Þróun
Þróun lífvera felst í breytingum á erfðaeinkennum tiltekins stofns eftir því sem kynslóðum hans vindur fram.[1][2] Erfðaeinkennin eru genatjáning sem flyst frá foreldri til afkvæmis við æxlun. Innan hvers stofns er hægt að finna ólík einkenni vegna stökkbreytinga, endurröðunar erfðavísa og annarra ástæðna erfðabreytileika.[3] Þróun á sér stað þegar þróunarferlar, eins og náttúruval (þar á meðal kynval og genaflökt) hafa áhrif á þennan breytileika þannig að tiltekin einkenni verða algengari eða sjaldgæfari innan stofnsins.[4] Valþrýstingur sem hefur áhrif á það hvaða einkenni verða algeng eða sjaldgæf innan stofns breytist stöðugt, sem veldur breytingum í arfgengum einkennum yfir margar kynslóðir. Þetta ferli hefur skapað líffjölbreytni á öllum stigum líffræðilegrar skipunar, meðal annars tegunda, einstakra lífvera og sameinda.[5][6]
Vísindaleg kenning um þróun með náttúruvali var mótuð um miðja 19. öld bæði af Charles Darwin og Alfred Russel Wallace. Henni var lýst nákvæmlega í bók Darwins, Uppruni tegundanna 1859.[7] Fyrsta athugunin sem sýndi fram á náttúruval var sú staðreynd að fleiri afkvæmi fæðast en gætu með nokkru móti lifað af. Í framhaldi af því koma þrjár staðreyndir um lífverur: (1) einkenni þeirra eru breytileg milli einstaklinga, bæði hvað varðar útlit, líffærafræði og atferli (breytileiki svipgerða), (2) ólík einkenni hafa mismunandi áhrif á afkomu og æxlun (ólík hæfni) og (3) erfðaeinkenni erfast milli kynslóða (arfgengi þessarar hæfni).[8] Eftir því sem kynslóðunum vindur fram er því líklegra að afkvæmi foreldra með hagstæð einkenni sem gerðu þeim kleift að lifa af og eignast afkvæmi í því umhverfi sem stofninn lifir í, hafi tekið við af fyrri kynslóðum. Snemma á 20. öld var öðrum hugmyndum um þróun sem byggðust ekki á náttúruvali, eins og stökkbreytingahyggju og réttstefnuþróun, hafnað þegar þróunarkenning Darwins var samræmd við klassíska erfðafræði og það var staðfest að aðlögun stafaði af náttúruvali.[9]
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Hall & Hallgrímsson 2008, bls. 4–6
- ↑ „Evolution Resources“. Washington, DC: National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. 2016. Afrit af uppruna á 3. júní 2016.
- ↑ Futuyma & Kirkpatrick 2017, bls. 79–102, Chapter 4: Mutation and Variation
- ↑ Scott-Phillips, Thomas C.; Laland, Kevin N.; Shuker, David M.; og fleiri (maí 2014). „The Niche Construction Perspective: A Critical Appraisal“. Evolution. 68 (5): 1231–1243. doi:10.1111/evo.12332. ISSN 0014-3820. PMC 4261998. PMID 24325256. „Evolutionary processes are generally thought of as processes by which these changes occur. Four such processes are widely recognized: natural selection (in the broad sense, to include sexual selection), genetic drift, mutation, and migration (Fisher 1930; Haldane 1932). The latter two generate variation; the first two sort it.“
- ↑ Hall & Hallgrímsson 2008, bls. 3–5
- ↑ Voet, Voet & Pratt 2016, bls. 1–22, Chapter 1: Introduction to the Chemistry of Life
- ↑ Darwin 1859
- ↑ Lewontin, Richard C. (nóvember 1970). „The Units of Selection“ (PDF). Annual Review of Ecology and Systematics. 1: 1–18. doi:10.1146/annurev.es.01.110170.000245. JSTOR 2096764. Afrit (PDF) af uppruna á 6. febrúar 2015.
- ↑ Futuyma & Kirkpatrick 2017, bls. 3–26, Chapter 1: Evolutionary Biology
