იხილეთ წყარო გვერდისთვის კუბა

{{რჩეული/2.0}}{{ინფოდაფა ქვეყანა|
|მშობლიური_სახელი = {{lang-es|República de Cuba}}
|სრული_სახელი = კუბის რესპუბლიკა
|საერთო_სახელი = კუბა
|დროშა = Flag of Cuba.svg
|გერბი = Coat of arms of Cuba.svg
|რუკა = CUB orthographic.svg
|ჰიმნი = ლა ბაიამესა<ref>{{cite web|url=http://mipais.cuba.cu/cat_en.php?idcat=91&idpadre=83&nivel=2|title=National symbols|publisher=Government of Cuba|accessdate=2009-09-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160115200948/http://mipais.cuba.cu/cat_en.php?idcat=91&idpadre=83&nivel=2|archivedate=2016-01-15}}</ref> [[ფაილი:Cuban national anthem (abridged version), performed by the U.S. Navy Band.oga|center|]]
|დევიზი = ''Patria o Muerte''<small> {{es icon}} <br /> „სამშობლო ან სიკვდილი“</small><ref>{{cite web|url=http://www.bc.gov.cu/English/cuban_bills.asp|title=Cuban Peso Bills|publisher=Central Bank of Cuba|accessdate=2009-09-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090307233221/http://www.bc.gov.cu/English/cuban_bills.asp|archivedate=2009-03-07}}</ref>
|ოფიციალური_ენები = [[ესპანური ენა|ესპანური]]
|დედაქალაქი = [[ჰავანა]]
|latd=23
|latm=8
|latNS=N
|longd=82
|longm=23
|longEW=W
|უდიდესი_ქალაქი = [[ჰავანა]]
|მთავრობის_ტიპი = [[სოციალისტური რესპუბლიკა]]<ref>[http://www.nationmaster.com/red/graph/gov_gov_typ-government-type&ob=ws Government type (most recent) by country], Nationmaster.com</ref>
|ლიდერის_ტიპი_1 = [[კუბის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერის_სახელი_1 = [[მიგელ დიას-კანელი]]
|ლიდერის_ტიპი_2 = 
|ლიდერის_სახელი_2 =
|ლიდერის_ტიპი_3 = 
|ლიდერის_სახელი_3 =
|რანგი_ფართობით = 105-ე
|ფართობი = 110 861
|წყალი_% = უმნიშვნელო<ref name="cubastat2010" />
|სავარაუდო_მოსახლეობა = 11 241 894<ref name="cubastat2010">[http://www.one.cu/aec2010/20080618index.htm Anuario Estadístico de Cuba 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304192424/http://www.one.cu/aec2010/20080618index.htm |date=2016-03-04 }}, Oficina Nacional de Estadísticas, República de Cuba. Accessed on {{Nowrap|September 30}}, 2011.</ref>
|სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 73-ე
|მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2010
|მოსახლეობის_ცენზი = 11 177 743<ref name="cubastat2010" />
|მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2002
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 102,3
|მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 106-ე
|მშპ_ppp_წელი = 2010
|მშპ_ppp = $114,1 მილიარდი
|მშპ_ppp_რანგი = 63-ე
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $9900
|მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 86-ე
|აგი = 0.776<ref>http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Tables.pdf</ref>
|აგი_ტენდენცია = 
|აგი_კატეგორია = <span style="color:#009900;">მაღალი</span>
|აგი_რანგი = 51-ე
|აგი_წელი = 2007
|ვალუტა = [[კუბური პესო]]
|ვალუტის_კოდი = CUP
|ქვეყნის_კოდი = CUB
|დროის_სარტყელი = [[UTC-05:00]]
|ზაფხულის_დრო = 
|cctld = [[.cu]]
|სატელეფონო_კოდი = 53
|სატელეფონო_კოდი_მითითება = 
|სქოლიო = 
}}

'''კუბის რესპუბლიკა''' ({{lang-es|República de Cuba}}) — კუნძულოვანი სახელმწიფო [[კარიბები|კარიბის ზღვის აუზში]]. კუბის სახელმწიფო შედგება ძირითადი კუნძულის — კუბის, ასევე [[ხუვენტუდი]]სა და რამდენიმე [[არქიპელაგი]]საგან. ქვეყნის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქია [[ჰავანა]]. სიდიდით მეორე ქალაქია [[სანტიაგო-დე-კუბა]].<ref>{{Cite book|last=თომას|first=ჰაგი|title=Cuba; the Pursuit of Freedom|date=March 1971|publisher=Harper & Row|location=New York|isbn=0060142596|authorlink=თომას ჰაგი}}</ref><ref>{{Cite book|last=Thomas|first=Hugh|title=The Slave Trade: The Story of the Atlantic Slave Trade, 1440–1870|url=https://archive.org/details/slavetradestoryo00thom|year=1997|publisher=Simon & Schuster|location=New York, NY|isbn=0684835657}}</ref> კუბისგან [[ჩრდილოეთი]]თ მდებარეობს [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] და [[ბაჰამის კუნძულები]], [[დასავლეთი]]თ — [[მექსიკა]], [[სამხრეთი]]თ — [[კაიმანის კუნძულები]] და [[იამაიკა]] ხოლო სამხრეთ-აღმოსავლეთით — [[ჰაიტი]] და [[დომინიკელთა რესპუბლიკა]].

[[ფაილი:Cu-map KA.png|250პქ|thumb|left|კუბის რუკა]]

[[1492]] წელს, დღევანდელი კუბის კუნძულს [[ქრისტეფორე კოლუმბი]] მიადგა და ის [[ესპანეთი]]ს სამეფოს საკუთრებად გამოაცხადა. კუბა ესპანეთის ტერიტორიად მიიჩნეოდა [[1898]] წლის [[ესპანეთ-ამერიკის ომი 1898|ესპანეთ-ამერიკის ომამდე]], [[1902]] წელს კი მოიპოვა ამერიკისგან ფორმალური დამოუკიდებლობა. [[1953]]-[[1959]] წლებში მიმდინარეობდა [[კუბის რევოლუცია]], რომელმაც [[ფულხენსიო ბატისტა]]ს დიქტატურა დაამხო.<ref>{{cite web |url=http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Reference+Desk/Speeches/JFK/JFK+Pre-Pres/1960/002PREPRES12SPEECHES_60OCT06b.htm |title=Remarks of Senator John F. Kennedy at Democratic Dinner, Cincinnati, Ohio |publisher=John F. Kennedy Presidential Library & Museum — Jfklibrary.org |date=1960-10-06 |accessdate=2010-11-07 |archiveurl=https://archive.today/20120524192217/http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Reference+Desk/Speeches/JFK/JFK+Pre-Pres/1960/002PREPRES12SPEECHES_60OCT06b.htm |archivedate=2012-05-24 }}</ref> რევოლუციის შემდეგ ჩამოყალიბდა ახალი მთავრობა [[ფიდელ კასტრო]]ს ხელმძღვანელობით. დღევანდელი მთავრობის [[დემოკრატიის ინდექსი]] ფასდება როგორც „ავტორიტარული“.

კუბის მოსახლეობა შეადგენს დაახლოებით 11 მილიონ ადამიანს; მოსახლეობის რაოდენობით და ტერიტორიით ის [[კარიბის რეგიონი|კარიბის აუზის]] კუნძულოვან სახელმწიფოებში ყველაზე დიდია. [[კუბელები]]ს [[კულტურა]] და წეს-ჩვეულებები შედგება როგორც აბორიგენი ხალხების, [[ტაინოები]]სა და [[სობონეიები]]ს, ასევე [[ესპანეთის იმპერია|ესპანეთის იმპერიისა]] და აფრიკელი მონების მემკვიდრეობისაგან, მასზე ასევე დიდი გავლენა იქონია ამერიკის შეერთებულ შტატებთან სიახლოვემაც.

კუბაში [[წიგნიერება|წიგნიერების]] კოეფიციენტი შეადგენს 99,8 %-ს,<ref name=autogenerated1>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cu.html |title=CIA — The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2011-09-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160210152814/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cu.html |archivedate=2016-02-10 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://mdgs.un.org/unsd/mdg/SeriesDetail.aspx?srid=656&crid=192 |title=unstats &#124; Millennium Indicators |publisher=Mdgs.un.org |date=2010-06-23 |accessdate=2010-11-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120121152701/http://mdgs.un.org/unsd/mdg/SeriesDetail.aspx?srid=656&crid=192 |archivedate=2012-01-21 }}</ref> [[ჩვილთა სიკვდილიანობა|ჩვილთა სიკვდილიანობის]] მაჩვენებელი უფრო დაბალია ვიდრე ზოგიერთ განვითარებულ ქვეყანაში,<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2091rank.html |title=CIA World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2011-09-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180207062332/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2091rank.html |archivedate=2018-02-07 }}</ref> ხოლო [[სიცოცხლის ხანგრძლივობა|სიცოცხლის ხანგრძლივობის]] საშუალო მონაცემია 77.64.<ref name=autogenerated1 />

== ეტიმოლოგია ==
სახელწოდება ''კუბა'' მომდინარეობს ტაინოს ხალხის ენიდან. ამ სიტყვის ზუსტი მნიშვნელობა არაა ცნობილი, თუმცა, დაახლოებით, ის შეიძლება შემდეგნაირად ითარგმნოს: ''სადაც ნაყოფიერი მიწები უხვადაა'' (კუბაო) <ref>Alfred Carrada, ''[http://www.alfredcarrada.org/notes8.html The Dictionary of the Taino Language (plate 8)]''</ref> ან ''დიდი ადგილი'' (კოაბანა).<ref>{{Cite web |url=http://members.dandy.net/~orocobix/terms1.htm |title=Dictionary — Taino indigenous peoples of the Caribbean Dictionary -- |accessdate=2011-12-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080430163856/http://members.dandy.net/~orocobix/terms1.htm |archivedate=2008-04-30 }}</ref> თუმცა, არიან მკვლევარები, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ მას სახელი [[ქრისტეფორე კოლუმბი|ქრისტეფორე კოლუმბმა]] [[პორტუგალია]]ში არსებული ანტიკური ქალაქის ''კუბის'' პატივსაცემად უწოდა.<ref>Augusto Mascarenhas Barreto: O Português. Cristóvão Colombo Agente Secreto do Rei Dom João II. Ed. Referendo, Lissabon 1988. English: The Portuguese Columbus: secret agent of King John&nbsp;II, Palgrave Macmillan, ISBN 0-333-56315-8</ref><ref>da Silva, Manuel L. and Silvia Jorge da Silva. (2008). ''Christopher Columbus was Portuguese'', Express Printing, Fall River, MA. 396pp. ISBN 978-1-60702-824-6.</ref>

== ისტორია ==
=== კოლუმბამდე ===
[[ფაილი:Arowak woman by John Gabriel Stedman.jpg|მინი|მარცხნივ|150პქ|ტაინო ქალის მონახაზი]]
[[ესპანელები|ესპანელთა]] გამოჩენამდე კუბა დასახლებული იყო [[ინდიელები|ინდიელთა]] ტომებით. ძირითად მოსახლეობას შეადგენდნენ: [[ტაინოები]], [[არავაკები]], [[გუანახატაბეიები]] და [[სობონეიები]]. მკვიდრი მოსახლეობის წინაპრები [[ევროპელები|ევროპელთა]] გამოჩენამდე რამდენიმე საუკუნით ადრე არიან მიგრირებულები როგორც [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილო]], ისე [[სამხრეთ ამერიკა|სამხრეთ ამერიკის]] კონტინენტიდან.<ref>{{Cite book|title=Art and archaeology of pre-Columbian Cuba|page=22|year=1996|author=Ramón Dacal Moure, Manuel Rivero de la Calle|publisher=University of Pittsburgh Press|isbn=082293955X|url=http://books.google.com/?id=PEE9oipDYksC&pg=PA22}}</ref> ტაინოები კუნძულს უწოდებენ ''კაობანას''.<ref>{{cite web |url=http://www.indio.net/taino/main/language/Tisland.htm |title=Taino Name for the Islands |publisher=Indio.net |date= |accessdate=2010-11-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101030184753/http://indio.net/taino/main/language/Tisland.htm |archivedate=2010-10-30 }}</ref> ადგილობრივი მოსახლეობა მისდევდა [[მესაქონლეობა]]ს, [[მეთევზეობა]]ს, [[მონადირეები და შემგროვებლები|ნადირობას და შემგროვებლობას]].

=== ესპანური კოლონიზაცია ===
[[ფაილი:DiegoVelazquezCuellar.jpg|მინი|მარცხნივ|150px|დიეგო ველასკეს დე კუელიარი, კუბის [[კონკისტადორი]]]]
[[ქრისტეფორე კოლუმბი]] [[1492]]<ref name=Henken2008 /> წლის 12 ოქტომბერს პირველად გადმოვიდა კუნძულზე, რომელსაც შემდგომ ეწოდა [[გუანახანი]], ხოლო შემდგომ ის კუბის ჩრდილო-აღმოსავლეთ სანაპიროზე 27<ref name=Henken2008>{{cite book|author=Ted Henken|title=Cuba: a global studies handbook|url=http://books.google.com/books?id=Mv7anQoCbzgC|year=2008|publisher=ABC-CLIO|isbn=9781851099849|page=[http://books.google.com/books?id=Mv7anQoCbzgC&pg=PT59 30]}} (gives the landing date in Cuba as {{Nowrap|October 27}})</ref> ან 28<ref>{{cite book|author=Cuba Oficina Del Censo|title=Cuba: Population, History and Resources 1907|url=http://books.google.com/books?id=E0iIQ1nxJB4C|year=2009|publisher=BiblioBazaar, LLC|isbn=9781110288182|page=[http://books.google.com/books?id=E0iIQ1nxJB4C&pg=PA28 28]}} (gives the landing date in Cuba as {{Nowrap|October 28}})</ref><ref>These are Julian calendar dates.</ref> ოქტომბერს გადმოვიდა იმ ადგილას, რომელსაც დღეს [[ბარაკოა]] ეწოდება. მან კუნძული ესპანეთის ახალი სამეფოს საკუთრებად გამოაცხადა<ref>{{Cite book|title=Cuba: a new history|url=https://archive.org/details/cubanewhistory0000gott|last=Gott|first=Richard|publisher=Yale University Press|location=New Haven, Conn.|year=2004|page=[https://archive.org/details/cubanewhistory0000gott/page/13 13]|isbn=0300104111}}</ref> და ''Isla Juana'' უწოდა ასტურიის პრინცის [[ხუანი (ასტურიის პრინცი)|ხუანის]] პატივსაცემად.<ref>{{Cite book|first=Alfred J.|last=Andrea| author2 = Overfield, James H.|title=The Human Record|volume=1|chapter=Letter by Christopher Columbus concerning recently discovered islands|publisher=Houghton Mifflin Company|year=2005|page=8|isbn=0618370404}}</ref> [[1511]] წელს [[დიეგო ველასკეს დე კუელიარი]]მ [[ბარაკოა]]ში პირველი ესპანური დასახლება დააარსა. მალევე გაჩნდა სხვა დასახლებებიც, მათ შორის [[ჰავანა]] კუბის მომავალი დედაქალაქი, რომელიც [[1515]] წელს დაფუძნდა. ესპანელებმა ამ პერიოდში დაახლოებით 100 000 ადგილობრივი მოსახლე დაიმონეს, რომელთაც ოქროს საძიებო სამუშაოებისთვის იყენებდნენ. კუნძულის მკვიდრი მოსახლეობის დიდი ნაწილის განადგურება გამოიწვია [[ინფექციური დაავადებები|ინფექციურმა დაავადებებმაც]], რადგან მათ ამ დაავადებების მიმართ ბუნებრივი იმუნიტეტი არ გააჩნდათ.<ref>{{Cite book|title=Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies|last=Diamond|first=Jared M.|publisher=W.W. Norton & Co|location=New York, NY|year=1998|url=http://www.pbs.org/gunsgermssteel/variables/smallpox.html|isbn=0393038912}}</ref> [[1529]] წელს [[წითელა]]მ და [[ყვავილი (დაავადება)|ყვავილმა]] კუბის მოსახლეობის 2/3-ის დაღუპვა გამოიწვია.<ref>{{Cite book
  | first = Joseph Patrick
  | last = Byrne
  | title = Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues: A-M
  | url = http://books.google.com/books?id=5Pvi-ksuKFIC&pg=PA413&dq
  | publisher = ABC-CLIO
  | year = 2008
  | page = 413
  | isbn = 0313341028
  | accessdate = 2011-12-08
  | archiveurl = https://web.archive.org/web/20111026065200/http://books.google.com/books?id=5Pvi-ksuKFIC&pg=PA413&dq#v=onepage&q=&f=false
  | archivedate = 2011-10-26
  }}{{Dead link|date=იანვარი 2023 |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>J. N. Hays (2005). "''[http://books.google.com/books?id=GyE8Qt-kS1kC&pg=PA82&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Epidemics and pandemics: their impacts on human history]''". p.82. ISBN 1-85109-658-2</ref>

კუბა ესპანეთის საკუთრებაში დაახლოებით 400 წელი შედიოდა (1511–1898). მისი ეკონომიკა შედგებოდა ძირითადად [[სოფლის მეურნეობა|სოფლის მეურნეობისა]] და სამთო მოპოვებისგან. კუბიდან ხორციელდებოდა [[შაქარი|შაქრის]], [[ყავა|ყავისა]] და [[თამბაქო]]ს [[ევროპა]]ში ექსპორტი, ხოლო მოგვიანებით [[ჩრდილო ამერიკა]]შიც. მუშახელად გამოიყენებოდა აფრიკიდან ჩამოყვანილი [[მონობა|მონები]].

=== ომი დამოუკიდებლობისთვის ===
[[ფაილი:Carlos Manuel de Cespedes.jpg|მინი|კარლოს მანუელ დე სესპედესი ''სამშობლოს მამა'', მან ესპანეთისგან დამოუკიდებლობა გამოაცხადა 1868 წელს.]]
[[1820]]-იან წლებში, როდესაც [[ესპანეთის იმპერია|ესპანეთის იმპერიის]] ტერიტორიები [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]] აჯანყდნენ და დამოუკიდებელი სახელმწიფოები ჩამოაყალიბეს, კუბა მეფის მიმართ ერთგულებას ინარჩუნებდა. თუმცა, აქაც ხდებოდა დამოუკიდებლობისკენ მოწოდებები, ესპანეთმა კუბას მისცა დევიზი ''La Siempre Fidelísima Isla'' („ყოველთვის ყველაზე ერთგული კუნძული“). ეს ერთგულება გამოწვეული იყო კუბის მოსახლეობის ესპანეთზე სავაჭრო დამოკიდებულებით, ასევე ისინი იღბდნენ დაცვას [[მეკობრეობა|მეკობრეობისა]] და [[მონების აჯანყება|მონების აჯანყებისგან]].

==== ათწლიანი ომი ====
{{მთავარი|ათწლიანი ომი}}
[[1868]] წლის აჯანყების მოტივი, რომელსაც [[კარლოს მანუელ დე სესპედესი]] ხელმძღვანელობდა, იყო ესპანეთისგან დამოუკიდებლობა. სესპედესი — [[შაქრის ლერწამი|შაქრის]] პლანტაციის მფლობელი, კუბის დამოუკიდებლობისთვის საბრძოლველად მონებს ათავისუფლებდა. 1868 წლის 27 დეკემბერს მან გამოსცა განკარგულება მონობის გაუქმებაზე ყველასთვის, ვინც სამხედრო სამსახურში შევიდოდა.<ref name="ChomskyCarrSmorkaloff2003pp115-117">{{Harvnb|Chomsky|Carr|Smorkaloff|2003|pp=[http://books.google.com/books?id=Sr2hQkCIihMC&pg=PA115 115–117]}}</ref> 1868 წლის აჯანყება გადაიზარდა კონფლიქტში, რომელიც ცნობილია როგორც [[ათწლიანი ომი]]. [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა]] არ აღიარა კუბის ახალი მთავრობა, ასევე მოიქცა ლათინური და ევროპული ბევრი ქვეყანაც.<ref>{{cite web|url=http://www.cubagenweb.org/mil/e-war-hist.htm|title=Historia de las Guerras de Liberación de Cuba}}</ref> ომი [[1878]] წელს ხანხონის პაქტით დასრულდა, რითიც კუბამ ფართო ავტონომია მიიღო. [[1879]]–[[1880]] წლებში, კუბელმა პატრიოტმა [[კალიქსტო გარსია]]მ აწარმოა წარუმატებელი, მეორე ომი დამოუკიდებლობისთვის, რომელიც ცნობილია როგორც [[პატარა ომი (კუბა)|მცირე ომი]].<ref>{{cite web|url=http://www.historyofcuba.com/history/funfacts/lilwar.htm|title=The Little War (La Guerra Chiquita)|accessdate=2011-12-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170815055924/http://www.historyofcuba.com/history/funfacts/lilwar.htm|archivedate=2017-08-15}}</ref>

==== ომებს შორის პერიოდი ====
კუბაში განვითარებული [[შაქრის ლერწამი|შაქრის]] მრეწველობა მეცხრამეტე საუკუნის ბოლომდე იყენებდა [[მონათმფლობელობა|მონების შრომას]]. [[1868]] წელს კუბა აწარმოებდა 720 250 ტონა შაქარს, რაც უფრო მეტი იყო, ვიდრე იმდროინდელი შაქრის ბაზრის 40 პროცენტი. კუბაში მონობის გაუქმებს პროცესი მეცხრამეტე საუკუნის ბოლო მესამედში დაიწყო და [[1880]]-იან წლებში დასრულდა.<ref>{{cite book|author=Rebecca Jarvis Scott|title=Slave emancipation in Cuba: the transition to free labor, 1860–1899|url=http://books.google.com/books?id=-mMBmhYxg8sC|year=2000|publisher=University of Pittsburgh Pre|isbn=9780822957355|page=[http://books.google.com/books?id=–mMBmhYxg8sC pg=PA3 3]}}</ref><ref name="ChomskyCarrSmorkaloff2003pp37-38">{{cite book|last1=Chomsky|first1=Aviva|last2=Carr|first2=Barry|last3=Smorkaloff|first3=Pamela María|title=The Cuba reader: history, culture, politics|url=http://books.google.com/books?id=Sr2hQkCIihMC|year=2003|publisher=Duke University Press|isbn=9780822331971|pages=[http://books.google.com/books?id=Sr2hQkCIihMC&pg=PA37 37–38]|ref=harv}}</ref>

==== 1895 წლის ომი ====
[[ფაილი:MartiJohnManuel K TRestauration.jpg|მინი|ხოსე მარტი]]
გადასახლებაში მყოფმა დისიდენტმა — [[ხოსე მარტი]]მ 1892 წელს [[ნიუ-იორკი (შტატი)|ნიუ-იორკში]] ჩამოაყალიბა კუბის რევოლუციური პარტია. ამ პარტიის მიზანი იყო კუბის ესპანეთისგან დამოუკიდებლობის მიღწევა.<ref name=sandler>{{Cite book|title=Ground warfare: an international encyclopedia|volume=Part 25, Volume 1|page=549|year=2002|editor=Stanley Sandler|publisher=ABC-CLIO|isbn=1576073440|url=http://books.google.com/?id=L_xxOM85bD8C&pg=PP1|accessdate=2009-09-06}}</ref> [[1895]] წლის იანვარში მარტიმ [[მაქსიმო გომესი]]ს მხარდასაჭერად, [[მონტე-კრისტი (დომინიკელთა რესპუბლიკა)|მონტე-კრისტსა]] და [[სანტო-დომინგო]]ში იმოგზაურა.<ref name=sandler/> მარტიმ თავისი პოლიტიკური შეხედულებები ''[[მონტე-კრისტის მანიფესტი|მონტე-კრისტის მანიფესტში]]'' ჩამოაყალიბა.<ref name=arias>{{Cite book|title=Spanish-americans: Lives And Faces|page=171|author=David Arias|url=http://books.google.com/?id=7AlqghmzQVUC&pg=PA171|year=2005|isbn=141204717X|publisher=Trafford Publishing|location=Victoria, BC, Canada|accessdate=2009-09-06}}</ref> კუბაში ესპანული არმიის წინააღმდეგ ომი 1895 წლის 24 თებერვალს დაიწყო, თუმცა მარტიმ კუბაში ჩასვლა 11 აპრილამდე ვერ შეძლო.<ref name=sandler/> 19 მაისს [[დოს-რიოსი]]ს ბრძოლაში მარტი დაიღუპა.<ref name=sandler/> ამან ის კუბის ეროვნულ გმირად აქცია.<ref name=arias/>

დაახლოებით 200 000-იანი ესპანური არმია ბევრით აჭარბებდა აჯანყებულების ძალებს, რომლებიც ძირითადად [[პარტიზანული ომი|პარტიზანულ ომსა]] და [[საბოტაჟი|საბოტაჟს]] მიმართავდნენ. კუბის სამხედრო ხელმძღვანელმა [[ვალერიანო ვეილერი|ვალერიანო ვეილერმა]] აჯანყებულების წინააღმდეგ საბრძოლველად დაიწყო სოფლის მოსახლეობის „გამაგრებულ სოფლებში“ შეგროვება რასაც თვითონ ''reconcentrados''-ს უწოდებდა. დღეისთვის ეს მოიაზრება როგორც მეოცე საუკუნის [[საკონცენტრაციო ბანაკი|საკონცეტრაციო ბანაკების]] პროტოტიპი.<ref>{{Cite book|title=Of Planting and Planning: The Making of British Colonial Cities|publisher=Chapman and Hall|author=Robert K. Home|year=1997|isbn=0419202307|page=195|url=http://books.google.com/?id=1ovC4TylXNkC&pg=PA195|accessdate=2009-09-06}}</ref> ამ ბანაკებში დაახლოებით 200 000-დან 400 000-მდე სამოქალაქო პირი დაიღუპა.

==== ესპანეთ-ამერიკის ომი ====
{{Main|ესპანეთ-ამერიკის ომი}}

===== USS Maine =====
[[ფაილი:USS Maine entering Havana harbor HD-SN-99-01929.JPEG|მინი|USS Maine (ACR-1)-ის ჰავანას ნავსადგურში შესვლა, 1898 წლის 25 იანვარი.]]
[[1898]] წლის 25 იანვარს, კუნძულზე მცხოვრები დაახლოებით 8000 ამერიკელის კუთვნილი საბრძოლო ხომალდი [[USS Maine (ACR-1)]] ჰავანაში შევიდა, თუმცა ეს ესპანელებმა აღიქვეს როგორც მუქარა. 15 თებერვალს დილით ''Maine'' აფეთქდა, რასაც ეკიპაჟის 252 წევრი ემსხვერპლა, ხოლო ეკიპაჟის დანარჩენი 8 წევრი მიღებული ჭრილობებით ჰოსპიტალში დაიღუპა.<ref name=morison>{{Cite book|title=The American Battleship|url=http://books.google.com/?id=SYurkGIlgLMC&pg=PA18|page=18|first=Samuel Loring|last=Morison| author2 = Morison, Samuel Eliot; Polmar, Norman Polmar|year=2003|location=St. Paul, Minn.|publisher=MBI Publishing Company|isbn=0760309892|accessdate=2009-09-15}}</ref> ინციდენტის გამოსაძიებად შეიქმნა [[საგამოძიებო სამხედრო-საზღვაო კომისია]], რომელსაც [[უილიამ ტ. სამპსონი]] ხელმძღვანელობდა. 1898 წლის 21 მარტს, გამოძიების შემდეგ კომისიამ დადო დასკვნა, სადაც ნათქვამი იყო, რომ: „გემის განადგურება გამოიწვია ორმა აფეთქებამ, რომლებიც მის კორპუსს გარეთ მოხდა და შეიძლებოდა მხოლოდ ნაღმები ყოფილიყო.“<ref name=morison/>

ეს ფაქტი დღემდე კამათის საგანია, ასევე ადმირალ [[ჯორჯ ხაიმან რიკოვერი]]ს მიერ [[1976]] წელს ჩატარებული გამოძიებით დგინდება რომ აფეთქება უფრო შიგნით მომხდარს ჰგავს, ვიდრე გარეთ. რიკოვერი თვლის, რომ აფეთქება გამოიწვია გადახურებული [[ნახშირი (წიაღისეული)|ნახშირის]] აალებამ, რომელიც [[შავი დენთი]]ს მახლობლად მდებარეობდა.<ref>{{Cite book|title=How the Battleship Maine Was Destroyed|first=Hyman George|last=Rickover|publisher=Naval Institute Press|location=Annapolis, Md.|year=1994|isbn=1557507171}}</ref><ref>{{Cite book|title=Sea Power: a Naval History|first=Elmer Belmont|last=Potter| author2 = Fredland, Roger; Adams, Henry Hitch|url=http://books.google.com/?id=zql2rWh6QAsC&pg=PA176|page=176|publisher=United States Naval Institute|location=Annapolis, Md.|year=1981|isbn=0870216074|accessdate=2009-09-15}}</ref> 1898 წელს კომისიამ ვერ შეძლო აფეთქებაზე პასუხისმგებელის დადგენა, თუმცა იმ დროინდელ ამერიკულ გამოცემებში დომინირებდა აზრი, რომ ეს აფეთქება ესპანელების მოწყობილი იყო.<ref name=morison/> [[აშშ-ის კონგრესი|აშშ-ის კონგრესმა]] მიიღი ინტერვენციის რეზოლუცია, რომელიც პრეზიდენტმა [[უილიამ მაკ-კინლი]]მ შეასრულა.<ref>{{Cite book|title=Documentary Source Book of American History, 1606–1898|page=597|last=Macdonald|first=William|publisher=Macmillan Co|location=New York, NY|year=1908|url=http://books.google.com/?id=zaUmd7uAuFsC&pg=PA597|accessdate=2009-09-14|isbn=9781406763454}}</ref> ამერიკამ და ესპანეთმა ომი ერთმანეთს აპრილში გამოუცხადეს.

=== მეოცე საუკუნის პირველი ნახევარი ===
ესპანეთ-ამერიკის ომის შემდეგ ხელი მოეწერა [[პარიზის შეთანხმება (1898)|პარიზის შეთანხმებას]], რომლის მიხედვითაც ესპანეთმა ამერიკას 20 მილიონ დოლარად [[ფილიპინები]], [[გუამი]] და [[პუერტო-რიკო]] დაუთმო.<ref>{{cite web|url=http://avalon.law.yale.edu/19th_century/sp1898.asp|title=Treaty of Peace Between the United States and Spain|date=December 10, 1898|work=The Avalon Project|publisher=Yale Law School}}</ref> იგივე შეთანხმების საფუძველზე ესპანეთს აღარ ჰქონდა პრეტენზიები კუბის დამოუკიდებლობის მიმართ. კუბამ ამერიკისგან ფორმალური დამოუკიდებლობა [[1902]] წლის 20 მაისს მიიღო. კუბის ახალი კონსტიტუციით ამერიკას უფლება ჰქონდა მის შიდა საქმეებში ჩრეულიყო და გაეწია მისი ფინანსური და საგარეო ურთიერთობათა კონტროლი. ამერიკას [[გუანტანამოს უბე|გუანტანამოს უბის]] სამხედრო ბაზა იჯარით გადაეცა.

საკამათო არჩევნებში გამარჯვებულ პირველ პრეზიდენტს, [[ტომას ესტრადა პალმა]]ს დამოუკიდებლობის ომის ვეტერანები დაუპირისპირდნენ, რომლებმაც სამთავრობო ჯარები დაამარცხეს.<ref>{{Cite book|title=Corruption in Cuba: Castro and Beyond|page=63|first=Sergio|last=Diaz-Briquets| author2 = Jorge F Pérez-López|publisher=University of Texas Press|location=Austin|year=2006|isbn=0292713215|url=http://books.google.com/?id=Fiquofr8LSoC&pg=PA63|accessdate=2009-09-06}}</ref> შედეგად ამერიკელებმა მოახდინეს ინტერვენცია კუბაში და [[ჩარლზ ედვარდ მაგუნი]] სამი წლით მმართველად დანიშნეს. ისტორიკოსები მაგუნის მართველობას კორუფციის აყვავების პერიოდად აფასებენ.<ref>{{Cite book|last=Thomas|first=Hugh|title=Cuba: the Pursuit of Freedom|url=https://archive.org/details/cubapursuitoffre0000unse|date=March 1971|publisher=Harper & Row|location=New York|isbn=0060142596|pages=[https://archive.org/details/cubapursuitoffre0000unse/page/283 283]–287}}</ref> კუბაში თვითმმართველობა აღდგა, როდესაც [[1908]] წელს აირჩიეს პრეზიდენტი [[ხოსე მიგელ გომესი]], თუმცა ამერიკა ისევ აგრძელებდა კუბის საქმეებში ჩარევას. [[1912]] წელს [[Partido Independiente de Color]]-მა (კუბელი ფერადკანიანთა პარტია) უშედეგოდ სცადა ჩამოეყალიბებინა დამოუკიდებელი შავი სახელმწიფო ორიენტეს პროვინციაში,<ref>{{Cite book|title=The War of 1898, and U.S. interventions, 1898–1934: an encyclopedia|editor=Benjamin Beede|page=134|year=1994|publisher=Garland|location=New York|isbn=0824056248|url=http://books.google.com/?id=48g116X9IIwC&pg=PA134|accessdate=2009-09-06}}</ref> რაც გენერალმა მონტეაგუდომ სისხლში ჩაახშო.
[[ფაილი:cuba yank tank.jpg|მინი|კუბის რევოლუციამდელი ამერიკული მანქანა - ''yank tank'' და ეგრეთ წოდებული - ''casa particular'' კერძო სახლი.]]
[[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დროს კუბამ ბრიტანეთში განახორციელა დიდი რაოდენობით [[შაქრის ლერწამი|შაქრის]] ექსპორტი. მას [[წყალქვეშა ნავი|წყალქვეშა ნავებისგან]] თავდასხმის დასაცავად შაქარი [[შვედეთი|შვედეთში]] მიჰქონდა. [[მარიო გარსია მენოკალი]]ს მთავრობამ გერმანიას ომი მალევე გამოუცხადა, მას შემდეგ რაც ეს ამერიკამ გააკეთა.

[[რამონ გრაუ]]მ [[1940]] წელს [[ფულხენსიო ბატისტა|ბატისტასთან]] დამარცხების შემდეგ [[1944]] წელს არჩევნებში გაიმარჯვა. მისმა პარტიამ 1948 წელსაც მოახერხა გამარჯვება, როდესაც მისი კანდიდატი [[კარლოს პრიო სოკარასი]] გახდა პრეზიდენტი, ის იყო ბოლო თავისუფალ არჩევნებში გამარჯვებული კანდიდატი. ამ პარტიის მმართველობის პერიოდში ქვეყანაში შემოვიდა ბევრი ინვესტიცია, შეიქმნა საშუალო კლასი და გაღრმავდა განსხვავება მდიდარ და ღარიბ კლასს შორის.<ref>{{cite book|title=Cuba's Agricultural Sector|url=http://edis.ifas.ufl.edu/pdffiles/FE/FE48000.pdf|chapter=Cuban Agriculture Before 1959: The Social Situation|author=José Alvarez|publisher=University Press of Florida|year=2004|isbn=0813027543|accessdate=2008-01-08}}</ref>
[[1952]] წლის არჩევნებში სამი კანდიდატი დაუპირისპირდა ერთმანეთს. თუმცა ბატისტამ 10 მარტს [[ნაციონალიზმი|ნაციონალისტების]] დახმარებით გადატრიალების მოწყობა მოახერხა, რის შედეგადაც ის 2 წლით გახდა დროებითი პრეზიდენტი. ბატისტა [[1954]] წელს დათანხმდა არჩევნების ჩატარებას, თუმცა არჩევნები წინასწარ გაყალბებული იყო. [[1956]] წელს სამხედრო ოფიცრების მიერ იყო მცდელობა რეჟიმის გადატრიალებით დასრულებისა, თუმცა ეს მცდელობა უშედეგო აღმოჩნდა.

კუბას ჰქონდა [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]] ყველაზე მაღალი მოხმარების მაჩვენებელი ისეთ ფუფუნების საგნებზე, როგორიც იმ დროს იყო: მანქანები, ტელეფონები და რადიოები, თუმცა, ეს ნაწილდებოდა მხოლოდ მოსახლეობის მცირე ნაწილზე და უცხოელებზე.<ref name=lewis>{{Cite book|title=Authoritarian Regimes in Latin America|url=http://books.google.com/?id=LAvw-YXm4TsC&pg=PA186|author=Paul H. Lewis|page=186|publisher=Rowman & Littlefield|location=Oxford, UK|isbn=0742537390|accessdate=2009-09-14|year=2006}}</ref> 1958 წლისთვის კუბა ლათინური ამერიკის კვალობაზე საკმაოდ განვითარებულ ქვეყანას წარმოადგენდა.<ref name=asce>{{Cite journal|title=Renaissance and decay: A comparison of socioeconomic indicators in pre-Castro and current-day Cuba|first=Kirby|last=Smith| author2 = Llorens, Hugo|url=http://lanic.utexas.edu/la/ca/cuba/asce/cuba8/30smith.pdf|journal=Cuba in Transition|volume=8|publisher=Association for the Study of the Cuban Economy, University of Texas at Austin|location=Miami, Florida|date=6–{{Nowrap|8 August}} 1998|accessdate=2009-09-14|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090713105818/http://lanic.utexas.edu/la/ca/cuba/asce/cuba8/30smith.pdf|archivedate=2009-07-13}}</ref> კუბა უფრო მეტ ემიგრანტს იზიდავდა ევროპიდან ვიდრე ამერიკა. თუმცა, ამავე დროს, მას ჰქონდა უმუშევრობის მაღალი მაჩვენებელი.

=== რევოლუცია ===
{{მთავარი|კუბის რევოლუცია|ერნესტო ჩე გევარა}}
[[ფაილი:Bundesarchiv Bild 183-L0614-040, Berlin, Fidel Castro an der Grenze.jpg|მინი|ფიდელ კასტრო და [[აღმოსავლეთ გერმანია|აღმოსავლეთ გერმანიის]] [[პოლიტბიურო]]ს წევრები 1972 წელს]]
[[1956]] წლის 2 დეკემბერს კუბის სანაპიროს იახტა [[გრანმა (იახტა)|გრანმათი]] 82 ადამიანი მიადგა. მათ ლიდერს, [[ფიდელ კასტრო]]ს [[სიერა-მაესტრა]]ში შეიარაღებული წინააღმდეგობის ჩამოყალიბება ჰქონდა განზრახული. [[ბატისტა, ფულხენსიო|ბატისტას]] რეჟიმს კასტოს წინააღმდეგ ომში ამერიკის მიერ [[1958]] წლის 14 მარტს დაწესებული [[იარაღის ემბარგო]]ც უშლიდა ხელს. 1958 წლის ბოლოს აჯანებულები გამოვიდნენ სიერა-მაესტრას მთებიდან და დაიწყეს გენერალური აჯანყებისთვის მზადება. აჯანყებულების მიერ [[სანტა-კლარა (კუბა)|სანტა-კლარას]] აღების შემდეგ, [[1959]] წლის 1 იანვარს ბატისტამ დატოვა ჰავანა და [[პორტუგალია]]ში გაიქცა, საიდანაც ის აჯანყებულებთან ძალაუფლების სიმბოლურ გადაცემაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდა.

კასტროს ძალები ქალაქში 1959 წლის 8 იანვარს შევიდნენ. მალევე [[მანუელ ურუტია ლიეო]] გახდა პრეზიდენტი, თუცა მას კასტროს მოძრაობა — [[26 ივლისის მოძრაობა]]სთან დაპირისპირების გამო ამ პოსტზე უარის თქმა მოუწია. ის შეცვალა [[ოსვალდო დორტიკოს ტორადო]]მ, რომელიც პოსტს [[1976]] წლამდე ინარჩუნებდა. კასტრო 1959 წლის თებერვალში [[კუბის პრემიერ-მინისტრების სია|პრემიერ-მინისტრი]] გახდა, სადაც მან [[ხოსე მირო კარდონა]] შეცვალა.

== ადამიანის უფლებები ==
[[ფაილი:02.Trinidad (59).JPG|მინი|[[ტრინიდადი (კუბა)|ტრინიდადი]], [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|მსოფლიო მემკვიდრეობის]] ძეგლი 1988 წლიდან.]]
კუბის მთავრობას ხშირად ადანაშაულებენ [[ადამიანის უფლებები]]ს დარღვევის ისეთ ფაქტებზე როგორიცაა: [[წამება]], უკანონო პატიმრობა, უსამართლო სასამართლო.<ref>{{cite web|date=, 1967{{Nowrap|April 7}}|url=http://www.cidh.org/countryrep/Cuba67sp/indice.htm|title=Information about human rights in Cuba|publisher=Comision Interamericana de Derechos Humanos|language=español|accessdate=2006-07-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060614143826/http://www.cidh.org/countryrep/Cuba67sp/indice.htm|archivedate=2006-06-14}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2886.htm |title=Cuba |author=Bureau of Public Affairs |publisher=United States Department of State |date=25 March 2010 |accessdate=1 April 2011}}</ref> [[ჰუმან რაითს ვოჩი]] აცხადებს, რომ მთავრობა ებრძვის განსხვავებულ აზრს და მუდმივად ირღვევა ისეთი უფლებები როგორიცაა: აზრის თავისუფალი გამოხატვა, გაერთიანებების შექმნა, შეკრებების მოწყობა, პირადი ინფორმაციის დაცვა და გადაადგილების თავისუფლება.<ref name=hrw2006>{{cite web|url=http://hrw.org/english/docs/2006/01/18/cuba12207.htm|title=Cuba|publisher=Human Rights Watch|year=2006|archiveurl=https://archive.today/20120524192224/http://www.hrw.org/legacy/english/docs/2006/01/18/cuba12207.htm|archivedate=2012-05-24|accessdate=2011-12-20}}</ref>

[[2008]] წლის მონაცემებით, (სხვადასხვა [[არასამთავრობო ორგანიზაცია|არასამთავრობო ორგანიზაციების]] მიხედვით, მათ შორის ჰუმან რაითს ვოჩისაც<ref>{{cite web|url=http://cpj.org/reports/2008/12/cpjs-2008-prison-census-online-and-in-jail.php|title=CPJ's 2008 prison census: Online and in jail|publisher=Committee to Protect Journalists}}</ref><ref>{{cite book |title=World Report 2008: Events of 2007 |url=https://archive.org/details/worldreport2008e0000unse |publisher=Seven Stories Press |year=2008 |isbn=9781583227749 |author=[[ჰუმან რაითს ვოჩი]] |page=[https://archive.org/details/worldreport2008e0000unse/page/207 207]}}</ref>) [[შავი გაზაფხული (კუბა)|სასჯელმისჯილი ჟურნალისტების]] რაოდენობით კუბა მსოფლიოში [[ჩინეთი]]ს შემდეგ მეორეა. საკუთრების შეზღუდვის გამო კუბაში კომპიუტერის ფლობის მაჩვენებელი მსოფლიო მასშტაბით ყველაზე დაბალია.<ref name=rsf>{{cite web|url=http://arabia.reporters-sans-frontieres.org/article.php3?id_article=10611|title=Internet in Cuba|publisher=Reporters Without Borders}}</ref> ინტერნეტის ხმარების უფლება მხოლოდ შეზღუდულ ადგილებშია და ისიც კონტროლირდება.<ref name=rsf /><ref name=online>{{cite web|url=http://www.rsf.org/IMG/pdf/rapport_gb_md_1.pdf|title=Going online in Cuba: Internet under surveillance|publisher=Reporters Without Borders|year=2006|accessdate=2011-12-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090303221407/http://www.rsf.org/IMG/pdf/rapport_gb_md_1.pdf|archivedate=2009-03-03}}</ref>

მთავრობის ოფიციალური ნებართვის გარეშე კუბელებს არ აქვთ ქვეყნის დატოვების ან დაბრუნების უფლება.<ref name=hrw2006/>

== ეკონომიკა ==
[[ფაილი:Tobacco field cuba1.jpg|მინი|[[თამბაქო]]ს პლანტაცია [[პინარ-დელ-რიო]]ში]]
კუბა ერთგულობს [[სოციალიზმი]]ს პრინციპებს, მისი სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი [[გეგმიური ეკონომიკა|გეგმიური ეკონომიკის]] მართვისას. წარმოების უმეტესობის მესაკუთრე და მმართველი არის მთავრობა, მუშახელის უმეტესობა დასაქმებულია სახელმწიფოს მიერ. [[2006]] წლიდან კერძო სექტორის როლი შედარებით გაიზარდა. სახელმწიფო სექტორში დასაქმებულია 78 % ხოლო კერძო სექტორში 22 %, რაც დიდად განსხვავდება [[1981]] წლის მონაცემთან, როდესაც სახელმწიფო ასაქმებდა მუშახელის 91,8 %-ს და კეძო სექტორი მხოლოდ 8,2 %-ს. სახელმწიფოში ინვესტირება აკრძალულია და მოითხოვს მთავრობის ნებართვას. ფასების უმეტესობას აწესებს სახელმწიფო. ნებისმიერი ფირმა, რომელსაც სურს დაიქირავოს მუშახელი, უნდა გადაუხადოს მთავრობას.<ref>{{cite web|url=http://www.hrw.org/legacy/reports/1999/cuba/Cuba996-01.htm#P392_35421|title=Cuba's repressive machinery: Summary and recommendations|publisher=Human Rights Watch|year=1999}}</ref> კუბელებს არ შეუძლიათ სამსახურის შეცვლა მთავრობის ნებართვის გარეშე. [[2005]] წლის ბოლოს საშუალო ხელფასი თვეში იყო 334 პესო (დაახლოებით 16,70 USD), ხოლო პენსია დაახლოებით 9 დოლარის ეკვივალენტი.

კუბას მჭიდრო სავაჭრო კავშირი ჰქონდა [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირთან]]. ის საბჭოთა კავშირისგან ასევე იღებდა სუბსიდიებს და დახმარებებს (მაგალითად ნავთობის სახით<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=yjCDjmIpGoU The power of community]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.powerofcommunity.org/ |title=The official site of the documentum film called The power of community |accessdate=2011-12-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110310155640/http://www.powerofcommunity.org/ |archivedate=2011-03-10 }}</ref>). საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ კუბის ეკონომიკა ღრმა კრიზისში აღმოჩნდა, რომელსაც ''სპეციალური პერიოდი'' უწოდეს. [[1992]] წელს ამერიკამ იმ იმედით, რომ იქ [[აღმოსავლეთ ევროპა|აღმოსავლეთ ევროპის]] მსგავსად დაიწყებოდა დემოკრატიული ცვლილებები, მოხსნა სავაჭრო [[ემბარგო]].

კუბამაც სხვა კომუნისტური ან პოსტ-კომუნისტური ქვეყნების მსგავსად, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ მოახდინა ბაზრის ნაწილობრივი განთავისუფლება, დაუშვეს თვითდასაქმება მომსახურების და წვრილი მრეწველობის დარგებში, [[ამერიკული დოლარი]]ს გამოყენება ბიზნესის წარმოებისას და დაიწყეს [[ტურიზმი კუბაში|ტურიზმის]] განვითარების ხელშეწყობა.

2005 წელს კუბამ განახორციელა 2,4 მილიარდი [[ამერიკული დოლარი]]ს ღირებულების პროდუქტის ექსპორტი, რა მაჩვენებლითაც ის იყო 114-ე 226 ქვეყანას შორის, ხოლო იმპორტის მოცულობამ შეადგინა 6,9 მილიარდი ამერიკული დოლარი რაც 226 ქვეყანას შორის 87-ე მონაცემს შეადგენდა.<ref>{{cite web|date=, 2006{{Nowrap|June 29}}|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2078rank.html|title=Rank Order Exports|work=The World Factbook|publisher=CIA|accessdate=2006-07-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190427111612/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2078rank.html|archivedate=2019-04-27}}</ref> [[2007]] წლის მონაცემებით, მისი ძირითადი ექსპორტიორი პარტნიორები არიან [[ჩინეთი]] 27,5%-ით, [[კანადა]] 26,9%-ით, [[ნიდერლანდები]] 11,1%-ით, [[ესპანეთი]] 4,7%-ით.<ref name=factbook>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cu.html|title=Cuba|work=The World Factbook|publisher=CIA|accessdate=2009-04-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160210152814/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cu.html|archivedate=2016-02-10}}</ref> მისი ძირითადი საექსპორტო საქონელია: [[შაქრის ლერწამი|შაქარი]], [[ნიკელი]], [[თამბაქო]], [[ციტრუსები]] და [[ყავა]].<ref name=factbook/> იმპორტს შეადგენს: საკვები, საწვავი, ტანსაცმელი და მანქანები. კუბის მიმდინარე დავალიანება შეადგენს დაახლოებით 13 მილიარდ ამერიკულ დოლარს,<ref>{{cite web|last=Calzon|first=Frank|date=13 March 2005|url=http://www.cubacenter.org/media/calzon/cuba_makes_poor_trade.html|title=Cuba makes poor trade partner for Louisiana|publisher=Center for a Free Cuba|accessdate=2009-09-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080513073046/http://www.cubacenter.org/media/calzon/cuba_makes_poor_trade.html|archivedate=2008-05-13}}</ref> რაც [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს დაახლოებით 38%-ს შეადგენს.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2001rank.html|title=Rank Order — GDP (purchasing power parity)|publisher=CIA Fact Book|accessdate=2006-07-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110604195034/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2001rank.html|archivedate=2011-06-04}}</ref>

== ტერიტორიული მოწყობა ==
კუბა დაყოფილია 15 [[კუბის პროვინციები|პროვინციად]] და ერთ სპეციალურ მუნიციპალიტეტად (კუნძული [[ხუვენტუდი]]):
{| class="background:transparent"
| style="padding-right:1em;"|
<ol>
<li>[[პინარ-დელ-რიოს პროვინცია]]</li>
<li>[[არტემისის პროვინცია]]</li>
<li>[[ჰავანა]]</li>
<li>[[მაიაბეკეს პროვინცია]]</li>
<li>[[მატანსასის პროვინცია]]</li>
<li>[[სიენფუეგოსის პროვინცია]]</li>
<li>[[ვილია-კლარას პროვინცია]]</li>
<li>[[სანქტი-სპირიტუსის პროვინცია]]</li>
| </ol>
<ol start="9">
<li>[[სიეგო-დე-ავილის პროვინცია]]</li>
<li>[[კამაგუეის პროვინცია]]</li>
<li>[[ლას-ტუნასის პროვინცია]]</li>
<li>[[გრანმის პროვინცია]]</li>
<li>[[ოლგინის პროვინცია]]</li>
<li>[[სანტიაგო-დე-კუბის პროვინცია]]</li>
<li>[[გუანტანამოს პროვინცია]]</li>
<li>[[ხუვენტუდი]]</li>
</ol>
| [[ფაილი:CubaSubdivisions.png|400px]]
|}

== ჯარი ==
კუბა სამხედრო საჭიროებებისთვის ხარჯავს [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს 9–13%-ს. მას ჰყავს მთელ [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკაში]] სიდიდით მეორე არმია, რომელიც მხოლოდ [[ბრაზილია]]ს ჩამოუვარდება. [[1975]] წლიდან გვიან [[1980]]-იანებამდე კუბას მისი შეიარაღებული ძალების გაძლიერებაში [[საბჭოთა კავშირი]] ეხმარებოდა. [[1994]]-[[2003]] წლებში საბჭოთა კავშირის სუბსიდიების დაკარგვის გამო კუბამ მისი სამხედრო ძალების რაოდენობა 235 000-დან 60 000-მდე შეამცირა.

== გეოგრაფია ==
{{Main|კუბის გეოგრაფია}}
[[ფაილი:Alejandro de Humboldt National Park.jpg|მინი|[[ალექსანდერ ჰუმბოლდტის ეროვნული პარკი]] აღმოსავლეთ კუბაში]]
კუბა არის კუნძულოვანი [[არქიპელაგი]], რომელიც მდებარეობს [[კარიბის ზღვა]]ში [[მექსიკის ყურე|მექსიკის ყურისა]] და [[ატლანტიკის ოკეანე|ატლანტის ოკეანის]] საზღვარზე. ის მდებარეობს 19-24 [[განედი|განედებსა]] და 75-85 [[გრძედი|გრძედებს]] შორის. მისგან ჩრდილო-აღმოსავლეთით მდებარეობს [[ამერიკის შეერთებული შტატები]], ჩრდილოეთით [[ბაჰამის კუნძულები]], აღმოსავლეთით [[ჰაიტი]], სამხრეთით [[იამაიკა]] და [[კაიმანის კუნძულები]], ხოლო დასავლეთით [[მექსიკა]]. მთავარი კუნძულია კუბა, რომელიც გარშემორტყმულია მცირე კუნძულების ოთხი ჯგუფით: ჩრდილო-დასავლეთის სანაპიროსთან [[კოლორადოსის არქიპელაგი]], ჩრდილოეთით ცენტრალურ სანაპიროსთან [[საბანა-კამაგუეის არქიპელაგი]], სამხრეთით ცენტრალურ სანაპიროსთან [[ხარდინეს-დე-ლა-რეინა]] და სამხრეთ-დასავლეთ სანაპიროსთან [[კანარეოსის არქიპელაგი]].

მთავარი კუნძულის სიგრძეა 1199 კილომეტრი, ფართობი — 105 006 კმ² და წარმოადგენს [[კარიბები|კარიბებში]] ყველაზე დიდ, ხოლო მსოფლიო მასშტაბით ფართობის მიხედვით [[კუნძულების სია ფართობის მიხედვით|მე-16 კუნძულს]]. უმაღლესი წერტილია [[ტურკინო]] (1975 მ), რომელიც [[სიერა-მაესტრა]]ს ქედზე მდებარეობს. სიდიდით მეორე კუნძულია [[ხუვენტუდი]] (3056 კმ²), რომელიც [[კანარეოსის არქიპელაგი|კანარეოსის არქიპელაგში]] შედის. კუბის მთლიანი ფართობი შეადგენს 110 860 კმ²-ს.

=== კლიმატი ===
[[ფაილი:Cayol3.jpg|მინი|[[კაიო-ლარგო-დელ-სური]]ს პლაჟი]]
ადგილობრივი [[კლიმატი]] ტროპიკულია, შედარებით მშრალი პერიოდი არის ნოემბრიდან აპრილამდე, ხოლო წვიმების სეზონი მაისიდან ოქტომბრამდე. საშუალო ტემპერატურა მერყეობს იანვარში 21&nbsp;°C (69,8&nbsp;°F)-დან ივლისში 27&nbsp;°C (80,6&nbsp;°F)-მდე. სექტემბერი და ოქტომბერი [[ტროპიკული ციკლონი|ტროპიკული ციკლონების]] პერიოდია.

=== რესურსები ===
ყველაზე მნიშვნელოვანი [[სასარგებლო წიაღისეული|წიაღისეული]] არის [[ნიკელი]], რომლის მარაგის მხრივ, კუბა მსოფლიოში მეორე ადგილზეა [[რუსეთი]]ს შემდეგ.<ref name=torres>{{cite web|url=http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/1997/9509097.pdf|title=The Mineral Industry of Cuba|author=Ivette E. Torres|year=1997|publisher=U.S. Geological Survey|accessdate=2009-09-06}}</ref>. [[კანადა|კანადური]] კომპანია ''[[Sherritt International]]'' ახორციელებს ნიკელის მოპოვებას [[მოა (კუბა)|მოას მუნიციპალიტეტში]]. კუბა არის გამდიდრებული [[კობალტი (ელემენტი)|კობალტის]] მსოფლიოში მეხუთე უდიდესი მწარმოებელი. უკანასკნელმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ჩრდილოეთ კუბის აუზში შესაძლებელია 4,6 - 9,3 მილიარდი [[ბარელი]] [[ნავთობი]]ს მოპოვება. [[2006]] წლიდან კუბამ ამ ტერიტორიაზე დაიწყო საცდელი ბურღვითი სამუშაოების ჩატარება.<ref>{{Cite news|url=http://www.guardian.co.uk/comment/story/0,,1936186,00.html|author=Wayne S. Smith|title=After 46 years of failure, we must change course on Cuba|publisher=Guardian News and Media|date=1 November 2006|accessdate=2009-09-06 | location=London}}</ref>

== დემოგრაფია ==
{{Main|კუბელები}}
{| class="wikitable infobox plainrowheaders" style="margin-right: 0; margin-left: 1em;"
|+ style="font-size: 115%;" | კუბის ოფიციალური სტატისტიკა 1899-2002 წწ.<ref name="census">{{cite web|url=http://www.cubagob.cu/otras_info/censo/tablas_html/ii_3.htm|title=Census of population and homes|publisher=Government of Cuba|date=16 September 2002|language=Spanish|accessdate=2009-09-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110414135412/http://www.cubagob.cu/otras_info/censo/tablas_html/ii_3.htm|archivedate=2011-04-14}}</ref><ref name="unstats">{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dybsets/1956%20DYB.pdf |title=Cuba 1953 UN Statistics; Ethnic composition. Page: 260. May take time to load page |format=PDF |date= |accessdate=2010-11-07}}</ref><ref name="pedraza">{{cite book|title=Political disaffection in Cuba's revolution and exodus|last=Pedraza|first=Silvia|url=http://books.google.com/?id=QCSJ61F4j34C&pg=PA156|page=156|publisher=Cambridge University Press|location=New York, NY|isbn=9780521867870|accessdate=2009-09-14|year=2007}}</ref>
|-
! scope="col" | რასა %
! scope="col" | 1899
! scope="col" | 1907
! scope="col" | 1919
! scope="col" | 1931
! scope="col" | 1943
! scope="col" | 1953
! scope="col" | 1981
! scope="col" | 2002
|-
! scope="row" | [[თეთრი ადამიანები]]
| 66.9
| 69.7
| 72.2
| 72.1
| 74.3
| 72.8
| 66.0
| 65.05
|-
! scope="row" | [[აფრო-კუბელები]]
| 14.9
| 13.4
| 11.2
| 11.0
| 9.7
| 12.4
| 12.0
| 10.08
|-
! scope="row" | [[მულატები]]
| 17.2
| 16.3
| 16.0
| 16.2
| 15.6
| 14.5
| 21.9
| 24.86
|-
! scope="row" | [[აზიელი კუბელები]]
| 1.0
| 0.6
| 0.6
| 0.7
| 0.4
| 0.3
| 0.1
| ?
|}

=== ემიგრაცია კუბაში ===
[[1882]] — [[1898]] წლებში ესპანეთი დატოვა 508 455-მა ადამიანმა, ხოლო 750 000-ზე მეტმა ესპანელმა დატოვა კუბა [[1899]] - [[1923]] წლებში, რომელთაგან ბევრი ესპანეთში დაბრუნდა.<ref>{{cite web|url=http://www.tau.ac.il/eial/IV_2/bejarano.htm |title=La inmigración entre 1902 y 1920 |publisher=Tau.ac.il |date= |accessdate=2010-11-07}}</ref>

=== დღევანდელი დემოგრაფიული მდგომარეობა ===
[[2002]] წლის გამოკითხვის მიხედვით, მოსახლეობა შეადგენდა 11 177 743 ადამიანს,<ref name="census" /> მათ შორის 5 597 233 კაცს და 5 580 510 ქალს. რასობრივი შემადგენლობა შემდეგია: 7 271 926 თეთრი, 1 126 894 შავი და 2 778 923 მულატი ან [[მეტისები|მეტისი]].<ref>{{cite web|last=DePalma|first=Anthony| date = , 1998{{Nowrap|July 5}}|url=http://www.hartford-hwp.com/archives/41/310.html|title=Cuban Site Casts Light on an Extinct People|publisher=New York Times|accessdate=2006-07-09}}</ref>

=== ენები ===
კუბის ოფიციალური ენა არის [[ესპანური ენა|ესპანური]] და მოსახლეობის უმეტესობა სწორედ ამ ენაზე საუბრობს. ის ესპანური რომელსაც კუბელები იყენებენ, ცნობილია როგორც [[კუბის ესპანური]] და ის წარმოადგენს [[კარიბების ესპანური]]ს ერთ-ერთ ფორმას. [[ლუკუმი (ენა)|ლუკუმი]], [[იორუბა (ენა)|იურუბას]] დიალექტი ასევე გამოიყენება როგორც [[ლიტურგიკული ენა]] [[სანტერიანელობა|სანტერიანელების]] მიერ.<ref>{{cite book |url=http://books.google.com/?id=Tndbo3yLEdcC&dq=lucumi+language |title=Santeria from Africa to the New World |author=George Brandon |page=56 |publisher=Indiana University Press |isbn=9780253211149 |date=1997-03-01}}</ref> [[ჰაიტიური კრეოლი]] არის გავრცელების მიხედვით მეორე ენა, მას ძირითადად იყენებენ [[ჰაიტი|ჰაიტელი]] ემიგრანტები.<ref>{{cite news |url=http://www.bbc.co.uk/news/10130814 |title=Cuban Creole choir brings solace to Haiti's children |accessdate=10 March 2010 | work=BBC News}}</ref> ემიგრანტებს შორის ასევე ფართოდ გამოიყენება [[კატალანური ენა|კატალონიური]] და [[კორსიკული ენა|კორსიკული]].<ref>{{cite web |url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=CU |title=Languages of Cuba |accessdate=31 October 2010}}</ref>

== განათლება ==
[[ფაილი:Università de La Habana.jpg|მინი|[[ჰავანის უნივერსიტეტი]], დაარსებული 1728 წელს]]
[[ჰავანის უნივერსიტეტი]] 1728 წელს დაარსდა და აერთიანებს რამდენიმე კოლეჯსა და უნივერსიტეტს. [[1957]] წელს, ხელისუფლებაში [[ფიდელ კასტრო]]ს მოსვლამდე, წიგნიერების მაჩვენებლით რეგიონში მეოთხე იყო, მისი მაჩვენებელი შეადგენდა თითქმის 80 %-ს, რაც უფრო მაღალი იყო ვიდრე ესპანეთის.<ref name=asce/> კასტრომ შექმნა მთლიანად სახელმწიფოს მიერ მართული განათლების სისტემა, სადაც კერძო საგანმანათლებლო დაწესებულებები აკრძალულია. დაწყებითი განათლება სავალდებულოა, 6 წლიდან მეორეული სპეციალობის მიღებამდე (ძირითადად 15 წლამდე), ყველა მოსწავლე ატარებს სასკოლო ფორმას რომლის ფერიც განსაზღვრული მიღებული შედეგების მიხედვით. ძირითადი განათლება გრძელდება 6 წელი, ხოლო მეორეული დაყოფილია საბაზო და უნივერსიტეტამდელამდე.<ref name="siteresources.worldbank.org">{{cite web|url=http://siteresources.worldbank.org/EDUCATION/Resources/278200-1099079877269/547664-1099080026826/The_Cuban_education_system_lessonsEn00.pdf |title=The Cuban Education System: Lessons and Dilemmas. Human Development Network Education. World Bank |format=PDF |date= |accessdate=2010-11-07}}</ref>

უმაღლესი განათლებას იძლევიან უნივერსიტეტები, [[პედაგოგიკა|პედაგოგიური]] და [[მედიცინა|სამედიცინო]] ინსტიტუტები და პოლიტექნიკურები. კუბის განათლების სამინისტრო იყენებს დისტანციურ სწავლების მეთოდსაც, რომელიც გამიზნულია სოფლის მოსახლეობისათვის. უმაღლეს განათლებას აქვს სტუდენტების პოლიტიკური და იდეოლოგიურ დამუშავების ფუნქციაც.<ref name="siteresources.worldbank.org" /> კუბა ახორციელებს შეზღუდული რაოდენობით უცხოელების სწავლების დაფინანსებას [[მედიცინის ლათინური ამერიკის უნივერსიტეტი (კუბა)|მედიცინის ლათინური ამერიკის უნივერსიტეტში]].<ref>{{cite web|author=|url=http://www.msnbc.msn.com/id/19942866/ |title=Students graduate from Cuban school — Americas — MSNBC.com |publisher=MSNBC |date=2007-07-25 |accessdate=2010-11-07}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6914265.stm|title=Cuba-trained US doctors graduate|date=25 July 2007|accessdate=2009-09-07 | work=BBC News}}</ref> კომპიუტერის მოწყობილობების გაყიდვა, ინტერნეტთან წვდომა და ასევე ელექტრონული ფოსტა კონტროლირებადია.<ref name=rsf/>

== ჯანმრთელობა ==
ისტორიულად, კუბა გამოირჩეოდა სამედიცინო პერსონალის სიმრავლით და მეცხრამეტე საუკუნიდან მოყოლებული მსოფლიო ჯანმრთელობაში მას მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს.<ref name=asce/> დღეისთვის, კუბას აქვს უნივერსალური სამედიცინო ჯანდაცვის სისტემა, თუმცა ის განიცდის სამედიცინო აღჭურვილობის და მედიკამენტების ნაკლებობას.<ref name=whiteford>{{Cite book|title=Primary Health Care in Cuba: The Other Revolution|page=2|url=http://books.google.com/?id=lJe7uc7X3pYC&pg=PA2|first=Linda M.|last=Whiteford| author2 = Branch, Laurence G.|publisher=Rowman & Littlefield|year=2008|isbn=0742559947|accessdate=2009-09-14}}</ref>

პოსტ-რევოლუციური კუბა განიცდიდა ჯანდაცვის მდგომარეობის გაუარესებას და იზრდებოდა სიკვდილიანობის მაჩვენებელი. 1960-იან წლებში მისი სამედიცინო პერსონალის ნახევარმა ქვეყანა დატოვა.<ref>''Cuba: A Different America'', By Wilber A. Chaffee, Gary Prevost, Rowland and Littlefield, 1992, p. 106</ref> სიტუაციის გამოსწორება დაიწყო 1980-იან წლებში. კომუნისტურმა ხელმძღვანელობამ გადაწყვიტა რომ ჯანდაცვა უპირატესი იყო და დაიწყო მისი გამოსწორება მცირედ დასახლებულ რეგიონებში.<ref>Lundy, Karen Saucier. ''Community Health Nursing: Caring for the Public's Health''. Jones and Bartlett: 2005, p. 377.</ref>

[[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] მონაცემების მიხედვით, სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა არის 78,3 წელი. (76,2 კაცებისთვის და 80,4 ქალებისთვის). ეს არის მსოფლიო მასშტაბით 37-ე ხოლო ამერიკაში მე-3 მაჩვენებელი. ჩვილთა სიკვდილიანობა [[1957]] - [[2005]] წლებში 1000 კაცზე 37-დან 6,1-მდე შემცირდა<ref>[http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2006/WPP2006_Highlights_rev.pdf World population Prospects: The 2006 Revision: Highlights], United Nations.</ref> (შედარებისთვის ამერიკის შეერთებულ შტატებში ეს მაჩვენებელი შეადგენს 6,8-ს).

== ტურიზმი ==
{{მთავარი|კუბის ტურიზმი}}
[[ფაილი:Varadero beach 3.jpg|მინი|250პქ|საკურორტო ქალაქ ვარადეროს პლაჟი]]
ტურიზმი კუბაში ყოველწლიურად დაახლოებით 2 მლნ ადამიანს იზიდავს და წარმოადგენს კუნძულის შემოსავლების ერთ-ერთ ძირითად წყაროს.<ref>{{Cite web |url=http://www.onecaribbean.org/information/documentview.php?rowid=4153 |title=One Caribbean - 2004 Cuban tourism statistics |accessdate=2012-01-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121108020629/http://www.onecaribbean.org/information/documentview.php?rowid=4153 |archivedate=2012-11-08 }}</ref> ხელსაყრელი [[კლიმატი]]თ, პლაჟებით, კოლონიური არქიტექტურითა და განსხვავებული კულტურული ისტორიით კუბა უკვე დიდი ხანია მიმზიდველი ადგილია [[ტურიზმი|ტურისტებისათვის]]. კუბა იყო [[ესპანეთი]]ს უკანასკნელი, უძველესი და უახლოესი [[კოლონია]] [[1901]] წლამდე. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] პირველ ნახევარში კუბამ განაგრძო სარგებლის მიღება დიდი ინვესტიციებისგან, ინდუსტრიის შექმნითა და იმიგრაციით. მისმა სიახლოვემ და მჭიდრო ურთიერთობებმა [[აშშ]]-სთან ასევე განაპირობა ქვეყნის ეკონომიკის სწრაფი ზრდა. იქიდან გამომდინარე, რომ კუბასა და აშშ-ის ურთიერთობები სწრაფად გაუარესდა [[კუბის რევოლუცია|კუბის რევოლუციის]] შემდეგ და კუბის ბიზნესებმა განიცადა ექსპროპრიაცია და ნაციონალიზაცია, ქვეყანა მოწყვეტილი აღმოჩნდა მისი ტრადიციული ბაზრისგან [[ემბარგო]]თი, აშშ-მა ასევე აუკრძალა თავის მოქალაქეებს კუბაში ჩასვლა. ხელისუფლებაში [[კასტრო, ფიდელ|კასტროს]] მოსვლიდან სულ რაღაც ორ წელში, [[ტურიზმი]]ს ინდუსტრია რეკორდულად დაბალ დონემდე დაეშვა. 1960-იან წლებში კომუნისტურმა მთავრობამ აკრძალა და შეამცირა კერძო საკუთრება, კანონგარეშე გამოაცხადა უცხოური ვალუტის ბრუნვა და ამ ყველაფერთან ერთად მოსპო ტურისტული ინდუსტრია.

მიუხედავად ამისა, ბოლო დროს, მთავრობის მიერ ტურიზმის ხელშეწყობისაკენ გადადგმულმა ნაბიჯებმა, ეს სექტორი შედარებით გამოაცოცხლა.

== კულტურა ==
კუბური კულტურა ძირითადად ესპანურ და აფრიკულ გავლენას განიცდის. სპორტი აყვანილია ეროვნული ინტერესის დონემდე. ტრადიციულად, კუბიდან უფრო მეტი წარმატებული სპორტსმენია, ვიდრე სხვა რომელიმე ესპანურენოვანი ქვეყნიდან. კუბაში ყველაზე პოპულარული თამაშია [[ბეისბოლი]]. სპორტის სხვა პოპულარულ სახეობებში შედის: [[კალათბურთი]], [[ფრენბურთი]], [[კრიკეტი]], [[ათლეტიკა]] და [[ბოქსი]].

=== მუსიკა ===
[[ფაილი:Casa de la Trova Santiago Cuba.jpg|მინი|ადგილობრივი მუსიკის სახლი]]
კუბური მუსიკა ძალიან მდიდარია და იგი მისი კულტურის ყველაზე პოპულარული მიმართულებაა. ამ მუსიკის ძირითადი ფორმა არის [[სონი (მუსიკა)|სონი]], რომელიც წარმოადგენს ბაზას სხვა უფრო მეტად პოპულარული ისეთი სტილებისთვის როგორიცაა: [[სალსა]], [[რუმბა]], [[მამბო]], [[ჩა-ჩა-ჩა]]. კუბური მუსიკა მოდის ადრეული აფრო-კუბური მუსუკიდან. მუსიკალური ინსტრუმენტებიდან [[ტრესი]] კუბაშია გამოგონილი, თუმცა სხვა პოპულარული კუბური ინსტრუმენტები (მაგალითად: [[მარაკასი]], [[გუირო]], [[მარიმბა]], [[მაიჰუაკანი]]) ან აფრიკული ან ტაინოს ხალხის მემკვიდრეობაა. კუბელი კომპოზიტორებიდან ყველაზე ცნობილია [[ერნესტო ლეჩუონა]]. 1990-იან წლებში ჰავანა [[რეპი]]ს და [[რეგეტონი]]ს გული იყო.

=== სამზარეულო ===
[[ფაილი:Cubanfood.jpg|მინი|ტრადიციული კერძი ''ropa vieja''.]]
კუბური სამზარეულო [[ესპანური სამზარეულო|ესპანური]] და [[კარიბების სამზარეულო]]ების ნაზავია. კუბის სამზარეულო ძირითადად შედგება: შავი [[ლობიო]]სგან, [[ბრინჯი]]სგან, დაბეგვილი ხორცისგან, [[კუბური პური]]სგან, [[ღორი]]ს ხორცისგან ნიორით და ტროპიკული ხილისგან. ხორცეულს ძირითადად ამზადებენ დაბალ ცეცხლზე მსუბუქი სოუსებით. ძირითადი სანელებლებია: [[ნიორი]], [[ძირა]], [[თავშავა|ველური თავშავა]] და [[დაფნა|დაფნის ფოთოლი]].

=== ლიტერატურა ===
კუბის ლიტერატურის ისტორია იწყება ადრეული მეცხრამეტე საუკუნიდან. [[ხოსე მარტი]]ს შემოქმედებაში, რომელიც კუბის ლიტერატურაში მოდერნიზმის ფლაგმანია, მთავარი თემა იყო დამოუკიდებლობა და თავისუფლება. ისეთი მწერლებისთვის, როგორიცაა [[ნიკოლას გილენი]] და [[ხოსე ტალეტი]], შემოქმედების მთავარი თემა იყო სოციალური პრობლემები. კუბელი გამოჩენილი პოეტები და ნოველისტები არიან [[დულსე მარია ლიონასი]] და [[ხოსე ლესამა ლიმა]]. გამოჩენილი კუბელი რომანტიკოსია [[მიგელ ბარნეტი]], რომელსაც ეკუთვნის ''ყველანი ოცნებობდნენ კუბაზე''. ისეთმა მწერლებმა როგორიცაა: [[რეინალდო არენასი]], [[გულერმო კაბრერა ინფანტე]], [[დაინა ჩავიანო]], [[პედრო ხუან გუტეესი]], [[ზოე ვალდესი]] და [[ლეონარდო პადურა]] საერთაშორისო აღიარება პოსტ-რევოლუციურ პერიოდში მოიპოვეს, მთავრობის მხრიდან იდეოლოგიური კონტროლის გამო ბევრ მათგანს დევნილობაში მოუწია წასვლა.

== იხილეთ აგრეთვე ==
{{Commons|Cuba|კუბა}}
* [[ვიკიპედია:ვიკიპროექტი:კუბა|ვიკიპროექტი კუბა]]
* [[იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები კუბაში]]
* [[დიდი ანტილის კუნძულები]]
* [[ერნესტო ჩე გევარა]]

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{wikivoyage|Cuba}}
* [http://www.cubagob.cu/ingles/default.htm კუბის მთავრობა]
* [http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_Cuba კუბის ატლასი wikimedia-საგან]
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-c/cuba-nde.html სახელმწიფოს მეთაურები და მინისტრთა კაბინეტის წევრები] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120515072041/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-c/cuba-nde.html |date=2012-05-15 }}
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cu.html Cuba entry at The World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160210152814/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cu.html |date=2016-02-10 }}
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/cuba.htm Cuba from UCB Libraries GovPubs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080830044824/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/cuba.htm |date=2008-08-30 }}
* [http://www.dmoz.org/Regional/Caribbean/Cuba/ Cuba at the Open Directory Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120118112118/http://www.dmoz.org/Regional/Caribbean/Cuba/ |date=2012-01-18 }}
* [http://www.lib.utexas.edu/maps/americas/cuba.jpg Map of Cuba (Political) 1994 C.I.A./Univ. of Texas, Austin]
* [http://www.life.com/gallery/23083/welcome-to-cuba Welcome To Cuba — ფოტოკოლაჟი ჟურნალ Life-საგან] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120102014859/http://www.life.com/gallery/23083/welcome-to-cuba |date=2012-01-02 }}
* [http://www.fotopedia.com/wiki/Cuba fotopedia.com კუბის ფოტოები] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120121050414/http://www.fotopedia.com/wiki/Cuba |date=2012-01-21 }}
* [http://www.latinamericanstudies.org/us-cuba.htm „ლათინური ამერიკის კვლევები:აშშ-კუბის ურთიერთობები“], a comprehensive resource part of a website created by Dr. Antonio Rafael de la Cova of Indiana University.

== სქოლიო ==
<div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox">
{{reflist|colwidth=30em}}
</div>

{{კუბის თემები}}
{{ჩრდილოეთ ამერიკის ქვეყნები}}
{{კარიბის ზღვის ქვეყნები}}
{{ამერიკის სახელმწიფოთა ორგანიზაცია}}



[[კატეგორია:კუბა| ]]
[[კატეგორია:კარიბის ქვეყნები]]
[[კატეგორია:ესპანურენოვანი ქვეყნები]]
[[კატეგორია:კუნძულოვანი სახელმწიფოები]]
[[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]]