Quelltext vun der Säit Catenaire weisen

[[Fichier:Z27500 à Ste Colombe.JPG|thumb|upright|Eng franséisch Z27500 ënner enger 25.000 V Catenaire]]
Eng '''Catenaire''' oder '''Uewerleitung''' ass eng elektresch Leitungsinstallatioun, déi bei der [[Eisebunn]], beim [[Tram]] a bei [[Trolleybus]]sen oder anere Gefierer <ref>Z.&nbsp;B. [[Knuppauto]]e bei deenen de Stroum iwwer e Gitternetz transportéiert gëtt</ref> dofir suergt, datt déi elektresch bedriwwe Gefierer dauernd mat Stroum kënne beliwwert ginn. Si besteet aus engem Ensembel vun Drodréit aus [[Bronze]] oder [[Stol]]-[[Aluminium]]sdréit, an aus den elektresche Spezialdréit déi aus [[Koffer]]<ref>Jee no Bedarf ka [[Cadmium]], [[Sëlwer]] oder [[Magnesium]] bäigemëscht sinn. Déi sekundär [[Periodesystem vun den Elementer|Elementer]] hunn Afloss op d'Rigiditéit, d'Häert an d'Resistenzfäegkeet vun der Catenaire, a variéieren an der Reegel vu Land zu Land</ref> hiergestallt sinn. Déi Dréit hänken iwwer der Fuerspuer, a gi vu Pottoe gedroen. An Ausnamefäll kënnen d'elektresch Dréit mat elektresche Schinnen ersat ginn, wéi z.&nbsp;B. am [[Gemmenicher Tunnel]].

Uewen um Gefier ass e [[Pantograph (Zuch)|Pantograph]] dee widder der Catenaire schläift an doduerch déi néideg elektresch Energie op d'Steier- an Undriffselementer weiderleet.

== Allgemenges ==
* D'Wuert ''Catenaire'' kennt vum laténgeschen ''catenaria'', wat eng mathematesch Bezeechnung fir eng Parabole ass, déi no ënnen duerchhänkt.
* Et gëtt Catenairë fir [[Gläichstroum]] a fir [[Wiesselstroum]].

== Geschicht ==
{{Méi Info 1|Elektrifizéierung (Eisebunn)}}
[[Fichier:Rillenfahrdraht.svg|thumb|200px|Profil vum Catenairesdrot]]
* Déi éischt Catenaire, wéi mer se haut kennen, gouf vun der Firma [[Siemens]] 1881 op enger Ausstellung zu [[Paräis]] presentéiert.
* Enn [[19. Joerhonnert]] a bis an d'Mëtt vum [[20. Joerhonnert]] ass d'Catenaire op verschiddene Strecken nieft de Schinne verlaf, wéi z.&nbsp;B. bei der [[Eisebunnsstreck Locarno–Ponte Brolla–Bignasco|Eisebunnsstreck am Maggiadall]].
* Flächendeckend si Catenairen eréischt nom [[Zweete Weltkrich]] agebaut ginn.
* Zu [[Lëtzebuerg (Land)|Lëtzebuerg]] goufen déi éischt Catenairen [[1955]] tëscht de Garë [[Gare Lëtzebuerg|Lëtzebuerg]] a [[Zoufftgen]], respektiv [[1956]] tëscht der Stad a [[Gare Klengbetten|Klengbetten]] opgeriicht. Lëtzebuerg war [[1956]] déi éischt Gare weltwäit wou zwéi verschidde Spannungssystemer funktionéiert hunn.
* Bis [[1961]] gëtt de Rescht vun de Eisebunnsstrecken am [[Guttland]] elektrifizéiert, mat Ausnam vun der [[Eisebunnsstreck Péiteng-Lëtzebuerg|Streck Péiteng - Lëtzebuerg]], déi [[1981]] elektrifizéiert gëtt. Eréischt [[1993]] gëtt d'[[Eisebunnsstreck Lëtzebuerg-Ëlwen|Nordstreck]] elektrifizéiert.
* Haut ass Lëtzebuerg nieft der [[Schwäiz]] dat eenzegt Land an Europa mat engem bal integral elektrifizéierte Streckennetz. Just 13&nbsp;km Gleis sinn net elektrifizéiert <ref>{{Citation |url=http://www.cfl.lu/NR/rdonlyres/428AC445-816E-4429-B072-3F5146C46B7B/0/cfl_rapport_2009.pdf |titel=CFL: Rapport 2009 |bezochtdatum=2010-07-11 |archivedate=2011-11-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111124003106/http://www.cfl.lu/NR/rdonlyres/428AC445-816E-4429-B072-3F5146C46B7B/0/cfl_rapport_2009.pdf }}</ref>

== Catenaire fir Gläichstroum ==
[[Fichier:Hollandsche Rading 17juni2006 003.jpg|300px|thumb|Hollännesch Catenaire fir 1500 Volt.]]
Virdeel: D'Gefierer kënnen déi Gläichspannung direkt benotzte fir de Motor z'alimentéieren; en Transformator ass net néideg.

Nodeel: Wéinst deem relativ héije Stroumverbrauch bei niddreger [[Elektresch Spannung|Spannung]] geet vill Energie ënnerwee verluer. Fir dat auszegläiche muss den Duerchmiesser vum Catenairesdrot méi grouss sinn an et muss a méi kuerzen Ofstänn agespeist ginn.

Déi maximal Spannung, mat där Motore kënne bedriwwe ginn, läit allgemeng bei 1.500 Volt, dowéinst mussen ënner 3.000 Volt [[Zwee|zwéi]] sou Motoren a [[Reieschaltung|Rei]] bedriwwe ginn.

Haut ass [[Gläichstroum]] zwar nach wäit verbreet, gëtt awer bei neien [[Elektrifizéierung (Eisebunn)|Elektrifizéierunge]] seele benotzt, well d'Leeschtung méi kleng ass wéi beim [[Wiesselstroum]]. A [[Frankräich]], der [[Belsch]] an an [[Holland]] gëtt haut nëmme méi mat 25.000 Volt Wiesselstroum elektrifizéiert.

=== Spannungen ===
{| class="wikitable sortable" width="60%"
! [[Spannung(Physik)|Spannung]]
! Land
! Asazberäich
|-
| 600 Volt
| Weltwäit
| Trammen
|-
| 750 Volt
| Weltwäit
| Trammen
|-
| 1500 Volt
| [[Holland]], Süd- an [[Frankräich|Zentralfrankräich]]
| Eisebunn
|-
| 3000 Volt
| [[Belsch]], [[Estland]], [[Italien]], [[Lettland]], [[Lëtzebuerg (Land)|Lëtzebuerg]], [[Moldawien]], [[Polen]], [[Russland]], [[Slowenien]], [[Spuenien]] an Deeler vun [[Tschechien]]
| Eisebunn
|}

== Catenairë fir Wiesselstroum ==
{| {{prettytable-R}} 
| background: #ffdead;" | [[Fichier:Catenaire 25 kv Caen Paris.JPG|thumb|center|280px|Franséisch Wiesselstroumcatenaire fir 25.000 50 {{Hz}}.]]
|-
| [[Fichier:Oberleitung Ueberlappung IMG10001.jpg|thumb|center|280px|Däitsch Wiesselstroumcatenaire fir 15.000 16⅔ {{Hz}}.]]
|-
|[[Fichier:TGV World Speed Record 574 km per hour.jpg|thumb|center|280px|De Rekord-TGV vun 2007 bei enger Vitess vu 574km/h.]]
|}
Catenairë mat Wiesselstroum verdroe méi héich Spannungen. Wiesselstroumlokomotiven hunn [[Transformater]]en oder [[Thyristor]]en, déi déi héich Spannung aus der Catenaire an déi fir d'Motoren néideg Spannung vu 1.500 Volt ëmwandelt. 
=== Spannungen ===
{| class="wikitable sortable" width="60%"
! [[Spannung(Physik)|Spannung]]
! Land
! Asazberäich
|-
| 15.000 Volt 16⅔ {{Hz}}
| [[Däitschland]], [[Éisträich]], [[Lëtzebuerg (Land)|Lëtzebuerg]] (Waasserbëlleg-Grenz), [[Norwegen]], [[Schwäiz]] a [[Schweden]]
| Eisebunn
|-
| 20.000 Volt 50 {{Hz}}
| [[Japan]]
| Eisebunn
|-
| 25.000 Volt 50 {{Hz}}
| [[Bosnien an Herzegowina]], [[Bulgarien]], [[England]], [[Dänemark]], [[Finnland]], [[Frankräich]], [[Griicheland]], [[Kroatien]], [[Lëtzebuerg (Land)|Lëtzebuerg]], [[Portugal]], [[Litauen]], [[Montenegro]], [[Nordmazedonien]], [[Rumänien]], [[Serbien]], [[Slowakei]], Deeler vun [[Tschechien]], [[Tierkei]], [[Ukrain]], [[Ungarn]] a [[Wäissrussland]] 
| Eisebunn
|-
| 50.000 Volt 50 {{Hz}}
| [[Kanada]], [[Südafrika]]
| Industriebunnen
|}


=== Catenairesmauer ===
De Kontakt tëscht dem [[Pantograph]] vun engem Zuch an der Catenaire produzéiert, soubal den Zuch a Beweegung ass, eng mechanesch Schwéngung vum Kontaktdrot, a Form vun enger [[Sinus]]well, déi mat enger Vitess vu knapps ënner 500&nbsp;km/h vum Pantograph aus fortleeft. De Phenomeen vun der Catenairesmauer trëtt op, wann den Zuch méi séier gëtt wéi déi Well. De Pantograph verléiert dee Moment de Kontakt mat der Catenaire wat zu enger abrupter Ënnerbriechung vun der Sinuswell féiert. Duerno fält d'Catenaire op de Pantograph, wat an der Reegel zu engem Stroumiwwerschlag féiert dee schwéier Schied u béiden Deeler kann hannerloossen.

Bei Vitessen iwwer 500&nbsp;km/h muss d'Catenaire extreem gespaant ginn, fir ze verhënneren datt sech eng Sinuswell bilt. Well datt awer ëmmer e groussen Opwand ass, deen och net gutt fir d'Material ass, ass e reguläre Betrib iwwer 500&nbsp;km/h mat den ablacklechen Techniken am Beräich vun der Catenaire net denkbar.

Wëll ënner Gläichstroum Vitessen an deem sensibele Beräich souwéisou net méiglech sinn, ass d'Catenairesmauer e Phenomeen deen et nëmmen ënner Wiesselstroum gëtt.

== Catenairespottoen ==
=== Typpe vu Pottoen ===
[[Fichier:Overhead lines Netherlands.JPG|thumb|280px|Portalpottoen an Holland.]]
D'Catenairespottoe sinn d'Installatiounen un deenen d'Catenaire selwer fixéiert ass. Et gëtt där Pottoen aus [[Holz (Material)|Holz]], [[Stol]] a [[Bëtong]]. Wärend hëlze Pottoen nëmmen a Regioune mat akuter Lawinegefor agesat ginn si stole Pottoen an déi aus Bëtong wäit verbreet.

An de Garen an op Strecken déi méi wéi 2 Gleiser hunn, gi Pottoe mat enger queescher Verbindung agebaut, sou datt Portaler entstinn déi manner Plaz brauchen an allgemeng méi stabil si wéi en eenzele Potto. Dowéinst huet déi Technik bei Gläichstroumcatenairen eng laang Traditioun, well do d'Kabele méi schwéier sinn.

Et sief preziséiert datt an der [[Schwäiz]] nëmme mat Portaler geschafft gëtt.

Fir Héichvitessstrecken, fir Vitessen iwwer 200&nbsp;km/h, sinn allerdéngs Portaler net gëeegent, well d'Vibratioune vum Zuch iwwer d'Portaler manner gutt ofgeleet gi wéi iwwer en eenzele Potto.

=== Isolatoren ===
Well an enger Catenaire Stroum fléisst, mussen d'Pottoe mat Isolatoren ausgerëscht sinn déi d'Stroumleitungen elektresch vum Potto isoléieren. Et gëtt Isolatoren aus [[Glas]], [[Keramik]] a syntheeteschem Material. D'Déckt an d'Zuel vun den Isolatoren hänkt vun der Spannung of déi an der Catenaire leeft.
 
{| border="3" cellspacing="10" cellspadding="0" style="background-color:#FFDD88;text-align:center;" align="center" 
| 
{| border="0" cellspacing="0" cellspadding="0" 
|- bgcolor="#C0C0C0" 
| [[Fichier:Catenaire Type Midi.jpg|252px]]
| [[Fichier:Catenaire Linn 50.jpg|300px]]
| [[Fichier:LGV rue des maçons.jpg|250px]]

|- bgcolor="#F1E2AE" 
| {{small|Spatzboupottoen (Typ Midi) op der [[Eisebunnsstreck Bordeaux-Saint-Jean - Irun|Streck Bordeaux-Irun]] 1500 Volt Gläichstroum.}}
| {{small|3000 Volt Gläichstroum-Catenaire vum Hammelspronk zu Klengbetten op der Linn 50 an Direktioun Kap gesinn.}}
| {{small|LGV-Catenaire op der [[Infrabel-Linn 3|Linn 3]] no der Unterführung vun der Rue des Maçons zu [[Soumagne]]}}
|}
|}

[[Fichier:Europe rail electrification en.svg|thumb|600px|center| Iwwerbléck vun de Stroumsystemer an Europa]]

{{Referenzen an Notten}}

== Um Spaweck ==
{{Commonscat|Overhead lines}}

[[Kategorie:Eisebunn]]