Преглед на кодот на Абдул Хамид I

{{Infobox royalty
| name         = Абдул Хамид I<br />عبد الحميد الاول
| title        = [[Отомански Калифат|Отомански калиф]]<br/>[[Амир ел-муминин]]<br/>[[Чувар на Двете Свети Џамии]]<br>[[Список на османлиски султани|Султан на Отоманското Царство]]<br/>[[Цезар (титула)|Кајсери-Рум]]<br>[[Хан]]
| titletext    = 
| more         = 
| image        = Portrait of Abdülhamid I of the Ottoman Empire.jpg
| image_size   = 
| alt          = 
| caption      = 
| succession   = 27-ми [[Список на османлиски султани|Отомански султан]] ([[Падишах]])
| moretext     = 
| reign        = 21 јануари 1774 – 7 април 1789
| coronation   = 
| cor-type     = 
| predecessor  = [[Мустафа III]]
| regent       = 
| reg-type     = 
| successor    = [[Селим III]]
| birth_date   = [[20 март]] [[1725]]<ref name=EB>{{наведена енциклопедија |editor-first=Dale H. |editor-last=Hoiberg |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |title=Abdulhamid I |edition=15 |year=2010 |publisher=Encyclopædia Britannica Inc. |volume=I: A-ak Bayes |location=Chicago, IL |isbn=978-1-59339-837-8 |pages=[https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/22 22] |url-access=registration |url=https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/22 }}</ref>
| birth_place  = [[Топкапи-сарај]], [[Отомански Цариград|Цариград]], [[Отоманско Царство]]
| death_date   = {{death date and age|df=yes|1789|4|7|1725|3|20}}<ref name=EB/>
| death_place  =  [[Топкапи-сарај]], [[Отомански Цариград|Цариград]], [[Отоманско Царство]]
| burial_date  = 
| burial_place = [[Турбе на Абдул Хамид I]], [[Истанбул]]
| spouse       = Ајше кадин <br>Рухшах кадин<br>Хумашах кадин <br>[[Ајше Сенијепервер султан|Сенијепервер султан]]<br>Биназ кадин<br>Мехтабе кадин<br>Мутебере кадин<br>[[Шебсефа кадин]]<br>[[Накшидил султан]]
| spouse-type  = Придружнички
| issue        = погледни [[Абдул Хамид I#Семејство|подолу]]
| full name    = Абдулхамид Хан бин Ахмед <ref>[https://books.google.com/books?id=JqclAQAAMAAJ&q=abdulhamid+han+bin+ahmed&dq=abdulhamid+han+bin+ahmed&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwi26Lnj3LfoAhXB2aQKHYVGAzMQ6wEINjAB]</ref>
| house        = [[Османлиска династија]]
| house-type   = Династија
| father       = [[Ахмед III]]
| mother       = [[Рабија султан]]
| signature_type = [[Турга]]
| religion     = [[ислам]]
| signature    = Tughra of Abdülhamid I.JPG
}}
'''Абдул Хамид І''' ({{lang-ota|عبد الحميد اول‎}}; {{lang-tr|I. Abdülhamid}}; роден на {{роден на|20|март|1725}} година<ref name="МакЕнц">{{МакЕнц|3|Абдул Хамид|I}}</ref> - починал на {{починал на|7|април|1789}} година во {{починал во|Цариград}}) — 27-миот [[Список на османлиски султани|Султан на Отоманското Царство]] кој владеел во периодот од [[1744]] до [[1789]] година, наследувајќи го својот брат [[Мустафа ІІІ]]. Тој бил син на [[Ахмед III]] (1703-1730) и [[Рабија султан]]. Водел неуспешни војни со [[Русија]]. Негов наследник бил [[Селим III]].

== Рани години==

Абдул Хамид I е роден на [[20 март]] [[1725]] година во [[Отомански Цариград|Цариград]], како помлад син на султанот [[Ахмед III]] (владеел 1703-1730 година) и Шерми кадин<ref name="bio">{{cite web|url=http://www.islamicmanuscripts.info/reference/books/Derman-2002-Sabanci/Derman-2002-Sabanci-145-160.pdf|title=27. Osmanlı padişahı Sultan I. Abdülhamid'in eserleri|author=Derman Sabancı|date=2002|publisher=Islamic Manuscripts|access-date=15 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20160328051952/http://islamicmanuscripts.info/reference/books/Derman-2002-Sabanci/Derman-2002-Sabanci-145-160.pdf|archive-date=28 March 2016|url-status=dead}}</ref>. Ахмед III абдицирал во корист на неговиот внук [[Махмуд I]], кој пак бил наследен од страна на неговиот брат [[Осман III]]. По Осман на престолот застанал помладиот син на Ахмед, [[Мустафа III]]. Како потенцијален наследник на престолот, Абдул Хамид бил затворен повеќе од четириесет и две години од својот живот со неговите братучеди [[Махмуд I]] и [[Осман III]] и неговиот постар брат [[Мустафа III]], како што било обичај во [[Кафез (Отоманско Царство)|Кафез]]. Тој добил рано образование од својата мајка [[Рабија султан]], од кого научил историја и калиграфија<ref name="bio"/>.

==Управување== 
===Качување на престолот===

На денот на смртта на Мустафа, на [[21 јануари]] [[1774]] година, Абдул Хамид се искачил на престолот со церемонија одржана во палатата. Следниот ден се одржала погребната поворка на [[Мустафа III]]. Новиот султан испратил писмо до [[Голем везир на Османлиското Царство|Големиот везир]] Мехмед-Паша на фронтот и го известил да ја продолжи својата должност. На [[27 јануари]] [[1774]] година била одржана [[Мечот на Осман|церемонијата со мечот]] во [[Ејуп Султан џамија|џамијата Ејуп Султан]]. Во тоа време, војните на османлиско-рускиот фронт продолжиле, војската била изморена, а во Истанбул имало недостиг на храна{{sfn|Sakaoğlu|2015|p=349}}.

===Управување===

Долгото затворање на Абдул Хамид го направило рамнодушен кон државните работи и тој не можел да се прилагоди на новиот живот. Тој бил многу религиозен и пацифист по природа. Кога застанал на султанскиот престол наследил големи финансиски проблеми во отоманскиот буџет. Финансиите биле толку загрижувачки што тој како нов султан немал средства да го исплати [[Јаничарска војска|јаничарскиот копрпус]]. Новиот султан на јаничарите им рекол: „''Повеќе нема граници во нашата ризница, та треба да го научат сите наши војници''“.
[[File:TurkischeHauptArmeeHochenleitterBGHistory.jpg|thumb|right|Отоманската армија во [[Софија]], нејзин најголем гарнизон во [[Румелија]], во 1788 година.]]

Абдул Хамид се обидел да ги реформира вооружените сили на [[Отоманското Царство]], како јаничарскиот корпус така и морнарицата. Од друга страна, тој основал нов артилериски корпус и бил заслужен за создавањето на Царската школа за морепловство<ref name=EB/>.

Абдул Хамид се обидел да ја зајакне османлиската власт над [[Сирија]], [[Египет]] и [[Ирак]]. Но, малите успеси против бунтовите во Сирија и Мореја не можеле да ја надоместат загубата на полуостровот [[Крим]], кој станал номинално независен во [[1774]] година, но во пракса бил контролиран од [[Руското Царство]].

Русија постојано ја искористувала својата позиција како заштитник на [[Православна црква|источните христијани]] да се меша во работите на царството. [[Османлии]]те [[Руско-турска војна (1787-1792)|објавиле војна]] против Русија во [[1787]] година. Австрија наскоро и се придружила на Русија како сојузник, започнувајќи ја [[Австриско-турска војна (1787-1791)|Австриско-турската војна (1787-1791)]]. Војната со Русија завршила со потпишување на [[Јашки мировен договор|Јашкиот мировен договор]], според кој Крим и Очаков (сите негови жители биле масакрирани) биле присоединети кон Русија, а границата помеѓу двете земји се поместила до реката [[Днестар]]. Освен тоа, Османлиите се откажале од [[Грузија]]. Војната со Австрија завршила со потпишување на [[Договор од Свиштов|Свиштовскиот договор]]. Се вели дела поради овој тежок пораз, Абдул Хамид I доживеал срцев удар и починал починал четири месеци подоцна.

И покрај неговите неуспеси, Абдул Хамид се сметаше за најмилостивиот отомански султан. Тој лично ја водел противпожарната единица за време на пожарот во [[Цариград]] во [[1782]] година. Народот му се восхитувал за неговата верска посветеност, па дури и го нарекувале Вели („''светец''“). Тој исто така ја истакнал реформската политика, внимателно ја надгледувал работата на владата и работел со државниците од останатите земји.

Абдул Хамид I се свртел кон внатрешните работи откако војната со Русија завршила на овој начин. Тој се обидел да ги задуши внатрешните востанија предводени од Гази Хасан-паша во Алжир и да ги регулира реформските работи преку Силхдар Сејид Мехмед-паша и Халил Хамид-паша.

Особено во Сирија, бунтот на Захир ел-Омар, кој соработувал со адмиралите на руската морнарица во [[Средоземното Море]], имајќи корист од конфузијата предизвикана од руската експедиција на руската кампања во 1768 година и го потиснал бунтот во Египет во 1775 година. Од друга страна, конфузијата во Пелопонез била прекината и била постигната смиреност. Гази Хасан-паша и Ахмед-паша одиграле важна улога во сузбивањето на сите овие настани<ref name="Abdul Hamid"/>.

===Договор од Ќучук Кајнарџа===

И покрај неговите мирољубиви склоности, [[Отоманското Царство]] било принудено да ја обнови тековната војна со Русија. Ова довело до целосен пораз на во [[битка кај Козлуџа|Битката кај Козлуџа]] и понижувачкиот [[договор од Ќучук Кајнарџа]], потпишан на [[21 јули]] [[1774]] година. Според договорот, [[Керч]] и неколку други црноморски пристаништа од [[Кримски Полуостров|Кримскиот Полуостров]] биле отстапени на Русија остатокот од [[Кримско Ханство|Кримското Ханство]] било прогласено за независно. Дозволено било на руските трговски бродови да пловат во турските води. Молдавија и Влашка биле вратени под властта на султанот, но Русија стекнала право на мешање во Високата порта (судот на султанот) во име на овие две кнежевства. Покрај тоа, Русија добила одредени права во име на грчките православни поданици на султанот и можност Русија да изгради црква во [[Галата]].Оваа црква била наречена Руско-грчка црква, и станала под заштита на руските амбасадори во Истанбул{{sfn|Sakaoğlu|2015|p=350}}.

Абдул Хамид I починал во [[1789]] година.

==Архитектура==

Абдул Хамид I оставил многу архитектонски дела, претежно во [[Истанбул]]. Најважната од нив е градбата во Сиркеџи од [[1777]] година. Тој изградил фонтана, основно училиште, медреса и библиотека покрај оваа зграда. Книгите во библиотеката се чуваат денес во библиотеката Сулеманије и медресата се користи како берзанска зграда. За време на изградбата на гостилницата Вакиф, фонтаната била отстранета со конструкција, а фонтаната била пренесена на аголот од [[Џамија Зејнеп Султан|џамијата Зејнеп Султан]] наспроти паркот [[Ѓулхан (парк)|Ѓулхан]]<ref name="Abdul Hamid">{{cite web|title= ABDÜlHAMID I عبدالحمید (ö. 1203/1789) Osmanlı padişahı (1774-1789). |url= https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulhamid-i|website=İslam Ansiklopedisi|access-date=2 May 2020}}</ref>.

Покрај овие дела, во [[1778]] година била изградена џамија кај Бејлербеј во име на Рабија Шерми Кадин и изградил фонтани на плоштадот Чамлица. Покрај тоа, тој значително ја поправил [[Беглербеговска џамија|Беглербеговската џамија]] и изградил фонтана и бања и продавници во Емирџан во 1783 година, а друга за Хамишах Султан и неговиот син Мехмед.

==Личен живот==
Познато е дека Абдул Хамид I бил љубител на неговите деца, бил заинтересиран за семеен живот, летните месеци ги поминувал во Карагач, Бешикташ со неговите придружнички, ќерки и синови. Стилот на облекување на неговата ќерка Есма Султан се пример за истанбулските дами од тоа време<ref name="Abdul Hamid"/>.
===Семејство===
;Придружнички
Абдул Хамид имал девет жени:
* Ајше кадин<ref name="kocaaslan">{{наведена книга|first=Murat|last=Kocaaslan|title=I. Abdülhamid’in İstanbul’daki İmar Faaliyetleri|publisher=|year=|pages=124–5|isbn=}}</ref><ref name="cunbur">{{наведена книга|first=Müjgan|last=Cunbur|title=I. Abdülhamid Vakfiyesi Ve Hamidiye Kütüphanesi|publisher=|year=|pages=|isbn=}}</ref> (починала во 1775, погребана во Јени џамија, Истанбул);<ref name="kocaaslan"/><ref name="cunbur"/>
* Рухшах кадин <ref name="kocaaslan"/><ref name="cunbur"/> (починала во 1808, погребана во  [[Турбе на Абдул Хамид I]]);<ref name="ulucay">{{наведена книга|first=Мустафа Çağatay|last=Uluçay|title=Padişahların kadınları ve kızları|publisher=Ötüken, Ankara|year=2011|pages=105–9|isbn=}}</ref><ref>{{наведена книга|first=Ahmet|last=Tabakoğlu|title=İstanbul su külliyâtı: İstanbul şer'iyye sicilleri : Mâ-i Lezı̂z defterleri 2 (1791-1794)|publisher=İstanbul Araştırmaları Merkezi|year=1998|pages=147|isbn=}}</ref>
* Хумашах кадин<ref name="kocaaslan"/><ref name="cunbur"/> (починала во 1778, погребана во Јени џамија, Истанбул);<ref name="fikret"/>
* [[Ајше Сенијепервер султан]] (починала на 11 декември 1828, погребана во  [[Ејуп Султан џамија]]),<ref name="ulucay"/>;<ref>{{наведена книга|first=Mehmet|last=Raif|first2=Günay|last2=Kut|first3=Hatice|last3=Aynur|title=Mirʼât-ı İstanbul|publisher=felik Gülersoy Vakfı|year=1996|pages=99|isbn=}}</ref><ref>{{наведена книга|first=Hafız Hüseyin|last=Ayvansarai|first2=Vâhid|last2=Çabuk|title=Mecmuâ- i tevârih|publisher=İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi|year=1985|pages=261|isbn=}}</ref>
* Биназ кадин<ref>{{наведена книга|first=Mehmet Nermi|last=Haskan|title=Yüzyıllar boyunca Üsküdar - Volume 2|publisher=Üsküdar Belediyesi|year=2001|pages=758|isbn=978-9-759-76060-1}}</ref> (починала во јуни 1723, погребана во турбето на Абдул Хамид I);<ref>{{наведена книга|first=Mehmet|last=Ziya|title=Istanbul ve Boğaziçi: Bizans ve Osmanlı medeniyetlerinin Ölümsüz Mirası, Volume 1|publisher=BIKA|year=2004|pages=|isbn=}}</ref>
* Мехтабе кадин;<ref name="ulucay"/><ref>{{наведена книга|first=Ahmet|last=Kal'a|first2=Ahmet|last2=Tabakoğlu|title=İstanbul su külliyâtı. 16 : İstanbul şer'iyye sicilleri mâ-i lezîz defterleri. (1813 - 1817)|publisher=İstanbul Araştırmaları Merkezi|year=2000|pages=97|isbn=}}</ref>
* Мутебере кадин (починала на 16 мај 1837,<ref name="kocaaslan"/> погребана во турбето на Абдул Хамид I I),<ref>{{наведена книга|first=Fikret|last=Sarıcaoğlu|title=Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789)|publisher=Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı|year=2001|pages=8|isbn=978-9-756-59601-2}}</ref>;<ref>{{наведена книга|first=Ahmet|last=Tabakoğlu|title=İstanbul su külliyâtı: İstanbul şer'iyye sicilleri : Mâ-i Lezı̂z defterleri 1 (1786-1791), Volume 3|publisher=İstanbul Araştırmaları Merkezi|year=1998|pages=229|isbn=}}</ref>
* [[Шебсафа кадин]]<ref name="kocaaslan"/><ref name="cunbur"/> (починала во 1805, погребана во Шебшефа џамија);<ref name="ulucay"/>
[[File:Shep Sefa Hatun Mosque 1317.jpg|thumb|[[Џамија Шеп Сефа хатун]]]]
* [[Накшидил султан]]<ref name="ulucay"/> (починала на 22 август 1817, погребана во турбето на Накшидил во Фатих џамија );<ref>{{наведена книга|first=Ahmet|last=Tabakoğlu|title=İstanbul su külliyâtı: İstanbul şer'iyye sicilleri : Mâ-i Lezı̂z defterleri 1 (1786-1791), Volume 3|publisher=İstanbul Araştırmaları Merkezi|year=1998|pages=153|isbn=}}</ref> Митска легенда тврди дека таа била далечна роднина на Жозефина;<ref>[https://web.archive.org/web/20061025090840/http://www.historycooperative.org/journals/jwh/17.2/isomverhaaren.html#FOOT1 Christine Isom-Verhaaren] ''Royal French Women in the Ottoman Sultans' Harem: The Political Uses of Fabricated Accounts from the Sixteenth to the Twenty-first Century'', ''[[Journal of World History]]'', vol. 17, No. 2, 2006.</ref>

;Синови
Негови синови биле:
* [[Мустафа IV]] (управувал 1807–08) – Сенијепервер султан;<ref name="ulucay"/>
* [[Махмуд II]] (управувал 1808–39) – со Накшидил султан ;<ref name="ulucay"/>
* Шехзаде Абдула (10 јануари 1776 – 10 јануари 1776);<ref name="fikret"/>
* Шехзаде Мехмед  (22 август 1776 – 3 февруари 1781, погребан во турбето на Абдул Хамид I I) – со Хумашах;<ref name="ulucay"/>{{sfn|Haskan|2018|p=75}}
* Шехзаде Ахмед  (12 декември 1776 – 18 декември 1778, погребана во турбето на Абдул Хамид I I) – Сенијепервер султан;<ref name="ulucay"/>{{sfn|Haskan|2018|p=84}}
* Шехзаде Абдурахман (31 јули 1777 – 2 август 1777);<ref name="fikret"/>
* Шехзаде Сулејман (13 март 1779 – 19 јануари 1786, погребан во турбето на Абдул Хамид I I) - со Мутебере;<ref>{{наведена книга|first=Fatih|last=Abanoz|title=GÜLŞEHİR'İN BİR DEĞERİ "SİLAHDAR (KARAVEZİR) SEYYİD MEHMET PAŞA" HAYATI ve ESERLERİ|publisher=|year=2013|pages=118|isbn=}}</ref>{{sfn|Haskan|2018|p=74}}
* Шехзаде Абдул Азис (19 август 1779 – 19 август 1779) – со Рухшах;<ref name="fikret"/>
* Шехзаде Мехмед  Нусрет (20 септември 1782 – 23 октомври 1785) – со Шебсафа;<ref>{{наведена книга|first=Örcün|last=Barışta|title=Osmanlı İmparatorluğu dönemi İstanbul'undan kuşevleri|publisher=Kültür Bakanlığı|year=2000|pages=223|isbn=978-9-751-72535-6}}</ref>
* Шехзаде Сејфула Мурад  (22 октомври 1783 – 21 јануари 1786, погребанаво турбето на Абдул Хамид I I) - со Накшидил султан ;<ref name="fikret">{{наведена книга|first=Fikret|last=Sarıcaoğlu|title=Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789)|publisher=Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı|year=2001|pages=17–18|isbn=978-9-756-59601-2}}</ref>{{sfn|Haskan|2018|p=76}}

;Ќерки
Негови ќерки биле:
* Хатиџе султан (12 јануари 1776 – 8 ноември 1776, побребана во Јени џамија); {{sfn|Uluçay|2011|p=166}}
* Ајше султан (30 јули 1777 – 9 септември 1777);
* [[Есма султан (ќерка на Абдул Хамид I)|Есма султан]] (16 јули 1778 – 4 јуни 1848, погребана во турбето на Махмуд II) – со Сенијепервер султан,<ref>{{наведена книга|first=Ahmet|last=Kal'a|first2=Ahmet|last2=Tabakoğlu|title=Vakıf su defterleri|publisher=İstanbul Araştırmaları Merkezi|year=2002|pages=182|isbn=}}</ref>  се омажила на  29 мај 1792;<ref name="ulucay"/>
* Rabia Sultan (19 април 1780 – 28 јуни 1780, погребана во турбето на Абдул Хамид I I);<ref name="ulucay"/>{{sfn|Haskan|2018|p=75}}
* Ајнишах султан (10 јули 1780 – 28 јули 1780, погребана во турбето на Абдул Хамид I I);{{sfn|Haskan|2018|p=74}}
* Меликшах султан (29 декември 1780  – 1781, погребана во турбето на Абдул Хамид I I); {{sfn|Uluçay|2011|p=169}}{{sfn|Haskan|2018|p=76}}
* Рабија султан (10 август 1781 – 3 октомври 1782, погребана во турбето на Абдул Хамид II);{{sfn|Haskan|2018|p=76}}
* Фатма султан (19 јануари 1782 – 11 јануари 1786, погребана во турбето на Абдул Хамид I I) – со Сенијепервер султан;<ref name="fikret"/>{{sfn|Uluçay|2011|p=169}}{{sfn|Haskan|2018|p=76}}
* Алемшах султан (10 ноември 1784 – 10 март 1786, погребана во турбето на Абдул Хамид I) - со Шебсафа;<ref name="fikret"/>{{sfn|Uluçay|2011|p=169}}{{sfn|Haskan|2018|p=76}}
* Салиха султан (28 ноември 1786 – 10 април 1788, погребана во турбето на Абдул Хамид I) - со Накшидил султан ;<ref name="fikret"/>{{sfn|Haskan|2018|p=77}}
* Емине султан (4 февруари 1788 – 9 март 1791, погребана во турбето на Абдул Хамид I ) – со Шебсафа;<ref name="fikret"/>{{sfn|Haskan|2018|p=84}}
* [[Хибетулах султан]] (16 март 1789 – 18 септември 1841, погребана во турбето на Махмуд II) – со Шебсафа.<ref name="ulucay"/>

;Посвоени ќерки
Абдул Хамид имал посвоено ќерка уште кога бил принц:
* [[Дурушехвар султан]] (1767-1826).

== Наводи ==
{{наводи}}

==Извори==
*{{наведена книга|first=Mehmet Nermi|last=Haskan|title=Hamîd-i Evvel Külliyesi ve Çevresi|publisher=Istanbul Ticaret Borsasi|year=January 1, 2018|isbn=978-6-051-37663-9}}

== Надворешни врски ==
{{Wikisource1911Enc|Abd-ul-Hamid I}}
{{commons-inline}}

{{s-start}}
{{s-hou|[[Османлиска династија]]||20 март 1725||7 април 1789}}[64 години]
{{s-reg|}}
{{s-bef|before=[[Мустафа III]]}}
{{s-ttl|title=[[Список на османлиски султани|Султан на Отоманското Царство]]|years=21 јануари 1774 – 7 април 1789}}
{{s-aft|after=[[Селим III]]}}
{{s-rel|su}}
{{s-bef|before=[[Мустафа III]]}}
{{s-ttl|title=[[Список на калифи|Калиф на Отоманскиот Калифат]]|years=21 јануари 1774 – 7 април 1789}}
{{s-aft|after=[[Селим III]]}}
{{s-end}}

{{Отомански султани}}
{{Отомански принцови}}
{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Отомански султани од 18 век]]
[[Категорија:Родени во 1725 година]]
[[Категорија:Починати во 1789 година]]
[[Категорија:Отомански Турци]]