იხილეთ წყარო გვერდისთვის აკაკი ჩხენკელი

{{ინფოდაფა პოლიტიკოსი|მოქალაქეობა={{დროშა|რუსეთის იმპერია}}<br />{{დროშა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა}}<br />{{დროშა|საფრანგეთი}}}}

'''აკაკი ჩხენკელი''' (დ. [[19 მაისი]], [[1874]], [[ოქუმი (გალის მუნიციპალიტეტი)|ოქუმი]] — გ. [[5 იანვარი]], [[1959]]) — ქართველი პოლიტიკოსი და დიპლომატი, [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართვლოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] საგარეო საქმეთა მინისტრი, [[საქართველოს ეროვნული საბჭო|ეროვნული საბჭოსა]] და [[საქართველოს დამფუძნებელი კრება|დამფუძნებელი კრების]] წევრი, საქართველოს ელჩი საფრანგეთში.

==ბიოგრაფია==
===განათლება===
დაიბადა [[სოხუმის ოკრუგი]]ს სოფელ ოქუმში, მღვდლის მრავალშვილიან ოჯახში. მისი მამა, ივანე ჩხენკელი წარმოშობით [[ხონი]]დან იყო და სოხუმის ოკრუგში იყო გამწესებული სამუშაოდ. დედა გვარად ბოჭორიშვილი იყო. ჰყავდა ორი ძმა და ორი და. აკაკი ჩხენკელი იყო ქართველი ენათმეცნიერის [[კიტა ჩხენკელი]]ს ძმა.

დაწყებითი განათლება მიიღო [[ხონი]]ს სასწავლებელში. 1891 წელს ჩაირიცხა [[თბილისის სასულიერო სემინარია]]ში, სადაც ჩაება სემინარისტების არალეგალურ წრეებში და ეცნობოდა [[სოციალ-დემოკრატია|სოციალ-დემოკრატიულ]] იდეებს. 1893 წელს გარიცხეს სასწავლებლიდან გაფიცვაში მონაწილეობის გამო. 1894-1895 წლებში აგრძელებდა სოციალ-დემოკრატიის შესწავლას და ემზადებოდა უმაღლეს სასწავლებელში სწავლის გასაგრძელებლად. 1896-1901 წლებში სწავლობდა კიევის, მოსკოვისა და პეტერბურგის უნივერსიტეტებში იურიდიულ ფაკულტეტზე. იყო წევრი სტუდენტური სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაციებისა. პარალელურად თანამშროლობდა ქართულ რესასთან, იყენებდა ფსევდონიმებს „პ. ოქუმელი“, „ა. ოქუმელი“, „ანჩინი“, „ანჩიკი“, „წინწყალი“ და სხვა. სტუდენტურ გამოსვლებში მონაწილეობის გამო სწავლა ვეღარ გააგრძელა და სამშობლოში დაბრუნდა.

1902-1904 წლებში მუშაობდა ადვოკატად სოხუმის ოკრუგში. აქტიურად მონაწილეობდა საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, წერდა სტატიებს ქართულ და რუსულ პრესაში. ამავე პერიოდში ცოლად შეირთო მაკრინე სიმონის ასული თურქია. ეწინააღმდეგებოდა რუსეთის შოვინისტურ ანტიქართულ პოლიტიკას, რის გამოც კავკასიიდან გაასახლეს. 1905-1910 წლებში იმყოფებოდა საზღვარგარეთ. სამი წლის განმავლობაში [[ბერლინი|ბერლინში]] სწავლობდა მუშათა მოძრაობის თეორიას და პრაქტიკას, [[ვენა]]ში − ეროვნულ საკითხს, [[პარიზი|პარიზში]] − პოლიტიკურ მოძრაობას, [[ლონდონი|ლონდონში]] − ინგლისისა და რუსეთის მეტოქეობის საკითხებს აზიაში. ამ პერიოდში განუწყვეტლივ თანამშრომლობდა ქართულ სოციალ-დემოკრატიულ პრესასთან, ესწრებოდა სოციალისტურ კონგრესებსა და კონფერენციებს. 1907 წელს დაასრულა [[ლაიფციგის უნივერსიტეტი]] და სწავლა განაგრძო [[ჟენევა]]ში.

===მოღვაწეობა სახელმწიფო დუმაში===
[[File:Akaki Chkhenkeli. Member of State Duma of the Russian Empire. 1913.jpg|thumb|250პქ|აკაკი ჩხენკელი რუსეთის დუმაში, 1913 წ.]]

1909 წელს ჩავიდა თბილისში, ხელმძღვანელობდა სოციალ-დემოკრატიულ გამოცემებს. 1910 წელს დააპატიმრა ჟანდარმერიამ და ჩასვეს ჯერ [[მეტეხის ციხე]]ში, შემდეგ კი გადაასახლეს [[დონის როსტოვი|დონის როსტოვში]]. გადასახლებიდან გაიქცა და დაბრუნდა საქართველოში. ცხოვრობდა [[ბათუმი|ბათუმში]]. 1912 წელს აირჩიეს მეოთხე მოწვევის [[რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო დუმა|რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო დუმის]] დეპუტატად ბათუმის და ყარსის ოლქებიდან და სოხუმის ოკრუგიდან. შედიოდა სათათბიროს [[რსდმპ|სოციალ-დემოკრატიულ]] ფრაქციაში. მისი საქმიანობის მთავარი მიიმართულება იყო საგარეო პოლიტიკის საკითხები, ხელმძღვანელობდა შეკითხვათა კომისიას.

1912 წელს სათათბიროს ტრიბუნიდან გააპროტესტა [[ქართველები]]ს უფლებების შელახვა და მოითხოვა ეროვნულ-კულტურული [[ავტონომია]]. გამოვიდა [[ტირიფონის ვაკე]]ზე სამხედრო პოლიგონის მოწყობის წინააღმდეგ.<ref>{{წიგნი|ავტორი=[[ოთარ ჯანელიძე|ჯანელიძე ო.]]|სათაური=„ნარკვევები საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის ისტორიიდან“|გამომცემლობა=„მეცნიერებება“ |ორიგინალი=|ადგილი=თბილისი|წელი=2002|isbn=99928-962-0-5|ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/317039|გვერდები=92}}</ref> 1914 წელს ფრაქციის სახელით მხარი არ დაუჭირა სამხედრო ბიუჯეტს, რასაც მეფის ხელისუფლების მკაცრი რეაქცია მოჰყვა. 1914 წელს მონაწილეობდა ბრიუსელის თათბირში, რომელიც მოიწვია საერთაშორისო სოციალ-დემოკრატიულმა ბიურომ. 1916 წლის ივნისში სათათბიროს ტრიბუნიდან იცავდა ე.წ. მოღალატე აჭარლების უფლებებს. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დაწყებისა და [[კავკასიის ფრონტი]]ს გახსნის შემდეგ რუსეთის იმპერია აპირებდა ფრონტისპირა ზოლში მცხოვრები [[აჭარლები]]ს მასობრივ აყრასა და გადასახლებას. ჩხენკელმა მოახერხა პროცესის შეჩერება, ბევრი ადამიანი გადაარჩინა გადასახლებას, დააარსა „აჭარლების დამხმარე კომიტეტი“, აგროვებდა შემოწირულობებს გადასახლებით დაზარალებულთათავის, რის გამოც [[აჭარა]]ში დიდი პოპულარობა მოიპოვა.

===მოღვაწეობა პირველ რესპუბლიკაში===
1917 წლის [[თებერვლის რევოლუცია|თებერვლის რევოლუციის]] შემდეგ დროებით მთავრობის მიერ დაინიშნა [[ამიერკავკასიის განსაკუთრებული კომიტეტი]]ს წევრად. აპრილიდან ნოემბრამდე იყო [[ეროვნული ინტერპარტიული საბჭოს შექმნა|ეროვნული ინტერპარტიული საბჭოს]] თავმჯდომარე. 1917 წლის ნოემბრიდან იყო [[საქართველოს ეროვნული საბჭო]]ს თავმჯდომარის ამხანაგი. მანვე გახსნა საბჭოს პირველი ყრილობა. იყო ქართული უნივერსიტეტის დამფუძნებელი საზოგადოების წევრი და 1918 წლის 8 თებერვალს თავმჯდომარეობდა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს გახსნას. 1918 წლის თებერვლიდან იყო [[ამიერკავკასიის სეიმი]]ს წევრი. ამავდროულად იყო [[ამიერკავკასიის კომისარიატი]]ს შემადგენლობაში, ჯერ იკავებდა შინაგან საქმეთა კომისრის, ხოლო შემდეგ საგარეო საქმეთა კომისრის თანამდებობას. 1918 წლის 22 აპრილიდან 26 მაისამდე იყო [[ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა|ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკის]] მთავრობის მეთაური და საგარეო საქმეთა მინისტრი. აპრილში ხელმძღვანელობდა ამიერკავკასიის დელეგაციას [[ტრაპიზონის სამშვიდობო კონფერენცია]]ზე. 

1918 წლის 26 მაისს, [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართვლოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] გამოცხადების შემდეგ დაინიშნა რესპუბლიკის საგრეო საქმეთა მინისტრად. ივნისში ხელმძღვანელობდა [[გერმანიის იმპერია]]ში მივლენილ ქართულ დელეგაციას. 1919 წლის მარტში აირჩიეს [[საქართველოს დამფუძნებელი კრება|დამფუძნებელი კრების]] წევრად. იმავე წელს დაინიშნა [[ევროპა]]ში რესპუბლიკის საგანგებო წარმომადგენლად. ბევრი იმუშავა საქართველოს იურიდიული აღიარებისთვის, [[ერთა ლიგა]]ში საქართველოს გაწევრიანებისთვის. 1920 წლის აპრილში [[გრიგოლ გიორგაძე]]სთან ერთად მოიარა [[მესხეთი]] და [[აჭარა]], სადაც ადგილობრივების პრობლემებს გაეცნო.<ref>[https://civil.ge/ka/archives/348960?fbclid=IwAR1eUPNvUzFm7R_ngKCQwBTehEIMZdzVGXH5xx3w4webeMjsPTH3KD5Wrrw გაზეთი „ერთობა“, 28 აპრილი, N94 1920 წ.]</ref>

===ემიგრაციაში===
[[ფაილი:1921 Akaki Chkhenkeli.jpg|მინი|აკაკი ჩხენკელი ემიგრაციაში, [[1921]] წ.]]
[[რუსეთ-საქართველოს ომი (1921)|საბჭოთა ოკუპაციის]] შემდეგ მოღვაწეობდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]], სადაც იკავებდა საფრაგეთში საქართველოს ელჩის თანამდებობას. 1922 წლის აპრილში ხელმძღვანელობდა ქართულ დელეგაციას გენუის კონფერენციაზე და ცდილობდა, დაეყენებინა საქართველოს საკითხი. მოღვაწეობდა საქართველოს ოკუპაციის საკითხის გაშუქებისთვის, ბოლშევიკური პროპაგანდის გასანეიტრლებლად და საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის მომხრეების მოსაპოვებლად. 1924 წლის სექტემბერში [[1924 წლის აგვისტოს აჯანყება|აგვისტოს აჯანყების]] ჩახშობის შემდეგ საქართველოს სსრ-ის ხელისუფლებამ მოახდინა მისი ქონების კონფისკაცია.<ref>{{წიგნი|ავტორი=ჯიქია ლ.|ავტორის ბმული=ლევან ჯიქია|სათაური=1924 წლის აჯანყება დასავლეთ საქართველოში|ადგილი=თბ.|წელი=2012|გამომცემლობა=უნივერსალი|გვერდები=261|ბმული=http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/171148/1/Disertacia.pdf }}</ref> მისი დიპლომატიური მოღვაწეობა გაგრძელდა 13 წლის განმავლობაში, 1934 წლამდე, საფრანგეთის მიერ [[საბჭოთა კავშირი]]ს აღიარებამდე. 1934 წელს ქართული საელჩოს გაუქმების შემდეგ დიპლომატიური სტატუსის გარეშე აგრძელებდა მუშაობას, თანამშრომლობდა ქართულ ემიგრანტულ გამოცემებში, გამოაქვეყნა რამდენიმე სამეცნიერო ნაშრომი. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დასრულების შემდეგ აქტიურად იყო ჩართული საერთაშორისო ანტიკომუნისტური გაერთიანების შექმნის პროცესში.

გარდაიცვალა ხანმოკლე ავადმყოფობის შემდეგ 1959 წლის 3 იანვარს, პარიზში, ბუსიკოს საავადმყოფოში. დაკრძალულია [[ლევილ-სიურ-ორჟი|ლევილის]] ქართველთა სასაფლაოზე.

==ლიტერატურა==
*{{სდრ|506-507|ჭუმბურიძე დ.}}
*{{წიგნი | first=| ავტორი=[[ირაკლი ხვადაგიანი|ხვადაგიანი ი.]]| series=| სათაური=„საქართველოს დამფუძნებელი კრება 1919“| გამომცემლობა=„[[საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია]]“ |ადგილი=თბილისი |წელი=2016| origyear=| isbn=978-9941-0-9318-0| edition=|გვერდები=434-437}}
{{ქსე|11|176|სიდამონიძე უ.}}

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{Nplg ემიგრანტი|00000222}}
*[https://1tv.ge/audio/pikis-saati-dghiuri-akaki-chkhenkelisa/ პიკის საათი - „დღიური აკაკი ჩხენკელისა“]
* [http://www.colisee.org/old/public//article/fiche/2496 (ფრანგულად) Akaki Tchenkéli] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170203163809/http://colisee.org/old/public/article/fiche/2496 |date=2017-02-03 }}.
* [http://www.colisee.org/old/public//article/fiche/2495 (ფრანგულად) Ière République de Géorgie] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200728143306/https://www.colisee.org/old/public/article/fiche/2495 |date=2020-07-28 }}.
* [http://www.colisee.org/old/public//article/fiche/1720 (ფრანგულად) Ière République de Géorgie en exil] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181121203746/https://www.colisee.org/old/public//article/fiche/1720 |date=2018-11-21 }}.

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

{{საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობა (1918-1921)}}
{{საქართველოს დამფუძნებელი კრების წევრები}}
{{ავტორიტეტული წყაროები}}
{{DEFAULTSORT:ჩხენკელი, აკაკი}}
[[კატეგორია:საქართველოს დამფუძნებელი კრების წევრები]]
[[კატეგორია:საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1874]]
[[კატეგორია:დაბადებული 19 მაისი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 5 იანვარი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1959]]
[[კატეგორია:გალის მუნიციპალიტეტში დაბადებულები]]
[[კატეგორია:ლევილის სასაფლაოზე დაკრძალულები]]
[[კატეგორია:ქართველი დიპლომატები]]
[[კატეგორია:ქართველი სოციალ-დემოკრატები]]
[[კატეგორია:რუსეთის იმპერიის IV მოწვევის სახელმწიფო სათათბიროს დეპუტატები]]