Augusta Taurinorum

Augusta Taurinorum^[1] (Italiane Torino) est urbs Italica et municipium, circiter 896 350 incolarum, locus princeps regionis Pedemontii et caput urbis metropolitanae Taurinensis.

Fuit colonia Romana, ab Augusto principe condita, sed iam ante Imperium Romanum fuerat, ut videtur, metropolis civitatis Taurinorum. Temporibus recentioribus fuit caput ducatus Sabaudiae, regni Sardiniae, et ab 1861 ad 1865 Regni Italiae omnis; unde nuncupari potest cunabula unificationis paeninsulae. Urbium industrialium Italiae hodiernae loco tertio enumeratur.

Hic admiratione digna sunt Porta Palatina urbis Romanae, Palatium Madama reginarum Sabaudiensium, moles Antonelliana ad museum cinematographicum accommodata, necnon ecclesia cathedralis Sancti Ioannis Baptistae, ubi servatur sindon Taurinensis; hinc praeterea formosissimae Alpium occidentalium valles visitantur.

Nomen

Antiquissimum urbis nomen, si recte huic loco adsignatur, est Taurasia; ita appellabatur caput civitatis Taurinorum, quo tempore Hannibal hanc terram transivit.^[2] Colonia Romana ibi ad honorem imperatoris Augusti nomine pleno et sollemni Colonia Iulia Augusta Taurinorum,^[3] nomine autem communi Augusta Taurinorum laureata est.^[4] Haec appellatio a recentioribus saepe adhibetur. Multi autem brevius Taurinum Latine nuncupant.^[5] Haec urbs Italiane hodie Torino appellatur, sed sermone Pedemontico huius regionis (sicut et Theodisce) Turin. Incola Latine Taurinensis^[6] (Italiane Torinese ; Pedemontice Turinèis) nuncupatur.

Historia

Origines Italicae et Romanae

Tertio saeculo a.C.n. secundum ripas Padanas primae tribus collocabantur, ab Alpibus venientes, quaerentes campos, quos colerent. Hi homines ex stirpe Celto-Ligura appellabantur, etiam Taurini et nomen loci Taurasia dederunt; nomen autem e tauro non oritur, qui signum civitatis postea factum erit, sed a Celtico verbo tau, quod 'mons' significat.

Socii Romanorum invasioni Hannibalis anno 218 a.C.n. restiterunt. Sita in via per Gallias, postea Castra Taurinorum a Gaio Iulio Caesare anno 58 a.C.n. condita sunt.

Urbs comprehenditur in Imperio Romano, Augusto Principe, ut praesidia limitum, nomine Augusta Taurinorum. Ex illo tempore oritur institutio tabulae latrunculariae, quae pertinet et ampliatur usque ad hodiernos dies, cum decumano, qui vocatur hodie Via Garibaldi, et cardine, qui constituitur viis Sancti Thomae et portae Palatinae.

Primo saeculo a.C.n. constructum est theatrum Romanum, e quo amplae partes exstant. Porta Palatina etiam illo tempore constructa est. Anno 69 in proelio inter Othonem et Vitellium incendium civitatem partim delevit.

Aetate hodierna

Inscriptio "Qui bene bibit, bene dormit, qui bene dormit, non peccat, qui non peccat, venit in coelum, ergo, qui bene bibit, venit in coelum."

Anno 1861 Augusta Taurinorum, quae ab anno 1563 caput ducatús Sabaudiae (ab anno 1720 regni Sardiniae) fuerat, primum caput Italiae facta est; sed anno 1865 caput Italiae Florentiam et postea Romam translatum est.

Clima

Urbi Taurinensi inter climata duo per enumerationem Köppen–Geiger, videlicet subtropicum humidum et oceanicum. Clima in stationes quattuor dividitur, hieme frigida et admodum sicca, aestate calida, vere et autumno pluviosioribus, pluviis violentibus aestate interdum incidentibus; temperatura aëris media mense Ianuario 2° atque mense Iulio 22.5°, minima inter −2.5° et 17°, maxima inter 6.5° et 28°, sed minima extrema usque hodie nota −21.8°, maxima extrema 37.1°; pluviis mense Decembri ad 45 mm tantum, mense Maio 145 mm, toto anno non minus quam 981 mm elevatis; diebus pluviosis per annum totum fere 81 incidentibus; humiditate relativa inter mensuras 67 centesimas et 80 centesimas reperta, horis solis fulgentis mense Novembri 105, mense Iulio 260, per annum totum 1990 relatis.^[7]

Urbis administratio

Ab anno 2016 praefectus urbis est Clara Appendino.

Ecclesia Catholica

Augusta Taurinorum est sedes episcopalis metropolitana (Archidioecesis Taurinensis) Ecclesiae Catholicae. Praesens archiepiscopus Caesar Nosiglia est. Multi archiepiscopi Augustae Taurinorum etiam cardinales fuerunt. Augustae Taurinorum archiepiscopus est custos sindonis Taurinensis.

Clari cives

Augustae Taurinorum vixerunt aut nati sunt (praeter alios praeclaros incolas):

Nati

Maximus Taurinensis, episcopus ac sanctus
Josephus Aloysius Lagrange, mathematicus
Maria Ludovica Sabaudiae Carignano
Camillus Cavour, primus praeses Consilii Ministrorum regni Italiae
Victor Emmanuel II, primus rex Italiae
Leonardus Fea, zoologus (1852–1903)
Franciscus Tamagno, tenor
Guido Gozzano, poeta
Petrus Gobetti, vir publicus ac diarii scriptor
Primus Levi, scriptor
Iosephus Saragat, praeses Rei Publicae Italiae
Erminius Macario, histrio
Carolus Fruttero, scriptor
Carolus Maria Martini, episcopus
Ioannes Rondolino, historicus
Iulianus Amato, vir publicus, bis praeses Consilii Ministrorum Rei Publicae Italianae et administer rerum interiarum
Fabricius Barca, vir publicus
Maximus Gramellini, scriptor

Mortui

Claudius Taurinensis
Ioannes Bosco, sanctus
Camillus Cavour, vir publicus
Leonardus Fea, zoologus (1852–1903)
Petrus Georgius Frassati, beatus
Caesar Pavese, scriptor
1987 Primus Levi, scriptor
Francus Lucentini, scriptor
Petrus Micca (1677– 1706), heros

Res oeconomicae

Augusta Taurinorum est urbs industrialis. Hic est FIAT, maxima societas lucrativa ad autocineta facienda in Italia dicata. Taurini La Stampa, clarum diarium, ac tertium, quod ad propagationem in Italia pertinet, edita est.

Aedificia egregia

Ecclesia cathedralis Sancti Ioannis Baptistae
Moles Antonelliana
Porta Palatina urbis Romanae
Palatium Madama

Vecturae

Aeroportus

Aeroportus Augustae Taurinorum-Casellarum seu Aeroportus Internationalis "Alexander Pertini"

Institutio Publica

Biliothecae

Anno 1839 Bibliotheca Regalis condita est.

Scholae

Universitas Taurinensis

Ludi athletici

Juventus FC et Torino FC turmae pediludii urbis Augustae Taurinorum sunt.

Fractiones, vici et loci in municipio

Vici urbani (Circumscriptiones)

I Regio Centro, Crocetta
II Regio Santa Rita, Mirafiori Nord
III Regio Borgo San Paolo, Cenisia, Pozzo Strada, Cit Turin, Borgata Lesna
IV Regio San Donato, Campidoglio, Parella
V Regio Borgo Vittoria, Madonna di Campagna, Lucento, Vallette
VI Regio Barriera di Milano, Regio Parco, Barca, Bertolla, Falchera, Rebaudengo, Villaretto
VII Regio Aurora, Vanchiglia, Sassi, Madonna del Pilone
VIII Regio San Salvario, Cavoretto, Borgo Po
IX Regio Nizza Millefonti, Lingotto, Filadelfia
X Regio Mirafiori Sud

Loci clari

Superga

Municipia finitima

Nexus interni

Notae

↑ Plin. Nat. 3.123; Tac. Hist. 2.66.
↑ Ταυρασία: Appianus, Bellum Hannibalicum 5. Vide "Taurasia (2)" in Konrat Ziegler, Walther Sontheimer, edd. Der https://www.wikidata.org/wiki/Q110117 Pauly: Lexikon der Antike (Monaci: Artemis, 1975; DTV, 1979) vol. 5 col. 540.
↑ De prisca "colonia Iulia Taurinorum" anno 33 a.C.n. condita vide R. A. et alii, "Alpi" in Enciclopedia Italiana (Romae: Treccani, 1929). Collegae autem adseverant: "È incerto se i due appellativi Iulia Augusta accennino a una doppia deduzione, la prima per opera di Ottaviano triumviro, la seconda per opera dello stesso già Augusto, o ad una sola, per opera di Augusto": P. L. et alii, "Torino" in Enciclopedia Italiana (Romae: Treccani, 1937).
↑ "Augusta Taurinorum": Plinius, Naturalis historia 3.123. "Αὐγούστα Ταυρινῶν": Ptolemaeus, Geographia 3.1.35. Ita "Augusta Taurinorum" in Tabula Peutingeriana, sed "Taurinis" (casu dativo vel locativo) in Itinerarium Antonini
↑ "Augusta Taurinorum . . . Taurinum" apud Hofmannum.
↑ Vide "Archidioecesis Taurinensis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice).
↑ Res climatologicae e Vicipaedia Anglica extractae, fontibus fidei dignis ibi citatis.

Bibliographia

De urbe antiqua

"Augusta (5). Augusta Taurinorum" in Konrat Ziegler, Walther Sontheimer, edd. Der https://www.wikidata.org/wiki/Q110117 Pauly: Lexikon der Antike (Monaci: Artemis, 1975; DTV, 1979) vol. 1 col. 738
"Augusta Taurinorum (Torino)" in Tabula Imperii Romani: foglio L32 Mediolanum, Aventicum, Brigantium (Romae: Unione Accademica Nazionale, 1966) p. 29
C. Carducci, "Torino" in Enciclopedia dell'arte antica (Romae: Treccani, 1997)

Opera veteriora

"Augusta Taurinorum" et "Taurini" in Iohannes Iacobus Hofmannus, Lexicon universale (1698) ~
Onorato Derossi, Nuova guida per la città di Torino. Taurinis, 1781 Textus

Operea recentiora

Storia di Torino. 9 Voll. Taurinis: Einaudi, 1997-1999
Norberto Bobbio, Trent'anni di storia della cultura a Torino (1920-1950). Taurinis: Einaudi, 2002
A. L. Cardoza, G. W. Symcox, Storia di Torino. Taurinis: Einaudi, 2006
Giuseppe Culicchia, Torino è casa mia. Mediolani: Laterza, 2006.
Giuditta Dembech, Torino città magica. Ariete Multimedia, 1995.
Gennaro Di Napoli, Luca Mercalli, Il clima di Torino. Taurinis: Società Meteorologica Subalpina, 2008.
Enrico Martino, Gente chiamata Torino. EGA Editore, 1996
Vittorio Messori, Giovanni Cazzullo, Il Mistero di Torino. Mediolani: Mondadori, 2005, ISBN 88-04-52070-1

Aliae encyclopaediae

"Torino" in Dizionario di storia (Romae: Treccani, 2011)
P. L. et alii, "Torino" in Enciclopedia Italiana (Romae: Treccani, 1937)
Francesca Socrate, Alessandro De Magistris, "Torino: situazione politico-amministrativa; architettura" in Enciclopedia Italiana (Romae: Treccani, 2007)
Giuseppe Caraci, Emilio Lavagnino, "Torino: appendice" in Enciclopedia Italiana (Romae: Treccani, 1949)

Nexus externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad Augustam Taurinorum spectant.

Situs publicus (Italiane)
De urbe Romana

Pinacotheca

Collocatio finium Municipii Taurinensis in urbe metropolitana Taurinensi.
Moles Antonelliana.
Moles Antonelliana.
Palatium regale.
Ecclesia Cathedralis Turinensis et Cappella Sacri Sindonis.
Basilica Supergaana.

Capita regionum Italicarum


Ancona • Aquila • Augusta Praetoria • Augusta Taurinorum • Barium • Bononia • Campus Bassus • Caralis • Catana • Florentia • Genua • Mediolanum • Messana • Neapolis • Panormus • Perusia • Potentia • Regium • Roma • Tergeste • Tridentum • Venetiae Ancona • Aosta • Aquila • Bari • Bologna • Campobasso • Cagliari • Catana • Firenze • Genova • Milano • Messina • Napoli • Palermo • Perugia • Potenza • Reggio di Calabria • Roma • Trieste • Torino • Trento • Venezia Opus geopoliticum • Regio Italiae Capsae cognatae: Regiones Italiae • Capita provinciarum metropoleonque Italicarum

Capita provinciarum metropoleonque Italiae


Abellinum • Aesernia • Agrigentum • Alexandria Statiellorum • Ancona • Andria • Aquila • Ariminum • Aristianis • Arretium • Asculum Picenum • Aternum • Augusta Taurinorum • Baretium • Barium • Barolum • Bauzanum • Bellunum • Beneventum • Bergomum • Bononia • Brixia • Brundisium • Bugella • Caesena • Campus Bassus • Caralis • Carbonia • Carraria • Caserta • Catacium • Catana • Comum • Consentia • Cremona • Croton • Cuneum • Drepanum • Ecclesiae • Ferraria • Firmum Picenum • Florentia • Forum Livii • Fovea • Frusino • Genua • Goritia • Grossetum • Hasta Pompeia • Henna • Imperia • Interamna Nahars • Interamna Praetutia • Labro • Lanusei • Latina • Laus Nova • Leucum • Luca • Lupiae • Macerata • Mantua • Massa • Mathera • Mediolanum • Messana • Modicia • Mutina • Neapolis • Nissa • Novaria • Nugor • Olbia • Panormus • Papia • Parma • Patavium • Perusia • Pisae • Pisaurum • Pistorium • Placentia • Portus Ilii • Portus Naonis • Potentia • Pratum • Ragusia • Ravenna • Reate • Regium • Regium Lepidi • Rodigium • Roma • Salernum • Sassaris • Savo • Sena Iulia • Spedia • Sullurium • Sundrium • Syracusae • Tarentum • Tarvisium • Teate • Templum • Tergeste • Tridentum • Turenum • Urbinum • Utinum • Venetiae • Verbania • Vercellae • Verona • Vibo Valentia • Vicetia • Villaxidrum • Viterbium Opus geopoliticum • Urbs metropolitana Italiae • Provincia Italiae • Consortium liberum municipale Siciliae Capsae cognatae: Provinciae et metropoles Italiae • Capita regionum Italicarum

[1] Plin. Nat. 3.123; Tac. Hist. 2.66.

[2] Ταυρασία: Appianus, Bellum Hannibalicum 5. Vide "Taurasia (2)" in Konrat Ziegler, Walther Sontheimer, edd. Der https://www.wikidata.org/wiki/Q110117 Pauly: Lexikon der Antike (Monaci: Artemis, 1975; DTV, 1979) vol. 5 col. 540.

[3] De prisca "colonia Iulia Taurinorum" anno 33 a.C.n. condita vide R. A. et alii, "Alpi" in Enciclopedia Italiana (Romae: Treccani, 1929). Collegae autem adseverant: "È incerto se i due appellativi Iulia Augusta accennino a una doppia deduzione, la prima per opera di Ottaviano triumviro, la seconda per opera dello stesso già Augusto, o ad una sola, per opera di Augusto": P. L. et alii, "Torino" in Enciclopedia Italiana (Romae: Treccani, 1937).

[4] "Augusta Taurinorum": Plinius, Naturalis historia 3.123. "Αὐγούστα Ταυρινῶν": Ptolemaeus, Geographia 3.1.35. Ita "Augusta Taurinorum" in Tabula Peutingeriana, sed "Taurinis" (casu dativo vel locativo) in Itinerarium Antonini

[5] "Augusta Taurinorum . . . Taurinum" apud Hofmannum.

[6] Vide "Archidioecesis Taurinensis" e The Hierarchy of the Catholic Church (situs a Davide M. Cheney elaboratus) (Anglice).

[7] Res climatologicae e Vicipaedia Anglica extractae, fontibus fidei dignis ibi citatis.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]