Преглед на кодот на Никита Илич Толстој

{{Инфокутија за личност
| име             = Никита Илич Толстој<br/>Никита Ильич Толстой
| портрет         = Russia_stamp_2000_№_604.jpg
| px              = 
| опис            = 
| роден-дата      = {{роден на|15|април|1923}}
| роден-место     = {{роден во|Вршац}}, [[Кралство Југославија|Кралство СХС]]
| починал-дата      = {{починат на|27|јуни|1996}}
| починал-место     = {{починат во|Москва}}}, {{РУС}}
| националност    = [[Руси]]н
| познат          = 
| занимање        = лингвист
| сопружник       = 
| татко           = 
| мајка           = 
| родители        = 
| роднини         =
| деца            = 
}}
'''Никита Илич Толстој''' ({{роден на|15|април|1923}}, {{роден во|Вршац}}, [[Кралство Југославија|Кралство СХС]]  - {{починат на|27|јуни|1996}}, {{починат во|Москва}}, [[Русија]]) — советски и руски лингвист-[[Славистика|славист]] и [[Фолклористика|фолклорист]], доктор по филолошки науки, [[професор]]. Академик на Академијата на науките на СССР ([[1987]] ; дописен член [[1984]]), надворешен член на [[МАНУ]] и [[САНУ]]. Добитник на [[Демидова награда|Демидовата награда]] во 1994 година .

Автор на неколку стотици трудови за историјата на [[Словенски јазици|словенските литературни јазици]], словенската [[дијалектологија]], [[Старословенски јазик|старословенскиот]] и [[Црковнословенски јазик|црковнословенскиот]], [[етнолингвистика]]та и [[лексикологија]]та; специјалист по [[ономастика]]<ref>Анатолий Петрович Афанасьев ''Региональная ономастика" Полиграф-Сервис, 2001 — стр.10''</ref>.

== Животопис ==
Никита е правнук на писателот [[Лав Николаевич Толстој|Лав Толстој]]. Неговиот дедо [[Иљја Толстој|Иљја Лвович]] бил вториот син на писателот, неговиот татко - Иљја Илич - поморски офицер на руската флота. По [[Руска револуција|револуцијата,]] семејството на Никита Илич емигрирало во [[Србија]].

Припадник на партизанското движење во [[Србија]] (1941-1944). Во одредот неговото име било Никита Русот. Учествувал во [[Втора светска војна|Втората светска војна]] (1944-1945) како дел од [[Црвена армија|Црвената армија]], приклучувајќи се во нејзините редови како доброволец. ''„Сакам да се борам како што се борел мојот прадедо во близина на Севастопол“,'' напишал во својата пријава за приклучување на Црвената армија како доброволец{{Sfn|О людях Московского университета|2019}}.

Во 1945 година, заедно со неговите родители, тој отишол во СССР, се запишал на Филолошкиот факултет на Московскиот државен универзитет (специјалност „[[Бугарски јазик]] и литература“). Дипломската работа ја напишал под раководство на академик [[Виктор Виноградов|В.В. Виноградов]]. Предавал на [[Московски државен институт за меѓународни односи на Министарството за надворешни работи на Русија|МГИМО]] (1952-1956). Во 1954 година ја одбранил докторската теза ''„Кратки и целосни облици на придавки во [[Старословенски јазик|старословенскиот јазик]]“'' (ментор професор [[Самуил Бернштејн|С. Б. Бернштајн]]), а во 1972 година - докторската дисертација ''„Искуство во семантичката анализа на словенската географска терминологија“'' .

Работел на Институтот за славистика и балканистика на Академијата на науките на СССР, каде од 1977 година раководел со групата (секторот) за етнолингвистика и фолклор; од 1968 година предавал на Московскиот државен универзитет, [[професор]] (1976). Заменик-главен уредник на списанието „Советска славистика“ (1965-1987), во 1969-1970 година, како извршен секретар на списанието „Проблеми на лингвистиката“, всушност дејствувал како уредник. За дописен член на Академијата на науките на СССР бил избран на 26 декември 1984 година на Катедрата за литература и јазик, а академик на 23 декември 1987 година, член на Президиумот на Руската академија на науките (1992-1996 година). Странски член на [[МАНУ]], [[САНУ]] и други словенски академии.

Бил на чело на Советскиот, а потоа и на Рускиот комитет на слависти (1986-1996), одиграл важна улога во воспоставувањето меѓународни односи на советската славистика по 1956 година. Бил претседател на управниот одбор на Меѓународната фондација за словенска литература и словенски култури. Член на голем број владини совети и комисии, вклучувајќи го и [[Совет при президенте Российской Федерации по русскому языку|Советот за руски јазик при претседателот на Руската Федерација]].

Во последните години од својот живот, бил претседател на советот на Руската хуманитарна фондација, главен уредник на списанијата „Лингивистички прашања“ и „Жива старина“ (обновено издание).

Починал по тешко боледување во Москва на 27 јуни 1996 година. Бил погребан на семејните гробишта на Толстој во селото Кочаки, кое се наоѓа во близина на [[Јасна Полјана|Јаснаја Полјана]].

=== Семејство ===
Правнук на [[Лав Николаевич Толстој|Лав Толстој]], внук на вториот син на писателот - [[Иљја Толстој|Иљја Лвович Толстој]], син на Иљја Илич Толстој (1897-1970 година, поморски офицер од последната генерација дипломци на Поморскиот корпус ; по враќањето од емиграција - соработник професор на [[Московски државен универзитет „Ломоносов“|Московскиот државен универзитет]], автор на првиот [[Српскохрватски јазик|српскохрватски]]-руски речник во СССР).

Сопругата Светлана Толстаја (родена 1938 ''година'' ) била академик на Руската академија на науките, етнограф и словенски филолог. Нивните ќерки: Марфа (родена 1965 година) е лингвист, вработена во Институтот за славистика на Руската академија на науките <ref>[http://inslav.ru/ob-institute/sotrudniki/700-marfa-tolstaja Толстая Марфа Никитична] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160216171437/http://inslav.ru/ob-institute/sotrudniki/700-marfa-tolstaja |date=2016-02-16 }} на сайте Института славяноведения</ref>, а Ана (родена 1971 година) е ТВ-водителка позната како Фјокла Толстаја.

== Научна дејност ==
Меѓу достигнувањата на Н. И. Толстој - концептот на словенската јазична ситуација и изградбата на хиерархиска „пирамида на жанрови“, во согласност со која е избран јазикот на текстовите (врвот на пирамидата е поблизок до [[Црковнословенски јазик|црковнословенскиот]], основата е до народниот јазик ). Тој го предложил поимот „древнословенски јазик“ како заеднички за [[Старословенски јазик|старословенскиот]] и [[Црковнословенски јазик|црковнословенскиот]] книжевен јазик на сите Словени.

Н.И. Толстој беше основач на советската [[етнолингвистика]]. Во 1950-тите ги истражувал бугарските дијалекти во [[Бесарабија]], [[Приазовје]] и [[Бугарија]]. Создал своја етнолингвистичка научна школа, заснована на огромен теренски материјал собран во дијалектолошките и етнографските експедиции во Полисје <ref name="Гребенюк">''[[Гребенюк, Василий Петрович|Гребенюк В. П.]]'' [http://www.infomag.ru/dbase/N002R/961205-008/text0009.html Памяти Никиты Ильича Толстого] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120316230747/http://www.infomag.ru/dbase/N002R/961205-008/text0009.html |date=2012-03-16 }} // Вестник РГНФ. — 1996 — № 3. {{Преглед|03|12|2010}}</ref> (во 1962-1986 година директно ги водел експедициите). Го иницирал создавањето на речникот „[[Словенски древности]] “.

== Творештво ==
Погледнете го целосниот список на објавени дела на [https://web.archive.org/web/20090218102710/http://www.ntolstoy.inslav.ru/work/index.htm веб-страницата на конференцијата „Толстоеви  читања“]

* Славянская географическая терминология: Семасиологические этюды / Отв. ред. д-р филол. наук С. Б. Бернштейн. Институт славяноведения и балканистики АН СССР.. — М.: Наука, 1969. — 264 с. — 2500 экз. (в пер.) (2-е изд. — 2006).
* [http://www.inslav.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=1013:-1988&catid=29:2010-03-24-13-39-59&Itemid=62 История и структура славянских литературных языков] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20211203004819/https://inslav.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=1013:-1988&catid=29:2010-03-24-13-39-59&Itemid=62 |date=2021-12-03 }}. — М., 1988.
* [http://www.inslav.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=1131:-19971999-13&catid=29:2010-03-24-13-39-59&Itemid=62 Избранные труды.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20230413020007/https://inslav.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=1131:-19971999-13&catid=29:2010-03-24-13-39-59&Itemid=62 |date=2023-04-13 }} — Т. 1-3. — 1998—1999.

== Наводи ==
{{наводи}}

== Литература ==
{{Refbegin|2}}
* ''[[Гребенюк, Василий Петрович|Гребенюк В. П.]]'' [https://web.archive.org/web/20120316230747/http://www.infomag.ru/dbase/N002R/961205-008/text0009.html Памяти Никиты Ильича Толстого] // [[Российский гуманитарный научный фонд|Вестник РГНФ]]. — 1996 — № 3 {{Преглед|05|12|2010}}
* {{книга|ref=|часть=Толстой Никита Ильич|ссылка=http://inion.ru/files/File/2003_otech_lingvis_3.pdf|автор=Дуличенко А. Д.|заглавие=Отечественные лингвисты XX в. Ч. 3: Т — Я|ответственный=отв. ред. [[Березин, Фёдор Михайлович|Ф. М. Березин]]|издательство=М.: [[Институт научной информации по общественным наукам РАН|ИНИОН РАН]]|год=2003|страницы=5—38}} {{Wayback}}
* ''[[Мокиенко, Валерий Михайлович|Мокиенко В. М.]]'' Славистическое наследие Н. И. Толстого // Greifswalder Beiträge zur Slawistik. 1998. № 3;
* ''[[Молдован, Александр Михайлович|Молдован А. М.]]'' Слово о Н. И. Толстом // Язык культуры: Семантика и грамматика. М., 2004.
* Никита Ильич Толстой / сост. Л. В. Шутько; авт. вступительной статьи [[Дуличенко, Александр Дмитриевич|А. Д. Дуличенко]]. — М.: [[Наука (издательство)|Наука]], 1993 ([[Материалы к биобиблиографии учёных]]. Сер. литературы и языка. Вып. 23). ISBN 5-02-011558-4;
* {{книга|isbn=5-02-011750-1|автор=Плотникова А. А.|часть=Никита Ильич Толстой (1923—1996)|ссылка часть=|заглавие=Отечественные лексикографы XVIII—XX вв.|оригинал=|ссылка=|викитека=|ответственный=под ред. [[Богатова, Галина Александровна|Г. А. Богатовой]]. [[ИРЯ им. В. В. Виноградова РАН]]; Лексикографический семинар; Кабинет «Славянский мир»|издание=|место=М.|издательство=Наука|год=2000|том=|страницы=381—398|страниц=512|серия=|тираж=1000}}
* {{Меѓујазична врска|Раденкович, Любинко|''Раденкович Л.''|sr|Љубинко Раденковић}} [http://sloven.org.rs/rus/?p=2855 Никита Ильич Толстой — знаменитый славист, гражданин и Сербии и России] // Славянский вестник, 2016
* {{книга|isbn=978-5-19-011397-6|ref=О людях Московского университета|автор=[[Садовничий, Виктор Антонович|Садовничий В. А.]]|часть=Никита Ильич Толстой (1923—1996)|ссылка часть=|заглавие=О людях Московского университета|оригинал=|язык=|ссылка=|викитека=|ответственный=|издание=3-е изд., дополненное|место=М.|издательство=Издательство Московского университета|год=2019|страницы=328—332|страниц=356|серия=|тираж=3000}}
* {{БРЭ|статья=Толстой, Никита Ильич|id=4195997|том=32|страницы=247|год=2016|ref=БРЭ}}
* Philologia slavica: К 70-летию академика Н. И. Толстого. М., 1993;
{{Refend}}

==Надворешни врски==
* [https://www.academia.edu/99906255/The_Early_Nikita_Il_i%C4%8D_Tolstoj_as_a_Macedonist?auto=download&email_work_card=download-paper The Early Nikita Il’ič Tolstoj as a Macedonist]

{{МАНУ}}

{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Толстој, Никит Илич}}
[[Категорија:Добитници на Демидовата награда]]
[[Категорија:Советски партизани]]
[[Категорија:Југословенски партизани]]
[[Категорија:Руски мемоаристи]]
[[Категорија:Руски слависти]]
[[Категорија:Руски јазичари]]
[[Категорија:Редовни членови на Академијата на науките на Советскиот Сојуз]]
[[Категорија:Академици на МАНУ]]
[[Категорија:Странски членови на Српската академија на науките и уметностите]]
[[Категорија:Носители на Орденот на Татковинската војна од II степен]]