Albert Einstein: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq
k roboto: he:אלברט איינשטיין estas artikolo elstara |
Teg: Mobil qurılma Mobil qosımsha arqalı Android qosımshası arqalı App section source |
||
(39 paydalanıwshılar tárepinen 92 aralıq dúzetiwler kórsetilmegen) | |||
Qatar No 1: | Qatar No 1: | ||
{{Shaxs infoqutısı}} |
|||
[[Image:Albert Einstein Head.jpg|thumb|250px|Albert Einstein]] |
|||
'''Albert Einstein''' (aytılıwı:''Albert Eynshteyn''; 14 mart, 1879 - 18 aprel, 1955) [[ |
[[Súwret:Albert Einstein Head.jpg|thumb|250px|Albert Einstein]] |
||
'''Albert Einstein''' (aytılıwı:''Albert Eynshteyn''; 14 mart, 1879 - 18 aprel, 1955) [[fizik]] hám [[ilimpaz]] bolǵan. Einstein 1921-jılı [[fizika]] tarawı boyınsha [[Nobel sıylıg'ı|Nobel sıylıǵı]]n alǵan. |
|||
Einstein |
Einstein óziniń [[jaqtılıq]], materiya, [[awırlıq ku'shi|awırlıq kúshi]], [[kosmos]] hám [[waqıt]] haqqındaǵı teoriyaları menen belgili. Bul teoriyalar ilimpazlarǵa zatlardı aldınǵıdan jaqsıraq túsiniwi ushın járdem berdi. Onın' teoriyaları arnawlı qatnas ha'm ulıwma qatnas teoriyası dep ataladı. Onıń eń belgili teńlemesi <math>E=mc^2</math>. Bul energiya hám massa bir zattıń ózgeshe formaları ekenin hám bir bólek massada energiyanıń kólemi jaqtılıq tezligi menen kóbeytilgen massanıń kólemine teń ekenin ańlatadı. |
||
== Onıń ómiri == |
|||
==Onın' o'miri== |
|||
Einstein |
Einstein Germaniyanıń Württemberg qalasınıń Ulm degen jerinde tuwılǵan. Ol evrey shańaraǵınan bolǵan, biraq shańaraǵı diniy bolmaǵan. Albert katolik mektebinde oqıǵan. Ol jaqsı oqıwshı bolmaǵan hám kóplegen adamlar onı aqılsız esaplaǵan. Bir kúni onıń ákesi oǵan magnitlik kompas beredi. Ol kórinbes kúshtiń qalay kompastıń iynesin qozǵaltıwın túsiniwge qızıqqan hám usılay etip ilim hám matematikaǵa qızıǵıp baslaǵan. |
||
Ol jası |
Ol jası úlkeygennen keyin [[Wp/ka/Shveytsariya|Shveytsariyada]] mektepte oqıwǵa ketedi. Oqıwın pitkergennen keyin ol sol jerde patent byurosına jumısqa kiredi. Jumıs islewi dawamında ol onı ullı ilimpaz sıpatında belgili qılǵan jumısların jazǵan. |
||
[[Birinshi |
[[Birinshi dúnya júzlik urıs]] baslanbastan aldın, ol Germaniyaǵa qaytadı hám sol jerde mektep direktorı boladı. Ol natsistlik húkimet kúshke minemen degenshe [[Berlin]]de jasaǵan. Natsistler evreylerdi yamasa evrey shańaraǵınan kelip shıqqanlardı jaman kórer edi. Olar Einsteindi "Evrey fizikasın" jaratıwǵa járdem beriwinde ayıplaydı hám nemis fizikleri onıń teoriyaları qáte ekenligin dáliyllewge háreket etedi. Einstein AQShqa kóship ketedi hám 1940-jılı ol [[AQSh]] [[puxara]]sına aylanadı. |
||
[[Ekinshi |
[[Ekinshi dúnya júzlik urıs]] dawamında, Einstein AQSh prezidenti Franklin D. Rooseveltke ([[Franklin D. Ruzvelt]]) AQSh natsist húkimetinen aldın atom bombasın oylap tabıwı kerek ekenligin jazǵan alımlardıń biri bolǵan. |
||
1952-jılı, [[ |
1952-jılı, [[Izrail]] húkimeti Einsteindi Izraildiń ekinshi Prezidenti bolıwǵa shaqırǵn, biraq ol razı bolmaǵan. |
||
Einstein 1955-jılı 18-aprelde |
Einstein 1955-jılı 18-aprelde júrek awırıwınan qaytıs bolǵan. |
||
==Onın' isenimleri== |
== Onın' isenimleri == |
||
Ko'plegen ilimpazlar tek g'ana o'zlerinin' jumısları menen shug'ıllanadı, biraq Einstein [[ |
Ko'plegen ilimpazlar tek g'ana o'zlerinin' jumısları menen shug'ıllanadı, biraq Einstein [[siyasat]] ha'm du'nya paraxatshılıg'ı haqqında so'ylegen ha'm jazg'an. Ol sotsializm ha'm pu'tkil du'nya ushın bir [[hu'kimet]] bolıwı haqqında ideyalardı unatqan. Ol ja'ne Izraildin' jan'a ma'mleketin payda etiw ha'reketi ushın yag'nıy [[sionizm]] ushın jumıs islegen. |
||
Einstein evrey shan'arag'ınan bolg'anı menen ol bul dinge jen'il qatnasıqta boldı. Ol evrey filosofı Baruch Spinoza ideyaların unatqan ha'm [[Buddizm |
Einstein evrey shan'arag'ınan bolg'anı menen ol bul dinge jen'il qatnasıqta boldı. Ol evrey filosofı Baruch Spinoza ideyaların unatqan ha'm [[Buddizm]]di jaqsı din esaplag'an. |
||
Einstein ilimpazlarg'a du'nyanı jaqsıraq tu'siniwge ja'rdem beriwshi |
Einstein ilimpazlarg'a du'nyanı jaqsıraq tu'siniwge ja'rdem beriwshi ko'plegen ideyalar haqqında oylag'an bolsada, ol onın' keyinirek o'mirinde oylap tabılg'an ko'plegen ilimiy teoriyalar haqqında o'zgeshe ko'z qarasta bolg'an. Ko'plegen ilimiy teoriyalar bizler anıq bilmeytug'ın, tek mu'mkin bolg'an zatlardı talıqlaydı. Einstein bunday teoriyalardı unatpadı; onın' pikirinshe, durıs teoriya bolsa qa'legen zattı tu'siniw mu'mkin edi. Ol bir ret bılay degen: "Men qudaydın' a'lem menen su'yek oyının (dice) oynawına isenbeymen". |
||
Einstein ilimge ko'p u'lesin qosqanı sebepli, onın' atı ha'zirgi ku'nde ha'r qıylı jerlerde qollanıladı. Fotoximiyada qollanılatug'ın birlik onın' atı menen atalg'an. Ol [[Avogardo sanı|Avogardo sanının']] bir [[ |
Einstein ilimge ko'p u'lesin qosqanı sebepli, onın' atı ha'zirgi ku'nde ha'r qıylı jerlerde qollanıladı. Fotoximiyada qollanılatug'ın birlik onın' atı menen atalg'an. Ol [[Avogardo sanı|Avogardo sanının']] bir [[foton]] jaqtılıq energiyasına ko'beytkenge ten'. [[Einsteiniy]] ximiyalıq elementi de ilimpazdın atı menen atalg'an. So'ylesiwde de bizler ju'da' aqıllı adamdı "Einstein" dep ataymız. |
||
Onın' en' bir ta'sirlendiriwshi aytqan so'zi: "O'mirde jasawdın' eki jolı bar, biri hesh qanday ajayıbat jop degen halda, ekinshisi har qanday narse ajayıbat dep esaplagan halda". |
Onın' en' bir ta'sirlendiriwshi aytqan so'zi: "O'mirde jasawdın' eki jolı bar, biri hesh qanday ajayıbat jop degen halda, ekinshisi har qanday narse ajayıbat dep esaplagan halda". |
||
[[ |
[[Kategoriya:Fizikler]] |
||
[[af:Albert Einstein]] |
|||
[[als:Albert Einstein]] {{Link FA|als}} |
|||
[[an:Albert Einstein]] {{Link FA|an}} |
|||
[[ar:ألبرت أينشتاين]] |
|||
[[ast:Albert Einstein]] |
|||
[[az:Albert Eynşteyn]] |
|||
[[bat-smg:Albert Einstein]] |
|||
[[be-x-old:Альбэрт Айнштайн]] |
|||
[[bg:Алберт Айнщайн]] |
|||
[[bm:Albert Einstein]] |
|||
[[bn:আলবার্ট আইনস্টাইন]] |
|||
[[bpy:আলবার্ট আইনস্টাইন]] |
|||
[[br:Albert Einstein]] |
|||
[[bs:Albert Einstein]] |
|||
[[ca:Albert Einstein]] |
|||
[[cs:Albert Einstein]] |
|||
[[cy:Albert Einstein]] |
|||
[[da:Albert Einstein]] |
|||
[[de:Albert Einstein]] {{Link FA|de}} |
|||
[[el:Άλμπερτ Αϊνστάιν]] |
|||
[[en:Albert Einstein]] |
|||
[[eo:Albert Einstein]] |
|||
[[es:Albert Einstein]] {{Link FA|es}} |
|||
[[et:Albert Einstein]] |
|||
[[eu:Albert Einstein]] |
|||
[[ext:Albert Einstein]] |
|||
[[fa:آلبرت اینشتین]] |
|||
[[fi:Albert Einstein]] {{Link FA|fi}} |
|||
[[fr:Albert Einstein]] |
|||
[[fy:Albert Einstein]] |
|||
[[ga:Albert Einstein]] |
|||
[[gd:Albert Einstein]] |
|||
[[gl:Albert Einstein]] |
|||
[[gu:આલ્બર્ટ આઇન્સ્ટાઇન]] |
|||
[[he:אלברט איינשטיין]] {{Link FA|he}} |
|||
[[hi:अल्बर्ट आइनस्टाइन]] |
|||
[[hr:Albert Einstein]] |
|||
[[ht:Albert Einstein]] |
|||
[[hu:Albert Einstein]] |
|||
[[hy:Ալբերտ Էյնշտեյն]] |
|||
[[ia:Albert Einstein]] |
|||
[[id:Albert Einstein]] |
|||
[[ilo:Albert Einstein]] |
|||
[[io:Albert Einstein]] |
|||
[[is:Albert Einstein]] |
|||
[[it:Albert Einstein]] |
|||
[[ja:アルベルト・アインシュタイン]] |
|||
[[jbo:albert.ainctain]] |
|||
[[jv:Albert Einstein]] |
|||
[[ka:ალბერტ აინშტაინი]] |
|||
[[kn:ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್ಸ್ಟೈನ್]] |
|||
[[ko:알베르트 아인슈타인]] |
|||
[[ksh:Albert Einstein]] |
|||
[[ku:Albert Einstein]] |
|||
[[la:Albertus Einstein]] |
|||
[[lad:Albert Einstein]] |
|||
[[lb:Albert Einstein]] |
|||
[[lij:Albert Einstein]] |
|||
[[lmo:Albert Einstein]] |
|||
[[lt:Albert Einstein]] |
|||
[[lv:Alberts Einšteins]] |
|||
[[mk:Алберт Ајнштајн]] |
|||
[[ml:ആല്ബര്ട്ട് ഐന്സ്റ്റീന്]] |
|||
[[mn:Альберт Эйнштейн]] |
|||
[[mr:अल्बर्ट आइनस्टाइन]] |
|||
[[ms:Albert Einstein]] |
|||
[[mzn:Albert Eyniştən]] |
|||
[[nah:Albert Einstein]] |
|||
[[nds:Albert Einstein]] |
|||
[[nl:Albert Einstein]] |
|||
[[nn:Albert Einstein]] |
|||
[[no:Albert Einstein]] |
|||
[[nov:Albert Einstein]] |
|||
[[oc:Albert Einstein]] |
|||
[[os:Эйнштейн, Альберт]] |
|||
[[pag:Albert Einstein]] |
|||
[[pam:Albert Einstein]] |
|||
[[pl:Albert Einstein]] |
|||
[[pms:Albert Einstein]] |
|||
[[pt:Albert Einstein]] |
|||
[[qu:Albert Einstein]] |
|||
[[ro:Albert Einstein]] |
|||
[[ru:Эйнштейн, Альберт]] |
|||
[[sah:Альберт Эйнштейн]] |
|||
[[scn:Albert Einstein]] |
|||
[[sco:Albert Einstein]] |
|||
[[sh:Albert Einstein]] |
|||
[[simple:Albert Einstein]] |
|||
[[sk:Albert Einstein]] |
|||
[[sl:Albert Einstein]] |
|||
[[sq:Albert Einstein]] |
|||
[[sr:Алберт Ајнштајн]] |
|||
[[sv:Albert Einstein]] |
|||
[[sw:Albert Einstein]] |
|||
[[szl:Albert Einstein]] |
|||
[[ta:ஆல்பர்ட் ஐன்ஸ்டைன்]] |
|||
[[te:ఆల్బర్ట్ ఐన్స్టీన్]] |
|||
[[th:อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์]] |
|||
[[tl:Albert Einstein]] |
|||
[[tpi:Albert Einstein]] |
|||
[[tr:Albert Einstein]] |
|||
[[tt:Albert Einstein]] |
|||
[[uk:Альберт Ейнштейн]] |
|||
[[ur:البرٹ آئنسٹائن]] |
|||
[[uz:Albert Einstein]] |
|||
[[vi:Albert Einstein]] |
|||
[[vo:Albert Einstein]] |
|||
[[wo:Albert Einstein]] |
|||
[[yi:אלבערט איינשטיין]] |
|||
[[zh:阿尔伯特·爱因斯坦]] |
|||
[[zh-min-nan:Albert Einstein]] |
|||
[[zh-yue:愛因斯坦]] |
Bul nusqanıń waqtı: 20:30, 2024 j. sentyabrdiń 19
Tuwılǵan sánesi | 14-mart 1879[1][2][3][4] |
---|---|
Qaytıs bolǵan sánesi | 18-aprel 1955[5][2][3][4] (76 jasta) |
thumb|250px|Albert Einstein Albert Einstein (aytılıwı:Albert Eynshteyn; 14 mart, 1879 - 18 aprel, 1955) fizik hám ilimpaz bolǵan. Einstein 1921-jılı fizika tarawı boyınsha Nobel sıylıǵın alǵan.
Einstein óziniń jaqtılıq, materiya, awırlıq kúshi, kosmos hám waqıt haqqındaǵı teoriyaları menen belgili. Bul teoriyalar ilimpazlarǵa zatlardı aldınǵıdan jaqsıraq túsiniwi ushın járdem berdi. Onın' teoriyaları arnawlı qatnas ha'm ulıwma qatnas teoriyası dep ataladı. Onıń eń belgili teńlemesi . Bul energiya hám massa bir zattıń ózgeshe formaları ekenin hám bir bólek massada energiyanıń kólemi jaqtılıq tezligi menen kóbeytilgen massanıń kólemine teń ekenin ańlatadı.
Onıń ómiri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Einstein Germaniyanıń Württemberg qalasınıń Ulm degen jerinde tuwılǵan. Ol evrey shańaraǵınan bolǵan, biraq shańaraǵı diniy bolmaǵan. Albert katolik mektebinde oqıǵan. Ol jaqsı oqıwshı bolmaǵan hám kóplegen adamlar onı aqılsız esaplaǵan. Bir kúni onıń ákesi oǵan magnitlik kompas beredi. Ol kórinbes kúshtiń qalay kompastıń iynesin qozǵaltıwın túsiniwge qızıqqan hám usılay etip ilim hám matematikaǵa qızıǵıp baslaǵan.
Ol jası úlkeygennen keyin Shveytsariyada mektepte oqıwǵa ketedi. Oqıwın pitkergennen keyin ol sol jerde patent byurosına jumısqa kiredi. Jumıs islewi dawamında ol onı ullı ilimpaz sıpatında belgili qılǵan jumısların jazǵan.
Birinshi dúnya júzlik urıs baslanbastan aldın, ol Germaniyaǵa qaytadı hám sol jerde mektep direktorı boladı. Ol natsistlik húkimet kúshke minemen degenshe Berlinde jasaǵan. Natsistler evreylerdi yamasa evrey shańaraǵınan kelip shıqqanlardı jaman kórer edi. Olar Einsteindi "Evrey fizikasın" jaratıwǵa járdem beriwinde ayıplaydı hám nemis fizikleri onıń teoriyaları qáte ekenligin dáliyllewge háreket etedi. Einstein AQShqa kóship ketedi hám 1940-jılı ol AQSh puxarasına aylanadı.
Ekinshi dúnya júzlik urıs dawamında, Einstein AQSh prezidenti Franklin D. Rooseveltke (Franklin D. Ruzvelt) AQSh natsist húkimetinen aldın atom bombasın oylap tabıwı kerek ekenligin jazǵan alımlardıń biri bolǵan.
1952-jılı, Izrail húkimeti Einsteindi Izraildiń ekinshi Prezidenti bolıwǵa shaqırǵn, biraq ol razı bolmaǵan.
Einstein 1955-jılı 18-aprelde júrek awırıwınan qaytıs bolǵan.
Onın' isenimleri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Ko'plegen ilimpazlar tek g'ana o'zlerinin' jumısları menen shug'ıllanadı, biraq Einstein siyasat ha'm du'nya paraxatshılıg'ı haqqında so'ylegen ha'm jazg'an. Ol sotsializm ha'm pu'tkil du'nya ushın bir hu'kimet bolıwı haqqında ideyalardı unatqan. Ol ja'ne Izraildin' jan'a ma'mleketin payda etiw ha'reketi ushın yag'nıy sionizm ushın jumıs islegen.
Einstein evrey shan'arag'ınan bolg'anı menen ol bul dinge jen'il qatnasıqta boldı. Ol evrey filosofı Baruch Spinoza ideyaların unatqan ha'm Buddizmdi jaqsı din esaplag'an.
Einstein ilimpazlarg'a du'nyanı jaqsıraq tu'siniwge ja'rdem beriwshi ko'plegen ideyalar haqqında oylag'an bolsada, ol onın' keyinirek o'mirinde oylap tabılg'an ko'plegen ilimiy teoriyalar haqqında o'zgeshe ko'z qarasta bolg'an. Ko'plegen ilimiy teoriyalar bizler anıq bilmeytug'ın, tek mu'mkin bolg'an zatlardı talıqlaydı. Einstein bunday teoriyalardı unatpadı; onın' pikirinshe, durıs teoriya bolsa qa'legen zattı tu'siniw mu'mkin edi. Ol bir ret bılay degen: "Men qudaydın' a'lem menen su'yek oyının (dice) oynawına isenbeymen".
Einstein ilimge ko'p u'lesin qosqanı sebepli, onın' atı ha'zirgi ku'nde ha'r qıylı jerlerde qollanıladı. Fotoximiyada qollanılatug'ın birlik onın' atı menen atalg'an. Ol Avogardo sanının' bir foton jaqtılıq energiyasına ko'beytkenge ten'. Einsteiniy ximiyalıq elementi de ilimpazdın atı menen atalg'an. So'ylesiwde de bizler ju'da' aqıllı adamdı "Einstein" dep ataymız.
Onın' en' bir ta'sirlendiriwshi aytqan so'zi: "O'mirde jasawdın' eki jolı bar, biri hesh qanday ajayıbat jop degen halda, ekinshisi har qanday narse ajayıbat dep esaplagan halda".
- ↑ (unspecified title)
- ↑ 2,0 2,1 (unspecified title)
- ↑ 3,0 3,1 (unspecified title)
- ↑ 4,0 4,1 (unspecified title)
- ↑ // (unspecified title)