Келн

„Келн“ води овде. За други истоимени поими, видете Келн (појаснување).

Келн (германски: Köln, келнски: Kölle) — германски четврти најголем град (по Берлин, Хамбург и Минхен) и е најголем град, како во германската сојузна покраина Северна Рајна-Вестфалија, така и во рамките на метрополитенската област Рајна-Рур, една од главните европски метрополитенски области со повеќе од десет милиони жители.

Келн Köln
Келнска катедрала ноќно време Келнска катедрала ноќно време
Келн
Управа
Земја	Германија
Покраина	Северна Рајна-Вестфалија
Адм. подрач.	Келн
Округ	Урбан округ
Градоначалник	Јирген Ротерс (СПД)
Основни податоци
Површина	405,15 км2
Надм. височина	37 м
Население	1.087.353 (31 декември 2023)
- Густина	2.684 жит/км2
Основано	38 п.н.е.
Други информации
Часовен појас	CET/CEST (UTC+1/+2)
Рег. табл.	K
Пошт. бр.	50441–51149
Повик. бр.	0221, 02203 (Порц)
Портал	www.stadt-koeln.de
Келн во рамките на Северна Рајна-Вестфалија
Келн во рамките на Северна Рајна-Вестфалија
Координати	50°57′N 6°58′E

Келн се наоѓа на двете страни на реката Рајна. Познатата градска Келнска катедрала (Kölner Dom) — седиште на католичкиот Келнски архиепископ. Келнскиот универзитет (Universität zu Köln) — еден од најстарите европски универзитети.

Келн е еден од главните културни центри во Рајнската Област и има динамична уметничка сцена. Келн е дом на повеќе од 30 музеи и стотици галерии. Изложби се движат од локални римски археолошки наоѓалишта до современа графика и скулптури. Келнскиот саем е домаќин на голем број саеми, како што се Арт Келн, Им Келн Меѓународен саем за мебел и Фотокина. Келн, исто така, е добро познат по неговите прослави по повод келнскиот карневал, годишниот реге-фестивал Сумерјам и келнскиот геј-прајд.

Историја

Главна статија: Историја на Келн

Римски Келн

Првата урбана населба на земјиштето на она што е центар на Келн денес бил Oppidum Ubiorum (Опидум Убиорум), која била во 38 година п.н.е. од страна на Убии, германско племе. Во 50 година н.е., Римјаните го основале Колонија (Colonia) на реката Рајна и градот станал покраински центар на Долна Германија во 85 година од наша ера. Градот бил наречен „Colonia Claudia Ara Agrippinensis“ (Колонија Клаудија Ара Агрипиненсис) во 50 година Значителни римски остатоци може да се најдат во денешниот Келн, особено во близина на пристанишната област, каде било откриено значајно откритие на 1900 години стариот римски брод на крајот на 2007 година. Од 260 до 271 Келн бил главен град на Галското царство под власт на Постум, Марија и Викторин. Во 310 под власта на Константин бил изграден мост преку Рајна во Келн. Царските намесници на Рим живееле во градот и тој станал еден од најважните трговски и производствени центри во Римското Царство северно од Алпите.

Матернус, кој бил избран за епископ во 313, бил првиот познат епископ на Келн. Градот бил главен град на римската провинција до окупацијата од страна на Франките во 459 година. Во 785, Келн станал седиште на архиепископијата.

Среден век

За време на Светото Римско Царство во средниот век, келнскиот архиепископ бил еден од седумте избрани принцови и еден од трите црковни избирачи. Архиепископот владее голем временски период, но во 1288 година Зигфрид Втори фон Вестербург бил поразен во Битката кај Воринген и присилен на егзил во Бон.

Локацијата на Келн на реката Рајна е ставена на раскрсница на главните трговски патишта помеѓу Исток и Запад и била основата на растот на Келн. Келн бил членка на Ханзеатската Лига , а станал слободен царски град во 1475. Интересно архиепископот сепак го задржал правото на смртна казна. Така, општинскиот совет (иако во строга политичка спротивност на архиепископот) зависел од него во сите прашања во врска со кривичната правда. Ова го вклучувала тортурата, чија казна единствено била дозволена за предавство на епископски судија, т.н. „Greve“ (грефе). Оваа правна ситуација траела сè до француското освојување на Келн.

Покрај своето економско и политичко значење Келн, исто така, станал одличен центар на средновековното поклонение, кога келнскиот архиепископ Рајналд фон Дасел ги дал моштите на тројцата мудреци на келнската катедрала во 1164 (тие, всушност, биле запленети од Милано). Покрај тројцата мудреци Келн ги задржал моштите на Света Урсула и Свети Алберт Велики.

Економските структури на средновековниот и ранонововековниот Келн биле карактеризирани со статусот на град како главно пристаниште и сообраќаен центар на Рајна. Занаетчиството било организирано од страна на самоуправувачките еснафи, од кои некои биле ексклузивни за жени.

Келн околу 1411

Како слободен град Келн бил суверена држава во рамките на Светото римко царство и како таков имал право (и обврска) да ги одржувал своите воени сили. Облечени во црвена униформа овие војници биле добро познати како Rote Funken (Црвени искри). Овие војници биле дел од војската на Светото Римско Царство („Reichskontingent“) и се бореле во војните во 17-от и 18-от век, вклучувајќи ги и војните против револуционерна Франција, кога малите сили биле скоро целосно збришани во борбите. Традицијата на овие војници е зачувана како воено подсмевање од најистакнатата карневалска група во Келн, Црвените искри (Rote Funken).

Слободниот град Келн не смеел да се меша со Келнската архиепископија, која била сопствена држава во рамките на Светото Римско Царство. Од втората половина на 16-от век архиепископите биле одбирани од баварската династија Вителсбах. Поради слободниот статус на Келн, на архиепископите обично не им било дозволено да влезат во градот. Така тие се населиле во Бон, а подоцна во Брил на Рајна. Како членови на влијателно и моќно семејство и поддржувани од нивниот извонреден статус како изборни кнезови, архиепископите на Келн многупати го предизвикувале и се заканувале по слободниот статус на Келн во текот на 17-от и 18-от век, што резултирало со комплицирани работи, кои биле управувани со дипломатски средства и пропаганда, како и од страна на Врховниот суд на Светото Римско Царство.

19-ти и 20 век

Келн го изгубил својот статус на слободен град за време на францускиот период. Според мировниот договор од Линевил (1801) сите територии на Светото Римско Царство на левиот брег на Рајна биле официјално припоени кон Француската Република (која веќе го окупирала Келн во 1798). Така, овој регион подоцна станал дел од царството на Наполеон. Келн бил дел од францускиот департманот Рур (наречен по реката Рур, германски: Rur) со Ахен (Aix-la-Chapelle) како негов главен град. Французите го осовремениле јавниот живот, на пример со воведување на кодексот на Наполеон и остранување на старите елити од власт. Кодексот на Наполеон останал во употреба на левата брег на Рајна до 1900 година, кога единствениот граѓански кодекс (Bürgerliches Gesetzbuch) бил воведен во Германското Царство. Во 1815, на Виенскиот конгрес, Келн бил дел од Кралството Прусија, најпрвин во покраината Јилих-Клеве-Берг, а потоа во Рајнската Покраина.

Постојаната напнатост меѓу римокатоличката Рајнска Област и со големо мнозинство протестантската пруска држава постојано ескалирале, со Келн, кој бил во фокусот на конфликтот. Во 1837 архиепископот на Келн, Клеменс Август фон Дросте-Фишеринг, бил уапсен и затворен на две години по спорот за правниот статус на браковите меѓу протестантите и римокатолиците (Mischehenstreit). Во 1874 за време на Културкампф, архиепископот Паул Мелхерс бил затворен пред да отиде во засолниште во Холандија. Овие конфликти издвоени од католичкото население од Берлин, придонесувајќи за длабоко анти-пруско незадоволство, кое било сè уште значајно по Втората светска војна, кога поранешен градоначалник на Келн, Конрад Аденауер, станал првиот канцелар на Западна Германија.

За време на 19-от и 20-от век, Келн апсорбирал голем број на околни градови и до Првата светска војна веќе се зголемил на 700.000 жители. Индустријализацијата го променила градот и го поттикнала неговиот развој. Возилата и производството на мотори биле особено успешни, иако тешката индустрија била помалку присутна отколку во Рурската област. Катедралата, започната во 1248, напуштена околу 1560, всушност била завршена во 1880 не само како место за обожување, туку исто така и како германски национален споменик, прославувајќи ја новоформираното Германско Царство и континуитетот на германскиот народ уште од средниот век. Некои од овие урбани градби се случиле на сметка на историското наследство на градот со многу рушења (на пример, градските ѕидини или околината околу катедралата), кои понекогаш биле заменувани со денешни згради.

Келн бил одреден како една од тврдините на Германскиот Сојуз. Тој се претворил во тешко вооружена тврдина (спротивставувајќи се на француските и белгиските тврдини на Верден и Лиеж) со две утврдени зони опкружувајќи го градот, остатоци кои може да се видат до денес. Воените барања за германската најголема тврдина станале значајна пречка на урбанистичкиот развој, со тврдини, бункери и широки одбранбени скривници целосно опкружувајќи го градот и спречувајќи инвазија; ова резултираше со густо изградена зона во рамките на самиот град.

За време на Првата светска војна Келн бил цел на неколку мали воздушни напади и ги преживеал непријателствата без значителна штета. До 1926 година, Келн бил окупиран од страна на британската армија под условите на примирјето и последователниот Версајски мировен договор. За разлика од строгите мерки преземени од страна на француските окупациски трупи, Британците постапувале повеќе тактички со месното население. Градоначалник на Келн од 1917 до 1933 и иден канцелар на Западна Германија Конрад Аденауер го признал политичкото влијание на овој пристап, особено дека Британците се спротивставиле на француските планови за постојано сојузничка окупација на Рајнската Област.

Како дел од демилитаризацијата на Рајнската Област утврдувањата морале да бидат уништени. Ова можело да се земе како можност за создавање на два зелена појаса (Grüngürtel) околу градот со претворање на утврдувањата и нивните празни полиња во големи јавни паркови. Меѓутоа, овој проект не бил довршен до 1933 година. Во 1919 Келнскиот универзитет, затворен од Французите во 1798, бил повторно основан. Ова реосновање било сметано за замена за губењето на германскиот универзитет во Стразбур, кој станал дел од Франција, заедно со остатокот на Алзас. Келн успеал во текот на Вајмарската Република (1919–1933) и бил направен напредок особено во однос на јавното однесување, планирање на градот, станбените и социјалните прашања. Проектите за социјални згради биле сметани за успех и понатаму копирани во други германски градови. Поради учеството на Келн во борбата за добивање на Олимпијадата, бил подигнат современ фудбалски стадион на Мингерсдорф. Кога британската окупација завршила, цивилната авијација била дозволена повторно и Аеродром Келн Буцвајлерхоф наскоро станал центар за домашниот и меѓународниот воздушен сообраќај: втор во Германија по Аеродром Берлин-Темпелхоф.

Демократските партии изгубиле на локалните избори во Келн во март 1933 на сметка на НСДАП и други десничарски партии. Потоа комунистичките, како и социјал-демократските членови на градското собрание биле затворени, а градоначалникот Аденауер бил разрешен од новите носители на власта. Меѓутоа, во споредба со другите поголеми градови, нацистите никогаш не добиле одлучувачка поддршла во Келн и бројот на гласови за нацистичката партија за изборите во Рајхстагот бил секогаш под националниот просек. До 1939 населението се искачило на 772.221 жител.

Втора светска војна

Уништувањето на Келн, 1945

За време на Втората светска војна, Келн бил седиште на воената команда (Militärbereichshauptkommandoquartier) за воениот округ (Wehrkreis) Шест на Минстер. Келн бил под команда на генерал-полковникот Фрајхер Редер фон Дирсбург, кој бил одговорен за воените операции во Бон, Зигбург, Ахен, Јилих, Дирен и Моншау. Келн бил дом на 211-от пешадиски полк и 26-от артилериски полк.

При бомбардирањето на Келн во Втората светска војна, Келн издржал 262 воздушни напада од страна на западните сојузници, кои предизвикале околу 20.000 цивилни жртви и речиси целосно збришување на центарот на градот. Во текот на ноќта на 31 мај 1942 година, Келн бил цел на „Операцијата Милениум“, првиот бомбашки напад со 1.000 авиони изведен од кралските воздушни сили во Втората светска војна. 1.046 тешки бомбардери ја нападнале нивната цел со 1.455 тони експлозив, околу две третини од нив запаливи. Овој напад траел околу 75 минути, уништувајќи 248 хектари изградена површина, убивајќи 486 цивили и оставајќи 59.000 луѓе без покрив над главата. До крајот на војната, населението на Келн се намалило за 95%. Оваа загуба била главно предизвикана од масовната евакуација на луѓето кон поруралните средини. Истото се случувало и во многу други германски градови во последните две години од војната. На крајот од 1945 година, населението повторно се искачило над 500.000 жители.

Во тоа време, во суштина била депортирана или убиена целата келнска предвоена еврејска популација од 20.000 од германскиот режим во тоа време. Шесте градски синагоги биле уништени. Синагогата на Ронштрасе била повторно изградена во 1959.

Повоен Келн

И покрај статусот на најголем град во областа, соседниот Диселдорф бил избран како политички главен град на сојузната покраина Северна Рајна-Вестфалија. Со Бон избран како провизорен главен град (provisorische Bundeshauptstadt) и седиште на владата на Сојузната Република Германија, Келн имал корист од тоа да биде помеќу два важни политички центри на поранешната Западна Германија. Градот станал дом на голем број на сојузни агенции и организации. По повторното обединување во 19990 Берлин бил избран за сојузен главен град на Германија.

Во 1945 архитектот и урбанистичкиот планер Рудолф Шварц го нарекол Келн „најголем светски куп на урнатини“. Шварц дизајнирал голем план на реконструкција во 1947 година, кој се повикувал на изградба на неколку нови сообраќајници низ централното градско подрачје, особено Nord-Süd-Fahrt („Сообраќајница Север-Југ“). Во планот бил земен предвид фактот дека кратко по војната може да се очекува големо зголемување на автомобилскиот сообраќај. Плановите за нови патишта веќе до одреден степен еволуирале под нацистичката администрација, но моменталната изградба станала полесна во времињата, кога поголемиот дел од центарот бил сè уште неразвиен.

Уништувањето на 95% од градскиот центар, вклучувајќи ги и познатите дванаесет романски цркви, како што се Свети Гереон, Великосвети Мартин, Свети Марија во Капитол и неколку други споменици во Втората светска војна значеле огромна загуба на културното богатство. Обновата на овие цркви и другите знаменитости, како што е салата Гирцених не биле неоспорени од некои водечки архитекти и историчари на уметноста во тоа време, но во повеќето случаи, граѓанската намера победила. Реконструкцијата траела до 1990-тите, кога романската црква „Св. Куниберт“ била завршена.

Во 1959 населението во градот повторно ги достигна предвоените бројки. Тоа постојано се зголемуваше, достигнувајќи 1 милион во 1975 година. Останало под таа бројка до средината на 2010, кога повторно го достигнало еден милион.

По обединувањето на Германија

Во 1980-тите и 1990-тите економијата на Келн успеала поради две причини. Првата, растот на медиумските компании, како во приватниот, така и во јавниот сектор; тие особено се заслужни за создавањето на новоразвиениот Медиа Парк, што создава силна визуелна точка во центарот на градот, кој се состои од KölnTurm (Кула Келн), една од најпознатите високи згради во Келн. Втората, постојаното подобрување на сообраќајната инфраструктура го направи Келн, една од најлесно достапните метрополитенски области во Средна Европа.

Поради економскиот успех на Келнскиот саем, градот организираше големо продолжување на градскиот саем во 2005. Во исто време, првичните згради, кои датираат од 1920-тите се изнајмуваат на РТЛ, најголемиот приватен радиодифузер во Германија, како нивно ново корпоративно седиште.

Географија

Окрузи

Главна статија: Окрузи на Келн

Келн е поделен на 9 окрузи (Stadtbezirke) и 85 градски делови (Stadtteile):

Иненштат (Stadtbezirk 1) Алтштат-Норд, Алтштат-Зид, Нојштат-Норд, Нојштат-Зид, Дојц Роденкирхен (Stadtbezirk 2) Баиентал, Годорф, Ханвалд, Имендорф, Маринбург, Мешених, Радерберг, Радертал, Роденкирхен, Рондорф, Зирт, Вајс, Цолшток Линдентал (Stadtbezirk 3) Браунсфелд, Јункерсдорф, Клетенберг, Линдентал, Левених, Мингерсдорф, Зилц, Вајден, Видерсдорф Еренфелд (Stadtbezirk 4) Бикендорф, Боклеминд/Менгених, Еренфелд, Нојеренфелд, Осендорф, Фогелсанг Нипес (Stadtbezirk 5) Билдерстекхен, Лонгерих, Мауенхајм, Нил, Нипес, Рил, Вајденпеш

Хорвајлер (Stadtbezirk 6) Блуменберг, Хорвајлер, Еш/Аувајлер, Филинген, Хајмерсдорф, Линдвајлер, Меркених, Пеш, Рогендорф/Тенхофен, Зеберг, Фолкхофен/Вајлер, Воринген Порц (Stadtbezirk 7) Ајл, Елсдорф, Ензен, Финкенберг, Грембергхофен, Гренгел, Лангел, Либур, Линд, Пол, Порц, Урбах, Ван, Ванхајде, Вестхофен, Циндорф Калк (Stadtbezirk 8) Брик, Хеенберг, Хумболт/Гремберг, Калк, Мерхајм, Нојбрик, Остхајм, Рат/Хојмар, Фингст Милхајм (Stadtbezirk 9) Бухфорст, Бихајм, Делбрик, Динвалд, Флитард, Хеенхаус, Холвајде, Милхајм, Штамхајм

Клима

Келн е еден од најтоплите градови во Германија. Тој има умерена–океанска клима со релативно свежи зими и топли лета. Неговата просечна годишна температура е 10 °C во текот на денот и 5,5 °C ноќе.

Климатски податоци за {{{location}}}
Месец	Јан	Фев	Мар	Апр	Мај	Јун	Јул	Авг	Сеп	Окт	Ное	Дек	Годишно
[се бара извор]

Заштита од поплави

Поплава во 1930 во Келн

Келн е редовно погоден од поплави од реката Рајна и се смета за европски град најмногу склон кон поплави Градската агенција (Stadtentwässerungsbetriebe Köln, „Келнски урбани операции за одводнување“) управува со големиот контролен систем против поплави, кој вклучува постојани и мобилни ѕидови против поплави, заштита од зголемувањето на водата во зградите близу речните брегови, системи за следење и прогнозирање, пумпни станици и програми за заштита на пловни земјишта и речни насипи. Системот бил редизајниран по поплавата во 1993 година, која резултираше со тешки оштетувања.

Демографија

Главна статија: Демографија на Келн

Келн е четвртиот најголем град во Германија во однос на жители Берлин, Хамбург и Минхен. Така од 30 јуни 2010, официјално има 1.000.660 жители. Келн е центар на областа Келн/Бон со околу 3 милиони жители (вклучувајќи ги и соседните градови Бон, Хирт, Леверкузен и Бершки Гладбах).

Според локалните статистики, во 2006 густината на населението во градот било 2.528 жители на километар квадратен. 31,4 проценти од населението има мигрирано тука, а 17,2 проценти од населението на Келн е негерманско. Најголемата група, сочинувајќи 6,3 проценти од вкупното население, е турската. Така од септември 2007, има околу 120.000 муслимани кои живеат во Келн, најмногу од турско потекло.

Во градското население, лицата под 18 години учестуваат со 15,5%, 67% се меѓу 18 и 64 и 17,4% се на возраст од 65 години или постари.

Влада

Поврзано: Келнска градска куќа

Градската администрација е водена од градоначалник и три негови заменици. Јирген Ротерс на Социјалдемократската партија е градоначалник од 20 октомври 2009.

Избори

Градските советници се поставени на петгодишен мандат, а градоначалникот има шестгодишен мандат

Состав на градскиот совет

Партија	Места	Извор
Социјалдемократска партија	25
Демохристијански сојуз	25
Зелени	20
Слободна демократска партија	9
Про Келн	5
Левица	4
Слободни гласачи	1
Твои пријатели	1

Градски предел

Панорамски поглед на градскиот центар ноќе, гледан од Дојц; од лево кон десно: Мост Дојц, Црква Великосвети Мартин, Келнска катедрала, Мост Хоенцолерн

Централниот дел на Келн бил целосно уништен за време на Втората светска војна. Обновата на градот по стилот на 1950-тите, притои почитувајќи го стариот распоред и именувањето на улиците. Така, денес, градот се одликува со едноставни и скромни постовоени згради, прошарани со неколку предвоени згради, кои биле обновени поради нивната историска важност. Некои згради на „Wiederaufbauzeit“ (ерата на реконструкцијата), на пример оперската куќа од Вилхелм Рипан, денес се сметаат за класика на модерната архитектура. Сепак, бескомпромисниот стил на келнската оперска куќа и другите современи згради останаа контроверзни.

Зелените површини заземаат околу една четвртина од Келн, што е приближно 75м² јавна зелена површина за секој жител на градот.

Туризам

Келн имал 4,31 милион ноќевања резервирано и 2,38 милиони пристигнувања во 2008. Градот, исто ака има најмногу пабови по глава на жител во Германија. Градот има 70 клубови и други забавни места. Градот, исто така, има „безбројни“ барови, ресторани и пабови..

Знаменитости

Цркви

• Келнска катедрала (германски: Kölner Dom) — градскиот најпознат споменик и најпочитуваното обележје од жителите на Келн. Таа е готска црква, започната во 1248, а завршена во 1880. Во 1996, е прогласена за светско културно наследство; таму е сместен храмот на тројцата кралеви, кои наводно ги содржи моштите на тројцата свети кралеви (поврзано). Жителите на Келн понекогаш се однесуваат кон катедерала како „вечно градилиште“ (Dauerbaustelle).
• Дваесетте романски цркви: Овие објекти се исклучителни примероци на средновековната црковна архитектура. Потеклото на некои цркви оди назад сè до Римскиот период, како на пример Свети Гереон, која првично била капела на римски гробишта. Со исклучок на Свети Марија Лизкирхен, сите овие цркви биле многу оштетени за време на Втората светска војна. Обновата била завршена дури во 1990-тите.

• 
  Келнска катедрала
• 
  Црква Великосвети МартинGreat
• 
  Базилика Свети Северин
• 
  Црква на Успение
• 
  Црква Свети Троица

Средновековни куќи

Келнското градско собрание (Kölner Rathaus), основано во 12-от век, е најстарото градско собрание во Германија, кое сè уште работи. Ренесансниот стил на чардак и кула биле додадени во 15-от век. Други познати куќи се Гирцених, Куќа Залек и Оферштолценхаус.

• 
  Келнско градско собрание
• 
  Гирцених
• 
  Оферштолценхаус

Средновековни градски порти

Од некогашните 12 средновековни градски порти, единствено Ајгелштајнторбург на Ебертплац, Ханентор на Рудолфплац и Севериншторбург на Клодвигплац, сè уште постојат денес.

• 
  Ајгелштајнтор
• 
  Ханентор
• 
  Северинстор

Улици

Главна статија: Улици во Келн

• Булеварите од келнскиот ринг (како што се Hohenzollernring, Kaiser-Wilhelm-Ring, Hansaring) со нивните средновековни градски порти (како што е Hahnentorburg на Rudolfplatz) се исто така познати по нивниот ноќен живот.
• Хое Штрасе (буквално: Висока улица) — една од главниот шопинг подрачја и се протега покрај катедрлата во неговата јужна насока. Улицата содржи многу продавници за подароци (гифт-шопови), продавници за облека, ресторани за брза храна и добавувачи на електронска стока.
• Шилдергасе - поврзувајќи го плоштадот Нојмаркт на западниот крај до јужниот крај на Хое Штрасе, шопинг-улицата на истокот и е именувана за најпрометна шопинг-улица во Европа со 13.000 луѓе минувајќи секој час.
• Еренштрасе - шопинг подрачјето околу Apostelnstrasse, Ehrenstrasse и Rudolfplatz е малку повеќе на ексцентрична и стилска страна.

Мостови

Неколку мостови ја поминуваат Рајна во Келн. Тие се (од југ кон север): Мост Хоенцолерн, Јужен железнички мост, Мост Северин, Мост Дојц, Мост Хоенцолерн, Мост Зоо (Zoobrücke) и Мост Милхајм. Особениот железен засводен лак на мостот Хоенцолерн (Hohenzollernbrücke) — главниот белег по течението на речниот насип. Реката Рајна минува низ специјален начин, обезбеден од келнската жичарница (германски: Kölner Seilbahn), жичарница што води над Рајна меѓу келнската зоолошка градина во Нил и Рајнпарк во Дојц.

Високи структури

Највисоката градба во Келн е Колониус телекомуникациската кула на 266 метри. Набљудувачката платформа е затворена од 1992. Изборот на највисоките згради во Келн се наведени подолу. Други високи градби се Ханзахохаус (дизајнирана од архитектот Јакоб Керфер и завршена во 1925 - таа едно време била европска највисока канцелариска зграда), зградата Кранхаус на Рајнаухафен и Месетурм Келн (Саемска кула).

Облакодер	Слика	Висина во метри	Катови	Година	Адреса	Забелешки
КелнТурм		148.5	43	2001	Медиапарк 8, Нојштат-Норд	(буквално: Келнска кула), втората највисока зграда во Келн со 165,48 метри во висина, единствено пред нејзе е Колониус телекомуникациската кула. На 30-от кат на зградата има ресторан и тераса со 360° поглед на градот.
Колониа-Хохаус		147	45	1973	На Шанц 2, Рил	највисока зграда во Германија од 1973 до 1976. Денес, таа е сè уште највисоката станбена зграда во земјата.
Рајнтурм		138	34	1980	Радербергиртел, Маринбург	поранешното седиште на Дојче Веле, од 2007 се обновува со ново име Рајнтурм Келн-Маринбург.
Уни-Центар		133	45	1973	Луксембургер Штрасе, Зилц
ТИВ Рајнланд		112	22	1974	На грауен Штајн, Пол
Келнски триаголник		103	29	2006	Отоплац 1, Дојц	наспроти катедрлата со 103 метри висока платформа и поглед на катедралата над Рајна; седиште на Европска агенција за воздушна сигурност (ЕАСА).
Херкулес-Хохаус		102	31	1969	Грефштрасе 1, Еренфелд

Култура

Дворот на музејот Колумба во 2007, дизајниран од Петер Цумтор

Келн има неколку музеи. Познатиот Римско-германски музеј претставува уметност и архитектура од далечното минато на градот; во музејот Лудвиг е сместена една од најважните збирки на модерната уметност во Европа, вклучувајќи ја и збирката на Пабло Пикасо, која ја има единствено во музеите во Барселона и Париз. Музејот Шнитген на религиозна уметност е сместен во Свети Сесилија, една од келнските дванаесет романски цркви. Неколку оркестри се активно во градот, меѓу кои е оркестарот Гирцених и симфонискиот оркестар на келнското радио, обата сместени во зградата на келнскиот филхармониски оркестар. Други оркестри се Музика Антика Келн, како и неколку хорови, вклучувајќи ги хорот на келнското радио. Келн исто така бил важен центар на електронската музика во 1950-тите (Студио за електронска музика, Карлхајнц Штокхаузен) и повторно од 90-тите години наваму. Јавното радио и телевизија WDR била вмешана во промовирањето на музичките правци, како што се Краутрок во 70-тите; влијателниот Can бил формиран во 1968. Постојат неколку центри на ноќниот живот, меѓу нив се Kwartier Latäng (студентскиот кварт околу Цилпихер Штрасе) и зоната на ноќни клубови околу Хоенцолернринг, Фризенплац и Рудолфплац.

Големиот годишен литературен фестивал Литература Келн ги прикажува регионалните и меѓународните автори. Главната литературна личност, која се поврзува со Келн е писателот Хајнрих Бел, добитник на Нобеловата награда за литература.

Келн е добро познат по неговото пиво, наречено Келш. Келнски/Келш е исто така името на локалниот дијалект. Ова доведе до познатата шега, дека Келш е единствениот јазик кој може да се пие.

Келн е исто така позната по келнската вода (германски: Kölnisch Wasser; буквално: Келнска вода), парфен создаден од италијанскиот иселеник Јохан Марија Фарина на почетокот на 18-от век. За време на 18-от век овој парфем станувал сè попопуларен, бил извезуван насекаде низ Европа од семејството Фарина и Фарина станало име кое се употребува за келнската вода. Во 1803 Вилхелм Миленс влегол во договор со неповрзана личност од Италија, наречена Карло Франческо Фарина, кој му дозволил да го користи неговото семејно име и Миленс отворил мала фабрика во келнскиот Глокенгасе. Во подоцнежните години и по разни судски битки неговиот внук Фердинанд Миленс морал да се откаже од името Фарина за компанијата и нејзиниот производ. Тој одлучил да го користи куќниот број на фабриката во Глокенгасе за време на француската окупација во раниот 19 век: 4711. Денес, оригиналната келнска вода сè уште се произведува во Келн од двете семејства: семејството Фарина, моментално осма генерација и од Мојрер и Вирц, кои ја купиле трговската марка 4711 во 2006.

Филхармонијата во Келн

Карневал

Келнскиот карневал е еден од најголемиот улични фестивали во Европа. Во Келн, карневалската сезона официјално започнува на 11 ноември во 11 минути по 11 часот претпладне со започнувањето на новата карневалска сезона и продолжува до чиста среда. Но, т.н. „Tolle Tage“ (луди денови) не започнуваат сè до Weiberfastnacht (Женскиот карневал) или, на дијалектот, Wieverfastelovend (четвртокот пред чистата среда), што е почетокот на уличниот карневал. Стотици илјади посетители доаѓаат во Келн за време на карневалот. Општо земено, околу милион луѓе прославуваат на улиците на четвртокот пред чистата среда.

Музеи

Во музејот Лудвиг е сместена една од најважните збирки на модерната уметност

Римска ископина во Келн: Мозаик на Дионис прикажан во Римско-германскиот музеј

Главна статија: Список на музеи во Келн

• Музеј на мириси - Фарина, родното место на келнската вода.
• Римско-германски музеј за античката римска и германска култура.
• Музеј Валраф-Рихарц за европското сликарство од 13 до раниот 20 век.
• Музеј Лудвиг за модерната уметност.
• Музеј Шнитген за средновековната уметност.
• Музеј за применета уметност.
• Колумба уметнички музеј на архиепископот на Келн (Музеј на уметноста на Келнската архиепископија), музеј на современата уметност изграден околу средновековни урнатини, завршен во 2007.
• Катедралскиот трезор "Domschatzkammer" во историските подземни трезори на катедралата
• ЕЛ-ДЕ Хаус, поранешното локално седиште на Гестапо, во кое е сместен музеј за нацистичкото владеење во Келн со специјално внимание на прогонот на политичките противници и малцинствата.
• Музеј за германскиот спорт и олимпизмот, со изложби за спортот од антиката до денес.
• Музеј за чоколадотот, официјално наречен Имхоф-Шоколадемузеум.
• Форум за интернет-технологија во современата уметност - збирки на интернет-засновани уметности.
• Флора и ботаничка градина Келн, градскиот формален парк и главната ботаничка градина
• Ботаничка градина Келн, арборетум и шумска ботаничка градина

Музички настани и фестивали

Градот беше домаќин на меѓународно познатиот Рингфест а сега познат како C/o pop фестивал.

Стопанство

Северниот влез на Келнскиот саем, 2008

Модерна канцелариска зграда на Рајнаухафен

Како најголем град во метрополитенската област Рајна-Рур, Келн има големи придобивки од големата пазарна структура. Во конкуренција на локационите фактори со Диселдорф, економијата на Келн е првенствено насочена кон осигурувањето и медиумската индустрија,, додека градот, исто така, е важен културен и истражувачки центар и дом на голем број на корпоративни седишта.

Меѓу најголемите медиумски компании со седиште во Келн се Westdeutscher Rundfunk, RTL Television (со подружници), Германско радио, Brainpool TV и издавачките куќи како Ј. П. Бахем, Ташен, Тандем Ферлаг и М. ДуМон Шауберг. Неколку групи на медиумите, уметничките и комуникационите агенциии, ТВ-продукциските студија и државните агенции работат делумно со приватни и владини финансирани културни институции. Меѓу осигурителните компании, кои се наоѓаат во Келн се Централ, ДЕВК, ДКВ, Генерали Дојчланд, Готхер, ХДИ Герлинг и националното седиште на AXA Осигурување и Цирих Финансиски услуги.

Луфтханза, германскиот авиопревозник и Луфтханза Ситилајн ги имаат нивните главни корпоративни седишта во Келн. Најголемиот работодавач во Келн е Форд Европа, која го има европското седиште и фабриката во Нил (Форд-Верке ГмбХ). Тојота Моторспорт ГмбХ (ТМГ), официјалниот мотоспорт-тим Тојота, одговорен за рели-автомобилите Тојота, како и за возилата во Формула 1, како и нивното седиште и работилницата за Формула, кои се наоѓаат исто така во Келн. Други големи компании, кои се наоѓаат во Келн се REWE Group, TÜV Rheinland, Deutz AG и голем број на Келш-пиварници. Келн ја има најголемата густина на пабаво по глава на жител во државата. Трите најголеми Келш-пиварници се Рајсдорф, Гафел и Фри.

пиварница	основана	годишен производство во хектолитри
Хајнрих Рајсдорф	1894	650.000
Гафел Бекер & Ко	1908	500.000
Келнер Хофброј Фри	1904	440.000

Историски гледано, Келн отсекогаш бил важен трговски град. Градот има копнени, водени и воздушни врски. Градот има пет пристаништа на Рајна, второто најголемо речно пристаниште во Германија и едно од најголемите во Европа. Аеродромот Келн/Бон е втор по големина товарен терминал во Германија. Денес, Келнскиот саем (Koelnmesse) — рангиран како најголем европска саемска локација со повеќе од 50 саеми и други културни и спортски настани. Во 2008, Келн имал 4,31 милион ноќевања резервирано и 2,38 милиони пристигнувања. Келнскиот најголем дневен весник е Келнер Штат-Анцајгер.

Сообраќај

Главна статија: Сообраќај во Келн

Патишта

Главни сообраќајници низ и околу Келн.

Изградбата на патишта била главен проблем во 1920-тите под водство на градоначалникот Конрад Аденауер. Првиот германски германски ограничен пат бил изграден по 1929 меѓу Келн и Бон. Денес, ова е Автопат 555. Во 1965, Келн станал првиот германски град, кој целосно бил опкружен од автопатски појас. Отприлика во исто време во центарот на градот била планирана заобиколница (Stadtautobahn), но само делумно бил спроведено ова решение, поради противењето на еколошките групи. Комплетираниот дел станал Bundesstraße („Сојузен пат“) B 55a кој почнува на Zoobrücke („Зоолошки Мост“) и се сретнува со A 4 и A 3 на раскрсницата Келн Исток. Сепак, тој е познат како Stadtautobahn од повеќето жители. За разлика од овој автопат, Nord-Süd-Fahrt („Север-Југ-Пат“) бил целосно завршен, нови четири/шест ленти низ центарот на градот, кои веќе беа планирани од планери како што се Фриц Шумахер во 1920-тите. Во последниот дел јужно од Ебертплац бил завршен во 1972.

Во 2005, првиот автопат со осум ленти бил отворен за сообраќај во Северна Рајна-Вестфалија на Автопат 3, дел од источната делница на келнската обиколница меѓу раскрсницата Келн Исток и Хојмар.

Велосипедизам

Градска железница Келн на станицата Бенсберг

Воз на Главната железничка станица Келн

Како и повеќето германски градови, и Келн има сообраќаен распоред наменет да биде пријателски кон велосипедистите. Постои голема велосипедска мрежа, која најмногу ја има покрај тротоарите со што велосипедските ленти се поврзани со клучните раскрсници. Во некои од тесните еднонасочни улици, велосипедистите можат да се движат во двата правци.

Железница

Келн има железнички услуги со возовите на Германски железници Интер сити и ИЦЕ кои застануваат на Köln Hauptbahnhof (Главната железничка станица во Келн), Келнски саем/Дојц и Аеродром Келн Бон. ИЦЕ/ICE и ТГВ Талис брзите возови го поврзуваат Келн со Амстердам, Брисел (времетраење 1h47, 6 заминување/ден) и Париз (времетраење 3h14, 6 заминувања/ден). Има и чести ИЦЕ-возови до другите германски градови, вклучувајќи ги и Франкфурт на Мајна и Берлин.

Градската железница во Келн е управувана од Kölner Verkehrsbetriebe (KVB) е опширен лесен шински систем, кој е делумно на подземно ниво (наведен како U-Bahn) и го опслужува Келн и голем број на соседни градови. Соседниот Бон е поврзан со двете, и со градската железница и со возовите на Германските железници и повремено со рекреативни чамци на Рајна. Диселдорф е исто така поврзан со возови на S-Bahn, кои се управувани од Германските железници.

Постојат, исто така, и чести автобуси покривајќи го градот и соседните предградија, како и автобуси на Еуролајнс до Лондон преку Брисел.

Воден сообраќај

Häfen und Güterverkehr Köln (Келнски пристаништа и железница) — еден од најголемите оператори на речни пристаништа во Германија. Пристаништа на Рајна се Келн-Дојц, Келн-Годорф и Келн Нил I и II. Келн-Диселдорфер нуди речни патувања по Рајна низ целото течение на Рајна.

Воздушен сообраќај

Меѓународен аеродром во Келн е аеродромот Келн/Бон (CGN). Исто така, е наречен и Аеродром Конрад Аденауер по првиот повоен германски канцелар Конрад Аденауер, кој е роден во градот и бил градоначалник на Келн од 1917 до 1933. Аеродромот го дели со соседниот град Бон. Келн е седиште на европската агенција за воздухопловна безбедност (ЕАВБ). Аеродромот, исто така, е и главно седиште на авиопревозникот Germanwings.

Образование

Келн е дом на бројни универзитети и високи школи, и во него престојуваат околу 72.000 студенти. Неговиот најстар универзитет, Келнски универзитет (првично основана во 1388) — најголемиот универзитет во Германија, како што е Келнскиот универзитет за применети науки најголем универзитет за применети науки во земјата. Келнскиот универзитет за музика и танц е најголемиот конзерваториум во Европа.

Јавни и државни универзитети: Келнски универзитет (Universität zu Köln); Германски спортски универзитет Келн (Deutsche Sporthochschule Köln). Јавни и државни високи школи: Келнски универзитет за применети науки (Fachhochschule Köln); Меѓународна школа за дизајн Келн; Висока школа за музика Келн (Hochschule für Musik und Tanz Köln); Академија за медиуми Келн (Kunsthochschule für Medien Köln); Приватни високи школи: Католички универзитет за применети науки (Katholische Hochschule Nordrhein-Westfalen); Бизнис-школа Келн; Меѓународно филмска школа Келн (internationale filmschule köln); Рајнски универзитет за применети науки (Rheinische Fachhochschule Köln)

Истражувачки институти: Германски аерокосмички центар (Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt); Европски астронаутски центар (EAC) на Европската вселенска агенција; Европски колец за спортска наука (ECSS); Макс Планк институт за биологија на стареењето (Max-Planck-Institut für die Biologie des Alterns); Макс Планк институт за проучување на општествата (Max-Planck-Institut für Gesellschaftsforschung); Макс Планк институт за невролошки истражувања (Max-Planck-Institut für neurologische Forschung); Макс Планк институт за истражување на одгледувањето (Max-Planck-Institut für Züchtungsforschung). Поранешни високи школи: Келнска школа за уметност и занаетчиство (Kölner Werkschulen); Келнски институт за религиозна уметност (Kölner Institut für religiöse Kunst)

Медиуми

Во Германија, Келн е познат како важен медиумски центар. Неколку радио и телевизиски канали, вклучувајќи ги и Westdeutscher Rundfunk (WDR), RTL Television|RTL и VOX, ги имаат нивните седишта во градот. Филмската и ТВ-продукцијата се исто така важни. Градот е „германски главен град за телевизиски криминални приказни“. Третина од целокупната германска телевизиска продукција се продуцира во регионот на Келн. Исто така, градот е домаќин на Келн Комеди Фестивал, кој се смета за најголем фестивал на комедијата во континентална Европа.

Спортови

Стадион Рајненергија

Келн е домаќин на фудбалскиот клуб ФК Келн, кој се натпреварува во Бундеслигата. ФК Келн ги игра домашните натпревари на стадионот Рајненергија, кој исто така беше и домаќин на 5 натпревари на светското првенство во фудбал 2006. Меѓународниот олимписки комитет и Меѓународниот сојуз за спорт и слободни активности му доделија на стадионот бронзен медал за „да се биде едно од најдобрите спортски зданија во светот“.

Градот, исто така, е дом и на тимот во хокеј на мраз Келнер Хаје, кој игра во највисоката лига во хокеј на мраз во Германија, ГХЛ. Тие отседнуваат во арената Ланксес.

Неколку коњски трки годишно се одржуваат на тркачката патека Келн-Вајденпеш од 1897, годишниот Келнски маратон бил започнат во 1997. Од 2002-2009, Панасоник Тојота Рејсинг Формула 1 тимот беше со седиште во предградието Марсдорф, во фабриката на Тојота Моторспорт ГмбХ.

Келн се смета за „тајниот главен град на голфот во Германија“. Првиот голф-клуб во Северна Рајна-Вестфалија бил основан во Келн во 1906. Градот нуди многу можности и врвни настани во Германија.

Градот бил домаќин на неколку спортски настани, меѓудругите на 2005 ФИФА Куп на Конфедерации, Светско првенство во фудбал 2006, Светско првенство во ракомет 2007, Светско првенство во хокеј на мраз 2010 и 2010 Геј Игри.

Келн како тема во уметноста и во популарната култура

• „Новиот Келн“ (The Neukölln) - песна на англискиот пејач Дејвид Боуви од 1977 година.

Збратимени градови

Поврзано: Список на збратимени градови во Германија

Келн е „збратимен“ со следниве градови:

Ливерпул, Велика Британија, од 1952 Лил, Франција, од 1958 Лиеж, Белгија, од 1958 Ротердам, Холандија, од 1958 Торино, Италија, од 1958 Еш-сур-Алзет, Луксембург, од 1958 Кјото, Јапонија, од 1963 Тунис, Тунис, од 1964 Турку, Финска, од 1967 Нојкелн, Германија, од 1967

Тел Авив, Израел, од 1979 Барселона, Шпанија, од 1984 Пекинг, Кина, од 1987 Корк, Ирска, од 1988 Солун, Грција, од 1988 Коринто/Ел Реалехо, Никарагва, од 1988 Индијанаполис, Соединети Американски Држави, од 1988 Волгоград, Русија, од 1988 Трептов-Кепеник, Германија, од 1990 Катовице, Полска, од 1991

Витлеем, Палестински територии, од 1996 Истанбул, Турција, од 1997 Клуж-Напока, Романија, од 1999 Данстејбл, Велика Британија (само округот Порц) Бенфлит, Велика Британија (само округот Роденкирхен) Игни, Франција Брив ла Гајар, Франција Азебрук, Франција Ејгелсхофен, Холандија Батангас, Филипини Саскатун, Канада

Родени во Келн

Познати луѓе, чии корени може да се најдат во Келн:

• Конрад Аденауер (5 јануари 1876 - 19 април 1967), политичар, градоначалник на Келн (1917–1933, 1945) и првиот западногермански сојузен канцелар
• Хајнрих Корнелиус Агрипа (1486–1535), алхемичар, окултист и автор на Три книги за окултската филозофија
• Агрипина Помладиот (6 ноември 15 - помеѓу 19 март и 23 март 59), римска царица (жена на царот Клавдиј) и мајка на царот Нерон
• Хајнрих Бирнбаум (1403–1473), католички монах
• Роберт Блум (10 ноември 1807 - 9 ноември 1848), политичар и маченик на 19-от век на демократското движење во Германија
• Хајнрих Бел (21 декември 1917 - 16 јули 1985), писател и добитник на Нобеловата награда за литература во 1972
• Макс Брух (6 јануари 1838 - 2 октомври 1920) композитор
• Алекс Калатрава (роден 14 јуни 1973), шпански професионален тениски играч
• Флоријан Хенкел фон Донерсмарк (роден 2 мај 1973), добитник на Оскар како режисер и сценарист
• Макс Ернст (2 април 1891 - 1 април 1976), уметник
• Ангела Госов (5 ноември 1974) водечки вокалист на шведскиот мелодичен метал бенд Arch Enemy
• Брита Хајдеман (роден 22 декември 1982), мечувалец и добитник на олимписки медал
• Труде Хер (4 мај 1927 - 16 март 1991), глумица и пејачка
• Штефани Хеер (родена 2 август 1969), глумица
• Удо Кир (роден 14 октомври 1944), глумец
• Јута Клајншмит (роден 29 август 1962), натпреварувач во теренско автомобилско тркање
• Вернер Клемперер (22 март 1920 - 6 декември 2000), добитник на Еми награди како глумец во комедија
• Ерих Клибански (28 ноември 1900 - 24 јули 1942), еврејски учител
• Адолф Кобер (3 септември 1870 - 30 декември 1958), еврејски рабин и специјалист за средниот век
• Хилдегарда Крекел (родена 2 јуни 1952), глумица
• Лоти Крекел (родена 23 август 1941), глумица и пејачка
• Уве Круп (роден 24 јуни 1965), професионален игра во хокеј на мраз
• Хајнц Кин (18 февруари 1912 - 12 март 1992), Министер-Претседател на Северна Рајна-Вестфалија (1966–1978)
• Хајнер Лаутербах (роден 10 април 1953), глумец
• Отмар Либерт (роден 1 февруари 1961), музичар
• Мариел Милович (родена 23 ноември 1955), глумица
• Петер Милович (роден 1 февруари 1949), глумец, драматург и театарски режисер
• Вили Милович (8 јануари 1909 - 20 септември 1999), глумец, драматург и театарски режисер
• Волфганг Нидекен (роден 30 март 1951), пејач, музичар, уметност и водач на групата BAP
• Теодор фон Нојхоф (25 август 1694 - 11 декември 1756), кратко крал Теодор на Корзика
• Жак Офенбах (20 јуни 1819 - 5 октомври 1880), композитор
• Вили Остерман (1 октомври 1876 - 6 август 1936), композитор
• Ким Петрас (роден 27 август 1992), пејач
• Фредерик Праусниц (26 август 1920 - 12 ноември 2004), американски диригент и учител
• Криста Пефген ака Нико (16 октомври 1938 - 18 јули 1988), манекенка, глумица, пејачка и текстописец
• Штефан Раб (роден 20 октомври 1966), германски забавувач и домаќин на Евровизија 2011
• Јирген Ритгерс (роден 26 јуни 1951), Министер-Претседател на Северна-Рајна-Вестфалија 2005-2010
• Маркус Штокхаузен (роден 2 мај 1957), музичар и композитор
• Волфганг фон Трипс, Формула 1 возач
• Јост ван ден Вондел (17 ноември 1587 - 5 февруари 1679), холандски поет и драматург
• Роберт Вајмар (роден 13 мај 1932), правен научник и психолог

Галерија

• 
  Музејот Лудвиг во Келн
• 
  Продавницата на Луј Витон во Келн
• 
  Продавницата на Ролекс во Келн
• 
  Зградата на Дојче банк во Келн
• 
  Продавницата на Булгари во Келн
• 
  Продавницата на Брајтлинг во Келн
• 
  Ресторанот „Funkhaus“ во Келн
• 
  Ресторанот „Peters Brauhaus“ во Келн
• 
  Железничката станица во Келн
• 
  Железничката станица во Келн
• 
  Реката Рајна во Келн

Поврзано

• Штатверке Келн, општинска инфраструктурна компанија, оператор на градските железници, пристаништа и јавни услуги.
• Историја на Евреите во Келн

Надворешни врски

• Град Келн, официјално мрежно место на Келн
• Келн, келнски информативен портал
• Домфорум, официјално мрежно место на Келнската катедрала
• Универзитетот во Келн
• Цркви во Келн
• Музеи во Келн
• Филхармонија на Келн
• Келнска зоолошка градина

Статијата Келн е добра статија. Таа исполнува одредени критериуми за квалитет и е дел од инкубаторот на Википедија.