„Alexander Lúkasjenkó“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
TKSnaevarr (spjall | framlög) |
TKSnaevarr (spjall | framlög) m Tók aftur breytingu frá Berserkur (spjall), til baka í síðustu útgáfu frá 88.226.105.24 Merki: Afturköllun |
||
(9 millibreytinga eftir 6 notendur ekki sýndar) | |||
Lína 1:
{{Forsætisráðherra
| nafn
| búseta
| mynd
| myndatexti1
| titill = Forseti Hvíta-Rússlands
| stjórnartíð_start = [[20. júlí]] [[1994]]
| stjórnartíð_end =
| forsætisráðherra = [[Míkhaíl Tsjígír]]<br>[[Sergej Líng]]<br>[[Vladímír Jermoshín]]<br>[[Gennadíj Novítskíj]]<br>[[Sergej Sídorskíj]]<br>[[Míkhaíl Mjasníkovítsj]]<br>[[Andrej Kobjakov]]<br>[[Sjarhej Rúmas]]<br>[[Roman Golovtsjenko]]
| forveri = [[Mjetsjyslav Hryb]] {{small|(sem formaður Æðstaráðs Hvíta-Rússlands)}}
| fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1954|8|30}}
| fæðingarstaður = [[Kopys]], [[Sovétlýðveldið Hvíta-Rússland|hvítrússneska sovétlýðveldinu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] (nú [[Hvíta-Rússland]]i)
| stjórnmálaflokkur = [[Belaja
| maki
| börn
| undirskrift = SigAlexanderLukashenko.svg
| nafn_á_frummáli = {{Nobold|Аляксaндaр Лукашэнка}}
}}
'''Alexander Grígorjevítsj Lúkasjenkó''' ([[hvítrússneska]]: ''Алякса́ндр Рыго́равіч Лукашэ́нка''; [[rússneska]]: ''Алекса́ндр Григо́рьевич Лукаше́нко''; f. 30. ágúst 1954) er fyrsti og núverandi forseti [[Hvíta-Rússland]]s. Hann hefur gegnt embættinu frá því að það var stofnað þann 20. júlí 1994.
== Æviágrip ==
Lúkasjenkó er kennari að mennt og hafði verið virkur í ungliðahreyfingu [[Hvítrússneski kommúnistaflokkurinn|hvítrússneska kommúnistaflokksins]]. Áður en hann hóf virka þátttöku í stjórnmálum var Lúkasjenkó aðstoðarframkvæmdastjóri [[samyrkjubú]]s, framkvæmdastjóri ríkisbús og hafði gegnt þjónustu í sovéska landamæraverðinum og sovéska hernum.<ref>{{
Lúkasjenkó bauð sig fram í fyrstu lýðræðislegu forsetakosningum Hvíta-Rússlands eftir sjálfstæði árið 1994. Fyrir kosningarnar var víða búist við því að forsætisráðherrann [[Vjatsjeslav
Á tíunda áratugnum hélt Lúkasjenkó á lofti hugmyndum um endursameiningu Hvíta-Rússlands og [[Rússland]]s<ref>{{Vefheimild|titill=Þjóð í greipum fortíðar|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/715886/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2003|mánuður=22. febrúar|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=16. október|aðgengi=áskrift}}</ref> en í seinni tíð hefur hann lagt áherslu á mikilvægi fullveldis Hvíta-Rússlands, ekki síst vegna versnandi sambands hans við ríkisstjórn Rússlands.
Lúkasjenkó var mótfallinn því að innleiða efnahagslega frjálslyndisvæðingu í vestrænum stíl eftir [[fall kommúnismans]] og undir stjórn hans eru flestir mikilvægustu iðnaðir Hvíta-Rússlands því enn [[ríkisrekstur|ríkisreknir]]. Hvíta-Rússland hefur forðast [[einkavæðing]]una sem var framkvæmd í stórum stíl í flestum öðrum [[Sovétlýðveldi|Sovétlýðveldum]] eftir [[hrun Sovétríkjanna]]. Ríkisstjórn Lúkasjenkós hefur einnig viðhaldið mestöllu myndmáli og útliti Sovéttímans, sérstaklega í herskrúðgöngum á [[Sigurdagurinn í Evrópu|evrópska sigurdeginum]]. Vestrænir andstæðingar Lúkasjenkós kalla hann gjarnan „síðasta [[einræðisherra]] Evrópu“.<ref>{{Vefheimild|titill=Gengið til kosninga í síðasta einræðisríki Evrópu|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=5735809|útgefandi=[[blaðið]]|ár=2006|mánuður=16. mars|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=16. október}}</ref> Andstæðingar Lúkasjenkós fullyrða að ekkert ríki í Evrópu hafi jafnmarga leyniþjónustu- og lögreglumenn á sínum snærum miðað við höfðatölu og Hvíta-Rússland.<ref name=alexievitsj/> Lúkasjenkó hefur réttlætt stjórnarhætti sína með því móti að þeir hafi bjargað Hvíta-Rússlandi frá glundroða og komið í veg fyrir að fátækt og [[fáveldi]] festi þar rætur líkt og í öðrum [[Fyrrum Sovétlýðveldi|fyrrum Sovétlýðveldum]].
Frá árinu 2006 hafa [[Evrópusambandið]] og [[Bandaríkin]] öðru hverju beitt Hvíta-Rússland efnahagsþvingunum fyrir mannréttindabrot ríkisstjórnarinnar.<ref name=alexievitsj>{{Vefheimild|url=http://www.ruv.is/frett/hvitrussar-kjosa-thaulsaetinn-forseta|titill=Hvítrússar kjósa þaulsætinn forseta|útgefandi=RÚV|ár=2015|mánuður=11. október|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=31. október}}</ref> Samband Hvíta-Rússlands við vesturveldin batnaði hins vegar að nokkru leyti um skeið eftir að Lúkasjenkó gagnrýndi hernám og innlimun Rússa á [[Krímskagi|Krímskaga]] árið 2014 og hélt friðarráðstefnu milli Rússa og Úkraínumanna til að freista þess að binda endi á átökin í Úkraínu.<ref name=alexievitsj/>
Lína 30 ⟶ 33:
===Mótmæli og stjórnarkreppa frá 2020===
Eftir forsetakosningar í Hvíta-Rússlandi þann 9. júní árið 2020 var Lúkasjenkó lýstur sigurvegari gegn stjórnarandstæðingnum [[Svetlana Tsíkhanovskaja|Svetlönu Tsíkhanovskaju]]. Samkvæmt opinberum talningum var Lúkasjenkó endurkjörinn með um 80,23% atkvæða.<ref>{{Vefheimild|titill=Tsíkhanovskaja neitar að viðurkenna ósigur|url=https://www.ruv.is/frett/2020/08/10/tsikhanovskaja-neitar-ad-vidurkenna-osigur|útgefandi=RÚV|höfundur=[[Bogi Ágústsson]]|ár=2020|mánuður=10. ágúst|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=17. ágúst}}</ref> Almennt hefur þó verið efast um að kosningarnar hafi verið löglegar og því hafa fjöldamótmæli farið fram gegn áframhaldandi stjórn Lúkasjenkós frá kosningunum. Um er að ræða fjölmennustu mótmæli í sögu landsins.<ref>{{Vefheimild|titill=Stærstu mótmæli í sögu Hvíta-Rússlands|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/08/16/staerstu_motmaeli_i_sogu_hvita_russlands/|útgefandi=mbl.is|ár=2020|mánuður=16. ágúst|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=17. ágúst}}</ref> Tsikanovskaja flúði til [[
[[Evrópusambandið]] hætti að viðurkenna Lúkasjenkó sem lögmætan forseta þann 24. september 2020 vegna misferlis í kosningunum og harðræðis gegn mótmælendum.<ref>{{Vefheimild|titill=ESB viðurkennir ekki Lúkasjenkó sem forseta|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/09/24/esb_vidurkennir_ekki_lukasjenko_sem_forseta/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2020|mánuður=24. september|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=4. júní}}</ref> Vegna mótmælanna í kjölfar kosninganna 2020 hefur stjórn Lúkasjenkós einangrast frá nágrannaþjóðum sínum og neyðst til þess að reiða sig að nýju á stuðning Rússlandsstjórnar [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]]. Lúkasjenkó varð enn háðari Pútín frá maí 2021 eftir að stjórn Lúkasjenkós beitti falskri sprengjuhótun og orrustuþotum til að neyða farþegaflugvél [[Ryanair]] á leið til Litháen til að lenda í Hvíta-Rússlandi. Tilgangur þeirrar aðgerðar var að handtaka hvítrússneska blaðamanninn [[Raman Pratasevitsj]], sem hafði átt þátt í mótmælum gegn hvítrússnesku stjórninni.<ref>{{Vefheimild|titill=Lukasjenko á allt undir Pútin|url=http://vardberg.is/frettir/lukasjenko-a-allt-undir-putin/|útgefandi=''[[Varðberg]]''|ár=2021|mánuður=30. maí|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=4. júní}}</ref> Forstjóri Ryanair sakaði Lúkasjenkó í kjölfarið um að standa fyrir „ríkisstyrktu [[hryðjuverk]]i“.<ref>{{Vefheimild|titill=Sakar stjórnvöld í Hvíta-Rússlandi um hryðjuverk|url=https://www.frettabladid.is/frettir/sakar-stjornvold-i-hvita-russlandi-um-hrydjuverk/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2021|mánuður=25. maí|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=4. júní|höfundur=Þorvarður Pálsson}}</ref>
|