НапэкӀуэцӀ Къэбэрдей-Балъкъэр и япэрей тхыгъэ щытыкӀэм хэплъэн

{{Subject of Russia
| OfNm1              = Кабардино-Балкарская Республика
| OfNm2              = Къабарты-Малкъар Республика
| KbdPostfix         = Республикэ
| KbdNm              = Къэбэрдей-Балъкъэр
| FSFlag             = Flag of Kabardino-Balkaria.svg
| FSCoA              = Coat of Arms of Kabardino-Balkaria.svg
| FlagLnk            = Къэбэрдей-Балъкъэрым и нып
| CoALnk             = Къэбэрдей-Балъкъэрым и дэмыгъэ
| FSMapName          = Kabardino-Balkar
| FSCtrWhat          = Къэлащхьэр
| FSCtrNm            = [[НалщӀэч]]
| AreaRnk            = 78
| TotArea            = 12 500
| WaterPrcnt         = 0,2
| PopRnk             = 60
| PopQty             = 893 697
| PopCtDate          = 2010
| PopDens            = 71,5
| GDP                = 
| GDPCtDate          = 
| GDP(PPP)           = 
| GDPRnk             = 
| PolStatLnk         = 
| PolStatNm          = Республикэ
| FedDistrNm         = [[Ишъхъэрэ-Къаукъаз федерал куей]]
| EcRegNm            = [[Ишъхъэрэ-Къаукъаз эконом куей]]
| CadNo              = 07
| OfLangs            = [[адыгэбзэ]], [[урысыбзэ]], [[къэрэшей-балъкъэрыбзэ]]
| HeadTtl            = Глава
| HeadNm             = КӀуэкӀуэ Валерэ и къуэ Къазбэч
| ViceTtl            = Премьер-министр
| ViceNm             = Мусуков Алий
| LegislTtl          = 
| LegislNm           = 
| FSAnthem           = 
| MSKS               = 0
}}
[[Файл:Kabardino Balkaria Republic map.png|thumb|right|250px]]
'''Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ''' (''Къэбэрдей-Балъкъэр''; {{Lang-ru|Кабардино-Балкарская Республика}}; {{lang-krc|Къабарты-Малкъар Республика}}) — [[Урысей|Урысей Федерацэм]] хыхьэ республикэ<ref>[http://ru.wikisource.org/wiki/Конституция_Российской_Федерации#.D0.A1.D1.82.D0.B0.D1.82.D1.8C.D1.8F_5 Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2] {{Ref-ru}}</ref>.

Къэралыгъуэ щыхъуар — [[1 фокӀадэ]] [[1921 гъэ|1921 гъэм]]. Къэлащхьэр — [[НалщӀэч]].

== Игъунапкъэхэр здырикӀуэ ==
[[Ставропол Къэрал|Ставропол къэралым]] ипшъэлъэныкъуэмкӀэ, [[Ишъхъэрэ Осетиэ]]м къуэкӀыпӀэлъэныкъуэмкэ, [[Курджы]]м ипшъэлъэныкъуэмкӀэ, [[Къэрэшей-Шэрджэс]]ым къухьэпӀэлъэныкъуэмкӀэ.

== Хэкумэтхыр ==
Республикэр нэхъыбэу бгыщӀыналъэщ зытетыр, цӀыӀэпӀэ лъэныкъуэмкӀэ щӀыр захуэщ.

ИпшъэрэмкӀэ зэгуэтукъуршиплӀ ирокӀуэхэ, Къаукъазышхуэм щыщу, ахэр: Меловой, Скалистэ, Боковой, Главнэ (иэ Водоразделнэ).
* ''ЛэгапӀэ нэхъ иныр'': [[Ӏуащхьэмахуэ]] (5 642 м) [[Урысей]]ми и [[Къаукъаз]]ми и нэхъ лъэгапӀэ дыдэщ;
* ''ИкӀыхьагъ нэхъ иныр щӀыӀэпӀэмкӀэ уикӀыу хуэбапӀэмкӀэ укӀуэмэ'': 167 км;
* ''ИкӀыхьагъ нэхъ иныр къуэкӀыпӀэмкӀэ уикӀыу къухьэпӀэмкӀэ укӀуэмэ'': 123 км.

=== Псыхэр ===
* [[Тэрч (псы)|Тэрч]] (623 км)
* [[Балъкъыпс]] (216 км)
* [[Шэрэдж (псы)|Шэрэдж]] (131 км)
* [[Шэджэм (псы)|Шэджэм]] (102 км)
* [[Аргудан (псы)|Аргудан]]
* [[Бэхъсэн (псы)|Бэхъсэн]] (173 км)
* [[Къулъкъужын (псы)|Къулъкъужын]]
* [[Лэскэн (псы)|Лэскэн]]
* [[Урух (псы)|Урух]]
* [[Налшыч (псы)|Налшыч]]
* [[Аруан (псы)|Аруан]]
* [[Кишпек (псы)|Кишпек]]

=== Гуэлхэр ===
* Гуэл ЩхъуантӀэхэр
* Тэмбукъан гуэл

=== Псыкъелъэхэр ===
* Шэджэм псыкъелъэхэр
* Хьэбэз псыкъелъыххэр

== Тхыдэр ==
{{Main|Къэбэрдей|Балъкъэр}}
1922 гъэм [[Къэбэрдей-Балъкъэр автоном област]] яшъа, 1936 гъэм [[Къэбэрдей-Балъкъэр АРСС|АРСС]] хъуа. [[Къэралыгъуэ зауэшхуэ]]м Къэбэрдей-Балъкъэрым зэхагъэхьауэ щыта 115-рей шу дивизиэ, и тхьэмаду [[Скороход Антон|Скороход А.]], [[Къаукъазым и зауэ]]мрэ [[Сталинград зауэ]]мрэ цӀэрыӀу къыхэкӀа. 1942 гъэм къэралым и нэхъыбэ шӀыпӀэр [[НалщӀэч]]и хэту джэрмэныдзэм окупациэм щиӀыгъа, 1943 гъэм и щӀышылэм зэрщыту советхэм я ӀэнатӀэм хэхьэжьа. 1944 [[балъкъэрхэр]] зэрырагъэкӀам шъхьэкӀэ къэралым [[Къэбэрдей АРСС]] траӀуэ, 1957 гъэм аргуэру Къэбэрдей-Балъкъэр АРСС мэхъужь. 1992 — Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ мэхъу.

2008 гъэм [[Урысей Федерациэм и нэхъышъхьэ банк|Урысейм и Банкым]] тхыдэм теухуа ахъшэ къыдигъэкӀа, Къэбэрдей-Балъкъэрым теухуауэ

== Жылэр ==
* ''ЦӀыху дэсыр'' — 894, 324 ([[1 щӀышылэм]] [[2009]])
* ''ЦӀыху дэсым иӀувагъыр'' — 71, 4 цӀыху/км² ([[2009]])
* ''Къалэм щыщу'' — 56, 1 % ([[2009]])
{| class="wikitable"
!Лъэпкъ ||Зэрыхъур [[2002|2002 гъэм]],<br /> мин ([https://web.archive.org/web/20120126074108/http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17 *])
|-
|[[Адыгэхэр]] || 502,3 (55,3 %)
|-
|[[Урысхэр]] || 227,9 (25,1 %)
|-
|[[Балъкъэрхэр]] || 107,3 (11,6 %)
|-
|[[Осетинхэр]] || 9,8 (1,1 %)
|-
|[[Туркухэр]] || 8,8
|-
|[[Хуэхуэлхэр]] || 7,6
|-
|[[Ермэлыхэр]] || 5,3
|-
|[[Корё-сарам|КӀэрейхэр]] || 4,7
|-
|[[Мычгышхэр]] || 4,2
|-
|[[Алмэнхэр]] || 2,5
|-
|[[Цыджанхэр]] || 2,4
|-
|[[Турку-месхетэхэр]] || 2,3
|-
|[[Азэрбиджанхэр]] || 2,3
|-
|[[Лакхэр]] || 1,8
|-
|[[Куржыхэр]] || 1,7
|-
|[[Къэрэшэйхэр]] || 1,3
|-
|[[Мышхэнхэр]] || 1,2
|-
|[[Урысыхухэр]] || 1,2
|-
|[[Журтхэр]] || 1,1
|-
|<small> къэгъэлъэгъуар 1000 фӀэкӀыу хъу лъэпкъхэра</small>
|}

=== Къалэхэр ===
<div align="center">
{| class="toccolours" style="margin: 0 2em 0 2em"
|-
| bgcolor="#C0C0C0" | '''Къалэ мин 10 фӀэкӀыу здыдэсхэр'''<br /> 1 щӀышылэмкӀэ 2009 гъэм
|-
|
<table width="600" border="0" cellspacing="1" cellpadding="0">
 <tr align="left">
  <td width="35%" style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;"> [[Налшыч]]</td>
  <td width="15%" style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> ехуха-269,2</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td width="35%" style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> [[Нартан|Нартан]]</td>
  <td width="15%" style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;">12,3 (2003)</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;"> [[Прохладнэ|Прохладнэ]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> ехуха-60,1</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> [[Щхьэлыкъуэ]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;">11,2 (2003)</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;"> [[Бэхъсэн]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> ехуха-37,3</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> [[Ислъэмей]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;">10,6 (2003)</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;"> [[Нарткъалэ]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> ехуха-33,4</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> [[Шэджэм ЕтӀуанэ|Шэджэм ЕтӀуанэ]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;">10,6 (2003)</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;"> [[Майскэ|Майскэ]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> дэкӀуея-27,3</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> [[Зейкъуэ|Зейкъуэ]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;">10,3 (2003)</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;"> [[Къруукъуэ]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> ехуха-20,1</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> [[Чэнж]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;">10,3 (2003)</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;"> [[Тэрч (къалэ)|Тэрч]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> дэкӀуея-19,8</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> [[Хьэсэней]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;">10,2 (2003)</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;"> [[Шэджэм (къалэ)|Шэджэм]]</td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"> дэкӀуея-18,3</td>
|-
| </tr>
 <tr align="left">
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;font-weight:bold;"></td>
  <td style="font-family:Verdana, Arial;font-size:10px;"></td>
 </tr>

</table>
|}
</div>

== АдминистрациэмкӀэ зэрыгуэшар ==
{{Main|Къэбэрдей-Балъкъэрым и администрациэмкӀэ зэрыгуэшар}}

{| class="wikitable" style="margin:auto"
! Къедзыгъуэхэр:
! Къалащхьэхэр:
! rowspan="11" | [[Файл:Къэб-балъ.куейхэр003.jpg|320px]]
|-
| [[Бэхъсэн къедзыгъуэ]]
| [[Бэхъсэн]]
|-
| [[Дзэлыкъуэ къедзыгъуэ]]
| [[Дзэлыкъуэкъуажэ]]
|-
| [[Лэскэн къедзыгъуэ]] ([[2003]] гъэ лъандэрэ)
| [[Анзорей]]
|-
| [[Майскэ къедзыгъуэ]]
| [[Майскэ]]
|-
| [[Прохладнэ къедзыгъуэ]]
| [[КъалэкӀыхь]]
|-
| [[Тэрч къедзыгъуэ]]
| [[Тэрч]]
|-
| [[Аруан къедзыгъуэ]]
| [[Нарткъалэ]]
|-
| [[Шэджэм къедзыгъуэ]]
| [[Шэджэм]]
|-
| [[Шэрэдж къедзыгъуэ]] ([[1994]] гъэм ипэ — Советскэ)
| [[Къущхьэтау]]
|-
| [[Ӏуащхьэмахуэ къедзыгъуэ]] ([[1994]] гъэ лъандэрэ)
| [[Къруукъуэ]]
|}

=== Къалэ республикэ ӀэнатӀэгъуэм щӀэтхэр ===
* [[НалщӀэч]]
* [[КъалэкӀыхь]]
* [[Бэхъсэн]]

=== Мэкъумэш лэжьыгъэхэр ===
{{Section no}}

== Гулъытыгъуэхэр ==
{{Reflist}}

== ТехьэпӀэхэр ==
* [https://web.archive.org/web/20141218014645/http://president-kbr.ru/ Къ-БКъ и призидентым и сайт] {{Ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20151117170136/http://parlament-kbr.ru/ Къ-БКъ и парламент] {{Ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20121013101853/http://terrus.ru/cgi-bin/allrussia/v3_index.pl?act=reg&id=7 Къэбэрдей-Балъкъэр Къэралыр «Вся Россия» каталогым] {{Ref-ru}}

{{Къаукъаз}}
{{Subdivisions of Russia}}

[[Категориэ:Къэбэрдей-Балъкъэр]]