Albert Einstein: Ózgerisler arasındaǵı ayırmashılıq

Tuwılǵan sánesi	14-mart 1879
Qaytıs bolǵan sánesi	18-aprel 1955 (76 jasta)

Bettiń tariyxın sholıw

← Aldınǵı parq

Мазмұны өшірілді Content added

VizualWikitekst

Inline

Bul nusqanıń waqtı: 20:30, 2024 j. sentyabrdiń 19

thumb|250px|Albert Einstein Albert Einstein (aytılıwı:Albert Eynshteyn; 14 mart, 1879 - 18 aprel, 1955) fizik hám ilimpaz bolǵan. Einstein 1921-jılı fizika tarawı boyınsha Nobel sıylıǵın alǵan.

Einstein óziniń jaqtılıq, materiya, awırlıq kúshi, kosmos hám waqıt haqqındaǵı teoriyaları menen belgili. Bul teoriyalar ilimpazlarǵa zatlardı aldınǵıdan jaqsıraq túsiniwi ushın járdem berdi. Onın' teoriyaları arnawlı qatnas ha'm ulıwma qatnas teoriyası dep ataladı. Onıń eń belgili teńlemesi $E=mc^{2}$ . Bul energiya hám massa bir zattıń ózgeshe formaları ekenin hám bir bólek massada energiyanıń kólemi jaqtılıq tezligi menen kóbeytilgen massanıń kólemine teń ekenin ańlatadı.

Onıń ómiri

Einstein Germaniyanıń Württemberg qalasınıń Ulm degen jerinde tuwılǵan. Ol evrey shańaraǵınan bolǵan, biraq shańaraǵı diniy bolmaǵan. Albert katolik mektebinde oqıǵan. Ol jaqsı oqıwshı bolmaǵan hám kóplegen adamlar onı aqılsız esaplaǵan. Bir kúni onıń ákesi oǵan magnitlik kompas beredi. Ol kórinbes kúshtiń qalay kompastıń iynesin qozǵaltıwın túsiniwge qızıqqan hám usılay etip ilim hám matematikaǵa qızıǵıp baslaǵan.

Ol jası úlkeygennen keyin Shveytsariyada mektepte oqıwǵa ketedi. Oqıwın pitkergennen keyin ol sol jerde patent byurosına jumısqa kiredi. Jumıs islewi dawamında ol onı ullı ilimpaz sıpatında belgili qılǵan jumısların jazǵan.

Birinshi dúnya júzlik urıs baslanbastan aldın, ol Germaniyaǵa qaytadı hám sol jerde mektep direktorı boladı. Ol natsistlik húkimet kúshke minemen degenshe Berlinde jasaǵan. Natsistler evreylerdi yamasa evrey shańaraǵınan kelip shıqqanlardı jaman kórer edi. Olar Einsteindi "Evrey fizikasın" jaratıwǵa járdem beriwinde ayıplaydı hám nemis fizikleri onıń teoriyaları qáte ekenligin dáliyllewge háreket etedi. Einstein AQShqa kóship ketedi hám 1940-jılı ol AQSh puxarasına aylanadı.

Ekinshi dúnya júzlik urıs dawamında, Einstein AQSh prezidenti Franklin D. Rooseveltke (Franklin D. Ruzvelt) AQSh natsist húkimetinen aldın atom bombasın oylap tabıwı kerek ekenligin jazǵan alımlardıń biri bolǵan.

1952-jılı, Izrail húkimeti Einsteindi Izraildiń ekinshi Prezidenti bolıwǵa shaqırǵn, biraq ol razı bolmaǵan.

Einstein 1955-jılı 18-aprelde júrek awırıwınan qaytıs bolǵan.

Onın' isenimleri

Ko'plegen ilimpazlar tek g'ana o'zlerinin' jumısları menen shug'ıllanadı, biraq Einstein siyasat ha'm du'nya paraxatshılıg'ı haqqında so'ylegen ha'm jazg'an. Ol sotsializm ha'm pu'tkil du'nya ushın bir hu'kimet bolıwı haqqında ideyalardı unatqan. Ol ja'ne Izraildin' jan'a ma'mleketin payda etiw ha'reketi ushın yag'nıy sionizm ushın jumıs islegen.

Einstein evrey shan'arag'ınan bolg'anı menen ol bul dinge jen'il qatnasıqta boldı. Ol evrey filosofı Baruch Spinoza ideyaların unatqan ha'm Buddizmdi jaqsı din esaplag'an.

Einstein ilimpazlarg'a du'nyanı jaqsıraq tu'siniwge ja'rdem beriwshi ko'plegen ideyalar haqqında oylag'an bolsada, ol onın' keyinirek o'mirinde oylap tabılg'an ko'plegen ilimiy teoriyalar haqqında o'zgeshe ko'z qarasta bolg'an. Ko'plegen ilimiy teoriyalar bizler anıq bilmeytug'ın, tek mu'mkin bolg'an zatlardı talıqlaydı. Einstein bunday teoriyalardı unatpadı; onın' pikirinshe, durıs teoriya bolsa qa'legen zattı tu'siniw mu'mkin edi. Ol bir ret bılay degen: "Men qudaydın' a'lem menen su'yek oyının (dice) oynawına isenbeymen".

Einstein ilimge ko'p u'lesin qosqanı sebepli, onın' atı ha'zirgi ku'nde ha'r qıylı jerlerde qollanıladı. Fotoximiyada qollanılatug'ın birlik onın' atı menen atalg'an. Ol Avogardo sanının' bir foton jaqtılıq energiyasına ko'beytkenge ten'. Einsteiniy ximiyalıq elementi de ilimpazdın atı menen atalg'an. So'ylesiwde de bizler ju'da' aqıllı adamdı "Einstein" dep ataymız.

Onın' en' bir ta'sirlendiriwshi aytqan so'zi: "O'mirde jasawdın' eki jolı bar, biri hesh qanday ajayıbat jop degen halda, ekinshisi har qanday narse ajayıbat dep esaplagan halda".

[[https://www.ige.ch/de/ueber-uns/einstein.html_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-1] (unspecified title)

[[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119016075_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-2] 2,0 ^2,1 (unspecified title)

[[https://cs.isabart.org/person/16734_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-3] 3,0 ^3,1 (unspecified title)

[[http://cths.fr/an/prosopo.php?id=117243_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-4] 4,0 ^4,1 (unspecified title)

[//_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;-5] // (unspecified title)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Qatar No 1: / Qatar No 1: @@
+{{Shaxs infoqutısı}}
-[[Image:Albert Einstein Head.jpg|thumb|250px|Albert Einstein]]
-'''Albert Einstein''' (aytılıwı:''Albert Eynshteyn''; 14 mart, 1879 - 18 aprel, 1955) [[Fizik|fizik]] ha'm [[İlimpaz|ilimpaz]] bolg'an. Einstein 1921-jılı [[Fizika|fizika]] tarawı boyınsha [[Nobel sıylıg'ı|Nobel sıylıg'ın]] alg'an.
+[[Súwret:Albert Einstein Head.jpg|thumb|250px|Albert Einstein]]
+'''Albert Einstein''' (aytılıwı:''Albert Eynshteyn''; 14 mart, 1879 - 18 aprel, 1955) [[fizik]] hám [[ilimpaz]] bolǵan. Einstein 1921-jılı [[fizika]] tarawı boyınsha [[Nobel sıylıg'ı|Nobel sıylıǵı]]n alǵan.
-Einstein o'zinin' [[Jaqtılıq|jaqtılıq]], materiya, [[Awırlıq ku'shi|awırlıq ku'shi]], [[Kosmos|kosmos]] ha'm [[Waqıt|waqıt]] haqqındag'ı teoriyaları menen belgili. Bul teoriyalar ilimpazlarg'a zatlardı aldıng'ıdan jaqsıraq tu'siniwi ushın ja'rdem berdi. Onın' teoriyaları arnawlı qatnas ha'm ulıwma qatnas teoriyası dep ataladı. Onın' en' belgili ten'lemesi <math>E=mc^2</math>. Bul energiya ha'm massa bir zattın' o'zgeshe formaları ekenin ha'm bir bo'lek massada energiyanın' ko'lemi  jaqtılıq tezligi menen ko'beytilgen massanın' ko'lemine ten' ekenin an'latadı.
+Einstein óziniń [[jaqtılıq]], materiya, [[awırlıq ku'shi|awırlıq kúshi]], [[kosmos]] hám [[waqıt]] haqqındaǵı teoriyaları menen belgili. Bul teoriyalar ilimpazlarǵa zatlardı aldınǵıdan jaqsıraq túsiniwi ushın járdem berdi. Onın' teoriyaları arnawlı qatnas ha'm ulıwma qatnas teoriyası dep ataladı. Onıń eń belgili teńlemesi <math>E=mc^2</math>. Bul energiya hám massa bir zattıń ózgeshe formaları ekenin hám bir bólek massada energiyanıń kólemi jaqtılıq tezligi menen kóbeytilgen massanıń kólemine teń ekenin ańlatadı.
+== Onıń ómiri ==
-==Onın' o'miri==
-Einstein Germaniyanın' Württemberg qalasının' Ulm degen jerinde tuwılg'an. Ol evrey shan'arag'ınan bolg'an, biraq shan'arag'ı diniy bolmag'an. Albert katolik mektebinde oqıg'an. Ol jaqsı oqıwshı bolmag'an ha'm ko'plegen adamlar onı aqılsız esaplag'an. Bir ku'ni onın' a'kesi og'an magnitlik kompas beredi. Ol ko'rinbes ku'shtin' qalay kompastın' iynesin qozg'altıwın tusiniwge qızıqqan ha'm usılay etip ilim ha'm matematikag'a qızıg'ıp baslag'an.
+Einstein Germaniyanıń Württemberg qalasınıń Ulm degen jerinde tuwılǵan. Ol evrey shańaraǵınan bolǵan, biraq shańaraǵı diniy bolmaǵan. Albert katolik mektebinde oqıǵan. Ol jaqsı oqıwshı bolmaǵan hám kóplegen adamlar onı aqılsız esaplaǵan. Bir kúni onıń ákesi oǵan magnitlik kompas beredi. Ol kórinbes kúshtiń qalay kompastıń iynesin qozǵaltıwın túsiniwge qızıqqan hám usılay etip ilim hám matematikaǵa qızıǵıp baslaǵan.
-Ol jası u'lkeygennen keyin [[Wp/ka/Shveytsariya|Shveytsariyada]] mektepte oqıwg'a ketedi. Oqıwın pitkergennen keyin ol sol jerde patent byurosına jumısqa kiredi. Jumıs islewi dawamında ol onı ullı ilimpaz sıpatında belgili qılg'an jumısların jazg'an.
+Ol jası úlkeygennen keyin [[Wp/ka/Shveytsariya|Shveytsariyada]] mektepte oqıwǵa ketedi. Oqıwın pitkergennen keyin ol sol jerde patent byurosına jumısqa kiredi. Jumıs islewi dawamında ol onı ullı ilimpaz sıpatında belgili qılǵan jumısların jazǵan.
-[[Birinshi du'nya ju'zlik urıs|Birinshi du'nya ju'zlik urıs]] baslanbastan aldın, ol Germaniyag'a qaytadı ha'm sol jerde mektep direktorı boladı. Ol natsistlik hu'kimet ku'shke minemen degenshe [[Berlin|Berlinde]] jasag'an. Natsistler evreylerdi yamasa evrey shan'arag'ınan kelip shıqqanlardı jaman ko'rer edi. Olar Einsteindi "Evrey fizikasın" jaratıwg'a ja'rdem beriwinde ayıplaydı ha'm nemis fizikleri onın' teoriyaları qa'te ekenligin da'liyllewge ha'reket etedi. Einstein AQShqa ko'ship ketedi ha'm 1940-jılı ol [[AQSh|AQSh]] [[Puxara|puxarasına]] aylanadı.
+[[Birinshi dúnya júzlik urıs]] baslanbastan aldın, ol Germaniyaǵa qaytadı hám sol jerde mektep direktorı boladı. Ol natsistlik húkimet kúshke minemen degenshe [[Berlin]]de jasaǵan. Natsistler evreylerdi yamasa evrey shańaraǵınan kelip shıqqanlardı jaman kórer edi. Olar Einsteindi "Evrey fizikasın" jaratıwǵa járdem beriwinde ayıplaydı hám nemis fizikleri onıń teoriyaları qáte ekenligin dáliyllewge háreket etedi. Einstein AQShqa kóship ketedi hám 1940-jılı ol [[AQSh]] [[puxara]]sına aylanadı.
-[[Ekinshi du'nya ju'zlik urıs|Ekinshi du'nya ju'zlik urıs]] dawamında, Einstein AQSh prezidenti Franklin D. Rooseveltke ([[Franklin D. Ruzvelt|Franklin D. Ruzvelt]]) AQSh natsist hu'kimetinen aldın atom bombasın oylap tabıwı kerek ekenligin jazg'an alımlardın' biri bolg'an.
+[[Ekinshi dúnya júzlik urıs]] dawamında, Einstein AQSh prezidenti Franklin D. Rooseveltke ([[Franklin D. Ruzvelt]]) AQSh natsist húkimetinen aldın atom bombasın oylap tabıwı kerek ekenligin jazǵan alımlardıń biri bolǵan.
--jılı, [[İzrail|İzrail]] hu'kimeti Einsteindi İzraildin' ekinshi Prezidenti bolıwg'a shaqırg'an,  biraq ol razı bolmag'an.
+-jılı, [[Izrail]] húkimeti Einsteindi Izraildiń ekinshi Prezidenti bolıwǵa shaqırǵn, biraq ol razı bolmaǵan.
-Einstein 1955-jılı 18-aprelde ju'rek awırıwınan qaytıs bolg'an.
+Einstein 1955-jılı 18-aprelde júrek awırıwınan qaytıs bolǵan.
-==Onın' isenimleri==
+== Onın' isenimleri ==
-Ko'plegen ilimpazlar tek g'ana o'zlerinin' jumısları menen shug'ıllanadı, biraq Einstein [[Siyasat|siyasat]] ha'm du'nya paraxatshılıg'ı haqqında so'ylegen ha'm jazg'an. Ol sotsializm  ha'm pu'tkil du'nya ushın bir [[Hu'kimet|hu'kimet]] bolıwı haqqında ideyalardı unatqan. Ol ja'ne İzraildin' jan'a ma'mleketin payda etiw ha'reketi ushın yag'nıy [[Sionizm|sionizm]] ushın jumıs islegen.
+Ko'plegen ilimpazlar tek g'ana o'zlerinin' jumısları menen shug'ıllanadı, biraq Einstein [[siyasat]] ha'm du'nya paraxatshılıg'ı haqqında so'ylegen ha'm jazg'an. Ol sotsializm ha'm pu'tkil du'nya ushın bir [[hu'kimet]] bolıwı haqqında ideyalardı unatqan. Ol ja'ne Izraildin' jan'a ma'mleketin payda etiw ha'reketi ushın yag'nıy [[sionizm]] ushın jumıs islegen.
-Einstein evrey shan'arag'ınan bolg'anı menen ol bul dinge jen'il qatnasıqta boldı. Ol evrey filosofı Baruch Spinoza ideyaların unatqan ha'm [[Buddizm|Buddizmdi]] jaqsı din esaplag'an.
+Einstein evrey shan'arag'ınan bolg'anı menen ol bul dinge jen'il qatnasıqta boldı. Ol evrey filosofı Baruch Spinoza ideyaların unatqan ha'm [[Buddizm]]di jaqsı din esaplag'an.
-Einstein ilimpazlarg'a du'nyanı jaqsıraq tu'siniwge ja'rdem beriwshi  ko'plegen ideyalar haqqında oylag'an bolsada, ol onın' keyinirek o'mirinde oylap tabılg'an ko'plegen ilimiy teoriyalar haqqında o'zgeshe ko'z qarasta bolg'an. Ko'plegen ilimiy teoriyalar bizler anıq bilmeytug'ın, tek mu'mkin bolg'an zatlardı talıqlaydı. Einstein bunday teoriyalardı unatpadı; onın' pikirinshe, durıs teoriya bolsa qa'legen zattı tu'siniw mu'mkin edi. Ol bir ret bılay degen: "Men qudaydın' a'lem menen su'yek oyının (dice) oynawına isenbeymen".
+Einstein ilimpazlarg'a du'nyanı jaqsıraq tu'siniwge ja'rdem beriwshi ko'plegen ideyalar haqqında oylag'an bolsada, ol onın' keyinirek o'mirinde oylap tabılg'an ko'plegen ilimiy teoriyalar haqqında o'zgeshe ko'z qarasta bolg'an. Ko'plegen ilimiy teoriyalar bizler anıq bilmeytug'ın, tek mu'mkin bolg'an zatlardı talıqlaydı. Einstein bunday teoriyalardı unatpadı; onın' pikirinshe, durıs teoriya bolsa qa'legen zattı tu'siniw mu'mkin edi. Ol bir ret bılay degen: "Men qudaydın' a'lem menen su'yek oyının (dice) oynawına isenbeymen".
-Einstein ilimge ko'p u'lesin qosqanı sebepli, onın' atı ha'zirgi ku'nde ha'r qıylı jerlerde qollanıladı. Fotoximiyada qollanılatug'ın birlik onın' atı menen atalg'an. Ol [[Avogardo sanı|Avogardo sanının']] bir [[Foton|foton]] jaqtılıq energiyasına ko'beytkenge ten'. [[Einsteiniy|Einsteiniy]] ximiyalıq elementi de ilimpazdın atı menen atalg'an. So'ylesiwde de bizler ju'da' aqıllı adamdı "Einstein" dep ataymız.
+Einstein ilimge ko'p u'lesin qosqanı sebepli, onın' atı ha'zirgi ku'nde ha'r qıylı jerlerde qollanıladı. Fotoximiyada qollanılatug'ın birlik onın' atı menen atalg'an. Ol [[Avogardo sanı|Avogardo sanının']] bir [[foton]] jaqtılıq energiyasına ko'beytkenge ten'. [[Einsteiniy]] ximiyalıq elementi de ilimpazdın atı menen atalg'an. So'ylesiwde de bizler ju'da' aqıllı adamdı "Einstein" dep ataymız.
 Onın' en' bir ta'sirlendiriwshi aytqan so'zi: "O'mirde jasawdın' eki jolı bar, biri hesh qanday ajayıbat jop degen halda, ekinshisi har qanday narse ajayıbat dep esaplagan halda".
-[[Category:Fizikler]]
+[[Kategoriya:Fizikler]]
-[[af:Albert Einstein]]
-[[als:Albert Einstein]] {{Link FA|als}}
-[[an:Albert Einstein]] {{Link FA|an}}
-[[ar:ألبرت أينشتاين]]
-[[ast:Albert Einstein]]
-[[az:Albert Eynşteyn]]
-[[bat-smg:Albert Einstein]]
-[[be-x-old:Альбэрт Айнштайн]]
-[[bg:Алберт Айнщайн]]
-[[bm:Albert Einstein]]
-[[bn:আলবার্ট আইনস্টাইন]]
-[[bpy:আলবার্ট আইনস্টাইন]]
-[[br:Albert Einstein]]
-[[bs:Albert Einstein]]
-[[ca:Albert Einstein]]
-[[cs:Albert Einstein]]
-[[cy:Albert Einstein]]
-[[da:Albert Einstein]]
-[[de:Albert Einstein]] {{Link FA|de}}
-[[el:Άλμπερτ Αϊνστάιν]]
-[[en:Albert Einstein]]
-[[eo:Albert Einstein]]
-[[es:Albert Einstein]] {{Link FA|es}}
-[[et:Albert Einstein]]
-[[eu:Albert Einstein]]
-[[ext:Albert Einstein]]
-[[fa:آلبرت اینشتین]]
-[[fi:Albert Einstein]] {{Link FA|fi}}
-[[fr:Albert Einstein]]
-[[fy:Albert Einstein]]
-[[ga:Albert Einstein]]
-[[gd:Albert Einstein]]
-[[gl:Albert Einstein]]
-[[gu:આલ્બર્ટ આઇન્સ્ટાઇન]]
-[[he:אלברט איינשטיין]] {{Link FA|he}}
-[[hi:अल्बर्ट आइनस्टाइन]]
-[[hr:Albert Einstein]] {{Link FA|hr}}
-[[ht:Albert Einstein]]
-[[hu:Albert Einstein]]
-[[hy:Ալբերտ Էյնշտեյն]]
-[[ia:Albert Einstein]]
-[[id:Albert Einstein]]
-[[ilo:Albert Einstein]]
-[[io:Albert Einstein]]
-[[is:Albert Einstein]]
-[[it:Albert Einstein]]
-[[ja:アルベルト・アインシュタイン]]
-[[jbo:albert.ainctain]]
-[[jv:Albert Einstein]]
-[[ka:ალბერტ აინშტაინი]]
-[[kn:ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್‍ಸ್ಟೈನ್]]
-[[ko:알베르트 아인슈타인]]
-[[ksh:Albert Einstein]]
-[[ku:Albert Einstein]]
-[[la:Albertus Einstein]]
-[[lad:Albert Einstein]]
-[[lb:Albert Einstein]]
-[[lij:Albert Einstein]]
-[[lmo:Albert Einstein]] {{Link FA|lmo}}
-[[lt:Albert Einstein]]
-[[lv:Alberts Einšteins]] {{Link FA|lv}}
-[[mk:Алберт Ајнштајн]]
-[[ml:ആല്‍ബര്‍ട്ട് ഐന്‍സ്റ്റീന്‍]]
-[[mn:Альберт Эйнштейн]]
-[[mr:अल्बर्ट आइनस्टाइन]]
-[[ms:Albert Einstein]]
-[[mzn:Albert Eyniştən]]
-[[nah:Albert Einstein]]
-[[nds:Albert Einstein]]
-[[nl:Albert Einstein]]
-[[nn:Albert Einstein]]
-[[no:Albert Einstein]]
-[[nov:Albert Einstein]]
-[[oc:Albert Einstein]]
-[[os:Эйнштейн, Альберт]]
-[[pag:Albert Einstein]]
-[[pam:Albert Einstein]]
-[[pl:Albert Einstein]]
-[[pms:Albert Einstein]]
-[[pt:Albert Einstein]] {{Link FA|pt}}
-[[qu:Albert Einstein]]
-[[ro:Albert Einstein]]
-[[ru:Эйнштейн, Альберт]]
-[[sah:Альберт Эйнштейн]]
-[[scn:Albert Einstein]]
-[[sco:Albert Einstein]]
-[[sh:Albert Einstein]]
-[[simple:Albert Einstein]]
-[[sk:Albert Einstein]]
-[[sl:Albert Einstein]]
-[[sq:Albert Einstein]]
-[[sr:Алберт Ајнштајн]] {{Link FA|sr}}
-[[sv:Albert Einstein]]
-[[sw:Albert Einstein]]
-[[szl:Albert Einstein]]
-[[ta:ஆல்பர்ட் ஐன்ஸ்டைன்]]
-[[te:ఆల్బర్ట్ ఐన్‌స్టీన్]]
-[[th:อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์]]
-[[tl:Albert Einstein]]
-[[tpi:Albert Einstein]]
-[[tr:Albert Einstein]]
-[[tt:Albert Einstein]]
-[[uk:Альберт Ейнштейн]]
-[[ur:البرٹ آئنسٹائن]]
-[[uz:Albert Einstein]]
-[[vi:Albert Einstein]]
-[[vo:Albert Einstein]]
-[[wo:Albert Einstein]]
-[[yi:אלבערט איינשטיין]]
-[[zh:阿尔伯特·爱因斯坦]]
-[[zh-min-nan:Albert Einstein]]
-[[zh-yue:愛因斯坦]]