայնքային անտառներ<ref name="hrw.org" />։ Բնիկները որոշակի հաջողության են հասել հողային վեճերի լուծման հարցում՝ կա՛մ բողքի ակցիաների, կա՛մ օրինական միջոցներով<ref name="hrw.org" /><ref>{{Cite web|url=https://news.mongabay.com/2021/10/indigenous-papuans-won-their-forest-back-from-a-palm-oil-firm-but-still-lack-land-title/|title=Indigenous Papuans won their forest back from a palm oil firm, but still lack land title|date=2021-10-27|website=Mongabay Environmental News|language=en-US|access-date=2021-12-14}}</ref>։


Other concerns when it comes to Indigenous communities being impacted include lack of government oversight on palm oil plantations, political corruption, or the lacking of enforcement on laws meant to protect Indigenous lands.<ref>{{Cite web |date=2019-09-22 |title=Indonesia: Indigenous Peoples Losing Their Forests |url=https://www.hrw.org/news/2019/09/22/indonesia-indigenous-peoples-losing-their-forests |access-date=2021-12-14 |website=Human Rights Watch |language=en}}</ref> In countries such as Guatemala, palm oil plantations have significant leverage within the local justice system, leading local police to disregard land claims, going as far as using force to break up protests, and even murdering local leaders.<ref>{{Cite web |last=Cuffe |first=Sandra |title=Guatemala's growing palm oil industry fuels Indigenous land fight |url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/15/guatemala-growing-palm-oil-industry-fuels-indigenous-land-fight |date=15 Oct 2021 |access-date=2021-12-14 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref>
Բնիկների վրա ունեցած ազդեցության մեջ են մտնում նաև կառավարության հսկողության պակասն է արմավենու յուղի պլանտացիաներում, քաղաքական կաշառակակերությունը կամ բնիկ տարածքները պաշտպանելու վերաբերյալ օրենքների խախտումները<ref>{{Cite web |date=2019-09-22 |title=Indonesia: Indigenous Peoples Losing Their Forests |url=https://www.hrw.org/news/2019/09/22/indonesia-indigenous-peoples-losing-their-forests |access-date=2021-12-14 |website=Human Rights Watch |language=en}}</ref>։Գվատեմալայի նման երկրներում արմավենու յուզի արտադրամասերը մեծ ազդեցություն են թողնում տեղական արդարադատության համակարգի վրա՝ տեղի ոստիկանությանը ստիպելով անտարբերության մատնել տարածքների խլումերը, ուժ կիրառել ցրելու հավաքները և անգամ սպանել տեղի առաջնորդներին<ref>{{Cite web |last=Cuffe |first=Sandra |title=Guatemala's growing palm oil industry fuels Indigenous land fight |url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/15/guatemala-growing-palm-oil-industry-fuels-indigenous-land-fight |date=15 Oct 2021 |access-date=2021-12-14 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref>։[[File:Palm oil manufacture (9) Lac Mukamba, Teretoire de Dimbelenge, Kasai occ. RD Congo.JPG|thumb|Արմավենու յուղի արդյունաբերությունն ունի աշխատանքի հետ կապված մարդու իրավունքների, բնիկների տարածքային իրավունքի և համայնքների բնապահպանական իրավունքների խախտման պատմություն այն վայրերում, որտեղ արդյունաբերությունը հայտնի է: Երեխաների աշխատանքի խախտումները տարածված են փոքր հողագործության մեջ հետգաղութային շատ երկրներում (օրինակ՝ Աֆրիկայում), որտեղ արտադրվում է արմավենու յուղը: |254x254px]]
===Բնապահպանական===
Չնայած աշխարհի բանջարեղդենային յուղի ֆերմերային տարածքների ընդամենը 5%-ն է օգտագործվում արմավենու պլանտացիաների համար, արմավենու մշակումը արտադրում է աշխարհի բանջարեղենային յուղի պաշարի 38%-ը<ref name="spinks">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/sustainable-business/2014/dec/17/palm-oil-sustainability-developing-countries|title=Why does palm oil still dominate the supermarket shelves?|date=17 December 2014|work=The Guardian|archive-url=https://web.archive.org/web/20161204125318/https://www.theguardian.com/sustainable-business/2014/dec/17/palm-oil-sustainability-developing-countries|archive-date=4 December 2016|author=Spinks, Rosie J|url-status=live|access-date=7 December 2016}}</ref>։ Արմավենու պլանտացիաները 10 անգամ ավելի արդյունավետ են յուղ ստանալու համար, քան սոյայի, արևածաղկի և սևուկի արտադրամասերը, քանի որ արմավենու և՛ միջուկը, և՛ կեղևը տալիս են կիրառման համար պիտանի յուղ<ref name="spinks" />։ Արմավենու յուղը արժանացել է քննադատության բնապահպանների կողմից՝ նրա աճման վայրի կարևորության պատճառով։ Բայց, այնուամենայնիվ, այն անկասկած յուղ արտադրող բույսերից ամենաարդյունավետն է։Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ արմավենու յուղի արտադրամասերը արտադրում են 4,7 միլիոն տոննա բերք մեկ հեկտարի համար։Համեմատության համար, մնացած յուզի տեսակները՝ արևածաղկի, սոյայի կամ գետնանուշի արտադրում են 0,56, 0,39 և 0,16 տոննա բերք մեկ հեկտարի համար համապատասխանաբար<ref>{{Cite web|url=https://www.asianagri.com/en/media-en/articles/the-benefits-of-palm-oil|title=The Benefits of Palm Oil|date=8 February 2018|website=Asian AGRI}}</ref>։ Արմավենու յուղը բերքատվության տեսակետից ամենակայունն է և պահանջում է այլ մշակաբույսերի համար օգտագործվող հողերի մեկ իններորդ մասը<ref name="jp">{{cite news|date=6 February 2019|title=Oil palms need one-ninth of land used by other vegetable oil crops|work=Jakarta Post|url=https://www.thejakartapost.com/news/2019/02/06/oil-palms-need-one-ninth-of-land-used-by-other-vegetable-oil-crops.html|access-date=7 February 2019}}</ref>։Ապագայում լաբորատոր պայամններում աճեցված մանրէեները կարող են ավելի բարձր բերքատվություն ապահովել մեկ միավոր տարածքի համար՝ համեմատելի գներով<ref name="doi10.1016/j.rser.2012.01.003">{{Cite journal|last1=Atabani|first1=A. E.|last2=Silitonga|first2=A. S.|last3=Badruddin|first3=I. A.|last4=Mahlia|first4=T. M. I.|last5=Masjuki|first5=H. H.|last6=Mekhilef|first6=S.|year=2012|title=A comprehensive review on biodiesel as an alternative energy resource and its characteristics|journal=Renewable and Sustainable Energy Reviews|volume=16|issue=4|pages=2070–2093|doi=10.1016/j.rser.2012.01.003}}</ref><ref>{{cite news|author=Laura Paddison|date=29 September 2017|title=From algae to yeast: the quest to find an alternative to palm oil|newspaper=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/sustainable-business/2017/sep/29/algae-yeast-quest-to-find-alternative-to-palm-oil|access-date=20 July 2019}}</ref>։


Այնուամենայնիվ, արմավենու յուղի արտադրամասերը քննադատության են արժանացել բնական միջավայրի վրա թողած ազդեդցության համար<ref>{{Cite book|last1=Clay|first1=Jason|title=World Agriculture and the Environment.|year=2004|isbn=978-1-55963-370-3|page=219|publisher=Island Press }}</ref><ref name="Greenpeace Cooking">{{cite news|date=8 November 2007|title=Palm oil: Cooking the Climate|newspaper=Greenpeace|url=http://www.greenpeace.org/international/news/palm-oil_cooking-the-climate|url-status=dead|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20100410195818/http://www.greenpeace.org/international/news/palm-oil_cooking-the-climate|archive-date=10 April 2010}}</ref>, ներառյալ՝ անտառահատումները, բնիկների կորուստը <ref>{{cite web|title=The bird communities of oil palm and rubber plantations in Thailand|url=https://www.rspb.org.uk/Images/thailand2_tcm9-133164.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161006011200/https://www.rspb.org.uk/Images/thailand2_tcm9-133164.pdf|archive-date=6 October 2016|access-date=4 October 2016|website=The Royal Society for the Protection of Birds (RSPB)}}</ref>և ջերմոցային գազերի արտանետումներ<ref name="Foster">{{cite news|last1=Foster|first1=Joanna M.|date=1 May 2012|title=A Grim Portrait of Palm Oil Emissions|newspaper=The New York Times|url=http://green.blogs.nytimes.com/2012/05/01/a-grim-portrait-of-palm-oil-emissions/|url-status=live|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130116051501/http://green.blogs.nytimes.com/2012/05/01/a-grim-portrait-of-palm-oil-emissions/|archive-date=16 January 2013}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Yui|first1=Sahoko|last2=Yeh|first2=Sonia|date=1 December 2013|title=Land use change emissions from oil palm expansion in Pará, Brazil depend on proper policy enforcement on deforested lands|journal=Environmental Research Letters|volume=8|issue=4|pages=044031|bibcode=2013ERL.....8d4031Y|doi=10.1088/1748-9326/8/4/044031|issn=1748-9326|doi-access=free}}</ref>, որոնք սպառնում են որոշ վտանգի եզրին կանգնած տեսակների ոչնչացման (օրինակ՝ օրանգուտան<ref name="cspi">{{cite web|url=http://www.cspinet.org/palm/PalmOilReport.pdf|title=Palm oil threatening endangered species|date=May 2005|publisher=|archive-url=https://web.archive.org/web/20120917040459/http://www.cspinet.org/palm/PalmOilReport.pdf|archive-date=17 September 2012|url-status=live}}</ref> և Սումատրայի<ref name="WWF 2010">{{cite news|date=12 October 2010|title=Camera catches bulldozer destroying Sumatra tiger forest|newspaper=World Wildlife Fund|url=http://wwf.panda.org/?195632/Camera-catches-bulldozer-destroying-Sumatra-tiger-forest|url-status=live|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130116234435/http://wwf.panda.org/?195632%2FCamera-catches-bulldozer-destroying-Sumatra-tiger-forest|archive-date=16 January 2013}}</ref> վագրրը)։2019 թվականի սեպտեմբերից սկսած 857000 հա տարածք է այրվել Ինդոնեզիայում, որտեղ տորֆի հանքավայրերը կազմում են այրված տարածքի ավելի քան մեկ քառորդը<ref>{{Cite journal|last=Jope|first=Alan|date=2019|title=Burning down the house: How Unilever and other global brands continue to fuel Indonesia's fires|url=https://www.greenpeace.org/static/planet4-international-stateless/2019/11/5c8a9799-burning-down-the-house-greenpeace-indonesia-fires-briefing.pdf|journal=Greenpeace}}</ref>։ Անտառահատումների և այլ բնապահպանական խնդիրները տարածված են Ինդոնեզիայում, որոնց մեծ մասը արմավենու յուղի արտադրությամբ է պայմանավորված հաճախ նաև անվանում են էկոցիդ<ref>{{Cite web |title=Forensic Architecture |url=https://forensic-architecture.org/investigation/ecocide-in-indonesia |access-date=2023-07-05 |website=forensic-architecture.org}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.eco-business.com/news/explainer-what-is-ecocide/|title=Explainer: What is ecocide?|last=|date=2022-08-04|website=Eco-Business|language=en|access-date=2023-07-05}}</ref><ref>{{Citation|last1=Aida|first1=Melly|title=Ecocide in the International Law: Integration Between Environmental Rights and International Crime and Its Implementation in Indonesia|date=2023|work=Proceedings of the 3rd Universitas Lampung International Conference on Social Sciences (ULICoSS 2022)|volume=740|pages=572–584|editor-last=Perdana|editor-first=Ryzal|place=Paris|publisher=Atlantis Press SARL|language=en|doi=10.2991/978-2-38476-046-6_57|isbn=978-2-38476-045-9|last2=Tahar|first2=Abdul Muthalib|last3=Davey|first3=Orima|series=Advances in Social Science, Education and Humanities Research|editor2-last=Putrawan|editor2-first=Gede Eka|editor3-last=Saputra|editor3-first=Bayu|editor4-last=Septiawan|editor4-first=Trio Yuda|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://theconversation.com/ecocide-why-establishing-a-new-international-crime-would-be-a-step-towards-interspecies-justice-162059|title=Ecocide: why establishing a new international crime would be a step towards interspecies justice|last1=Alberro|first1=Heather|last2=Daniele|first2=Luigi|date=2021-06-29|website=The Conversation|language=en|access-date=2023-07-05}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Setiyono|first1=Joko|last2=Natalis|first2=Aga|date=2021-12-30|title=Ecocides as a Serious Human Rights Violation: A Study on the Case of River Pollution by the Palm Oil Industry in Indonesia|journal=International Journal of Sustainable Development and Planning|language=en|volume=16|issue=8|pages=1465–1471|doi=10.18280/ijsdp.160807|issn=1743-7601|doi-access=free}}</ref>։
===Environmental===
{{See also|2015 Southeast Asian haze}}
While only 5% of the world's vegetable oil farmland is used for palm plantations, palm cultivation produces 38% of the world's total vegetable oil supply.<ref name="spinks">{{cite web|author=Spinks, Rosie J|date=17 December 2014|title=Why does palm oil still dominate the supermarket shelves?|url=https://www.theguardian.com/sustainable-business/2014/dec/17/palm-oil-sustainability-developing-countries|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161204125318/https://www.theguardian.com/sustainable-business/2014/dec/17/palm-oil-sustainability-developing-countries|archive-date=4 December 2016|access-date=7 December 2016|work=The Guardian}}</ref> In terms of oil yield, a palm plantation is 10 times more productive than [[soybean]], [[sunflower]] or [[rapeseed]] cultivation because the palm fruit and [[seed|kernel]] both provide usable oil.<ref name="spinks" /> Palm oil has garnered criticism from environmentalists due to the environmental importance of where it is grown. However, it is indisputably more efficient in comparison to other oil-producing plants. In 2016, it was found that palm oil farms produce around 4.17 metric tons of oil per hectare. By contrast other oils, such as sunflower, soybean, or peanut only produce 0.56, 0.39, and 0.16 metric tons respectively per hectare.<ref>{{Cite web|date=8 February 2018|title=The Benefits of Palm Oil|url=https://www.asianagri.com/en/media-en/articles/the-benefits-of-palm-oil|website=Asian AGRI}}</ref> Palm oil is the most sustainable vegetable oil in terms of yield, requiring one-ninth of land used by other vegetable oil crops.<ref name="jp">{{cite news|date=6 February 2019|title=Oil palms need one-ninth of land used by other vegetable oil crops|work=Jakarta Post|url=https://www.thejakartapost.com/news/2019/02/06/oil-palms-need-one-ninth-of-land-used-by-other-vegetable-oil-crops.html|access-date=7 February 2019}}</ref> In the future, laboratory-grown microbes might achieve higher yields per unit of land at comparable prices.<ref name="doi10.1016/j.rser.2012.01.003">{{Cite journal|last1=Atabani|first1=A. E.|last2=Silitonga|first2=A. S.|last3=Badruddin|first3=I. A.|last4=Mahlia|first4=T. M. I.|last5=Masjuki|first5=H. H.|last6=Mekhilef|first6=S.|year=2012|title=A comprehensive review on biodiesel as an alternative energy resource and its characteristics|journal=Renewable and Sustainable Energy Reviews|volume=16|issue=4|pages=2070–2093|doi=10.1016/j.rser.2012.01.003}}</ref><ref>{{cite news|author=Laura Paddison|date=29 September 2017|title=From algae to yeast: the quest to find an alternative to palm oil|newspaper=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/sustainable-business/2017/sep/29/algae-yeast-quest-to-find-alternative-to-palm-oil|access-date=20 July 2019}}</ref>


Բնապահպանական ծմբերը, ինչպիսիք են՝ Greenpeace-ը և Friends of the Earth-ը դեմ են արմավենու յուղը բնական վառելիքի համար օգտագործելուն, պնդելով,որ անտառահատումները կլիմայի համար ավելի վտանգավոր են, քան այն առավելությունները, որոնք ստացվում են կենսավառելիքի անցման ժամանակ<ref>{{Cite journal|last1=Fargione|first1=Joseph|last2=Hill|first2=Jason|last3=Tilman|first3=David|last4=Polasky|first4=Stephen|last5=Hawthorne|first5=Peter|date=7 February 2008|title=Land Clearing and the Biofuel Carbon Debt|url=https://www.science.org/doi/abs/10.1126/science.1152747|url-status=live|journal=Science|volume=319|issue=5867|pages=1235–1238|bibcode=2008Sci...319.1235F|doi=10.1126/science.1152747|pmid=18258862|archive-url=https://web.archive.org/web/20110528052911/http://www.sciencemag.org/content/319/5867/1235.abstract|archive-date=28 May 2011|s2cid=206510225}}</ref>։
However, palm oil cultivation has been criticized for its impact on the natural environment,<ref>{{Cite book|last1=Clay|first1=Jason|title=World Agriculture and the Environment.|year=2004|isbn=978-1-55963-370-3|page=219|publisher=Island Press }}</ref><ref name="Greenpeace Cooking">{{cite news|date=8 November 2007|title=Palm oil: Cooking the Climate|newspaper=Greenpeace|url=http://www.greenpeace.org/international/news/palm-oil_cooking-the-climate|url-status=dead|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20100410195818/http://www.greenpeace.org/international/news/palm-oil_cooking-the-climate|archive-date=10 April 2010}}</ref> including [[deforestation]], loss of natural habitats,<ref>{{cite web|title=The bird communities of oil palm and rubber plantations in Thailand|url=https://www.rspb.org.uk/Images/thailand2_tcm9-133164.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161006011200/https://www.rspb.org.uk/Images/thailand2_tcm9-133164.pdf|archive-date=6 October 2016|access-date=4 October 2016|website=The Royal Society for the Protection of Birds (RSPB)}}</ref> and [[greenhouse gas emissions]]<ref name="Foster">{{cite news|last1=Foster|first1=Joanna M.|date=1 May 2012|title=A Grim Portrait of Palm Oil Emissions|newspaper=The New York Times|url=http://green.blogs.nytimes.com/2012/05/01/a-grim-portrait-of-palm-oil-emissions/|url-status=live|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130116051501/http://green.blogs.nytimes.com/2012/05/01/a-grim-portrait-of-palm-oil-emissions/|archive-date=16 January 2013}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Yui|first1=Sahoko|last2=Yeh|first2=Sonia|date=1 December 2013|title=Land use change emissions from oil palm expansion in Pará, Brazil depend on proper policy enforcement on deforested lands|journal=Environmental Research Letters|volume=8|issue=4|pages=044031|bibcode=2013ERL.....8d4031Y|doi=10.1088/1748-9326/8/4/044031|issn=1748-9326|doi-access=free}}</ref> which have threatened [[critically endangered species]], such as the [[orangutan]]<ref name="cspi">{{cite web|date=May 2005|title=Palm oil threatening endangered species|url=http://www.cspinet.org/palm/PalmOilReport.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20120917040459/http://www.cspinet.org/palm/PalmOilReport.pdf|archive-date=17 September 2012|publisher=[[Center for Science in the Public Interest]]}}</ref> and [[Sumatran tiger]].<ref name="WWF 2010">{{cite news|date=12 October 2010|title=Camera catches bulldozer destroying Sumatra tiger forest|newspaper=World Wildlife Fund|url=http://wwf.panda.org/?195632/Camera-catches-bulldozer-destroying-Sumatra-tiger-forest|url-status=live|access-date=30 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130116234435/http://wwf.panda.org/?195632%2FCamera-catches-bulldozer-destroying-Sumatra-tiger-forest|archive-date=16 January 2013}}</ref> [[Slash-and-burn]] techniques are still used to create new plantations across palm oil producing countries. From January to September 2019, 857,000 hectares of land was burned in Indonesia; peatlands accounted for more than a quarter of the burned area.<ref>{{Cite journal|last=Jope|first=Alan|date=2019|title=Burning down the house: How Unilever and other global brands continue to fuel Indonesia's fires|url=https://www.greenpeace.org/static/planet4-international-stateless/2019/11/5c8a9799-burning-down-the-house-greenpeace-indonesia-fires-briefing.pdf|journal=Greenpeace}}</ref> The widespread deforestation and other environmental destruction in Indonesia, much of which is caused by palm oil production has often been described by academics as an [[ecocide]].<ref>{{Cite web |title=Forensic Architecture |url=https://forensic-architecture.org/investigation/ecocide-in-indonesia |access-date=2023-07-05 |website=forensic-architecture.org}}</ref><ref>{{Cite web |last= |date=2022-08-04 |title=Explainer: What is ecocide? |url=https://www.eco-business.com/news/explainer-what-is-ecocide/ |access-date=2023-07-05 |website=Eco-Business |language=en}}</ref><ref>{{Citation |last1=Aida |first1=Melly |title=Ecocide in the International Law: Integration Between Environmental Rights and International Crime and Its Implementation in Indonesia |date=2023 |work=Proceedings of the 3rd Universitas Lampung International Conference on Social Sciences (ULICoSS 2022) |volume=740 |pages=572–584 |editor-last=Perdana |editor-first=Ryzal |place=Paris |publisher=Atlantis Press SARL |language=en |doi=10.2991/978-2-38476-046-6_57 |isbn=978-2-38476-045-9 |last2=Tahar |first2=Abdul Muthalib |last3=Davey |first3=Orima |series=Advances in Social Science, Education and Humanities Research |editor2-last=Putrawan |editor2-first=Gede Eka |editor3-last=Saputra |editor3-first=Bayu |editor4-last=Septiawan |editor4-first=Trio Yuda|doi-access=free }}</ref><ref>{{Cite web |last1=Alberro |first1=Heather |last2=Daniele |first2=Luigi |date=2021-06-29 |title=Ecocide: why establishing a new international crime would be a step towards interspecies justice |url=http://theconversation.com/ecocide-why-establishing-a-new-international-crime-would-be-a-step-towards-interspecies-justice-162059 |access-date=2023-07-05 |website=The Conversation |language=en}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Setiyono |first1=Joko |last2=Natalis |first2=Aga |date=2021-12-30 |title=Ecocides as a Serious Human Rights Violation: A Study on the Case of River Pollution by the Palm Oil Industry in Indonesia |journal=International Journal of Sustainable Development and Planning |language=en |volume=16 |issue=8 |pages=1465–1471 |doi=10.18280/ijsdp.160807 |issn=1743-7601|doi-access=free }}</ref>
[[File:Riau deforestation 2006.jpg|thumb|[[Deforestation in Indonesia]], to make way for an [[oil palm]] plantation.<ref name="deforestation"/>]]
Environmental groups such as [[Greenpeace]] and [[Friends of the Earth]] oppose the use of palm oil biofuels, claiming that the [[deforestation]] caused by oil palm plantations is more damaging for the climate than the benefits gained by switching to biofuel and using the palms as [[carbon sink]]s.<ref>{{Cite journal|last1=Fargione|first1=Joseph|last2=Hill|first2=Jason|last3=Tilman|first3=David|last4=Polasky|first4=Stephen|last5=Hawthorne|first5=Peter|date=7 February 2008|title=Land Clearing and the Biofuel Carbon Debt|url=https://www.science.org/doi/abs/10.1126/science.1152747|url-status=live|journal=Science|volume=319|issue=5867|pages=1235–1238|bibcode=2008Sci...319.1235F|doi=10.1126/science.1152747|pmid=18258862|archive-url=https://web.archive.org/web/20110528052911/http://www.sciencemag.org/content/319/5867/1235.abstract|archive-date=28 May 2011|s2cid=206510225}}</ref>


A 2018 study by the [[International Union for Conservation of Nature]] (IUCN) concluded that palm oil is "here to stay" due to its higher productivity compared with many other vegetable oils. The IUCN maintains that replacing palm oil with other vegetable oils would necessitate greater amounts of agricultural land, negatively affecting [[biodiversity]].<ref name="jp" /><ref name=":0">{{cite book|last1=Meijaard|first1=E|url=https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/2018-027-En.pdf|title=Oil palm and biodiversity. A situation analysis by the IUCN Oil Palm Task Force|date=2018|publisher=IUCN Oil Palm Task Force|isbn=978-2-8317-1910-8|edition=PDF|location=Gland|display-authors=etal|access-date=7 February 2019}}</ref> The IUCN advocates better practices in the palm oil industry, including the prevention of plantations from expanding into forested regions and creating a demand for certified and sustainable palm oil products.<ref name=":0" />
2018 թվականի «Բնության պահպանության միջազգային միություն»-ան (ԲՊՄՄ) կողմից արված հետազոտությունը ցույց տվեց, որ արմավենու յուղը դեռ երկար է օգտագործվելու իր արդյունավետության պատճառով՝ համեմատած այլ բանջարեղենային յուղերի։ ԲՊՄՄ-ն հաստատում է, որ մնացած բանջարեղենային յուղերի օգտագործումը կառաջացնի ավելի մեծ գյուղատնտեսական հողերի պահանջարկ՝ վատ ազդեցություն թոցնելով կենսաբազմազանության վրա<ref name="jp" /><ref name=":0">{{cite book|url=https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/2018-027-En.pdf|title=Oil palm and biodiversity. A situation analysis by the IUCN Oil Palm Task Force|last1=Meijaard|first1=E|date=2018|publisher=IUCN Oil Palm Task Force|isbn=978-2-8317-1910-8|edition=PDF|location=Gland|display-authors=etal|access-date=7 February 2019}}</ref>։ ԲՊՄՄ-ն առաջարկում է արմավենու յուղի արտադրության ավելի լավ պրակտիկա, օրինակ՝ խանգարելով պլանտացիաներին գրավել նաև անտառային տարածքները<ref name=":0" />։


In 2019, the [[Rainforest Action Network]] surveyed eight global brands involved in palm oil extraction in the [[Leuser Ecosystem]], and said that none was performing adequately in avoiding "conflict palm oil".<ref>{{Cite web|date=17 January 2020|title=Snack food giants fall short on palm oil deforestation promises|url=https://www.fdiforum.net/mag/supply-chain/snack-food-giants-fall-short-palm-oil-promises/|access-date=18 January 2020|website=Food and Drink International|archive-date=6 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200706144952/https://www.fdiforum.net/mag/supply-chain/snack-food-giants-fall-short-palm-oil-promises/|url-status=dead}}</ref> Many of the companies told the Guardian they were working to improve their performance.<ref>{{Cite web|date=17 January 2020|title=Biggest food brands 'failing goals to banish palm oil deforestation'|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/jan/17/biggest-food-brands-failing-goals-to-banish-palm-oil-deforestation|access-date=18 January 2020|website=The Guardian}}</ref> A [[World Wide Fund for Nature|WWF]] scorecard rated only 15 out of 173 companies as performing well.<ref>{{Cite web|title=Palm Oil Buyers' Scorecard Analysis|url=https://palmoilscorecard.panda.org/analysis|access-date=18 January 2020|website=WWF|archive-date=31 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231172955/http://palmoilscorecard.panda.org/analysis|url-status=dead}}</ref>
2019 թվականին Rainforest Action Network -ը հարցազրույց է անցկացրել արմավենու յուղի արտադրության հետ կապված 8 բրենդի հետ և ասում է, որ նրանցից չր մեկն էլ չի աշխատում ինչպես հարկն է<ref>{{Cite web|date=17 January 2020|title=Snack food giants fall short on palm oil deforestation promises|url=https://www.fdiforum.net/mag/supply-chain/snack-food-giants-fall-short-palm-oil-promises/|access-date=18 January 2020|website=Food and Drink International|archive-date=6 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200706144952/https://www.fdiforum.net/mag/supply-chain/snack-food-giants-fall-short-palm-oil-promises/|url-status=dead}}</ref>։ Բազմաթիվ ընկերություններ պատմել են the Guardian-ին, որ իրենք աշխատում են բարելավել իրենց արտադրությունները<ref>{{Cite web|date=17 January 2020|title=Biggest food brands 'failing goals to banish palm oil deforestation'|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/jan/17/biggest-food-brands-failing-goals-to-banish-palm-oil-deforestation|access-date=18 January 2020|website=The Guardian}}</ref>։ Բնության համաշխարհային հիմնադրամը 173 ընկերություններից միայն 15-ին է համարել որպես ճիշտ աշխատող ընկերություններ<ref>{{Cite web|title=Palm Oil Buyers' Scorecard Analysis|url=https://palmoilscorecard.panda.org/analysis|access-date=18 January 2020|website=WWF|archive-date=31 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231172955/http://palmoilscorecard.panda.org/analysis|url-status=dead}}</ref>։

In 2020 a study by [[Chain Reaction Research]] concluded that NDPE (No Deforestation, No Peat, No Exploitation) policies cover 83% of palm oil refineries. NDPE policies are according to the Chain Reaction Research the most effective private mechanism to cut the direct link with deforestation, due to the economic leverage refineries have over palm oil growers.<ref>{{Cite web|last=The Chain Reaction Research|date=2020|title=NDPE Policies Cover 83% of Palm Oil Refineries; Implementation at 78%|url=https://chainreactionresearch.com/report/ndpe-policies-cover-83-of-palm-oil-refineries-implementation-at-75/|website=The Chain Reaction Research}}</ref>


2020 թվականին Chain Reaction Research-ի կողմից անցկացրած մի հետազոտություն եկավ այն եզրահանգման,որ ՈԱՏՇ (Որ Անտառահատումների, Ոչ Տորֆին, Ոչ Շահագործմանը) քաղաքականությունը ազդում են արմավենու յուղի արտադրամասերի 83%-ի վրա։ ՌԱՇՏ քաղաքանությունը ամենաարդյունավետ գաղտնի մեխանիզմն է, որը օգնում է կտրել անտառահատումների հետ անմիջական կապը նվազեցնելու համար նավթավերամշակման գործարանների՝ արմավենու յուղի արտադրամասների վրա ունեցած ազդեցությունը<ref>{{Cite web|last=The Chain Reaction Research|date=2020|title=NDPE Policies Cover 83% of Palm Oil Refineries; Implementation at 78%|url=https://chainreactionresearch.com/report/ndpe-policies-cover-83-of-palm-oil-refineries-implementation-at-75/|website=The Chain Reaction Research}}</ref>։[[File:Riau deforestation 2006.jpg|thumb|Արմավենու յուղի պլանտացիաներ հասնելու համար անտառահատում Ինդոնեզիայում<ref name="deforestation"/>։]]
==Շուկա==
==Շուկա==
Ըստ Համբուրգի յուղային աշխարհի առևտրական ամսագրի<ref>{{Cite web|date=18 January 2020|title=Oil World|url=https://www.oilworld.biz/|access-date=18 January 2020|website=Oil World}}</ref> 2008 թվականին յուղերի և ճարպերի գլոբալ արտադրությունը հասել է 160 միլիոն տոննայի։ Արմավենու յուղը և արմավենու կեղևի յուղը ամենաշատ պգտագործվածն է՝ մոտ 48 միլիոն տոննա կամ ընդհանուր արտանդրանքի 30%-ը։ Երկրորդը սոյան էր 37 միլիոն տոննա արտադրությամբ (23%)։ Աշխարհում արտադրված յուղերի և ճարպերի 38%ը տեղափոխվել է օվիկանոսներով։ Ամբողջ աշխարհում արտահանվող 60 միլիոն տոննա յուղերի և ճարպերի մոտ 60%-ը կազմում է արմավենու և արմավենու միջուկի յուղը. Մալազիան, ունենալով շուկայի 45%-ը, գերիշխում է արմավենու յուղի առևտուրում։ Արմավենու յուղի արտադրությունը, որը համապատասխանում է կամավոր կայունության չափանիշներին, աճում է ավելի արագ տեմպերով, քան սովորական արտադրությունը: Ստանդարտներին համապատասխանող արտադրությունն աճել է 110%-ով 2008-ից 2016 թվականներին, մինչդեռ պայմանական արտադրությունն աճել է 2%-ով<ref>{{Cite web|last1=Voora|first1=V.|last2=Larrea|first2=C.|last3=Bermudez|first3=S.|last4=Baliño|first4=S.|date=2019|title=Global Market Report: Palm Oil|url=https://www.iisd.org/ssi/commodities/palm-oil-coverage/|access-date=|website=State of Sustainability Initiatives}}</ref>: Բուսական յուղերի արտադրությունն ամբողջությամբ աճել է 125%-ով 2000-2020 թվականներին՝ պայմանավորված արմավենու յուղի կտրուկ աճով<ref name=":14">{{Cite book |title=World Food and Agriculture – Statistical Yearbook 2023 |publisher= Food and Agriculture Organization of the United Nations |url=https://www.fao.org/documents/card/en?details=cc8166en |access-date=2023-12-13 |via=FAODocuments | date=2023 |language=en |doi=10.4060/cc8166en| isbn=978-92-5-138262-2 }}</ref>:[[File:World Production Of Main Vegetable Oils By Main Producers (2020).svg|thumb|Արմավենու յուղը ամենաշատ արտադրվող բուսական յուղերից է։]]
[[File:World Production Of Main Vegetable Oils By Main Producers (2020).svg|thumb|Palm oil is one of the most commonly produced vegetable oils]]
According to the Hamburg-based ''Oil World'' trade journal,<ref>{{Cite web|date=18 January 2020|title=Oil World|url=https://www.oilworld.biz/|access-date=18 January 2020|website=Oil World}}</ref> in 2008 global production of oils and fats stood at 160 million tonnes. Palm oil and palm kernel oil were jointly the largest contributor, accounting for 48 million tonnes, or 30% of the total output. [[Soybean oil]] came in second with 37 million tonnes (23%). About 38% of the oils and fats produced in the world were shipped across oceans. Of the 60 million tonnes of oils and fats exported around the world, palm oil and palm kernel oil made up close to 60%; Malaysia, with 45% of the market share, dominated the palm oil trade. Production of palm oil that complies with voluntary sustainability standards is growing at a faster rate than conventional production. Standard-compliant production increased by 110% from 2008 to 2016, while conventional production increased by 2%.<ref>{{Cite web|last1=Voora|first1=V.|last2=Larrea|first2=C.|last3=Bermudez|first3=S.|last4=Baliño|first4=S.|date=2019|title=Global Market Report: Palm Oil|url=https://www.iisd.org/ssi/commodities/palm-oil-coverage/|access-date=|website=State of Sustainability Initiatives}}</ref> The production of vegetable oils as a whole went up 125% between 2000 and 2020, driven by a sharp increase in palm oil.<ref name=":14">{{Cite book |title=World Food and Agriculture – Statistical Yearbook 2023 |publisher= Food and Agriculture Organization of the United Nations |url=https://www.fao.org/documents/card/en?details=cc8166en |access-date=2023-12-13 |via=FAODocuments | date=2023 |language=en |doi=10.4060/cc8166en| isbn=978-92-5-138262-2 }}</ref>


=== Սննդի մակնշման կանոնակարգերը ===
===Food label regulations===
Previously, palm oil could be listed as "vegetable fat" or "vegetable oil" on food labels in the European Union (EU). From December 2014, [[food packaging]] in the EU is no longer allowed to use the generic terms "vegetable fat" or "vegetable oil" in the ingredients list. Food producers are required to list the specific type of vegetable fat used, including palm oil. Vegetable oils and fats can be grouped together in the ingredients list under the term "vegetable oils" or "vegetable fats" but this must be followed by the type of vegetable origin (e.g., palm, sunflower, or rapeseed) and the phrase "in varying proportions".<ref name="GAIN Report">{{Cite report|url=http://gain.fas.usda.gov/Recent%20GAIN%20Publications/NEW%20EU%20FOOD%20LABELING%20RULES%20PUBLISHED_Brussels%20USEU_EU-27_1-12-2012.pdf|title=New EU Food Labeling Rules Published|date=12 January 2012|access-date=29 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120416111706/http://gain.fas.usda.gov/Recent%20GAIN%20Publications/NEW%20EU%20FOOD%20LABELING%20RULES%20PUBLISHED_Brussels%20USEU_EU-27_1-12-2012.pdf|archive-date=16 April 2012|website=USDA Foreign Agricultural Service|url-status=live}}</ref>
Նախկինում արմավենու յուղը կարող էր նշված լինել որպես «բուսական ճարպ» կամ «բուսական յուղ» Եվրամիության (ԵՄ) սննդամթերքի պիտակների վրա: 2014 թվականի դեկտեմբերից ԵՄ-ում սննդի փաթեթավորման համար այլևս չի թույլատրվում բաղադրիչների ցանկում օգտագործել «բուսական ճարպ» կամ «բուսական յուղ» ընդհանուր տերմինները: Սննդամթերք արտադրողները պարտավոր են նշել օգտագործվող բուսական ճարպի կոնկրետ տեսակը, ներառյալ՝ արմավենու յուղը: Բուսական յուղերը և ճարպերը կարող են խմբավորվել բաղադրիչների ցանկում «բուսական յուղեր» կամ «բուսական ճարպեր» տերմինների ներքո, սակայն դրան պետք է հետևեն բուսական ծագման տեսակը (օրինակ՝ արմավենու, արևածաղկի կամ ռեփի սերմեր) և «բուսական յուղեր». տարբեր համամասնություններ» արտահայտությունը<ref name="GAIN Report">{{Cite report|url=http://gain.fas.usda.gov/Recent%20GAIN%20Publications/NEW%20EU%20FOOD%20LABELING%20RULES%20PUBLISHED_Brussels%20USEU_EU-27_1-12-2012.pdf|title=New EU Food Labeling Rules Published|date=12 January 2012|access-date=29 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120416111706/http://gain.fas.usda.gov/Recent%20GAIN%20Publications/NEW%20EU%20FOOD%20LABELING%20RULES%20PUBLISHED_Brussels%20USEU_EU-27_1-12-2012.pdf|archive-date=16 April 2012|website=USDA Foreign Agricultural Service|url-status=live}}</ref>:


=== Մատակարարման շղթայի հաստատություններ ===
===Supply chain institutions===


==== Սպառողական ապրանքների ֆորում ====
==== Consumer Goods Forum ====
In 2010, the [[Consumer Goods Forum]] passed a resolution that its members would reduce deforestation through their palm oil supply to net zero by 2020.<ref>{{Cite web|title=Deforestation: Mobilising resources to help achieve zero net deforestation by 2020|url=https://www.theconsumergoodsforum.com/initiatives/environmental-sustainability/key-projects/deforestation/|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20191117111402/https://www.theconsumergoodsforum.com/initiatives/environmental-sustainability/key-projects/deforestation/|archive-date=17 November 2019|access-date=18 January 2020|website=Consumer Goods Forum}}</ref> As of 2023 that goal has not been met.<ref>{{Cite web|title=Palm Oil Roadmap.|url=https://www.theconsumergoodsforum.com/wp-content/uploads/CGF-FPC-Palm-Oil-Roadmap.pdf|website=Consumer Goods Forum}}</ref>
2010 թվականին Սպառողական ապրանքների ֆորումը որոշում ընդունեց, որ դրա անդամները անտառահատումների քանակը,արմավենու յուղի մատակարարման միջոցով, մինչև 2020 թվականը կհասցնեն զրոյի<ref>{{Cite web|title=Deforestation: Mobilising resources to help achieve zero net deforestation by 2020|url=https://www.theconsumergoodsforum.com/initiatives/environmental-sustainability/key-projects/deforestation/|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20191117111402/https://www.theconsumergoodsforum.com/initiatives/environmental-sustainability/key-projects/deforestation/|archive-date=17 November 2019|access-date=18 January 2020|website=Consumer Goods Forum}}</ref>: 2023 թվականի դրությամբ այդ նպատակը չի կատարվել<ref>{{Cite web|title=Palm Oil Roadmap.|url=https://www.theconsumergoodsforum.com/wp-content/uploads/CGF-FPC-Palm-Oil-Roadmap.pdf|website=Consumer Goods Forum}}</ref>:[[File:Palm Oils - outer pulp vs kernel from African Oil Palm - Elaeis guineenisis.jpg|thumb|Ձախից, կարմիր արմավենու յուղն է, պատրաստված արմավենու պտղից։ Աջից, արմավենու կորիզից պատրաստվախ մաքուր յուղ]]


== Սնուցում, և առողջություն ==
==== Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) ====
Արմավենու յուղը շատ խոհանոցների սննդի հիմնական բաղադրիչն է և պարունակում է զգալի կալորիաներ, ինչպես նաև ճարպի աղբյուր է<ref name="WHO Technical Report2">{{Cite report|date=2003|title=Diet Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases|url=http://whqlibdoc.who.int/trs/who_trs_916.pdf|archive-url=http://www.freezepage.com/1348239076FHWAJDADVT?url=http://whqlibdoc.who.int/trs/who_trs_916.pdf|url-status=dead|archive-date=21 September 2012|website=World Health Organization|pages=82, 88 table 10|access-date=13 February 2013}}</ref><ref name="Economist 20112">{{cite news|title=The other oil spill|url=http://www.economist.com/node/16423833|newspaper=The Economist|date=24 June 2010|access-date=12 February 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130209054414/http://www.economist.com/node/16423833|archive-date=9 February 2013}}</ref><ref name="Bradsher2">{{cite news|title=A New, Global Oil Quandary: Costly Fuel Means Costly Calories|last1=Bradsher|first1=Keith|url=https://www.nytimes.com/2008/01/19/business/worldbusiness/19palmoil.html?pagewanted=all&_r=0|newspaper=The New York Times|date=19 January 2008|access-date=12 February 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150101152051/http://www.nytimes.com/2008/01/19/business/worldbusiness/19palmoil.html?pagewanted=all&_r=0|archive-date=1 January 2015}}</ref>: 2015 թվականին գլոբալ միջինում մարդիկ մեկ անձի համար 7,7 կգ (17 ֆունտ) արմավենու յուղ են օգտագործել<ref name="bloomberg2">{{cite news|last=Raghu|first=Anuradha|date=17 May 2017|title=We Each Consume 17 Pounds of Palm Oil a Year|work=Bloomberg News|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-05-17/soap-to-chocolate-we-consume-17-pounds-of-palm-oil-each-year|url-status=live|access-date=22 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517225045/https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-05-17/soap-to-chocolate-we-consume-17-pounds-of-palm-oil-each-year|archive-date=17 May 2017}}</ref>: Չնայած արմավենու յուղի սպառումը խստորեն կապված է հիվանդությունների ռիսկի հետ, կլինիկական հետազոտության որակը, որը հատուկ գնահատում է արմավենու յուղի ազդեցությունը ընդհանուր առմամբ վատն է եղել<ref>{{cite journal|last1=Mancini|first1=A|last2=Imperlini|first2=E|last3=Nigro|first3=E|last4=Montagnese|first4=C|last5=Daniele|first5=A|last6=Orrù|first6=S|last7=Buono|first7=P|year=2015|title=Biological and Nutritional Properties of Palm Oil and Palmitic Acid: Effects on Health|journal=Molecules|volume=20|issue=9|pages=17339–61|doi=10.3390/molecules200917339|pmc=6331788|pmid=26393565|doi-access=free}}</ref>։ Հետևաբար հետազոտությունը կենտրոնացել է արմավենու յուղի և արմավենու թթվի՝ որպես ուտելի յուղերում օգտագործվող հագեցած ճարպի աղբյուրի մարդու վրա ունեցած վտանգավոր ազդեցության վրա։ Նրանք հանգել են այն եզրակացության, որ արմավենու յուղը և հագեցած ճարպերը սննդակարգում պետք է փոխարինվեն չհագեցած ճարպերով<ref name="aha2">{{cite journal|year=2017|title=Dietary Fats and Cardiovascular Disease: A Presidential Advisory from the American Heart Association|journal=Circulation|volume=136|issue=3|pages=e1–e23|doi=10.1161/CIR.0000000000000510|pmid=28620111|vauthors=Sacks FM, Lichtenstein AH, Wu JH, Appel LJ, Creager MA, Kris-Etherton PM, Miller M, Rimm EB, Rudel LL, Robinson JG, Stone NJ, Van Horn LV|s2cid=367602|doi-access=free}}</ref><ref name="ejcn2">{{cite journal|last1=Mozaffarian|first1=D|last2=Clarke|first2=R|year=2009|title=Quantitative effects on cardiovascular risk factors and coronary heart disease risk of replacing partially hydrogenated vegetable oils with other fats and oils|url=http://www.healthyliving.gr/wp-content/uploads/2017/12/Quantitative-effects-on-cardiovascular-risk-factors-and-coronary-heart-disease-risk-of-replacing-partially-hydrogenated-vegetable-oils-with-other-fats-and-oils.pdf|journal=European Journal of Clinical Nutrition|volume=63|issue=Suppl 2|pages=S22–33|doi=10.1038/sj.ejcn.1602976|pmid=19424216|s2cid=34725070|doi-access=free}}</ref>։
{{Excerpt|Roundtable on Sustainable Palm Oil}}[[File:Palm Oils - outer pulp vs kernel from African Oil Palm - Elaeis guineenisis.jpg|thumb|Left, reddish palm oil made from the pulp of oil palm fruit. Right, clear [[palm kernel oil]] made from the kernels]]


2015 թվականի մետավերլուծությունը և Ամերիկյան սրտի ասոցիացիայի 2017 թվականի խորհրդատվությունը ցույց են տվել, որ արմավենու յուղը սննդային հագեցած ճարպեր մատակարարող մթերքներից է, որը բարձրացնում է արյան մեջ LDL խոլեստերինի մակարդակը և սրտանոթային հիվանդությունների ռիսկը, ինչը հանգեցնում է արմավենու յուղի նվազեցման կամ վերացման առաջարկություններին:
==Nutrition, composition and health==
Palm oil is a food staple in many cuisines and contributes significant calories as well as a source of fat.<ref name="WHO Technical Report"/><ref name="Economist 2011">{{cite news |title=The other oil spill |url=http://www.economist.com/node/16423833 |newspaper=The Economist |date=24 June 2010 |access-date=12 February 2013 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130209054414/http://www.economist.com/node/16423833 |archive-date=9 February 2013 }}</ref><ref name="Bradsher">{{cite news |title=A New, Global Oil Quandary: Costly Fuel Means Costly Calories |last1=Bradsher |first1=Keith |url=https://www.nytimes.com/2008/01/19/business/worldbusiness/19palmoil.html?pagewanted=all&_r=0 |newspaper=The New York Times |date=19 January 2008 |access-date=12 February 2013 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150101152051/http://www.nytimes.com/2008/01/19/business/worldbusiness/19palmoil.html?pagewanted=all&_r=0 |archive-date=1 January 2015 }}</ref> On average globally, humans consumed {{convert|7.7|kg|lb|abbr=on}} of palm oil per person in 2015.<ref name="bloomberg"/> Although the relationship of palm oil consumption to disease risk has been previously assessed, the quality of the [[clinical research]] specifically assessing palm oil effects has been generally poor.<ref>{{cite journal|pmid=26393565|pmc=6331788|year=2015|last1=Mancini|first1=A|title=Biological and Nutritional Properties of Palm Oil and Palmitic Acid: Effects on Health|journal=Molecules|volume=20|issue=9|pages=17339–61|last2=Imperlini|first2=E|last3=Nigro|first3=E|last4=Montagnese|first4=C|last5=Daniele|first5=A|last6=Orrù|first6=S|last7=Buono|first7=P|doi=10.3390/molecules200917339|doi-access=free}}</ref> Consequently, research has focused on the deleterious effects of palm oil and palmitic acid consumption as sources of saturated fat content in edible oils, leading to conclusions that palm oil and saturated fats should be replaced with [[polyunsaturated fat]]s in the diet.<ref name="aha">{{cite journal|pmid=28620111|year=2017|title=Dietary Fats and Cardiovascular Disease: A Presidential Advisory from the American Heart Association|journal=Circulation|volume=136|issue=3|pages=e1–e23|doi=10.1161/CIR.0000000000000510|vauthors=Sacks FM, Lichtenstein AH, Wu JH, Appel LJ, Creager MA, Kris-Etherton PM, Miller M, Rimm EB, Rudel LL, Robinson JG, Stone NJ, Van Horn LV |s2cid=367602|doi-access=free}}</ref><ref name="ejcn">{{cite journal|pmid=19424216|year=2009|last1=Mozaffarian|first1=D|title=Quantitative effects on cardiovascular risk factors and coronary heart disease risk of replacing partially hydrogenated vegetable oils with other fats and oils|journal=European Journal of Clinical Nutrition|volume=63|pages=S22–33|last2=Clarke|first2=R|issue=Suppl 2 |doi=10.1038/sj.ejcn.1602976|s2cid=34725070|url=http://www.healthyliving.gr/wp-content/uploads/2017/12/Quantitative-effects-on-cardiovascular-risk-factors-and-coronary-heart-disease-risk-of-replacing-partially-hydrogenated-vegetable-oils-with-other-fats-and-oils.pdf|doi-access=free}}</ref>


A 2015 [[meta-analysis]] and 2017 advisory from the [[American Heart Association]] indicated that palm oil is among foods supplying dietary saturated fat which increases blood levels of [[low-density lipoprotein|LDL cholesterol]] and increased risk of cardiovascular diseases, leading to recommendations for reduced use or elimination of dietary palm oil in favor of consuming [[Hydrogenation#Food industry|unhydrogenated]] [[vegetable oil]]s.<ref name="Sun">{{cite journal | last1=Sun | first1=Ye | last2=Neelakantan | first2=Nithya | last3=Wu | first3=Yi | last4=Lote-Oke | first4=Rashmi | last5=Pan | first5=An | last6=van Dam | first6=Rob M | title=Palm Oil Consumption Increases LDL Cholesterol Compared with Vegetable Oils Low in Saturated Fat in a Meta-Analysis of Clinical Trials | journal=The Journal of Nutrition| volume=145 | issue=7 | date=20 May 2015 | issn=0022-3166 | doi=10.3945/jn.115.210575 | pmid=25995283 | pages=1549–1558| doi-access=free }}</ref><ref name="aha17">{{cite web |title=The skinny on fats |url=https://www.heart.org/en/health-topics/cholesterol/prevention-and-treatment-of-high-cholesterol-hyperlipidemia/the-skinny-on-fats |publisher=American Heart Association |access-date=16 December 2019 |date=30 April 2017}}</ref>
Գլիցիդիլ ճարպաթթուների էսթերները (GE), 3-MCPD և 2-MCPD, հայտնաբերված են հատկապես արմավենու յուղերում և արմավենու ճարպերում, քանի որ դրանք զտվում են բարձր ջերմաստիճանում (մոտ 200°C (392°F))<ref name="Sun2">{{cite journal|last1=Sun|first1=Ye|last2=Neelakantan|first2=Nithya|last3=Wu|first3=Yi|last4=Lote-Oke|first4=Rashmi|last5=Pan|first5=An|last6=van Dam|first6=Rob M|date=20 May 2015|title=Palm Oil Consumption Increases LDL Cholesterol Compared with Vegetable Oils Low in Saturated Fat in a Meta-Analysis of Clinical Trials|journal=The Journal of Nutrition|volume=145|issue=7|pages=1549–1558|doi=10.3945/jn.115.210575|issn=0022-3166|pmid=25995283|doi-access=free}}</ref><ref name="aha172">{{cite web|url=https://www.heart.org/en/health-topics/cholesterol/prevention-and-treatment-of-high-cholesterol-hyperlipidemia/the-skinny-on-fats|title=The skinny on fats|date=30 April 2017|publisher=American Heart Association|access-date=16 December 2019}}</ref>:


=== Հիմնական բաղադրիչներ ===
[[Glycidyl fatty acid esters]] (GE), [[3-MCPD]] and [[2-MCPD]], are found especially in palm oils and palm fats because of their refining at high temperatures (approx. {{convert|200|C|F|abbr=}}).<ref name=":1">{{cite web|date=3 May 2016|title=Process contaminants in vegetable oils and foods|url=https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/process-contaminants-vegetable-oils-and-foods|access-date=21 December 2020|website=European Food Safety Authority}}</ref> Since [[glycidol]], the parent compound of GE, is considered genotoxic and carcinogenic, the [[European Food Safety Authority|EFSA]] did not set a safe level for GE. According to the chair of the CONTAM (EFSA's expert Panel on Contaminants in the Food Chain), "The exposure to GE of babies consuming solely [[infant formula]] is a particular concern as this is up to ten times what would be considered of low concern for public health".<ref name=":1" /> The EFSA's tolerable daily intake (TDI) of [[3-MCPD]] and its fatty acid esters was set to 0.8 micrograms per kilogram of body weight per day (μg/kg bw/day) in 2016 and increased to 2&nbsp;μg/kg bw/day in 2017, based on evidence linking this substance to organ damage in animal tests and on possible adverse effects on the [[kidney]] and on [[male fertility]].<ref name=":1" /><ref>{{cite web|date=10 January 2018|title=Revised safe intake for 3-MCPD in vegetable oils and food|url=https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/180110|access-date=21 December 2020|website=European Food Safety Authority}}</ref> According to the EFSA, there is not enough data to set a safe level for 2-MCPD.<ref name=":1" />


=== Key components ===
==== Ճարպաթթուներ ====
Արմավենու յուղը, ինչպես բոլոր ճարպերը, բաղկացած է ճարպաթթուներից՝ էստերացված գլիցերինով։ Արմավենու յուղն ունի հագեցած ճարպերի բարձր կոնցենտրացիա, մասնավորապես՝ 16 ածխածնային հագեցած ճարպաթթու՝ պալմատիկ թթուն։ Մոնոչհագեցած օլեինաթթուն նույնպես արմավենու յուղի հիմնական բաղադրիչն է: Չզտված արմավենու յուղը տոկոտրիենոլի զգալի աղբյուր է, որը վիտամին E-ի ընտանիքի մի մասն է<ref>{{cite journal |vauthors=Ahsan H, Ahad A, Siddiqui WA |year=2015 |title=A review of characterization of tocotrienols from plant oils and foods |journal=J Chem Biol |volume=8 |issue=2 |pages=45–59 |doi=10.1007/s12154-014-0127-8 |pmc=4392014 |pmid=25870713}}</ref><ref name="oil">{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=6uRxCgAAQBAJ&q=Palm+Oil:+Production,+Processing,+Characterization,+and+Uses+carotenoids |title=Palm Oil: Production, Processing, Characterization, and Uses |publisher=Elsevier |year=2015 |isbn=978-0128043462 |editor1=Oi-Ming Lai |page=471 |editor2=Chin-Ping Tan |editor3=Casimir C. Akoh}}</ref>:


Արմավենու յուղի լինոլիկ թթվի պարունակությունը կազմում է մոտ 6,4 - 15%<ref>{{Cite journal |last1=Nang Lau |first1=Harrison Lik |last2=Puah |first2=Chiew Wei |last3=Choo |first3=Yuen May |last4=Ma |first4=Ah Ngan |last5=Chuah |first5=Cheng Hock |date=May 2005 |title=Simultaneous quantification of free fatty acids, free sterols, squalene, and acylglycerol molecular species in palm oil by high‐temperature gas chromatography‐flame ionization detection |url=https://aocs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1007/s11745-005-1413-1 |journal=Lipids |language=en |volume=40 |issue=5 |pages=523–528 |doi=10.1007/s11745-005-1413-1 |pmid=16094863 |s2cid=4022439 |issn=0024-4201}}</ref>:
==== Fatty acids ====
{{main|Fatty acid}}
Palm oil, like all fats, is composed of [[fatty acid]]s, [[ester]]ified with [[glycerol]]. Palm oil has an especially high concentration of saturated fat, specifically the 16-carbon saturated fatty acid, [[palmitic acid]], to which it gives its name. Monounsaturated [[oleic acid]] is also a major constituent of palm oil. Unrefined palm oil is a significant source of [[tocotrienol]], part of the [[vitamin E]] family.<ref>{{cite journal |vauthors=Ahsan H, Ahad A, Siddiqui WA |year=2015 |title=A review of characterization of tocotrienols from plant oils and foods |journal=J Chem Biol |volume=8 |issue=2 |pages=45–59 |doi=10.1007/s12154-014-0127-8 |pmc=4392014 |pmid=25870713}}</ref><ref name="oil">{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=6uRxCgAAQBAJ&q=Palm+Oil:+Production,+Processing,+Characterization,+and+Uses+carotenoids |title=Palm Oil: Production, Processing, Characterization, and Uses |publisher=Elsevier |year=2015 |isbn=978-0128043462 |editor1=Oi-Ming Lai |page=471 |editor2=Chin-Ping Tan |editor3=Casimir C. Akoh}}</ref>


Արմավենու յուղում էստերացված ճարպաթթուների մոտավոր կոնցենտրացիան հետևյալն է<ref>{{cite web |date=2014 |title=Oil, vegetable, palm per 100 g; Fats and fatty acids |url=http://nutritiondata.self.com/facts/fats-and-oils/510/2 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161028001118/http://nutritiondata.self.com/facts/fats-and-oils/510/2 |archive-date=28 October 2016 |access-date=28 October 2016 |website=Conde Nast for the USDA National Nutrient Database, Release SR-21 |df=dmy-all}}</ref>.{{bar box
The linoleic acid content of palm oil is about 6,4 - 15%.<ref>{{Cite journal |last1=Nang Lau |first1=Harrison Lik |last2=Puah |first2=Chiew Wei |last3=Choo |first3=Yuen May |last4=Ma |first4=Ah Ngan |last5=Chuah |first5=Cheng Hock |date=May 2005 |title=Simultaneous quantification of free fatty acids, free sterols, squalene, and acylglycerol molecular species in palm oil by high‐temperature gas chromatography‐flame ionization detection |url=https://aocs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1007/s11745-005-1413-1 |journal=Lipids |language=en |volume=40 |issue=5 |pages=523–528 |doi=10.1007/s11745-005-1413-1 |pmid=16094863 |s2cid=4022439 |issn=0024-4201}}</ref>
|title=Արմավենու յուղի ճարպաթթուների պարունակությունը (տրիգլիցերիդների էսթերների տեսքով)

The approximate concentration of esterified fatty acids in palm oil is:<ref>{{cite web |date=2014 |title=Oil, vegetable, palm per 100 g; Fats and fatty acids |url=http://nutritiondata.self.com/facts/fats-and-oils/510/2 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161028001118/http://nutritiondata.self.com/facts/fats-and-oils/510/2 |archive-date=28 October 2016 |access-date=28 October 2016 |website=Conde Nast for the USDA National Nutrient Database, Release SR-21 |df=dmy-all}}</ref>
{{bar box
|title=Fatty acid content of palm oil (present as triglyceride esters)
|titlebar=#DDD
|titlebar=#DDD
|left1=Type of fatty acid
|left1=Ճարպաթթվի տեսակը
|right1=Fraction
|right1=Տոկոսայնություն
|width=400px
|width=400px
|barwidth=100px
|barwidth=100px
|bars=
|bars=
{{bar percent|[[myristic acid|Myristic]] saturated C14|black|1.0}}
{{bar percent|[[myristic acid|Միրիստինային]] հագեցած C14|black|1.0}}
{{bar percent|[[palmitic acid|Palmitic]] saturated C16|black|43.5}}
{{bar percent|[[palmitic acid|Պալմիտիկ]] հագեցած C16|black|43.5}}
{{bar percent|[[stearic acid|Stearic]] saturated C18|black|4.3}}
{{bar percent|[[stearic acid|Ստեարիկ]] հագեցած C18|black|4.3}}
{{bar percent|[[oleic acid|Oleic]] monounsaturated C18:1|grey|36.6}}
{{bar percent|[[oleic acid|Օլեիկ]] մոնոչհագեցած C18:1|grey|36.6}}
{{bar percent|[[linoleic acid|Linoleic]] polyunsaturated C18:2|blue|9.1}}
{{bar percent|[[linoleic acid|Լինոլեիկ]] պոլիչհագեցած C18:2|blue|9.1}}
{{bar percent|Other/unknown|green|5.5}}
{{bar percent|Այլ/չիմացած|green|5.5}}
|caption=''black'': saturated<br> ''grey'': monounsaturated<br> ''blue'': polyunsaturated
|caption=''սև'': հագեցած<br> ''մոխրագույն'': մոնոչհագեցած<br> ''կապույտ'': պոլիչհագեցած
}}
}}


==== Carotenes ====
==== Պալմիտիկ թթու ====
Արմավենու յուղի 44%-ը կազմող արմավենու թթվի չափից ավելի ընդունումը բարձրացնում է արյան մեջ ցածր խտության լիպոպրոտեինի (LDL) և ընդհանուր խոլեստերինի մակարդակը և, հետևաբար, մեծացնում է սրտանոթային հիվանդությունների ռիսկը<ref name="aha">{{cite journal|year=2017|title=Dietary Fats and Cardiovascular Disease: A Presidential Advisory from the American Heart Association|journal=Circulation|volume=136|issue=3|pages=e1–e23|doi=10.1161/CIR.0000000000000510|pmid=28620111|vauthors=Sacks FM, Lichtenstein AH, Wu JH, Appel LJ, Creager MA, Kris-Etherton PM, Miller M, Rimm EB, Rudel LL, Robinson JG, Stone NJ, Van Horn LV|s2cid=367602|doi-access=free}}</ref><ref name="ejcn">{{cite journal|last1=Mozaffarian|first1=D|last2=Clarke|first2=R|year=2009|title=Quantitative effects on cardiovascular risk factors and coronary heart disease risk of replacing partially hydrogenated vegetable oils with other fats and oils|url=http://www.healthyliving.gr/wp-content/uploads/2017/12/Quantitative-effects-on-cardiovascular-risk-factors-and-coronary-heart-disease-risk-of-replacing-partially-hydrogenated-vegetable-oils-with-other-fats-and-oils.pdf|journal=European Journal of Clinical Nutrition|volume=63|issue=Suppl 2|pages=S22–33|doi=10.1038/sj.ejcn.1602976|pmid=19424216|s2cid=34725070|doi-access=free}}</ref><ref name="CSPI">{{Cite book|url=http://www.cspinet.org/new/pdf/palm_oil_final_5-27-05.pdf|title=Cruel Oil: How Palm Oil Harms Health, Rainforest & Wildlife|last1=Brown|first1=Ellie|last2=Jacobson|first2=Michael F.|year=2005|location=|pages=iv, 3–5|oclc=224985333|archive-url=https://web.archive.org/web/20090306124811/http://www.cspinet.org/new/pdf/palm_oil_final_5-27-05.pdf|archive-date=6 March 2009|url-status=live}}</ref>: Այլ ակնարկներ, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը և ԱՄՆ-ի Սրտի, թոքերի և արյան ազգային ինստիտուտը խրախուսել են սպառողներին սահմանափակել արմավենու յուղի, արմավենու թթվի և հագեցած ճարպերով հարուստ մթերքների օգտագործումը<ref name="WHO Technical Report">{{Cite report|date=2003|title=Diet Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases|url=http://whqlibdoc.who.int/trs/who_trs_916.pdf|archive-url=http://www.freezepage.com/1348239076FHWAJDADVT?url=http://whqlibdoc.who.int/trs/who_trs_916.pdf|url-status=dead|archive-date=21 September 2012|website=World Health Organization|pages=82, 88 table 10|access-date=13 February 2013}}</ref><ref name="aha" /><ref name="CSPI" />:
Red palm oil is rich in carotenes, such as [[alpha-carotene]], [[beta-carotene]] and [[lycopene]], which give it a characteristic dark red color.<ref name="oil" /><ref>{{cite journal |last1=Ng |first1=M. H. |last2=Choo |first2=Y. M. |year=2016 |title=Improved Method for the Qualitative Analyses of Palm Oil Carotenes Using UPLC |journal=Journal of Chromatographic Science |volume=54 |issue=4 |pages=633–638 |doi=10.1093/chromsci/bmv241 |pmc=4885407 |pmid=26941414}}</ref> However, palm oil that has been refined, bleached and deodorized from crude palm oil (called "RBD palm oil") does not contain carotenes.<ref name="nag" />

==== Palmitic acid ====
Excessive intake of [[palmitic acid]], which makes up 44% of palm oil, increases blood levels of [[low-density lipoprotein]] (LDL) and total cholesterol, and so increases risk of [[cardiovascular diseases]].<ref name="aha"/><ref name="ejcn"/><ref name=CSPI>{{Cite book |first1=Ellie |last1=Brown |first2=Michael F. |last2=Jacobson |year=2005 |title=Cruel Oil: How Palm Oil Harms Health, Rainforest & Wildlife |url=http://www.cspinet.org/new/pdf/palm_oil_final_5-27-05.pdf |location=[[Washington, D.C.]] |oclc=224985333 |pages=iv, 3–5 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090306124811/http://www.cspinet.org/new/pdf/palm_oil_final_5-27-05.pdf |archive-date=6 March 2009 }}</ref> Other reviews, the [[World Health Organization]], and the US [[National Heart, Lung and Blood Institute]] have encouraged consumers to limit the consumption of palm oil, palmitic acid and foods high in saturated fat.<ref name="WHO Technical Report">{{Cite report |date=2003 |title=Diet Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases |url=http://whqlibdoc.who.int/trs/who_trs_916.pdf |archive-url=http://www.freezepage.com/1348239076FHWAJDADVT?url=http://whqlibdoc.who.int/trs/who_trs_916.pdf |url-status=dead |archive-date=21 September 2012 |website=World Health Organization |pages=82, 88 table 10 |access-date=13 February 2013 }}</ref><ref name=aha/><ref name=CSPI/>

==See also==
{{Commons category}}
* [[Council of Palm Oil Producing Countries]]
* [[Coconut oil]]
* [[Palm sugar]]
* [[Tropical agriculture]]


== Գրականություն ==
== Further reading ==
* {{cite book | last=Zuckerman | first=Jocelyn C. | title=Planet palm : how palm oil ended up in everything-and endangered the world | publication-place=New York | date=2021 | isbn=978-1-62097-523-7 | oclc=1142520474}}
* {{cite book | last=Zuckerman | first=Jocelyn C. | title=Planet palm : how palm oil ended up in everything-and endangered the world | publication-place=New York | date=2021 | isbn=978-1-62097-523-7 | oclc=1142520474}}


==Ծանոթագրություններ==
==References==
{{Reflist}}
{{Reflist}}


Ընթացիկ տարբերակը 10:49, 26 հունվարի 2024-ի դրությամբ



Արմավենու յուղ, բուսական ուտելի յուղ, որը պատրաստվում է արմավի միջուկից[1] ։Յուղը օգտագործվում է սննդի պատրաստման մեջ ,կոսմետիկ միջոցներում և որպես կենսաբանական վառելիք[2]։ 2014 թվականին արմավի յուղը կազմել է յուղային մշակաբույսերից արտադրված յուղերի համաշխարհային ծավալի մոտ 36%-ը։ Արմավենու յուղը ավելի հեշտ է կայունացնել և պահել համի որակը և բարձր աստիճանի վերամշակվող սնունդներում՝ կայունությունը, ուստի սննդի արտադրողները հավանությունը տալիս են արմավի յուղին[3]։ 2015 թվականի տվյալներով մարդիկ միջինում օգտագործել են 7,7 կգ արմավենու յուղ մեկ անձի համար[4]։ Պահանջարկը աճել է այլ կիրառությունների համար, ինչպես օրինակ՝ կոսմետիկ միջոցներում կամ կենսաբանական վառելիքներում,խրախուսելով արմավի յուղի պլանտացիաների աճը արևադարձային երկրներում։

Արմավենու յուղի օգտագործումը գրավել է էկոլոգիայի և մարդկանց իրավունքների պաշտպանության խմբերի ուշադրությունը։ Արմավի յուղի արտադրությունը արևադարձային երկրներում անտառահատման հիմնական պատճառներից է, և համարվում է սոցիալական խնդիրների գլխավոր գործոն, քանի որ արմավ աճեցնողների մեջ նկատվել են մարդկանց իրավունքների խախատումներ[5]։ 2004 թվականին հիմնվեց արտադրական խումբ ստեղծելու համար էկոլոգիապես մաքուր և «բարոյական» արմավի յուղ՝ էկոլոգիապես մաքուր արմավի յուղ ստեղծելու մասին կլոր սեղանի շրջանակներում։ Այնուամենայնիվ, շատ քիչ քանակությամբ արմավենու յուղ է անցել կազմակերպության հավաստագրումը և որոշ խմբեր նրանց մեղադրում են կեղծ էկոլոգիական բարենորոգումների մեջ[6]։

2018 թվականին Բնության պահպանման միջազգային միության կողմից հրապարակված մի հետազոտություն ընդունել է, որ արմավի յուղը ավելի արդյունավետ է քան մնացած յուղերը հողի և ջրի օգտագործման տեսանկյունից։ Այնուամենայնիվ, անտառահատումը հանգեցնում է կենսաբազմազանության կորստի, քան այլ յուղերի անցման[7]։ Արմավի յուղի ամենամեծ արտադրողներն են Ինդոնեզիան, որը 2022 թվականին [8] արտադրել է արմավի յուղի 60%-ը, հաջորդում է Մալայզիան, Թաիլանդը և Նիգերիան։ Ինդոնեզիան բիոդիզելային վառելիքը արտադրում է հիմնականում արմավենու յուղից[9]։

Արմավենու յուղի բլոկ, որը ավելի բաց գույնի է պատճառը՝ եռալն է։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդիկ արմավենու յուղը օգտագործել են դեռ 5000 տարի առաջ։ 1800 թվականի վերջին, Աբիդոսի գերեզմանում (մ․թ․ա․ 3000) հայտնաբերել են մի նյութ, որը համարում են արմավենու յուղ[10]։

Գվինեական արմավենու յուղը Արևմտյան և Կենտրոնական Աֆրիկաների երկրներում բազմիցս օգտագործվել է որպես սնունդ պատրաստելու յուղ ։Եվրոպացի վաճառակնները Արևմտյան Աֆրիկայի երկրների հետ առևտրի ժամանակ բազմիցս գնել են արմավենու յուղ՝ Եվրոպայում որպես սնունդ պատրաստելու յուղ օգտագործելու համար։

Արմավենու յուղը դարձել է Մեծ Բրիտանացի առևտրականների կողմից մեծ պահանջարկ ունեցող ապրանք, քանի որ Բրիտանական արտադրական հեղափոխության ժամանակ օգտագործվել է որպես մեքենաների արդյունաբերական քսանյութ[11]։

Արմավենու յուղը օգտագործվում է որպես օճառի հումք, ինչպես՝ «Lever Brothers» և «Sunlight» օճառներում և ամերիկյան «Palmolive» բրենդի մոտ[12]։

1870-ականներին արմավենու յուղը դարձավ Արևմտյան Աֆրիկայի որոշ երկրների արտահանման հիմնական ապրանքը, չնայած 1880-ականներին այն փոխարինվեց կակաոյով՝ գաղութային եվրոպական կակաոյի պլանտացիաների ի հայտ գալով[13][14]։

Յուղային արմավենի (Elaeis guineensis)

Վերամշակում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմավենու յուղը բնականից կարմիր գույն ունի բետա-կարոտենի բարձր պարունակության պատճառով: Այն պետք չէ շփոթել արմավենու կորիզից պատրաստված յուղի կամ կոկոսի յուղի հետ, որը ստացվում է կոկոսյան արմավենու կորիզից[15]։ Տարբերվում են գույնով (հում արմավենու յուղը չի պարունակում շատ կարոտենոիդ և կարմիր չէ) և հագեցած ճարպերի պարունակությամբ։ Արմավենու միջնապտղաշերտի (մեզոկարպ) յուղը 49%-ով հագեցած է, մինչ արմավենու կորիզի յուղը և կոկոսի յուղը համապատասխանաբար 81% և 86%-ով հագեցած յուղեր են։ Այնուամենայնիվ, հում կարմիր արմավենու յուղը ,որը զտում են, չեզոքացնում են, գունաթափում և դեոդաորիզացում,առավել հայտնի որպես ԶՍԴ (զտած,գունաթափած և դեոդրոիզացված) յուղ, չի պարունակում կարոտենոիդներ[16]։ Սննդի արտադրությամբ զբաղվող բազմաթիվ ընկերություններ օգտագործում են արմավենու յուղի կոտորակային բաղադրիչները (հաճախ կոչվում են «արմավենու ձևափոխված յուղեր»), որոնց հագեցվածության մակարդակը կարող է հասնել 90%-ի[17]։ Արմավենու ձևափոխված յուղերը կարող են չափազանց հագեցած լինել, բայց պարտադիր չէ որ լինեն հիդրոգենացված։

Յուղային արմավենին տալիս է մսոտ միջնապտղաշերտով պտուղներ, որոնք պատված են կոշտ կեղևով։ Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունը արմավենու միջուկից և կորիզից պատրաստվող յուղերը համարում է հիմնական մթերքներ։ Մի ճյուղի վրա աճող մրգերից ստացվող յուղի քանակը 17-20% է արմավենու յուղի համար և 4-10% արմավենու կորիզից յուղի համար[18]։

Կոկոսի յուղի հետ միասին արմավենու յուղը ամենահագեցած բուսական յուղերից է և սենյակային ջերմաստիճանում կիսապինդ վիճակում է գտնվում[19]։ Արմավենու յուղը սննունդ պատրաստելու տարածված բաղադրիչ է արևադարձային Աֆրիկայի երկրներում, Ասիայի հարավարևելյան երկրներում և Բրազիլիայում։ Դրա կիրառումը աշխարհի այլ մասերում առևտրային սսնդի արտադրության մեջ բավականին տարածված է, ցածր գնի[20] և բարձր օքսիդադիմացկության պատճառով[21][22]։ 2015 թվականին անցկացրած հետազոտությունում նշվում է, որ մեկ անձի հաշվով օգտագործվել է 7,7 կգ արմավենու յուղ[4]։

Յուղային արմավենու պտղուները ծառի վրա
Արմավենու յուղի ցողուն, որը կշռում է մոտ 10 կգ (22 ֆունտ), նրա որոշ պտուղներով։

Զտում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանրեցնեուց հետո, օգտագործելով զտման գործընթացը, արմավենու յուղից պատրաստվում են տարատեսակ ապրանքներ։

1․Յուղը նախ ֆիլտրում են, որպեսզի ազատվեն յուղ չպարունակող պինդ նյութերից[23]։ Այնուհետև այն առանձնացնում են ըստ խտության, որպեսզի արմավենուց հեռացնեն ջուրը։ Այս փուլում կարող է իրականացվել որոշակի յուղազերծում, պայմանով, որ պտուղը նախ մշակում են գոլորշով, որպեսզի խեժը հիդրոլիզացվի, արդյունքում որոշ տրիգլիցերիդներ նույնպես հիդրոլիզվում են։ Արդյունքում ստացվում է «արմավենու չմշակված յուղ»[23]։

2․Յուղազերծման փուլի շնորհիվ հիդրոլիզացվում են նաև յուղում պարունակվող ֆոսֆոլիպիդները։ Սա հնարավոր է ըստ քաշի 0․1% ֆոսֆորի թթու ավելացնելով[24]։

3․Գունաթափման միջոցով յուղը գունազրկվում է։ Սա հնարավոր է դառնում վակումային խառնիչում կավ ներծծող նյութ (bleaching earth) ավելացնելով[24]։

4․Զտիչները կավը հեռացնում են յուղից[24]։

5․Յուղը այնուհետև անցնում է դեոդորիզացիայի փուլ, որը պատասխանատու է հիդրոլիզի արդյունքում առաջացած ճարպաթթուների հեռացման համար։ Դեոդրիզատներից մեկը աշխատում է այպսես՝ հեռացնելով ճարպաթթուները տարբեր ջերմաստիճաններ օգտագործելով։ Ճարպաթթուները վեր են ածվում «արմավենու ճարպաթթվի թորանյութ»-ի։ Արմավենու ճարպաթթվի թորանյութը ինքնին արժեքավոր ապրանք է, որը օգտագործվում է օճառներ, լվացքի փոշիներ և այլ ապրանքներ արտադրելու մեջ։

6․Վերջնական յուղը կոչվում է «զտած, գունաթափված և դեոդորիզացված արմավենու յուղ» (ԶԳԴԱՅ)։ ԶԳԴԱՅ-ը արդեն արմավենու սովորական յուղն է, որը վաճառվում է աշխարհի ապրանքային շուկաներում։

Աշխատողը քայլում է Մալազիայում նավթի գործարանի սահմանի մոտ: Արմավենու յուղի արտադրությունը Մալազիայի գյուղական շատ շրջանների տնտեսությունների կարևոր մասն է, բայց նաև բնապահպանական հակամարտությունների աղբյուր է:

ԶԳԴԱՅ-ը կարող է նաև մասերի բաժանվել և օգտագործվել ըստ իր բաղադրիչների տարբեր հալման աստիճանների։ Այն հատվածը, որն ունի հալման բարձր ջերմաստիճան և շուտ բյուրեղանում է կոչվում է արմավենու ստեարին[25]։ Այն մեծամասամբ կազմված է հագեցած ճարպերից։ Մնացած հեղուկ հատվածը կոչվում է արմավենու օլեին։ Մասնատումը հնարավոր է իրականացնել նաև մշակման այլ փուլում, անգամ չմշակված արմավենու յուղի հետ[26]։

Կարմիր արմավենու յուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1990-ականների կեսից, կարմիր արմավենու յուղը ստացել են յուղոտ արմավենու պտղի սառը ճնշման միջոցով և շշալցրել են՝ օգտագործելով որպես սնունդ պատրաստելու յուղ կամ ավելացնելով նաև մայոնեզի և բուսական յուղերի մեջ։[16]

Արմավենուց ստացված յուղը կոչվում է կարմիր արմավենու յուղ կամ պարզապես արմավենու յուղ։ Այն պարունակում է մոտ 50% հագեցած ճարպեր։ Իր չմշակված փուլում կարմիր արմավենու յուղը մուգ կարմիր գույն ունի առատ կարոտինի պարունակության պատճառով։ Կարմիր արմավենու յուղը նաև պարունակում է ստերոլներ, վիտամին E և կարոտենոիդներ, ինչպիսիք են՝ ալֆա-կարոտինը, բետա-կարոտինը և լիկոպինը[27]։

Կարմիր արմավենու յուղը վաճառվում է ճանապարհի եզրին պլաստիկ շշերով Գանայում։ Արմավենու յուղի արհեստական ​​արտադրությունը տարածված է Գանայում, որն ավանդական խոհարարության մեջ համարվում է հիմնական սննդամթերքը:

Սպիտակ արմավենու յուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սպիտակ արմավենու յուղը վերամշակման և զտման արդյունք է։ Զտելուց հետո արմավենու յուղը կորցնում է իր մուգ կարմիր գույնը։ Այն լայնորեն կիրառվում է սննդի արտադրության մեջ և այն կարելի է հանդիպել բազմաթիվ վերամշակված սննդատեսակներում ներառյալ՝ գետնանուշի կարագը և չիպսերը։ Այն հաճախ կարճ անվանում են արմավենի և տարատեսակ թխված և տապակած մթերքում օգտագործում են որպես հիդրոգենացված ճարպերին փոխարինող բաղադրիչներ։

Կիրառում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աշխարհի որոշ մասերում արմավենու յուղի արտադրությունը կատարվում է արհեստականորեն, իսկ տեղական արտադրության յուղն օգտագործվում է սննդի, ձեռքի աշխատանքներիի և այլ ապրանքների համար։ Այս կինը Կոնգոյի Դեմոկրատական ​​Հանրապետությունում ցույց է տալիս արմավենու պտուղը մի կաթսայի վերևում՝ պտուղը մշակելու համար:

Սննդի մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմավենու յուղի խիստ հագեցվածությունը հնարավորություն է տալիս, որ սենյակային ջերմաստիճանում պինդ մնա, այն դարձնելով կարագի կամ հիդրոգենացված բանջարեղենային յուղի էժան այլընտրանք այնպիսի պայմաններում, որտեղ նախընտրելի է պինդ ճարպի առկայությունը, օրինակ՝ հրուշակագործության մեջ։ Արմավենու յուղը օգտագործվում է Արևմտյան Աֆրիկայի խոհանոցում, ինչպես օրինակ՝ էգուսի և օկրա ապուրներում[28]։ Բուսական յուղերում առկա տրանս ճարպերի հետ կապված առողջական խնդիրների աճը նույնպես պատճառ է հանդիսացել սննդի արտադրության մեջ՝ արմավենու յուղի օգտագործման աճի համար[29]։ Արմավենու յուղը երբեմն օգտագործվում է հորթի կաթի փոխարինիչի մեջ[30][31]։

Ոչ սննդային ապրանքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմավենու յուղը համատարած օգտագործվում է խնամքի և մաքրման միջոցներում և դա է հանդիսանում գրեթե բոլոր օճառների, շամպունների կամ ախտահանող միջոցների փրփրման պատճառը։ Խնամքի պարագաների մոտ 70%-ը ներառյալ՝ օճառը,շամպունը,դիմահարդարումը և լոսյոնը ներառում են արմավենու յուղից ստացված բաղադրիչներ։ Այնուամենայնիվ, գոյություն ունեն ավելի քան 200 տարբեր անվանումներ ունեցող բաղադրիչներ,որոնք պարունակում են արմավենու յուղ և դրանց միայն 10%-ի անվանման մեջ կա արմավենի բառը[32]։

Կենսազանգված և կենսավառելիք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմավենու յուղը օգտագործվում է թե՛ մեթիլ էստեր, թե՛ կենսավառելիք արտադրելու մեջ[33]։ Արմավենու յուղի մեթիլ էստերը պատրաստվում է տրանսէստերիֆիկացիա կոչվող գործընթացի միջոցով[34]։ Արմավենու յուղից պատրաստված կենսավառելիքները հաճախ խառնում են այլ վառելիքների հետ, որպեսզի ստեղծեն արմավենու յուղի կենսավառելիքի խառնուրդներ։ Արմավենու յուղից պատրաստված կենսավառելիքը միանգամայն համապատասխանում է եվրոպական կենսավառելիքի վերաբերլյալ EN 14214 ստանդարտին[33]: Կենսավառելիքը արտադրվում է,երբ ճարպը բաժանվում է ալկանների և պրոպանի ուղղակի հիդրոգենոլիզի միջոցով։Աշխարհի ամենամեծ կենսավառելիք արտադրող գործարանը 550 միլիոն եվրո արժողությամբ Ֆինլանդիայի կողմից կառավարվող Neste Oil կենսավառելիքի գործարանն է՝ Սինգապուրում, որը բացվել է 2011 թվականին։Տարողությունը մոտ 800000 տոննա տարեկան և արտադրում է NEXBTL կենսավառելքը Մալազիայից և Ինդոնեզիայից ներմուծված արմավենու յուղով[35][36]։

Եվրոպա արտահանվող արմավենու յուղի էական մասը փոխարինվել է կենսավառելիքով (2018 թվականի տվյալներով 40% Ինդոնեզիա,30% Մալազիա)[37][38]։ 2014 թվականին Եվրոպայում առկա արմավենու յուղի մոտ կեսը օգտագործվել է որպես մեքենաների վառելիք[39]։ 2018 թվականի տվյալներով Եվրոպա ներմուծված արմավենու յուղի կեսը օգտագործվել է որպես կենսավառելիք[40]։ Արմավենու յուղը որպես կենսավառելիք օգտագործելը հանգեցնում է ածխածնի երեք անգամ ավելի մեծ արտանետումների,քան հանածո վառելիք օգտագործելիս[41], և օրինակ՝ Ինդոնեզիայի արմավենու յուղից պատրաստված կենսավառելիքը ածխածնի գլոբալ խնդիրը ավելի է սրում,քան բարելավում[42]։

Ինդոնեզիական արմավենու վրա հիմված կենսավառելիքի արտադրամասերը պահանջում են յուղոտ արմավենու պլանտացիաների թվերի աճ։ Ներկայումս գազի պոմպերի կենսավառելիքը պարուն ակում է արմավենու յուղ սովորական դիզելային վառելիքի հետ 30։70-ը հարաբերակցությամբ։ Ինդոնեզիայի կառավարությունը նպատակ է դրել արտադրել 100%-անոց արմավենու յուղից կենսավառելիք, որպեսզի կիրառությունից հանեն սովորական վառելիքը։ Ինդոնեզիայի կառավարությունը նշել է,որ անհրաժեշտ կլինի ստեղծել մոտ 15 միլիոն հա յուղոտ արմավենու պլանտացիներ՝ այս նպատակին հասնելու համար[43]։

Յուղոտ արմավենու յուղի մշակման ընթացքում առաջացած թափոնները,իննչպիսիք են՝ արմավենու կեղևը և ծառի ճյուղերը նույնպես կարելի է օգտագործել էներգիա ստանալու համար։Այս թափոնները կարող են վերածվել գնդիկների,որոնք հետո կարող են օգտագործվել որպես կենսավառելիք։[44]Բացի այդ սնունդը տապակելու համար օգտագործվող արմավենու յուղը կարող է վերածվել մեթիլ էստերի կենսավառելիքի համար։Օգտագործված յուղը ենթարկվում է քիմիական մշակման՝ ստեղծելու համար նավթային վառելիքին նման կենսավառելիք[45]։

Վերքերի խնամք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած արմավենու յուղը օգտագործում են վերքերի վրա դրա հակամիկորբային ազդեցդության համար,հետազոտությունները դեռևս չեն ապացուցում դրա արդյունավետությունը։[46]

Արտադրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018-2019 թվականներին արմավենու յուղի արտադրությունը հասել է 73,5 միլիոն տոննայի[47]։ Մինչ 2050 թվականը սպասվում է, որ արմավենու յուղի տարեկան արտադրության քանակը կհասնի 240 միլիոն տոննա[48]։ 2022 թվականին Ռուսաստանի՝ Ուկրաինա ներխուժման պատճառով սկսված սննդի ճգնաժամը և աշխարհի այլ մասերում կլիմայական պայմանների արտակարգ փոփոխությունների պատճառով վատ բերքատվությունը Ինդոնեզիայի կառավարությանը ստիպեց արգելել արմավենու յուղի արտահանումը[49]։ Սրան գումարած նաև Մալազիայի բերքատվության պակասը բավականին բարձրացրին յուղի գլոբալ գները,ինչն էլ իջեցրել է դրա հասանելիությունը՝ թողնելով ալիքային ազդեցություն գլոբալ մատակարարման շղթայի վրա[49]։ 2022 թվականի մայիսի 23-ին Ինդոնեզիայի կառավարությունը վերաբացել է առևտուրը հուսալով հավասարակշռել պաշարները[50]։

Ինդոնեզիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինդոնեզիան արմավենու յուղ արտադրող երկրներից աշխարհում ամենամեծն է,2006 թվականին շրջանցելով Մալազիային արտադրելով 20,9 միլիոն տոննա[51][52], որը 2016 թվականի տվյալներով աճել է՝ հասնելով 34,5 միլիոն տոննայի[53][54][55][56]։ Ինդոնեզիան հույս ունի ավելացնել արտադրությունը մինչև 2030 թվականի ավարտը[57]։ 2019 թվականին թիվը հասել էր 51,8 միլիոն տոննա[58]։ 2010 թվականի վերջին արտահանված արտադրանքի 60%-ը չմշակված արմավենու յուղ է[59]։ Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության տվյալները ցույց են տալիս,որ 1994-2004 թվականների միջև ընկած ժամանակաշրջանում արտադրության քանակը աճել է 400%-ով՝ հասնելով 8,7 միլիոն տոննա։

Արմավենու յուղի պլանտացիա Ինդոնեզիայում։

Մալազիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալազիան արմավենու յուղ արտադրող երկրներից աշխարհում երկրորդն է։1992 թվականին, ի պատասխան անտառահատումների վերաբերյալ վրդովմունքին Մալազիայի կառավարությունը երաշխավորեց,որ կկրճատի յուղոտ արմավենու պլանտանցիաների աճը՝ պահպանելով երկրի հողերի առնվազն կեսը որպես անտառային ծածկույթ[60][61]։

2012 թվականին երկիրը[62] արտադրել է 18,8 միլիոն տոննա չմշակված արմավենու յուղ մոտ 5000000 հա տարածքի վրա[63][64]։Չնայած Ինդոնեզիան ավելի շատ արմավենու յուղ է արտադրում,Մալազիան աշխարհի ամենամեծ արտահանող երկիրն է՝ 2011 թվականին արտահանելով մոտ 18 միլիոն տոննա արմավենու յուղից ապրանքներ[65]։ Հնդկաստանը, Չինաստանը, Պակիստանը, Եվրոպական Միությունը և ԱՄՆ-ն Մալազիայի արմավենու յուղի ապրանքների հիմնական ներմուծողներն են։2016 թվականին արմավենու յուղի գները աճել են,գրանցելով 4 տարվա ամենաբարձրը՝ ԱՄՆ ընտրություններում Թրամփի հաղթանակից հետո[66]։

Արմավենու յուղի գործարան, որը գտնվում է Մալայզիայում արմավենու յուղի պլանտացիայի վրա։
Արբանյակային լուսանկար, որը ցույց է տալիս Մալայզիայի Բորնեոյում անտառահատումները՝ արմավենու յուղի պլանտացիաները թույլ տալու համար։

Նիգերիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018 թվականի կտրվածքով Նիգերիան աշխարհի երրորդ ամենամեծ արտադրողն է,մոտ 2,3 միլիոն հա արմավենու յուղ մշակման փուլում։Մինչև 1934 թվականը Նիգերիան աշխարհում ամենամեծ արտադրողն էր։Թե՛ մեծ,թե՛ փոքր արտադրողներ մասնակցում են արտադրությանը[67][68]։

Թաիլանդ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թաիլանդը աշխարհի չմշակված արմավենու յուղ արտադրող երրորդ ամենամեծ երկիրն է՝ արտադրելով մոտ 2 միլիոն տոննա տարեկան կամ գլոբալ արտադրանքի 1,2%-ը։ Թաիլանդի գրեթե ողջ արտադրանքը սպառում են տեղում։ Արմավենու պլանտացիաների և գործարանների գրեթե 85%-ը գտնվում են Թաիլանդի հարավում։2016 թվականի վերջում 750000-930000 միլիոն հա յուղային արմավ է տնկվել,աշխատանքով ապահովելով ավելի քան 300000 ագարակատերերի,հիմնականում փոքր չափի հողատիրույթներում (3,2 հա)։ Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիային է պատկանում յուղային արմավենու 52,5 միլիոն տոննա արտադրությունը՝ աշխարհի ամբողջ արտադրության 85%-ը և գլոբալ արտահանումների 90%-ը։Ինդոնեզիային է պատկանում աշխարհի արտահանման 52%-ը,Մալազիային՝ 38%-ը։ Արմավենու յուղ ամենաշատը սպառող երկրներն են Հնդկաստանը, Եվրոպական Միությունը և Չինաստանը՝ երեքը միասին վերցրած սպառում են աշխարհի արտահանման 50%-ը։ Թաիլանդի ներքին առևտրի վարչությունը ինքն է հաճախ սահմանում չմշակված արմավենու յուղի և զտած յուղի գինը։ Թաիլանդի ֆերմերները ավելի քիչ բերք են ստանում,քան Մալազիայի կամ Ինդոնեզիայի ֆերմերները։Թաիլանդում արտադրվող յուղային արմավենու մշակաբույսերը տալիս են 4-17% յուղ, համեմատած մրցակից երկրների 20%-ի։ Ի հավելումն, Ինդոնեզիայի և Մալազիայի յուղային պլանտացիաները 10 անգամ ավելի մեծ են Թաիլանդի պլանտացիաներից[69]։

Բենին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմավենին բնորոշ է արևմտյան Աֆրիկայի ճահճուտային շրջաններին և հարավային Բենինը առանձնանում է իր արմավենու պլանտացիաներով։ Նրանց՝ «գյուղատնտեսական բարենորոգման ծրագիր»-ը արդեն հայտնաբերել է հազարավոր հա տարածքներ նոր յուղային արմավենի տնկելուն հարմար։ Չնայած տնտեսական առավելություններին, ոչ կառավարական կազմակերպությունները,ինչպես օրինակ՝ «Nature Tropicale»-ը, պնդում են, որ կենսավառելիքները մրցակցելու են տեղական սննդի արտադրությունների հետ՝ արդեն գոյություն ունեցող որոշ սահմանամերձ գյուղատնտեսական տարածքներում։ Այլ տարածքները ընդգրկում են տորֆային ճահիճները, որոնց չորացումը վնասակար ազդեցություն կթողնի շրջակա միջավայրի վրա։ Նրանք նաև մտավախություն ունեն, որ նոր գենետիկապես ձևափոխված բույսեր կհայտնվեն շրջանում՝ վտանգի տակ դնելով իրենց՝ ԳՄՕ չպարունակող մշակաբույսերի համար ստացվող գումարը[70][71]։

Ըստ National Geographic-ի վերջին հոդվածի,Բենինի արմավենու յուղի մեծ մասը դեռևս արտադրում են կանայք տնային օգտագործման համար[72]։ Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունը հավելում է,որ Բնեինի գյուղացիները ակտիվորեն զբաղվում են ագրոէկոլոգիայով[73]։ Նրանք հավաքում են արմավենու բերքը փոքր ֆերմաներից,իսկ ստացված յուղը օգտագործում տեղական սպառման համար։

Կամերուն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կամերունում իրականացվել է արտադրական նախագիծ, որի նախաձեռնողն է «Herakles Farms» ընկերությունը ԱՄՆ-ում[74]։ Այնուամենայնիվ, նախագիծը շուտով դադարեցվել է Կամերունի քաղաքացիական-հասարակական կազմակերպությունների բողոքի պատճառով։Նախքան նախագիծը դադարեցվել է, «Herakles Farms»-ը բանակցությունների հենց սկզբում լքել է արմավենու յուղի կայուն արտադրության կլոր սեղանը[75]։ Նախագիծը հակասական է նախ գյուղացիների ընդդիմության, հետո նախագծի դիրքի համար (այն վտանգի տակ էր դնում կենսաբազմազանությունը)։

Կոլումբիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018 թվականին արմավենու յուղի ընդհանուր արտադրանքը Կոլումբիայում կազմել է 1․6 միլիոն տոննա՝ կազմելով ազգային ՀՆԱ-ի 8%-ը և մեծապես օգնելով փոքր հողատերերին (Կոլումբիայի արմավենու յուղի արտադրողների 65%-ը)[76][77]։ Ըստ շրջակա միջավայրի պահպանություն, գիտություն և քաղաքականություն կազմակերպության հետազոտության Կոլումբիան ունի արմավենու յուղի կայուն արտադրությամբ զբաղվելու ներուժ առանց անտառահատում առաջացնելու[78]։ Ի հավելումն արմավենու յուղը և այլ մշակաբույսեր լավ այլընտրանք են հանդիսանում այլ ապօրինի մշակաբույսերի համար, ինչպես՝ կոկան[79]։

Էկվադոր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էյվադորը ցանկանում է օգնել արմավենու յուղ արտադրողներին անցնել ավելի կայուն միջոցների և հասնելու արմավենու յուղի կայուն արտադրության կլոր սեղանի հավաստագրման,որպեսզի զարգացնեն կանաչ արտադրությունները[80]։

Գանա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գանան ունի արմավենու բազմաթիվ տեսակներ, որոնք կարող են շրջանում՝ գյուղատնտեսության զարգացման կարևոր գործոն հանդիսանալ։ Չնայած Գանան լի է արմավենու տարբեր տեսակներով՝ սկսած տեղական արմավենուց, ավարտած տեղական տեսակից,որը կոչվում է ագրիք։ Այն միայն վաճառվում է երկրի ներսում և հարևան երկրներին։Այժմ արտադրությունը մեծանում է, քանի որ խոշոր ներդրողական ֆոնդեր են գնում պլանտացիաները, և Գանան համարվում է արմավենու յուղի աճեցման համար խոշոր տարածաշրջան։

Քենյա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քենյայի ուտելի յուղերի տեղական արտադրությունը ծածկում է երկրի տարեկան պահանջի մեկ երրորդը՝ 380000 տոննա։ Մնացածը արտահանվում է տարեկան մոտավորապես 140 միլիոն ԱՄՆ դոլարի՝ ուտելի յուղը դարձնելով երկրի երկրորդ ամենակարևոր ներմուծումը նավթից հետո։ 1993 թվականից սկսած Արևմտյան Քենյայում Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունը արմավենու յուղի նոր հիբրիդային, ցրտադիմացկուն և բերքատու տեսակ է աճեցնում։ Այն մեղմացնում է երկրում ուտելի յուղերի պակասորդը նաև շատ կարևոր գումարային օգնություն է հանդիսանում երկրի համար։ Այն նաև մեծ բնապահպանական օգուտ է տալիս շրջանին, քանի որ այն չի մրցակցում պարենային մշակաբույսերի կամ տեղական բուսականության հետ և կայունացնում է հողը[81]։

Մյանմա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մյանմայում առաջին անգամ արմավենու յուղի հետ ծանոթացել են 1920-ականներին[82]։ 1970-ականների սկզբին, փոքր մասշտաբով արմավենու յուղերի պլանտացիաներ ձևավորվել են Թանինթհարի շրջանում, Մոն, Կային և Ռակհին նահանգներում[82]։ 1999 թվականին երկիրը ղեկավարող զինվորականները և նահանգում խաղաղության և զարգացման ապահովման խորհուրդը սկսեց նման պլանտացիաների մեծածավալ զարգացում, հատկապես Թանինփհարիում՝ Մյանմայի ամենահարավային շրջանում[82]։ 2019 թվականի դրությամբ ավելի քան 401,814 հա արմավենու յուղի պլանտացիաներ են նվիրվել 44 ընկերությունների[82]։ Նվիրած պլանտացիաների 60%-ը բաղկացած են անտառներից և ազգային բուսականությունից և որոշ պլանտացիաներ անգամ համընկնում են ազգային պարկերի հետ, ինչպես՝ Թանիթհարյի և Լենյա ազգային պարկը, որոնք անտառահատում են և խափանում եմ էնդեմիկ տեսակների՝ ինչպես հնդկաչինական վագրը, պահպանման ջանքերը[82][83]։

Սոցիալական և էկոլոգիական ազդեցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինդոնեզիայում և Մալազիայում անտառներ են հատվել արմավենու յուղի մոնոկուլտուրայի համար տարածքներ ստեղծելու համար[84]։ Սա նշանակալից ազդեցություն է թողնում տեղական էկոհամակարգի վրա՝ դառնալով անտառահատման և կենսաբազմազանության կորստի պատճառ։ Օրինակ՝ այս գործընթացները հանգեցրել են՝ երեք կենդանի մնացած օրանգուտանի տեսակների ապրելու վայրի մեծ կորուստների։ Տեսակներից հատկապես մեկը՝ Սումատրան օրանգուտանը, գտնվում է ոչնչացման եզրին, արմավենու յուղի պլանտացիաների աճման պատճառով[57][85]։

Հասարակական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի հավելումն բնապահպանական խնդիրներին, այն շրջաններում, որտեղ արմավենու յուղ են արտադրում առաջացել են սոցիալական կոնֆլիկտներ։Այն շրջանները, որտեղ արագ տեմպերով աճում են արմավենու յուղի արտադրամասերը, հանդիպել են տեղական հողի իրավունքների խախտումների, ապօրինի ներգաղթյալ աշխատուժի հոսքի, աշխատանքային պրակտիկայի և այլ մարդկային իրավունքների խախտումների դեպքերի։

Արմավենու յուղի արտադրությունը ունի և՛ լավ, և վատ ազդեցություն աշխատողների, տեղաբնիկների և արմավենու յուղի արտադրության համայնքի բնակիչների վրա։Արմավենու յուղի արտադրությունը տալիս է աշխատանքի հնարավորություններ և բարեկարգում է ենթակառուցվածքը, սոցիալական ծառայությունները և նվազեցնում է աղքատությունը[86][87][88] ։Այնուամենայնիվ, որոշ դեպքերում արմավենու յուղի պլանտացիաները ծավալվում են բնիկների հողատարածքների հաշվին՝ առանց նրանց իմացության, որն էլ հանդիսանում է հասարակական կոնֆլիկտի պատճառ[89][90][91] ։Մալազիայում ապօրինի ներգաղթյալնների օգտագործումը նույնպես դարձել է վրդովմունքի պատճառ[92][93][94]։

Որոշ սոցիալական ձեռներեցներ օգտագործում են արմավենու յուղի պլանտացիաները, որպեսզի մեղմացնեն աղքատության քանակը։Օրինակ՝ Եվրոմիության Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության նախագիծը Արևմտյան Քենյայում, որը բարելավում է տեղական բնակչության եկամուտները և սնունդը, կամ Մալազիայի հողերի կառավարման դաշնային վարչությունը, դաշնային հողերի համախմբման և վերականգնողական մարմինը , որոնք երկուսն էլ գյուզական զարգացման կողմնակից են[95]։

Բորնեոյում անտառը (F), փոխարինվում է նավթային արմավենու տնկարկներով (G): Այս փոփոխություններն անշրջելի են բոլոր գործնական նպատակների համար (H):

Ուտելիք ընդդեմ վառելիք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմավենու յուղի օգտագործումը կենսավառելիք արտադրելու մեջ, հանգեցրել է այն մտքին, որ վառելիքի անհրաժեշտությունը ավելի վեր է դասվում քան սննդինը։Սա առավել հայտնի է որպես սննդի վեճը ընդդեմ վառելիքի։2008 թվականի հետազոտության համաձայն՝ հրապարակված վերականգնվող էներգիայի և էներգիայի կայուն զարգացման ակնարկներում, արմավենու յուղը համարվում է թե՛ ուտելիքի, թե՛ կենսավառելիքի կայուն աղբյուր և արմավենու յուղի օգտագործումը կենսավառելիքի մեջ վտանգ չի հանդիսանում արմավենու յուղի ուտելի պաշարների համար[96]։2009 թվականի հետազոտության համաձայն, արմավենու յուղից պատրասստված կենսավառելիքը կարող է ավելացնել արմավենու յուղի պահանջարկը ապագայում՝ դառնալով արմավենու յուղի արտադրության մեծացման և հետևաբար սննդի պաշարների ավելացման[97]։

Մարդու իրավունքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մի հոդված պատմում է Ինդոնեզիայի և Մալազիայի արմավենու յուղի արտադրամասերում մարդկային իրավունքների խախտումների մասին, ներառյալ՝ վտանգավոր պեստիցիդները, երեխաների աշխատանք, բռնաբարություն և սեռական ոտնձգություններ։ Այս պատահարները հնարավոր է ընկերության կամ ոստիկանության կողմից ուշադրության չարժանանան կամ զոհերը այդ մասին չզեկուցեն ոստիկանությանը՝ վախենալով իրենց հաբդեպ ոտնձգություն գործած անձի վրեժխնդրությունից։ Պեստիցիդներում օգտագործվող քիմիական նյութերը, ինչպիսիք են պարաքվատը և գլիֆոսատը հանդիսանում են Պարկինսոնի հիվանդության և քաղցկեղի պատճառ[98]։

Ինդոնեզիայի բնիկները և համայնքների ներկայացուցիչները պատմել են, որ կորցնում են իրենց համար մեծ նշանակություն ունեցող ֆերմերային հողեր արմավենու յուղի արտադրամասերի մեծացման պատճառով։2017 թվականին բնիկների և արմավենու յուղի պլանտացիաների միջև տեղի են ունեցել 650 տարածքային վեճեր[99]։ Բնիկները նաև բողոքել են բնական ռեսուրսների կորստից, ինչպես օրինակ՝ վայրի ռետինի, եղեգի և համայնքային անտառներ[99]։ Բնիկները որոշակի հաջողության են հասել հողային վեճերի լուծման հարցում՝ կա՛մ բողքի ակցիաների, կա՛մ օրինական միջոցներով[99][100]։

Բնիկների վրա ունեցած ազդեցության մեջ են մտնում նաև կառավարության հսկողության պակասն է արմավենու յուղի պլանտացիաներում, քաղաքական կաշառակակերությունը կամ բնիկ տարածքները պաշտպանելու վերաբերյալ օրենքների խախտումները[101]։Գվատեմալայի նման երկրներում արմավենու յուզի արտադրամասերը մեծ ազդեցություն են թողնում տեղական արդարադատության համակարգի վրա՝ տեղի ոստիկանությանը ստիպելով անտարբերության մատնել տարածքների խլումերը, ուժ կիրառել ցրելու հավաքները և անգամ սպանել տեղի առաջնորդներին[102]։

Արմավենու յուղի արդյունաբերությունն ունի աշխատանքի հետ կապված մարդու իրավունքների, բնիկների տարածքային իրավունքի և համայնքների բնապահպանական իրավունքների խախտման պատմություն այն վայրերում, որտեղ արդյունաբերությունը հայտնի է: Երեխաների աշխատանքի խախտումները տարածված են փոքր հողագործության մեջ հետգաղութային շատ երկրներում (օրինակ՝ Աֆրիկայում), որտեղ արտադրվում է արմավենու յուղը:

Բնապահպանական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած աշխարհի բանջարեղդենային յուղի ֆերմերային տարածքների ընդամենը 5%-ն է օգտագործվում արմավենու պլանտացիաների համար, արմավենու մշակումը արտադրում է աշխարհի բանջարեղենային յուղի պաշարի 38%-ը[103]։ Արմավենու պլանտացիաները 10 անգամ ավելի արդյունավետ են յուղ ստանալու համար, քան սոյայի, արևածաղկի և սևուկի արտադրամասերը, քանի որ արմավենու և՛ միջուկը, և՛ կեղևը տալիս են կիրառման համար պիտանի յուղ[103]։ Արմավենու յուղը արժանացել է քննադատության բնապահպանների կողմից՝ նրա աճման վայրի կարևորության պատճառով։ Բայց, այնուամենայնիվ, այն անկասկած յուղ արտադրող բույսերից ամենաարդյունավետն է։Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ արմավենու յուղի արտադրամասերը արտադրում են 4,7 միլիոն տոննա բերք մեկ հեկտարի համար։Համեմատության համար, մնացած յուզի տեսակները՝ արևածաղկի, սոյայի կամ գետնանուշի արտադրում են 0,56, 0,39 և 0,16 տոննա բերք մեկ հեկտարի համար համապատասխանաբար[104]։ Արմավենու յուղը բերքատվության տեսակետից ամենակայունն է և պահանջում է այլ մշակաբույսերի համար օգտագործվող հողերի մեկ իններորդ մասը[105]։Ապագայում լաբորատոր պայամններում աճեցված մանրէեները կարող են ավելի բարձր բերքատվություն ապահովել մեկ միավոր տարածքի համար՝ համեմատելի գներով[106][107]։

Այնուամենայնիվ, արմավենու յուղի արտադրամասերը քննադատության են արժանացել բնական միջավայրի վրա թողած ազդեդցության համար[108][109], ներառյալ՝ անտառահատումները, բնիկների կորուստը [110]և ջերմոցային գազերի արտանետումներ[111][112], որոնք սպառնում են որոշ վտանգի եզրին կանգնած տեսակների ոչնչացման (օրինակ՝ օրանգուտան[113] և Սումատրայի[114] վագրրը)։2019 թվականի սեպտեմբերից սկսած 857000 հա տարածք է այրվել Ինդոնեզիայում, որտեղ տորֆի հանքավայրերը կազմում են այրված տարածքի ավելի քան մեկ քառորդը[115]։ Անտառահատումների և այլ բնապահպանական խնդիրները տարածված են Ինդոնեզիայում, որոնց մեծ մասը արմավենու յուղի արտադրությամբ է պայմանավորված հաճախ նաև անվանում են էկոցիդ[116][117][118][119][120]։

Բնապահպանական ծմբերը, ինչպիսիք են՝ Greenpeace-ը և Friends of the Earth-ը դեմ են արմավենու յուղը բնական վառելիքի համար օգտագործելուն, պնդելով,որ անտառահատումները կլիմայի համար ավելի վտանգավոր են, քան այն առավելությունները, որոնք ստացվում են կենսավառելիքի անցման ժամանակ[121]։

2018 թվականի «Բնության պահպանության միջազգային միություն»-ան (ԲՊՄՄ) կողմից արված հետազոտությունը ցույց տվեց, որ արմավենու յուղը դեռ երկար է օգտագործվելու իր արդյունավետության պատճառով՝ համեմատած այլ բանջարեղենային յուղերի։ ԲՊՄՄ-ն հաստատում է, որ մնացած բանջարեղենային յուղերի օգտագործումը կառաջացնի ավելի մեծ գյուղատնտեսական հողերի պահանջարկ՝ վատ ազդեցություն թոցնելով կենսաբազմազանության վրա[105][122]։ ԲՊՄՄ-ն առաջարկում է արմավենու յուղի արտադրության ավելի լավ պրակտիկա, օրինակ՝ խանգարելով պլանտացիաներին գրավել նաև անտառային տարածքները[122]։

2019 թվականին Rainforest Action Network -ը հարցազրույց է անցկացրել արմավենու յուղի արտադրության հետ կապված 8 բրենդի հետ և ասում է, որ նրանցից չր մեկն էլ չի աշխատում ինչպես հարկն է[123]։ Բազմաթիվ ընկերություններ պատմել են the Guardian-ին, որ իրենք աշխատում են բարելավել իրենց արտադրությունները[124]։ Բնության համաշխարհային հիմնադրամը 173 ընկերություններից միայն 15-ին է համարել որպես ճիշտ աշխատող ընկերություններ[125]։

2020 թվականին Chain Reaction Research-ի կողմից անցկացրած մի հետազոտություն եկավ այն եզրահանգման,որ ՈԱՏՇ (Որ Անտառահատումների, Ոչ Տորֆին, Ոչ Շահագործմանը) քաղաքականությունը ազդում են արմավենու յուղի արտադրամասերի 83%-ի վրա։ ՌԱՇՏ քաղաքանությունը ամենաարդյունավետ գաղտնի մեխանիզմն է, որը օգնում է կտրել անտառահատումների հետ անմիջական կապը նվազեցնելու համար նավթավերամշակման գործարանների՝ արմավենու յուղի արտադրամասների վրա ունեցած ազդեցությունը[126]։

Արմավենու յուղի պլանտացիաներ հասնելու համար անտառահատում Ինդոնեզիայում[9]։

Շուկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ Համբուրգի յուղային աշխարհի առևտրական ամսագրի[127] 2008 թվականին յուղերի և ճարպերի գլոբալ արտադրությունը հասել է 160 միլիոն տոննայի։ Արմավենու յուղը և արմավենու կեղևի յուղը ամենաշատ պգտագործվածն է՝ մոտ 48 միլիոն տոննա կամ ընդհանուր արտանդրանքի 30%-ը։ Երկրորդը սոյան էր 37 միլիոն տոննա արտադրությամբ (23%)։ Աշխարհում արտադրված յուղերի և ճարպերի 38%ը տեղափոխվել է օվիկանոսներով։ Ամբողջ աշխարհում արտահանվող 60 միլիոն տոննա յուղերի և ճարպերի մոտ 60%-ը կազմում է արմավենու և արմավենու միջուկի յուղը. Մալազիան, ունենալով շուկայի 45%-ը, գերիշխում է արմավենու յուղի առևտուրում։ Արմավենու յուղի արտադրությունը, որը համապատասխանում է կամավոր կայունության չափանիշներին, աճում է ավելի արագ տեմպերով, քան սովորական արտադրությունը: Ստանդարտներին համապատասխանող արտադրությունն աճել է 110%-ով 2008-ից 2016 թվականներին, մինչդեռ պայմանական արտադրությունն աճել է 2%-ով[128]: Բուսական յուղերի արտադրությունն ամբողջությամբ աճել է 125%-ով 2000-2020 թվականներին՝ պայմանավորված արմավենու յուղի կտրուկ աճով[129]:

Արմավենու յուղը ամենաշատ արտադրվող բուսական յուղերից է։

Սննդի մակնշման կանոնակարգերը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախկինում արմավենու յուղը կարող էր նշված լինել որպես «բուսական ճարպ» կամ «բուսական յուղ» Եվրամիության (ԵՄ) սննդամթերքի պիտակների վրա: 2014 թվականի դեկտեմբերից ԵՄ-ում սննդի փաթեթավորման համար այլևս չի թույլատրվում բաղադրիչների ցանկում օգտագործել «բուսական ճարպ» կամ «բուսական յուղ» ընդհանուր տերմինները: Սննդամթերք արտադրողները պարտավոր են նշել օգտագործվող բուսական ճարպի կոնկրետ տեսակը, ներառյալ՝ արմավենու յուղը: Բուսական յուղերը և ճարպերը կարող են խմբավորվել բաղադրիչների ցանկում «բուսական յուղեր» կամ «բուսական ճարպեր» տերմինների ներքո, սակայն դրան պետք է հետևեն բուսական ծագման տեսակը (օրինակ՝ արմավենու, արևածաղկի կամ ռեփի սերմեր) և «բուսական յուղեր». տարբեր համամասնություններ» արտահայտությունը[130]:

Մատակարարման շղթայի հաստատություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սպառողական ապրանքների ֆորում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականին Սպառողական ապրանքների ֆորումը որոշում ընդունեց, որ դրա անդամները անտառահատումների քանակը,արմավենու յուղի մատակարարման միջոցով, մինչև 2020 թվականը կհասցնեն զրոյի[131]: 2023 թվականի դրությամբ այդ նպատակը չի կատարվել[132]:

Ձախից, կարմիր արմավենու յուղն է, պատրաստված արմավենու պտղից։ Աջից, արմավենու կորիզից պատրաստվախ մաքուր յուղ

Սնուցում, և առողջություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմավենու յուղը շատ խոհանոցների սննդի հիմնական բաղադրիչն է և պարունակում է զգալի կալորիաներ, ինչպես նաև ճարպի աղբյուր է[133][134][135]: 2015 թվականին գլոբալ միջինում մարդիկ մեկ անձի համար 7,7 կգ (17 ֆունտ) արմավենու յուղ են օգտագործել[136]: Չնայած արմավենու յուղի սպառումը խստորեն կապված է հիվանդությունների ռիսկի հետ, կլինիկական հետազոտության որակը, որը հատուկ գնահատում է արմավենու յուղի ազդեցությունը ընդհանուր առմամբ վատն է եղել[137]։ Հետևաբար հետազոտությունը կենտրոնացել է արմավենու յուղի և արմավենու թթվի՝ որպես ուտելի յուղերում օգտագործվող հագեցած ճարպի աղբյուրի մարդու վրա ունեցած վտանգավոր ազդեցության վրա։ Նրանք հանգել են այն եզրակացության, որ արմավենու յուղը և հագեցած ճարպերը սննդակարգում պետք է փոխարինվեն չհագեցած ճարպերով[138][139]։

2015 թվականի մետավերլուծությունը և Ամերիկյան սրտի ասոցիացիայի 2017 թվականի խորհրդատվությունը ցույց են տվել, որ արմավենու յուղը սննդային հագեցած ճարպեր մատակարարող մթերքներից է, որը բարձրացնում է արյան մեջ LDL խոլեստերինի մակարդակը և սրտանոթային հիվանդությունների ռիսկը, ինչը հանգեցնում է արմավենու յուղի նվազեցման կամ վերացման առաջարկություններին:

Գլիցիդիլ ճարպաթթուների էսթերները (GE), 3-MCPD և 2-MCPD, հայտնաբերված են հատկապես արմավենու յուղերում և արմավենու ճարպերում, քանի որ դրանք զտվում են բարձր ջերմաստիճանում (մոտ 200°C (392°F))[140][141]:

Հիմնական բաղադրիչներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճարպաթթուներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմավենու յուղը, ինչպես բոլոր ճարպերը, բաղկացած է ճարպաթթուներից՝ էստերացված գլիցերինով։ Արմավենու յուղն ունի հագեցած ճարպերի բարձր կոնցենտրացիա, մասնավորապես՝ 16 ածխածնային հագեցած ճարպաթթու՝ պալմատիկ թթուն։ Մոնոչհագեցած օլեինաթթուն նույնպես արմավենու յուղի հիմնական բաղադրիչն է: Չզտված արմավենու յուղը տոկոտրիենոլի զգալի աղբյուր է, որը վիտամին E-ի ընտանիքի մի մասն է[142][143]:

Արմավենու յուղի լինոլիկ թթվի պարունակությունը կազմում է մոտ 6,4 - 15%[144]:

Արմավենու յուղում էստերացված ճարպաթթուների մոտավոր կոնցենտրացիան հետևյալն է[145].

Արմավենու յուղի ճարպաթթուների պարունակությունը (տրիգլիցերիդների էսթերների տեսքով)
Ճարպաթթվի տեսակը Տոկոսայնություն
Միրիստինային հագեցած C14
  
 1.0 %
Պալմիտիկ հագեցած C16
  
 43.5 %
Ստեարիկ հագեցած C18
  
 4.3 %
Օլեիկ մոնոչհագեցած C18:1
  
 36.6 %
Լինոլեիկ պոլիչհագեցած C18:2
  
 9.1 %
Այլ/չիմացած
  
 5.5 %
սև: հագեցած
մոխրագույն: մոնոչհագեցած
կապույտ: պոլիչհագեցած

Պալմիտիկ թթու

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմավենու յուղի 44%-ը կազմող արմավենու թթվի չափից ավելի ընդունումը բարձրացնում է արյան մեջ ցածր խտության լիպոպրոտեինի (LDL) և ընդհանուր խոլեստերինի մակարդակը և, հետևաբար, մեծացնում է սրտանոթային հիվանդությունների ռիսկը[146][147][148]: Այլ ակնարկներ, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը և ԱՄՆ-ի Սրտի, թոքերի և արյան ազգային ինստիտուտը խրախուսել են սպառողներին սահմանափակել արմավենու յուղի, արմավենու թթվի և հագեցած ճարպերով հարուստ մթերքների օգտագործումը[149][146][148]:

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Zuckerman, Jocelyn C. (2021). Planet palm : how palm oil ended up in everything-and endangered the world. New York. ISBN 978-1-62097-523-7. OCLC 1142520474.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Reeves, James B.; Weihrauch, John L; Consumer and Food Economics Institute (1979). Composition of foods: fats and oils. Agriculture handbook 8-4. Washington, D.C.: U.S. Dept. of Agriculture, Science and Education Administration. էջ 4. OCLC 5301713.
  2. ↑ Ritchie, Hannah (9 February 2021). «Palm Oil». Our World in Data.
  3. ↑ «Sustainable palm oil: how can food companies step up to the plate?». www.foodprocessing-technology.com. Վերցված է 2022-04-27-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 Raghu, Anuradha (17 May 2017). «We Each Consume 17 Pounds of Palm Oil a Year». Bloomberg News. Արխիվացված օրիգինալից 17 May 2017-ին. Վերցված է 22 May 2017-ին.
  5. ↑ Immerzeel, DESIRÉE J.; Verweij, PITA A.; van der Hilst, FLOOR; Faaij, ANDRÉ P. C. (2013-04-05). «Biodiversity impacts of bioenergy crop production: a state-of-the-art review». GCB Bioenergy. 6 (3): 183–209. doi:10.1111/gcbb.12067. hdl:1874/308342. ISSN 1757-1693. S2CID 86278367.
  6. ↑ «Child labor in palm oil industry tied to Girl Scout cookies». AP NEWS. 29 December 2020. Վերցված է 18 April 2021-ին.
  7. ↑ Meijaard, Erik; Garcia-Ulloa, John; Sheil, Douglas; Wich, Serge A.; Carlson, K. M.; Juffe-Bignoli, Diego; Brooks, Thomas M. (2018). Oil palm and biodiversity (անգլերեն). IUCN. ISBN 978-2-8317-1911-5.
  8. ↑ «Palm Oil Production by Country | World Agricultural Production 2023/2024». www.worldagriculturalproduction.com.
  9. ↑ 9,0 9,1 «Indonesia's biodiesel drive is leading to deforestation». BBC News. 8 December 2021.
  10. ↑ Kiple, Kenneth F.; Conee Ornelas, Kriemhild, eds. (2000). The Cambridge World History of Food. Cambridge University Press. ISBN 978-0521402163. Արխիվացված է օրիգինալից 20 October 2012-ին. Վերցված է 30 August 2012-ին.
  11. ↑ «British Colonial Policies and the Oil Palm Industry in the Niger Delta Region of Nigeria, 1900–1960» (PDF). African Study Monographs. 21 (1): 19–33. 2000. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 16 January 2013-ին.
  12. ↑ Bellis, Mary. «The History of Soaps and Detergents». «In 1864, Caleb Johnson founded a soap company called B.J. Johnson Soap Co., in Milwaukee. In 1898, this company introduced a soap made of palm and olive oils called Palmolive.» {{cite web}}: |archive-url= requires |url= (օգնություն); Missing or empty |url= (օգնություն)
  13. ↑ «The Cocoa Industry in West Africa: A History of Exploitation» (PDF). antislavery.org. Anti-Slavery International. 2004. էջ 5. Վերցված է October 11, 2021-ին.
  14. ↑ Law, Robin; Schwarz, Suzanne; Strickrodt, Silke (2013). Commercial Agriculture, the Slave Trade and Slavery in Atlantic Africa. Boydell & Brewer Ltd. էջ 22. ISBN 978-1-847-01075-9.
  15. ↑ Poku, Kwasi (2002). «Origin of oil palm». Small-Scale Palm Oil Processing in Africa. FAO Agricultural Services Bulletin 148. Food and Agriculture Organization. ISBN 978-92-5-104859-7. Արխիվացված է օրիգինալից 23 September 2009-ին.[Հղում աղբյուրներին]
  16. ↑ 16,0 16,1 Nagendran, B.; Unnithan, U. R.; Choo, Y. M.; Sundram, Kalyana (2000). «Characteristics of red palm oil, a carotene- and vitamin E–rich refined oil for food uses». Food and Nutrition Bulletin. 21 (2): 77–82. doi:10.1177/156482650002100213. S2CID 82771180.
  17. ↑ Gibon, Véronique (2012). «Palm Oil and Palm Kernel Oil Refining and Fractionation Technology». Palm Oil. էջեր 329–375. doi:10.1016/B978-0-9818936-9-3.50015-0. ISBN 9780981893693. «This super stearin contains ~90% of saturated fatty acids, predominantly palmitic ...»
  18. ↑ «FAO data – dimension-member – Oil, palm fruit». ref.data.fao.org. Արխիվացված է օրիգինալից 17 August 2018-ին. Վերցված է 17 August 2018-ին.
  19. ↑ Behrman, E. J.; Gopalan, Venkat (2005). William M. Scovell (ed.). «Cholesterol and Plants» (PDF). Journal of Chemical Education. 82 (12): 1791. Bibcode:2005JChEd..82.1791B. doi:10.1021/ed082p1791. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 21 October 2012-ին.
  20. ↑ «Palm Oil Continues to Dominate Global Consumption in 2006/07» (PDF) (Press release). United States Department of Agriculture. June 2006. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 19 October 2012-ին. Վերցված է 22 September 2009-ին.
  21. ↑ Che Man, YB; Liu, J.L.; Jamilah, B.; Rahman, R. Abdul (1999). «Quality changes of RBD palm olein, soybean oil and their blends during deep-fat frying». Journal of Food Lipids. 6 (3): 181–193. doi:10.1111/j.1745-4522.1999.tb00142.x.
  22. ↑ Matthäus, Bertrand (2007). «Use of palm oil for frying in comparison with other high-stability oils». European Journal of Lipid Science and Technology. 109 (4): 400–409. doi:10.1002/ejlt.200600294.
  23. ↑ 23,0 23,1 «3. PALM OIL PROCESSING». www.fao.org.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Lidu, Seri Rahimah; Mohamed, Nurul‘Ain; Klemeš, Jiří Jaromír; Varbanov, Petar Sabev; Yusup, Suzana (December 2016). «Evaluation of the energy saving opportunities for palm oil refining process: Sahabat Oil Products (SOP) in Lahad Datu, Malaysia». Clean Technologies and Environmental Policy. 18 (8): 2453–2465. Bibcode:2016CTEP...18.2453L. doi:10.1007/s10098-016-1252-6. S2CID 114530616.
  25. ↑ Tong, Shi‐Cheng; Tang, Teck‐Kim; Lee, Yee‐Ying (December 2021). «A Review on the Fundamentals of Palm Oil Fractionation: Processing Conditions and Seeding Agents». European Journal of Lipid Science and Technology. 123 (12). doi:10.1002/ejlt.202100132. S2CID 240505689.
  26. ↑ Deffense, E. (February 1985). «Fractionation of palm oil». Journal of the American Oil Chemists' Society. 62 (2): 376–385. doi:10.1007/BF02541408. S2CID 84577079.
  27. ↑ Oguntibeju, O.O; Esterhuyse, A.J.; Truter, E.J. (2009). «Red palm oil: nutritional, physiological and therapeutic roles in improving human wellbeing and quality of life». British Journal of Biomedical Science. 66 (4): 216–22. doi:10.1080/09674845.2009.11730279. PMID 20095133. S2CID 12845370.
  28. ↑ Ukegbu, Kavachi Michelle (2021). The art of fufu : a guide to the culture and flavors of a West African tradition. Grubido. Austin, Texas. ISBN 978-1-62634-596-6. OCLC 1241244901.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  29. ↑ «Palm Oil In The Food Supply: What You Should Know». NPR.org. 25 July 2013. Վերցված է 2 December 2018-ին.
  30. ↑ «Calf milk replacer: Ingredients, formulation and benefits for calves». Biomin.
  31. ↑ Milk Specialties Global Animal Nutrition (2019). «Calf Milk Replacer Guide» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 31 August 2021-ին. Վերցված է 29 April 2021-ին.
  32. ↑ Tullis, Paul (19 February 2019). «How the world got hooked on palm oil». The Guardian.
  33. ↑ 33,0 33,1 Rojas, Mauricio (3 August 2007). «Assessing the Engine Performance of Palm Oil Biodiesel». Biodiesel Magazine. Արխիվացված օրիգինալից 11 May 2013-ին. Վերցված է 25 February 2013-ին.
  34. ↑ Nahian, Md. Rafsan; Islam, Md. Nurul; Khan, Shaheen (26 December 2016). Production of Biodiesel from Palm Oil and Performance Test with Diesel in CI Engine. International Conference on Mechanical Industrial & Energy Engineering 2016, Kuet, Khulna, Bangladesh. CMIEE-PI-160160-4.
  35. ↑ Yahya, Yasmine (9 March 2011). «World's Largest Biodiesel Plant Opens in Singapore». The Jakarta Globe. Արխիվացված օրիգինալից 26 June 2012-ին. Վերցված է 25 February 2013-ին.
  36. ↑ Tuck, Andrew, ed. (July 2011). «Neste Oil_». Monocle. 05 (45): 73. ISSN 1753-2434. «Petri Jokinen (right), managing director of Neste Oil Singapore [...] the €550m plant has an annual production capacity of 800,000 metric tons of NExBTL renewable diesel, which is distributed mainly in Europe [...] palm oil, is imported from neighbouring Malaysia and Indonesia»
  37. ↑ hermes (24 January 2018). «European ban on palm oil in biofuels upsets Jakarta, KL». The Straits Times.
  38. ↑ Wahyudi Soeriaatmadja; Trinna Leong (24 January 2018). «European ban on palm oil in biofuels upsets Jakarta, KL». The Straits Times. Վերցված է 23 November 2018-ին. «For Indonesia, 40% of its palm oil exports to Europe are converted into biofuels. Europe is Malaysia's second-largest export market for palm oil, with 30% of it used for biodiesel.»
  39. ↑ Melanie Hall (1 June 2016). «New palm oil figures: Biodiesel use in EU fueling deforestation». Deutsche Welle. Վերցված է 23 November 2018-ին. «In 2014, nearly half of the palm oil used in Europe ended up in the gas tanks of cars and trucks, according to data compiled by the EU vegetable oil industry association Fediol»
  40. ↑ Robert-Jan Bartunek; Alissa de Carbonnel (14 June 2018). «EU to phase out palm oil from transport fuel by 2030». Reuters. Վերցված է 23 November 2018-ին. «Half of the EU's 6 billion euros ($7 billion) worth of palm oil imports are used for biodiesel, according to data from Copenhagen Economics.»
  41. ↑ Hans Spross (22 June 2018). «Does EU biofuel deal compromise the environment for trade with Southeast Asia?». Deutsche Welle. Վերցված է 23 November 2018-ին. «According to a 2015 study carried out on behalf of the European Commission, the production and use of palm oil biodiesel causes three times the carbon emissions of fossil diesel.»
  42. ↑ Abrahm Lustgarten (20 November 2018). «Supposed to Help Save the Planet. Instead It Unleashed a Catastrophe». The New York Times. Վերցված է 14 December 2018-ին. «six of the world's leading carbon-modeling schemes, including the E.P.A.'s, have concluded that biodiesel made from Indonesian palm oil makes the global carbon problem worse, not better»
  43. ↑ Jong, Hans Nicholas (28 December 2020). «Top Indonesian Palm Oil Developments in 2020». Mongabay. Վերցված է 12 May 2021-ին.
  44. ↑ Choong, Meng Yew (27 March 2012). «Waste not the palm oil biomass». The Star Online. Վերցված է 25 February 2013-ին.
  45. ↑ Loh Soh Kheang; Choo Yuen May; Cheng Sit Food; Ma Ah Ngan (18 June 2006). Recovery and conversion of palm olein-derived used frying oil to methyl esters for biodiesel (PDF). Journal of Palm Oil Research (Report). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 4 July 2010-ին. Վերցված է 25 February 2013-ին.
  46. ↑ Antimicrobial effects of palm kernel oil and palm oil Արխիվացված 2 Հոկտեմբեր 2008 Wayback Machine Ekwenye, U.N and Ijeomah, King Mongkut's Institute of Technology Ladkrabang Science Journal, Vol. 5, No. 2, Jan–Jun 2005
  47. ↑ «Global production volume palm oil 20222/23». Statista.
  48. ↑ Tullis, Paul (19 February 2019). «How the World Got Hooked on Palm Oil». The Guardian. Վերցված է 12 May 2021-ին.
  49. ↑ 49,0 49,1 Nangoy, Fransiska (2022-04-23). «Indonesia bans palm oil exports as global food inflation spikes». Reuters (անգլերեն). Վերցված է 2022-04-27-ին.
  50. ↑ «Indonesia Lifts Palm Oil Export Ban in Relief to Global Market». Bloomberg.com (անգլերեն). 2022-05-19. Վերցված է 2022-05-20-ին.
  51. ↑ «The Other Oil Problem», Scientific American, vol. 307, no. 6, էջ 10, December 2012, doi:10.1038/scientificamerican1212-10, «...such as Indonesia, the world's largest producer of palm oil.»
  52. ↑ Indonesia: Palm Oil Production Prospects Continue to Grow Արխիվացված 10 Մայիս 2009 Wayback Machine 31 December 2007, USDA-FAS, Office of Global Analysis
  53. ↑ Maulidiyah; Nurdin, Muhammad; Fatma, Fetty; Natsir, Muh.; Wibowo, Dwiprayogo (2017-06-01). «Characterization of methyl ester compound of biodiesel from industrial liquid waste of crude palm oil processing». Analytical Chemistry Research (անգլերեն). 12: 1–9. doi:10.1016/j.ancr.2017.01.002. ISSN 2214-1812.
  54. ↑ Azhar, Badrul; Saadun, Norzanalia; Puan, Chong Leong; Kamarudin, Norizah; Aziz, Najjib; Nurhidayu, Siti; Fischer, Joern (2015-01-01). «Promoting landscape heterogeneity to improve the biodiversity benefits of certified palm oil production: Evidence from Peninsular Malaysia». Global Ecology and Conservation (անգլերեն). 3: 553–561. doi:10.1016/j.gecco.2015.02.009. ISSN 2351-9894.
  55. ↑ Siregar, Kiman; Tambunan, Armansyah H.; Irwanto, Abdul K.; Wirawan, Soni S.; Araki, Tetsuya (2015-01-01). «A Comparison of Life Cycle Assessment on Oil Palm (Elaeis guineensis Jacq.) and Physic Nut (Jatropha curcas Linn.) as Feedstock for Biodiesel Production in Indonesia». Energy Procedia. Conference and Exhibition Indonesia - New and Renewable Energy and Energy Conservation (The 3rd Indo EBTKE-ConEx 2014) (անգլերեն). 65: 170–179. doi:10.1016/j.egypro.2015.01.054. ISSN 1876-6102. S2CID 110832809.
  56. ↑ Hidayat, Arif; Rochmadi; Wijaya, Karna; Nurdiawati, Annisa; Kurniawan, Winarto; Hinode, Hirofumi; Yoshikawa, Kunio; Budiman, Arief (2015-08-01). «Esterification of Palm Fatty Acid Distillate with High Amount of Free Fatty Acids Using Coconut Shell Char Based Catalyst». Energy Procedia. Clean, Efficient and Affordable Energy for a Sustainable Future: The 7th International Conference on Applied Energy (ICAE2015) (անգլերեն). 75: 969–974. doi:10.1016/j.egypro.2015.07.301. ISSN 1876-6102.
  57. ↑ 57,0 57,1 Natasha Gilbert (4 July 2012). «Palm-oil boom raises conservation concerns: Industry urged towards sustainable farming practices as rising demand drives deforestation». Nature. 487 (7405): 14–15. doi:10.1038/487014a. PMID 22763524.
  58. ↑ «Produksi Sawit 2019 Capai 51,8 Juta Ton». Republika (ինդոնեզերեն). 4 February 2020. Վերցված է 25 December 2020-ին.
  59. ↑ «P&G may build oleochemical plant to secure future supply». The Jakarta Post. 24 May 2011. Արխիվացված օրիգինալից 25 July 2012-ին. Վերցված է 15 June 2012-ին.
  60. ↑ Morales, Alex (18 November 2010). «Malaysia Has Little Room for Expanding Palm-Oil Production, Minister Says». Bloomberg. Արխիվացված օրիգինալից 12 September 2012-ին. Վերցված է 1 March 2013-ին.
  61. ↑ Scott-Thomas, Caroline (17 September 2012). «French firms urged to back away from 'no palm oil' label claims». Foodnavigator. Արխիվացված օրիգինալից 12 March 2013-ին. Վերցված է 7 March 2013-ին.
  62. ↑ Pakiam, Ranjeetha (3 January 2013). «Palm Oil Advances as Malaysia's Export Tax May Boost Shipments». Bloomberg. Արխիվացված օրիգինալից 5 January 2013-ին. Վերցված է 29 January 2013-ին.
  63. ↑ «Malaysia: Stagnating Palm Oil Yields Impede Growth». USDA Foreign Agricultural Service. 11 December 2012. Արխիվացված օրիգինալից 18 February 2013-ին. Վերցված է 29 January 2013-ին.
  64. ↑ «MPOB expects CPO production to increase to 19 million tonnes this year». The Star Online. 15 January 2013. Արխիվացված օրիգինալից 27 January 2013-ին. Վերցված է 29 January 2013-ին.
  65. ↑ May, Choo Yuen (September 2012). «Malaysia: economic transformation advances oil palm industry». American Oil Chemists' Society. Արխիվացված օրիգինալից 13 November 2012-ին. Վերցված է 29 January 2013-ին.
  66. ↑ Terazono, Emiko (11 November 2016). «Palm oil hits 4-year high after Trump victory». Financial Times. Արխիվացված է օրիգինալից 10 December 2022-ին. Վերցված է 29 November 2019-ին.
  67. ↑ Ayodele, Thompson (August 2010). «African Case Study: Palm Oil and Economic Development in Nigeria and Ghana; Recommendations for the World Bank's 2010 Palm Oil Strategy» (PDF). Initiative For Public Policy Analysis. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 22 April 2012-ին. Վերցված է 8 December 2011-ին.
  68. ↑ Ayodele, Thompson (15 October 2010). «The World Bank's Palm Oil Mistake». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 19 January 2018-ին. Վերցված է 8 December 2011-ին.
  69. ↑ Arunmas, Phusadee; Wipatayotin, Apinya (28 January 2018). «EU move fuelling unease among palm oil producers» (Spectrum). Bangkok Post. Վերցված է 29 January 2018-ին.
  70. ↑ Pazos, Flavio (3 August 2007). «Benin: Large scale oil palm plantations for agrofuel». World Rainforest Movement. Արխիվացված օրիգինալից 8 August 2014-ին.
  71. ↑ African Biodiversity Network (2007). Agrofuels in Africa: the impacts on land, food and forests: case studies from Benin, Tanzania, Uganda and Zambia. translated by. African Biodiversity Network. Արխիվացված օրիգինալից 18 April 2016-ին.
  72. ↑ Hillary Rosner (4 December 2018). «Palm oil is unavoidable. Can it be sustainable?». National Geographic. Արխիվացված է օրիգինալից 10 December 2018-ին.
  73. ↑ FAO. «West African women defend traditional palm oil». Food and Agricultural Organization.
  74. ↑ Rosenthal, Elisabeth (2012-09-05). «Report Assails Palm Oil Project in Cameroon». Green Blog (անգլերեն). Վերցված է 2023-02-08-ին.
  75. ↑ «Cameroon changes mind on Herakles palm oil project». World Wildlife Fund. 21 June 2013. Արխիվացված օրիգինալից 13 December 2013-ին. Վերցված է 23 May 2016-ին.
  76. ↑ Inga Hilbert; María Goretti Esquivel; Joel Brounen (2019). «Barometer on sustainable production and trade of palm oil in Colombia» (PDF). Solidaridad. Վերցված է 20 May 2022-ին.
  77. ↑ «Palm oil». Sustainable Trade Platform - Colombia. 2020. Արխիվացված է օրիգինալից 30 October 2020-ին. Վերցված է 2 October 2020-ին.
  78. ↑ Carmenza Castiblanco; Andrés Etter; T. Mitchell Aide (2013). «Oil palm plantations in Colombia: a model of future expansion». Environmental Science and Policy. 27: 172–183. doi:10.1016/j.envsci.2013.01.003.
  79. ↑ David Calderón; Carlos Alberto Pérez (1 January 2019). «Smallholder oil palm producers contributing to peace and sustainability in Colombia». ETFRN, Tropenbos International. Վերցված է 2 October 2020-ին.
  80. ↑ «Ecuador to invest $1.2bn in palm oil sustainability & innovation: 'There is a tremendous opportunity here'». Food Navigator. 4 May 2018.
  81. ↑ Buerkle, Teresa (24 November 2003). «Hybrid oil palms bear fruit in western Kenya». UN FAO. Արխիվացված օրիգինալից 22 January 2015.{{cite web}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  82. ↑ 82,0 82,1 82,2 82,3 82,4 Nomura, Keiko; Mitchard, Edward T. A.; Patenaude, Genevieve; Bastide, Joan; Oswald, Patrick; Nwe, Thazin (2019-08-15). «Oil palm concessions in southern Myanmar consist mostly of unconverted forest». Scientific Reports (անգլերեն). 9 (1): 11931. Bibcode:2019NatSR...911931N. doi:10.1038/s41598-019-48443-3. ISSN 2045-2322. PMC 6695397. PMID 31417153.
  83. ↑ «Myanmar risks losing forests to oil palm, but there's time to pivot». Mongabay Environmental News (ամերիկյան անգլերեն). 2019-11-13. Վերցված է 2023-03-02-ին.
  84. ↑ «Deforestation». www.sustainablepalmoil.org. Արխիվացված օրիգինալից 17 August 2016-ին. Վերցված է 15 June 2016-ին.
  85. ↑ Կաղապար:Cite iucn
  86. ↑ Budidarsono, Suseno; Dewi, Sonya; Sofiyuddin, Muhammad; Rahmanulloh, Arif. «Socio-Economic Impact Assessment of Palm Oil Production» (PDF). World Agroforestry Centre. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 11 January 2014-ին. Վերցված է 30 January 2013-ին.
  87. ↑ Norwana, Awang Ali Bema Dayang; Kunjappan, Rejani (2011). «The local impacts of oil palm expansion in Malaysia» (PDF). cifor.org. Center for International Forestry Research. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 22 June 2013-ին. Վերցված է 30 January 2013-ին.
  88. ↑ Ismail, Saidi Isham (9 November 2012). «Palm oil transforms economic landscape». Business Times. Արխիվացված է օրիգինալից 12 November 2012-ին. Վերցված է 30 January 2013-ին.
  89. ↑ «Palm oil cultivation for biofuel blocks return of displaced people in Colombia» (PDF) (Press release). Internal Displacement Monitoring Centre. 5 November 2007. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 27 November 2007-ին. Վերցված է 30 January 2013-ին.
  90. ↑ Colchester, Marcus; Jalong, Thomas; Meng Chuo, Wong (2 October 2012). «Free, Prior and Informed Consent in the Palm Oil Sector – Sarawak: IOI-Pelita and the community of Long Teran Kanan». Forest Peoples Program. Արխիվացված օրիգինալից 14 May 2013-ին. Վերցված է 30 January 2013-ին.
  91. ↑ «"Losing Ground" – report on indigenous communities and oil palm development from LifeMosaic, Sawit Watch and Friends of the Earth». Forest Peoples Programme. 28 February 2008. Արխիվացված օրիգինալից 14 May 2013-ին. Վերցված է 30 January 2013-ին.
  92. ↑ Indonesian migrant workers: with particular reference in the oil palm plantation industries in Sabah, Malaysia. Biomass Society (Report). Center for Southeast Asian Studies, Kyoto University. 11 December 2010. Արխիվացված օրիգինալից 11 January 2014-ին.
  93. ↑ «Malaysia Plans High-Tech Card for Foreign Workers». ABC News. 9 January 2014. Արխիվացված օրիգինալից 13 January 2014-ին.
  94. ↑ «Malaysia rounds up thousands of migrant workers». BBC News. 2 September 2013. Արխիվացված օրիգինալից 5 September 2013-ին.
  95. ↑ Ibrahim, Ahmad (31 December 2012). «Felcra a success story in rural transformation». New Straits Times. Արխիվացված է օրիգինալից 13 April 2013-ին. Վերցված է 7 February 2013-ին.
  96. ↑ Man Kee Kam; Kok Tat Tan; Keat Teong Lee; Abdul Rahman Mohamed (9 September 2008). Malaysian Palm oil: Surviving the food versus fuel dispute for a sustainable future. Renewable and Sustainable Energy Reviews (Report). Վերցված է 26 February 2013-ին.
  97. ↑ Corley, R. H. V. (2009). «How much palm oil do we need?». Environmental Science & Policy. 12 (2): 134–838. doi:10.1016/j.envsci.2008.10.011.
  98. ↑ Margie Mason; Robin McDowell (18 November 2020). «Rape, abuses in palm oil fields linked to top beauty brands». The Associated Press. Վերցված է 22 November 2020-ին.
  99. ↑ 99,0 99,1 99,2 «"When We Lost the Forest, We Lost Everything": Oil Palm Plantations and Rights Violations in Indonesia» (անգլերեն). Human Rights Watch. 2019-09-22.
  100. ↑ «Indigenous Papuans won their forest back from a palm oil firm, but still lack land title». Mongabay Environmental News (ամերիկյան անգլերեն). 2021-10-27. Վերցված է 2021-12-14-ին.
  101. ↑ «Indonesia: Indigenous Peoples Losing Their Forests». Human Rights Watch (անգլերեն). 2019-09-22. Վերցված է 2021-12-14-ին.
  102. ↑ Cuffe, Sandra (15 Oct 2021). «Guatemala's growing palm oil industry fuels Indigenous land fight». Al Jazeera (անգլերեն). Վերցված է 2021-12-14-ին.
  103. ↑ 103,0 103,1 Spinks, Rosie J (17 December 2014). «Why does palm oil still dominate the supermarket shelves?». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 4 December 2016-ին. Վերցված է 7 December 2016-ին.
  104. ↑ «The Benefits of Palm Oil». Asian AGRI. 8 February 2018.
  105. ↑ 105,0 105,1 «Oil palms need one-ninth of land used by other vegetable oil crops». Jakarta Post. 6 February 2019. Վերցված է 7 February 2019-ին.
  106. ↑ Atabani, A. E.; Silitonga, A. S.; Badruddin, I. A.; Mahlia, T. M. I.; Masjuki, H. H.; Mekhilef, S. (2012). «A comprehensive review on biodiesel as an alternative energy resource and its characteristics». Renewable and Sustainable Energy Reviews. 16 (4): 2070–2093. doi:10.1016/j.rser.2012.01.003.
  107. ↑ Laura Paddison (29 September 2017). «From algae to yeast: the quest to find an alternative to palm oil». The Guardian. Վերցված է 20 July 2019-ին.
  108. ↑ Clay, Jason (2004). World Agriculture and the Environment. Island Press. էջ 219. ISBN 978-1-55963-370-3.
  109. ↑ «Palm oil: Cooking the Climate». Greenpeace. 8 November 2007. Արխիվացված է օրիգինալից 10 April 2010-ին. Վերցված է 30 January 2013-ին.
  110. ↑ «The bird communities of oil palm and rubber plantations in Thailand» (PDF). The Royal Society for the Protection of Birds (RSPB). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 6 October 2016-ին. Վերցված է 4 October 2016-ին.
  111. ↑ Foster, Joanna M. (1 May 2012). «A Grim Portrait of Palm Oil Emissions». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 16 January 2013-ին. Վերցված է 30 January 2013-ին.
  112. ↑ Yui, Sahoko; Yeh, Sonia (1 December 2013). «Land use change emissions from oil palm expansion in Pará, Brazil depend on proper policy enforcement on deforested lands». Environmental Research Letters. 8 (4): 044031. Bibcode:2013ERL.....8d4031Y. doi:10.1088/1748-9326/8/4/044031. ISSN 1748-9326.
  113. ↑ «Palm oil threatening endangered species» (PDF). May 2005. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 17 September 2012-ին.
  114. ↑ «Camera catches bulldozer destroying Sumatra tiger forest». World Wildlife Fund. 12 October 2010. Արխիվացված օրիգինալից 16 January 2013-ին. Վերցված է 30 January 2013-ին.
  115. ↑ Jope, Alan (2019). «Burning down the house: How Unilever and other global brands continue to fuel Indonesia's fires» (PDF). Greenpeace.
  116. ↑ «Forensic Architecture». forensic-architecture.org. Վերցված է 2023-07-05-ին.
  117. ↑ «Explainer: What is ecocide?». Eco-Business (անգլերեն). 2022-08-04. Վերցված է 2023-07-05-ին.
  118. ↑ Aida, Melly; Tahar, Abdul Muthalib; Davey, Orima (2023), Perdana, Ryzal; Putrawan, Gede Eka; Saputra, Bayu; Septiawan, Trio Yuda (eds.), «Ecocide in the International Law: Integration Between Environmental Rights and International Crime and Its Implementation in Indonesia», Proceedings of the 3rd Universitas Lampung International Conference on Social Sciences (ULICoSS 2022), Advances in Social Science, Education and Humanities Research (անգլերեն), Paris: Atlantis Press SARL, vol. 740, էջեր 572–584, doi:10.2991/978-2-38476-046-6_57, ISBN 978-2-38476-045-9
  119. ↑ Alberro, Heather; Daniele, Luigi (2021-06-29). «Ecocide: why establishing a new international crime would be a step towards interspecies justice». The Conversation (անգլերեն). Վերցված է 2023-07-05-ին.
  120. ↑ Setiyono, Joko; Natalis, Aga (2021-12-30). «Ecocides as a Serious Human Rights Violation: A Study on the Case of River Pollution by the Palm Oil Industry in Indonesia». International Journal of Sustainable Development and Planning (անգլերեն). 16 (8): 1465–1471. doi:10.18280/ijsdp.160807. ISSN 1743-7601.
  121. ↑ Fargione, Joseph; Hill, Jason; Tilman, David; Polasky, Stephen; Hawthorne, Peter (7 February 2008). «Land Clearing and the Biofuel Carbon Debt». Science. 319 (5867): 1235–1238. Bibcode:2008Sci...319.1235F. doi:10.1126/science.1152747. PMID 18258862. S2CID 206510225. Արխիվացված օրիգինալից 28 May 2011-ին.
  122. ↑ 122,0 122,1 Meijaard, E; և այլք: (2018). Oil palm and biodiversity. A situation analysis by the IUCN Oil Palm Task Force (PDF) (PDF ed.). Gland: IUCN Oil Palm Task Force. ISBN 978-2-8317-1910-8. Վերցված է 7 February 2019-ին.
  123. ↑ «Snack food giants fall short on palm oil deforestation promises». Food and Drink International. 17 January 2020. Արխիվացված է օրիգինալից 6 July 2020-ին. Վերցված է 18 January 2020-ին.
  124. ↑ «Biggest food brands 'failing goals to banish palm oil deforestation'». The Guardian. 17 January 2020. Վերցված է 18 January 2020-ին.
  125. ↑ «Palm Oil Buyers' Scorecard Analysis». WWF. Արխիվացված է օրիգինալից 31 December 2019-ին. Վերցված է 18 January 2020-ին.
  126. ↑ The Chain Reaction Research (2020). «NDPE Policies Cover 83% of Palm Oil Refineries; Implementation at 78%». The Chain Reaction Research.
  127. ↑ «Oil World». Oil World. 18 January 2020. Վերցված է 18 January 2020-ին.
  128. ↑ Voora, V.; Larrea, C.; Bermudez, S.; Baliño, S. (2019). «Global Market Report: Palm Oil». State of Sustainability Initiatives.
  129. ↑ World Food and Agriculture – Statistical Yearbook 2023 (անգլերեն). Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2023. doi:10.4060/cc8166en. ISBN 978-92-5-138262-2. Վերցված է 2023-12-13-ին – via FAODocuments.
  130. ↑ New EU Food Labeling Rules Published (PDF). USDA Foreign Agricultural Service (Report). 12 January 2012. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 16 April 2012-ին. Վերցված է 29 January 2013-ին.
  131. ↑ «Deforestation: Mobilising resources to help achieve zero net deforestation by 2020». Consumer Goods Forum. Արխիվացված է օրիգինալից 17 November 2019-ին. Վերցված է 18 January 2020-ին.
  132. ↑ «Palm Oil Roadmap» (PDF). Consumer Goods Forum.
  133. ↑ Diet Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases (PDF). World Health Organization (Report). 2003. էջեր 82, 88 table 10. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 21 September 2012-ին. Վերցված է 13 February 2013-ին.
  134. ↑ «The other oil spill». The Economist. 24 June 2010. Արխիվացված օրիգինալից 9 February 2013-ին. Վերցված է 12 February 2013-ին.
  135. ↑ Bradsher, Keith (19 January 2008). «A New, Global Oil Quandary: Costly Fuel Means Costly Calories». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 1 January 2015-ին. Վերցված է 12 February 2013-ին.
  136. ↑ Raghu, Anuradha (17 May 2017). «We Each Consume 17 Pounds of Palm Oil a Year». Bloomberg News. Արխիվացված օրիգինալից 17 May 2017-ին. Վերցված է 22 May 2017-ին.
  137. ↑ Mancini, A; Imperlini, E; Nigro, E; Montagnese, C; Daniele, A; Orrù, S; Buono, P (2015). «Biological and Nutritional Properties of Palm Oil and Palmitic Acid: Effects on Health». Molecules. 20 (9): 17339–61. doi:10.3390/molecules200917339. PMC 6331788. PMID 26393565.
  138. ↑ Sacks FM, Lichtenstein AH, Wu JH, Appel LJ, Creager MA, Kris-Etherton PM, Miller M, Rimm EB, Rudel LL, Robinson JG, Stone NJ, Van Horn LV (2017). «Dietary Fats and Cardiovascular Disease: A Presidential Advisory from the American Heart Association». Circulation. 136 (3): e1–e23. doi:10.1161/CIR.0000000000000510. PMID 28620111. S2CID 367602.
  139. ↑ Mozaffarian, D; Clarke, R (2009). «Quantitative effects on cardiovascular risk factors and coronary heart disease risk of replacing partially hydrogenated vegetable oils with other fats and oils» (PDF). European Journal of Clinical Nutrition. 63 (Suppl 2): S22–33. doi:10.1038/sj.ejcn.1602976. PMID 19424216. S2CID 34725070.
  140. ↑ Sun, Ye; Neelakantan, Nithya; Wu, Yi; Lote-Oke, Rashmi; Pan, An; van Dam, Rob M (20 May 2015). «Palm Oil Consumption Increases LDL Cholesterol Compared with Vegetable Oils Low in Saturated Fat in a Meta-Analysis of Clinical Trials». The Journal of Nutrition. 145 (7): 1549–1558. doi:10.3945/jn.115.210575. ISSN 0022-3166. PMID 25995283.
  141. ↑ «The skinny on fats». American Heart Association. 30 April 2017. Վերցված է 16 December 2019-ին.
  142. ↑ Ahsan H, Ahad A, Siddiqui WA (2015). «A review of characterization of tocotrienols from plant oils and foods». J Chem Biol. 8 (2): 45–59. doi:10.1007/s12154-014-0127-8. PMC 4392014. PMID 25870713.
  143. ↑ Oi-Ming Lai; Chin-Ping Tan; Casimir C. Akoh, eds. (2015). Palm Oil: Production, Processing, Characterization, and Uses. Elsevier. էջ 471. ISBN 978-0128043462.
  144. ↑ Nang Lau, Harrison Lik; Puah, Chiew Wei; Choo, Yuen May; Ma, Ah Ngan; Chuah, Cheng Hock (May 2005). «Simultaneous quantification of free fatty acids, free sterols, squalene, and acylglycerol molecular species in palm oil by high‐temperature gas chromatography‐flame ionization detection». Lipids (անգլերեն). 40 (5): 523–528. doi:10.1007/s11745-005-1413-1. ISSN 0024-4201. PMID 16094863. S2CID 4022439.
  145. ↑ «Oil, vegetable, palm per 100 g; Fats and fatty acids». Conde Nast for the USDA National Nutrient Database, Release SR-21. 2014. Արխիվացված օրիգինալից 28 October 2016-ին. Վերցված է 28 October 2016-ին.
  146. ↑ 146,0 146,1 Sacks FM, Lichtenstein AH, Wu JH, Appel LJ, Creager MA, Kris-Etherton PM, Miller M, Rimm EB, Rudel LL, Robinson JG, Stone NJ, Van Horn LV (2017). «Dietary Fats and Cardiovascular Disease: A Presidential Advisory from the American Heart Association». Circulation. 136 (3): e1–e23. doi:10.1161/CIR.0000000000000510. PMID 28620111. S2CID 367602.
  147. ↑ Mozaffarian, D; Clarke, R (2009). «Quantitative effects on cardiovascular risk factors and coronary heart disease risk of replacing partially hydrogenated vegetable oils with other fats and oils» (PDF). European Journal of Clinical Nutrition. 63 (Suppl 2): S22–33. doi:10.1038/sj.ejcn.1602976. PMID 19424216. S2CID 34725070.
  148. ↑ 148,0 148,1 Brown, Ellie; Jacobson, Michael F. (2005). Cruel Oil: How Palm Oil Harms Health, Rainforest & Wildlife (PDF). էջեր iv, 3–5. OCLC 224985333. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 6 March 2009-ին.
  149. ↑ Diet Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases (PDF). World Health Organization (Report). 2003. էջեր 82, 88 table 10. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 21 September 2012-ին. Վերցված է 13 February 2013-ին.

Sources

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաղապար:Free-content attributionԿաղապար:Palm oil Կաղապար:Fatsandoils Կաղապար:Forestry


Կատեգորիա:Tropical agriculture Կատեգորիա:Environmental controversies Կատեգորիա:Crops

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Melsida8/Ավազարկղ8&oldid=9058795» էջից