აზორკი: განსხვავება გადახედვებს შორის

აზორკი, არსოკი
იბერიის მეფე
წინამორბედი:	ფარსმან I
მემკვიდრე:	დეროკი
შვილები:	დეროკი
დინასტია:	ფარნავაზიანი
მამა:	ფარსმან I

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შეუმოწმებელი ვერსია]

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

უკანასკნელი რედაქცია 10:33, 23 ოქტომბერი 2024-ის მდგომარეობით

აზორკი, არსოკი — ქართლის (იბერიის) მეფე ძვ. წ. II-I სს.-ის მიჯნაზე. ლეონტი მროველის მიხედვით არსოკ/აზორკი არის ქართლში ორმეფობის (იხ. ორმეფობა) მესამე წყვილის წარმომადგენელი. მისი თანა-მეფე იყო არმაზელი.

პ. ინგოროყვას მიაჩნდა, რომ აზორკი/არსოკი უნდა იყოს არმაზის ბილინგვაში მოხსენიებული ქართლის მეფე ხსეფარნუგი და მის სახელს ასე კითხულობდა: [ფ]არ[ნ]უკ. რაც შეეხება არმაზელს, პ. ინგოროყვას აზრით, მარტო ეს სახელი კმარა იმის დასამტკიცებლად, რომ თანამეფეები აზმაზის პიტიახშები იყვნენ. სწორედ ამ სახელიდან იყო ნაწარმოები, მისი აზრით, [ფ]არ[ნ]უკის თანამეფის სახელი არმაზელი.^[1]

ეტიმოლოგია

სახელი XVII-ა მეფისა [ფ][არ][ნ]უკ. მოღწეულ ხელნაწერებში ეს სახელი დაზიანებულად არის დაცული. არსებული დაწერილობანი ამ სახელისა მომდინარეობენ ფორმისაგან: არნუკ (ႠႰႬႭჃႩ).

„მოქცევაჲ ქართლისაჲ“: ႠႰႬႭჃႩ → ႠႰႱႭჃႩ || ႠႰႱႭჃႩ.

ლეონტი მროველი: ႠႰႬႭჃႩ → ႠႰႪႭჃႩ || ႠႰႻႭჃႩ || ႠႪႭႻႩ.

ძველ-ქართულ ონომასტიკონში დამოწმებულია სახელი: ბარნუკი (=ფარნუკი), ხსე-ფარნუგი, ნა-ბარნუგი^[2].

ქართული ხელნაწერების არ[ნ]უკი, როგორც ირკვევა, წარმოადგენს დაზიანებულს დამწერლობას ამ სახელისა: „ფარნუკი“. (მაშასადამე, აქაც დაზიანებულია სახელის დასაწყისი, როგორც ამას სხვა შემთხვევაშიაც ვხედავთ „მოქცევაჲ ქართლისაჲ“-ს ხელნაწერში: ადეროკ — დეროკ — როკ).

რომ ეს დაზიანებული დამწერლობა სახელისა „არნუკი“ არის „[ფ]არნუკი“, ეს დასტურდება შემდეგის მიხედვით:

ა) იმ ხანაში, როდესაც ქართული მატიანეები უჩვენებენ არნუკის=[ფ]არნუკის მეფობას, ახლად აღმოჩენილი სერაფიტის ძეგლის წარწერა ასახელებს იბერიის მეფეს იმავე სახელით: ხსე-ფარნუგი (=ფარნუკი).

ბ) ქართული მატიანეების თანახმად მეფე [ფ]არნუკი არის მემკვიდრე ფარსმანისა. ხოლო სერაფიტის ძეგლის წარწერის თანახმადაც მეფე ხსე-ფარნუგი არის მემკვიდრე ფარსმანისა.^[3]

მცხეთა-არმაზში აღმოჩენილი სერაფიტის სტელის წარწერაში, როგორც აღნიშნული გვქონდა, მოიხსენება იბერიის ორი მეფე, რომლებიც მეფობდნენ შემდეგი თანმიმდევრობით: 1. ფარსმანი და 2. ხსე-ფარნუგი. წარწერიდან ირკვევა აგრეთვე, რომ მეფე ფარსმანის დროს არმაზელ პიტიახშად ყოფილა პუბლიკი-აგრიპა (ხსე-ფარნუგის დროინდელი პიტიახში მოხსენიებული არაა). შევადაროთ ეს ნუსხა ქართულ მატიანეთა მეფეთა სიის სათანადო ნაწილს:

სერაფიტის ძეგლი:
სრულიად იბერიის მეფენი:	არმაზელი პიტიახშები:
ფარსმანი ხსეფარნუგი	პუბლიკი-აგრიპა (მოხსენებული არაა)

ქართული მატიანეები:
„იმიერი“ მეფენი:	„ამიერი“ მეფენი:
XVI ფარსმანი XVII ფარნუკი	XVI-ა. კაოსი XVII-ა. არმაზაერი

„იმიერი“ მეფეები არიან სრულიად იბერიის მეფეები: მატიანეში მოხსენებული XVI მეფე ფარსმანი — ეს არის იგივე წარწერაში მოხსენებული მეფე ფარსმანი; ხოლო XVII მეფე [ფ]არ[ნ]უკი — არის იგივე ხსე-ფარნუგი.^[4]

სერგი გორგაძის მიხედვით აზორკი არის იგივე მითრიდატე II.^[5]

სქოლიო

↑ ლორთქიფანიძე მ., მეტრეველი რ., საქართველოს მეფეები, თბ.: „ნეკერი“, 2007. — გვ. 21, 22, ISBN 99928-58-36-2.
↑ შეად. ხეთური სახელი: ტლა-ბარნა (ლა-ბარნა, ტა-ბარნა).
↑ პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“. 1. საკუთარი სახელების დაზიანებული დაწერილობანი. გვ. 512, § 7.
↑ პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“. გვ. 551.
↑ სერგი გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. გვ. 51-53.

[1] ლორთქიფანიძე მ., მეტრეველი რ., საქართველოს მეფეები, თბ.: „ნეკერი“, 2007. — გვ. 21, 22, ISBN 99928-58-36-2.

[2] შეად. ხეთური სახელი: ტლა-ბარნა (ლა-ბარნა, ტა-ბარნა).

[3] პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“. 1. საკუთარი სახელების დაზიანებული დაწერილობანი. გვ. 512, § 7.

[4] პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“. გვ. 551.

[5] სერგი გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. გვ. 51-53.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
 {{ინფოდაფა მმართველი
-|ქვეყანა               =
+|ქვეყანა= [[იბერია|იბერიის]]
-|თანამდებობა           =  არმაზის იბერიის მეფე
+|თანამდებობა= მეფე
-|სახელი                  = აზორკი
+|სახელი= აზორკი, არსოკი
-|ორიგინალური სახელი       =
+|ორიგინალური სახელი=
-|რიგი              =
+|რიგი=
-|რიგი-მეუღლეების          =
+|რიგი-მეუღლეების=
-|სურათი              =  Armazi Bilingual.jpg
+|სურათი=
-|წარწერა              = არმაზის ბილინგვა
+|წარწერა=
+|მმართველობის წლები=
-|მმართველობის წლები =  [[87]] – [[103]]<ref name=autogenerated1>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]. გვერდი დ.</ref><br />[[87]] – [[119]]<ref name=autogenerated2>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]. გვერდები: 214, 215.</ref><br />[[110|110-იანი წლები]]<ref name=autogenerated3>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]. გვერდი 561.</ref>
-|კორონაცია  =
+|კორონაცია=
-|წინამორბედი       =
+|წინამორბედი= [[ფარსმან I არმაზელი|ფარსმან I]]
-|მემკვიდრე             =
+|მემკვიდრე= [[დეროკი]]
-|სხვა წოდებები       =
+|სხვა წოდებები=
-|ვიცე-პრეზიდენტი       =
+|ვიცე-პრეზიდენტი=
-|პარტია              =
+|პარტია=
-|დაბადების თარიღი        =
+|დაბადების თარიღი=
-|დაბადების ადგილი       =
+|დაბადების ადგილი=
-|გარდაცვალების თარიღი          =
+|გარდაცვალების თარიღი=
-|გარდაცვალების ადგილი         =
+|გარდაცვალების ადგილი=
-|ქორწინება              =
+|ქორწინება=
-|შვილები                 =
+|შვილები= [[დეროკი]]
+|დინასტია= [[ფარნავაზიანი]]
-|დინასტია             =  [[იბერიის არტაშესიანთა დინასტია|არშაკუნიანთა]]
-|მამა                 =   [[ფარსმან I]]
+|მამა= [[ფარსმან I არმაზელი|ფარსმან I]]
+|დედა=
-|დედა             = [[იამაზიდა]] (ჰამასასპუხი)
 }}
+'''აზორკი''', ''არსოკი'' — [[იბერია|ქართლის (იბერიის)]] მეფე ძვ. წ. II-I სს.-ის მიჯნაზე. [[ლეონტი მროველი]]ს მიხედვით არსოკ/აზორკი არის ქართლში ორმეფობის (იხ. [[ორმეფობა ქართლში|ორმეფობა]]) მესამე წყვილის წარმომადგენელი. მისი თანა-მეფე იყო [[არმაზელი]].
-[[ფაილი:შედარება ''მოქცევაჲ ქართლისაჲ''-ს მეფეთა სიისა ლეონტი მროველის თხზულების მეფეთა სიასთან.pdf|300 px|thumb|right|შედარება "მოქცევაჲ ქართლისაჲ"-ს მეფეთა სიისა ლეონტი მროველის თხზულების მეფეთა სიასთან ([[პავლე ინგოროყვა|პავლე ინგოროყვას]] «ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია».).]]
-'''აზორკი''', '''არსოკ''' <ref>[http://www.amsi.ge/istoria/qm/ მოქცევაჲ ქართლისაჲ (შატბერდის კრებულის 1979 წლის გამოცემიდან)]</ref>, '''ფარნუკ I''', იგივე '''[[ხსეფარნუგი|ხსე-ფარნუგ]]'''. [[არამეული ენა|არამეულის]] დამწერლობით შესრულებულ წარწერაში: Hsjprnwg, [[ბერძნული ენა|ბერძნულ]] წარწერაში: Ξηφαρνούγός<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]. გვერდი 536.</ref> ({{lang-ka|[[ქსეფარნუგი]]}}) (გ. [[103]]) — [[ფარსმან I|ფარსმან I-ის]] ძე. მამის გარდაცვალების შემდეგ, არმაზის ტახტი დაიკავა. ის ერთობლივად მეფობდა მის ბიძაშვილთან, მცხეთის მეფე [[არმაზელი|არმაზელთან]] ერთად [[87]] – [[103]] წლებში. მოიხსენიება [[არმაზის ბილინგვა|არმაზის ბილინგვის]] სერაფიტის წარწერაში.
+[[პავლე ინგოროყვა|პ. ინგოროყვას]] მიაჩნდა, რომ აზორკი/არსოკი უნდა იყოს [[არმაზის ბილინგვა]]ში მოხსენიებული ქართლის მეფე [[ხსეფარნუგი]] და მის სახელს ასე კითხულობდა: [ფ]არ[ნ]უკ. რაც შეეხება არმაზელს, პ. ინგოროყვას აზრით, მარტო ეს სახელი კმარა იმის დასამტკიცებლად, რომ თანამეფეები აზმაზის პიტიახშები იყვნენ. სწორედ ამ სახელიდან იყო ნაწარმოები, მისი აზრით, [ფ]არ[ნ]უკის თანამეფის სახელი არმაზელი.<ref>{{წიგნი | ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/77842?mode=full | ავტორი1 = [[მარიკა ლორთქიფანიძე|ლორთქიფანიძე მ.]] | ავტორი2 = [[როინ მეტრეველი|მეტრეველი რ.]] | სათაური = საქართველოს მეფეები | გვ = 21, 22 | გამომცემლობა = „ნეკერი“ | ადგილი = თბ. | წელი = 2007 | isbn = 99928-58-36-2}}</ref>
-[[პავლე ინგოროყვა|პავლე ინგოროყვას]] „ძველი ქართული მატიანე "[[მოქცევაჲ ქართლისაჲ]]" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“ (გვერდი 521) XVII „იმიერ“ მეფედ წარმოგვიდგენს [ფ]არ[ნ]უკ II-ს, მას შეესაბამება ქართულ წყაროებში მოხსენიებული აზორკი. მისი XVII-ა „ამიერი“ თანა-მეფეა არმაზაერი ([[არმაზელი]]).
+== ეტიმოლოგია ==
-აზორკის და არმაზელის სამეფო წყვილიდან პროფესორი [[გიორგი მელიქიშვილი]] "აზორკს" განსაზღვრავს როგორც [[მითრიდატე I|მითრიდატე I-ის]] სავარაუდო ადგილობრივ სახელს, "[[არმაზელი|არმაზელს]]" კი როგორც არმაზის ტერიტორიულ ეპითეტს.
+სახელი XVII-ა მეფისა '''[ფ][არ][ნ]უკ.''' მოღწეულ ხელნაწერებში ეს სახელი დაზიანებულად არის დაცული. არსებული დაწერილობანი ამ სახელისა მომდინარეობენ ფორმისაგან: არნუკ (ႠႰႬႭჃႩ).
-[[სერგი გორგაძე|სერგი გორგაძის]] „საქართველოს ისტორიის“ მიხედვით: აზორკი, იგივე მითრიდატე II-ა.
-{{ციტირება|ამის შემდეგ ფარსმან I-ელმა კიდევ ათიოდე წელს იმეფა და 70 წლის მახლობლათ იბერიის ტახტი თავის მეორე შვილს, „აზორკს“ ანუ, როგორც მცხეთის ქვის ბერძნული წარწერა უწოდებს, '''მითრიდატ მე-II'''-ეს გადასცა.|}}
-[[ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია|ქართული საბჭოთა ენციკლოპედიის]] მიხედვით: „მითრიდატე II, ქართლის (იბერიის) მეფე, ფარსმან I-ის ძე. მეფობდა I საუკუნის 70-იან წლებში. იხსენიება [[75|75 წლით]] დათარიღებულ ბერძნულ წარწერაში, რომელიც [[1867|1867 წელს]] მცხეთის მახლობლად იპოვეს. მასში ნათქვამია, რომ იბერთა მეფე მითრიდატეს, ფარსმან მეფისა და დედოფალ ჰამასასპუხის ძეს, კეისრის მეგობარსა და რომაელთა მეგობარს, რომაელებმა ციხის გალავანი გაუმაგრეს. მითრიდატე II იხსენიება აგრეთვე არმაზისხევის სამაროვანზე [[1940|1940 წელს]] აღმოჩენილ ერთენოვან "არმაზულ" წარწერაში, როგორც იბერთა "მეფე დიდი, ძე ფარსმანისა, დიდი მეფისა". აქვე ლაპარაკია მისი მეთაურობით იბერთა მიერ მოპოვებულ გამარჯვებებზე.“
-იბერიის მეფის ფარსმან I-ელის გარდაცვალების შემდეგ, 79 წლიდან 96 წლამდე, რომის ტახტი ზედი-ზედ შემდეგს სამს იმპერატორს ეჭირა: ვესპასიანეს (70–79), ტიტეს (79–81) და დომიციანეს (81–96 წ.). ამათ დროს იბერიაში მეფობდა ფარსმანის ძე '''მიჰრდატ მე-II''', რომელსაც აღნიშნული იმპერატორები დიდის პატივისცემით ეპყრობოდნენ და მეგობრობის ნიშნათ მცხეთის მიდამოებში ციხეც კი აუშენეს. ამას მოწმობს იმ დროიდან დღემდე შენახული ქვა ბერძნულის წარწერით, რომელიც ქართულათ ასე ითარგმნება:
-{{ციტირება|იმპერატორმა, კეისარმა '''ვესპასიანემ''', ავგუსტოსმა, დიდმა მღვდელმთავარმა, ტრიბუნის უფლებით მეშვიდეჯერ შემოსილმა, მეთოთხმეტეჯერ ტრიუმფატორმა, ექვსჯერ კონსულმა და მეშვიდეჯერ არჩეულმა, სამშობლოს მამამ და ცენზორმა; და იმპერატორმა '''ტიტე''' კეისარმა, ძემ ავგუსტოსისამ, ტრიბუნის უფლებით მეხუთეჯერ შემოსილმა და ცენზორმა; და '''დომიციანე''' კეისარმა, ძემ ავგუსტოსისამ, მეოთხეჯერ კონსულად არჩეულმა – '''იბერთა მეფეს მითრიდატს''', მეფის ფარსმანისა და იამაზიდის ძეს, '''კეისრისა და რომაელი ხალხის მეგობარს''', აღუშენეს ციხე.|ამ ქვის წარწერა 75 წელს შეეხება. აღნიშნული ქვა მცხეთის მახლობლად იპოვნეს 1857 წელს.}}
-==მეფობა==
-«7. სახელი XVII-ა მეფისა '''[ფ][არ][ნ]უკ.''' მოღწეულ ხელნაწერებში ეს სახელი დაზიანებულად არის დაცული. არსებული დაწერილობანი ამ სახელისა მომდინარეობენ ფორმისაგან: არნუკ (ႠႰႬႭჃႩ).
 „[[მოქცევაჲ ქართლისაჲ]]“: ႠႰႬႭჃႩ → ႠႰႱႭჃႩ || ႠႰႱႭჃႩ.
-[[ლეონტი მროველი]]: ႠႰႬႭჃႩ → ႠႰႪႭჃႩ || ႠႰႻႭჃႩ || ႠႪႭႻႩ.
+ლეონტი მროველი: ႠႰႬႭჃႩ → ႠႰႪႭჃႩ || ႠႰႻႭჃႩ || ႠႪႭႻႩ.
 ძველ-ქართულ ონომასტიკონში დამოწმებულია სახელი: ბარნუკი (=ფარნუკი), ხსე-ფარნუგი, ნა-ბარნუგი<ref>შეად. ხეთური სახელი: ტლა-ბარნა (ლა-ბარნა, ტა-ბარნა).</ref>.
@@ ხაზი 57: / ხაზი 44: @@
 ა) იმ ხანაში, როდესაც ქართული მატიანეები უჩვენებენ არნუკის=[ფ]არნუკის მეფობას, ახლად აღმოჩენილი სერაფიტის ძეგლის წარწერა ასახელებს იბერიის მეფეს იმავე სახელით: ხსე-ფარნუგი (=ფარნუკი).
-ბ) ქართული მატიანეების თანახმად მეფე [ფ]არნუკი არის მემკვიდრე ფარსმანისა. ხოლო სერაფიტის ძეგლის წარწერის თანახმადაც მეფე ხსე-ფარნუგი არის მემკვიდრე ფარსმანისა.<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“. გვერდი 512.].</ref>»
+ბ) ქართული მატიანეების თანახმად მეფე [ფ]არნუკი არის მემკვიდრე ფარსმანისა. ხოლო სერაფიტის ძეგლის წარწერის თანახმადაც მეფე ხსე-ფარნუგი არის მემკვიდრე ფარსმანისა.<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]. 1. საკუთარი სახელების დაზიანებული დაწერილობანი. გვ. 512, § 7.</ref>
+მცხეთა-არმაზში აღმოჩენილი სერაფიტის სტელის წარწერაში, როგორც აღნიშნული გვქონდა, მოიხსენება იბერიის ორი მეფე, რომლებიც მეფობდნენ შემდეგი თანმიმდევრობით: 1. ფარსმანი და 2. ხსე-ფარნუგი. წარწერიდან ირკვევა აგრეთვე, რომ მეფე ფარსმანის დროს არმაზელ პიტიახშად ყოფილა პუბლიკი-აგრიპა (ხსე-ფარნუგის დროინდელი პიტიახში მოხსენიებული არაა).
-«გ. სერაფიტის სტელა.
-წარწერები სერაფიტის სტელისა, რომელიც აღმოჩენილ იქმნა არმაზის საპიტიახშო ნეკროპოლში 1940 წელს, განხილული გვაქვს ცალკე გამოკვლევაში (მცხეთა-არმაზის სხვა ძეგლებთან ერთად). აქ აღვნიშნავთ მხოლოდ სერაფიტის სტელის წარწერათა ისტორიულ რეალიებს, რამდენადაც იგი მეფეთა სიას ეხება.
-სერაფიტის ძეგლის წარწერაში მოიხსენიება ორი მეფე იბერიისა, რომლებიც მეფობენ შემდეგი თანამიმდევრობით:
-. '''ფარსმან''' ([[არამეული ენა|არამეულის]] დამწერლობით შესრულებულ წარწერაში: Prsmn).
-. '''ხსე-ფარნუგ''' (არამეულის დამწერლობით შესრულებულ წარწერაში: Hsjprnwg, [[ბერძნული ენა|ბერძნულ]] წარწერაში: Ξηφαρνούγός), ესენი არიან ქართულ მატიანეთა მეფეთა სიაში მოხსენებული XVI და XVII მეფეები, რომლებიც მეფობდნენ შემდეგი თანმიმდევრობით: XVI '''ფარსმან''', XVII [ფ]არ[ნ]უკ.
-აქ ჩვენ გვაქვს დამთხვევა როგორც სახელებისა, ისე რიგისა. ეპოქაც იგივეა.
-ამას გარდა, სერაფიტის ძეგლის წარწერათა ჩვენებანი სხვამხრივაც ემთხვევა ქართულ მატიანეებს. სახელდობრ, სერაფიტის ძეგლის წარწერაში — მეფე ფარსმანის დროს არმაზელ პიტიახშად, როგორც ირკვევა, დასახელებულია იგივე პირი, რომელიც ქართულ მატიანეებში მოიხსენიება ფარსმანის დროსვე „ამიერ“ თანა-მეფედ (ე. ი. არმაზელ პიტიახშად). მაგრამ ამის შესახებ ქვემოთ.<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“. გვერდი 536, 537.].</ref>»
-«მცხეთა-არმაზში აღმოჩენილი სერაფიტის სტელის წარწერაში, როგორც აღნიშნული გვქონდა, მოიხსენება იბერიის ორი მეფე, რომლებიც მეფობდნენ შემდეგი თანმიმდევრობით: 1. ფარსმანი და 2. ხსე-ფარნუგი. წარწერიდან ირკვევა აგრეთვე, რომ მეფე ფარსმანის დროს არმაზელ პიტიახშად ყოფილა პუბლიკი-აგრიპა (ხსე-ფარნუგის დროინდელი პიტიახში მოხსენიებული არაა).
 შევადაროთ ეს ნუსხა ქართულ მატიანეთა მეფეთა სიის სათანადო ნაწილს:
 {| class="wikitable" style="display: inline-table;"
@@ ხაზი 95: / ხაზი 68: @@
 |}
-როგორც ვხედავთ, ამ შემთხვევაშიაც „იმიერი“ მეფეები — არიან სრულიად იბერიის მეფეები: მატიანეში მოხსენებული XVI მეფე ფარსმანი — ეს არის იგივე წარწერაში მოხსენებული მეფე ფარსმანი; ხოლო XVII მეფე [ფ]არ[ნ]უკი — არის იგივე ხსე-ფარნუგი.<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“. გვერდი 551.].</ref>»
+„იმიერი“ მეფეები არიან სრულიად იბერიის მეფეები: მატიანეში მოხსენებული XVI მეფე ფარსმანი — ეს არის იგივე წარწერაში მოხსენებული მეფე ფარსმანი; ხოლო XVII მეფე [ფ]არ[ნ]უკი — არის იგივე ხსე-ფარნუგი.<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]. გვ. 551.</ref>
-{{ვიკიციტატა|აზორკი}}
-{{დაიწყე ყუთი}}
-{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= '''[[ფარსმან I]]'''
-| ტიტული= [[საქართველოს მმართველთა სია|საქართველოს მეფე]] | წლები= [[87]] – [[103]]<ref name=autogenerated1>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]. გვერდი დ.</ref>
-| შემდეგი = [[დეროკი|დეროკ]] }}
-{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= '''[[ფარსმან I]]'''
-| ტიტული= [[საქართველოს მმართველთა სია|ივერიის მეფე]] | წლები= [[87]] – [[119]]
-| შემდეგი = [[დეროკი|დეროკ]]<ref name=autogenerated2>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]. გვერდები: 214, 215.</ref>}}
-{{მემკვიდრეობის ყუთი|წინამორბედი= '''[[ფარსმან I]]'''
-|ტიტული=[[საქართველოს მმართველთა სია|არმაზ-მცხეთის მეფე]]|წლები= [[70]] – [[96]]
-|შემდეგი= '''[[ამაზასპ I]]'''<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911]. გვერდი 72.</ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/236511/1/Saqartvelos_Istoria.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915]. გვერდი 84.</ref>}}
+[[სერგი გორგაძე|სერგი გორგაძის]] მიხედვით აზორკი არის იგივე [[მითრიდატე II]].<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf სერგი გორგაძე „საქართველოს ისტორია“]. გვ. 51-53.</ref>
-{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= '''ფარსმან II'''
-| ტიტული= [[საქართველოს მმართველთა სია|იბერიის მეფე]] | წლები= 110-ანი წლები
-| შემდეგი = '''[[ამაზასპ I]]'''<ref name=autogenerated3>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]. გვერდი 561.</ref> }}
-{{დაასრულე ყუთი}}
 == სქოლიო ==
@@ ხაზი 122: / ხაზი 76: @@
 [[კატეგორია:იბერიის მეფეები]]
+[[კატეგორია:ფარნავაზიანები]]