Преглед на кодот на Прва светска војна

{{Infobox Military Conflict 
|conflict    = Прва светска војна
|image = [[Податотека:WWImontage.jpg|220п]]
|partof      = 
|date        = 28 јули 1914 – 11 ноември 1918<br />({{Age in years, months, weeks and days|month1=7|day1=28|year1=1914|month2=11|day2=11|year2=1918}})
|place       = [[Европа]], [[Африка]] и [[Среден Исток]] (кратко во [[Кина]] и на [[Тихоокеански острови|Тихоокеанските острови]])
|casus       = [[Сараевски атентат|Атентатот на престолонаследникот принцот Франц Фердинанд]] (28 јуни) по која следи објавување на војна на Србија од страна на Австрија (28 јули) и Руска мобилизација против Австроунгарија (29 јули).
|result      = Победа на [[Антанта]]та. Крај на [[Германско Царство|Германското Царство]], [[Руска Империја|Руската Империја]], [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] и [[Австроунгарија]]. Создавање на нови држави во [[Источна Европа|Источна]] и [[Средна Европа]].

|combatant1  = [[Сојузници во Првата светска војна|'''Сојузнички сили''']]:<br />[[Податотека:Flag of Russia (bordered).svg|20px]] [[Руска Империја]]<br />[[Податотека:Flag of France.svg|20px|border]] [[Трета Француска Република|Франција]]<br />[[Податотека: Flag of the United Kingdom.svg|20px|border]] [[Британска Империја]]<br />[[Податотека:State Flag of Serbia (1882-1918).svg|20px|border]] [[Кралство Србија|Србија]]<br />[[Податотека:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px|border]] [[Кралство Италија|Италија]]<br /> [[Податотека:US flag 48 stars.svg|20px|border]] [[САД]]<br />[[Сојузници во Првата светска војна|''целосен список...'']]
|combatant2  = '''[[Централни сили]]''':<br />[[Податотека:Austria-Hungary-flag-1869-1914-naval-1786-1869-merchant.svg|20px|border]] [[Австроунгарија]]<br />[[Податотека:Flag of the German Empire.svg|20px|border]] [[Германско Царство]]<br />[[Податотека:Ottoman Flag.svg|20px|border]] [[Отоманско Царство]]<br />[[Податотека:Flag of Bulgaria (1878-1944).svg|20px|border]] [[Царство Бугарија]]

|commander1 = [[Податотека:Flag of Russia (bordered).svg|20px]] [[Николај II]]<br />[[Податотека:Flag of Russia (bordered).svg|20px]] [[Алексеј Брусилов]]<br />[[Податотека:Flag of France.svg|20px]] [[Џорџ Клеменс]]<br />[[Податотека:Flag of France.svg|20px]] [[Џозеф Џефри]]<br />[[Податотека:Flag of France.svg|20px]] [[Фердинанд Фох]]<br /> [[Податотека:Flag of France.svg|20px]]  [[Роберт Нивел]] <br />[[Податотека:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Херберт Хенри Аскит]]<br />[[Податотека:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Даглас Хаг, 1st Earl Haig|Сер Даглас Хаг]]<br />[[Податотека:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Џон Џеликој, 1st Earl Jellicoe|Сер Џон Џеликој]]<br />[[Податотека:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px]] [[Виктор Емануел III од Италија|Виктор Емануел III]]<br /> [[Податотека:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px]] [[Лујџи Кадорна]]<br /> [[Податотека:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px]] [[Армандо Диаз]]<br />[[Податотека:US flag 48 stars.svg|20px]] [[Вудров Вилсон]]<br />[[Податотека:US flag 48 stars.svg|20px]] [[Џон Першинг]]<br />

|commander2 = [[Податотека:Austria-Hungary-flag-1869-1914-naval-1786-1869-merchant.svg|20px]] [[Франц Јосиф I]]<br />[[Податотека:Austria-Hungary-flag-1869-1914-naval-1786-1869-merchant.svg|20px]] [[Конрад фон Хитцендорф]]<br />[[Податотека:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Вилхелм II (Германија)|Вилхем II]]<br />[[Податотека:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Ерих фон Фалкенхајн]]<br />[[Податотека:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Паул фон Хинденбург]]<br />[[Податотека:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Ранјхард Шир]]<br />[[Податотека:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Ерих Лудендорф]]<br />[[Податотека:Ottoman Flag.svg|20px]] [[Мехмед V]]<br />[[Податотека:Ottoman Flag.svg|20px]] [[Исмаил Енвер]]<br />[[Податотека:Ottoman Flag.svg|20px]] [[Мустафа Кемал Ататурк]]<br />[[Податотека:Flag of Bulgaria (1878-1944).svg|20px]] [[Цар Фердинанд|Фердинанд I]]

|casualties1 = '''Убиени:''' <br /> 5,520,000 <br />'''Ранети:''' 12,831,000 <br />'''Исчезнати:''' 4,121,000<ref name=Evans>Evans, David. Teach yourself, the First World War, Hodder Arnold, 2004.p.188</ref><br />
|casualties2 = '''Убиени:''' <br /> 4,386,000 <br />'''Ранети''': 8,388,000 <br />'''Исчезнати:''' 3,629,000<ref name=Evans/><br />
}}
{{Боишта во Првата светска војна}}
[[Податотека:Bombardirana bitola-I svetska vojna.jpg|thumb|right|300px|Разрушени објекти во [[Битола]] бомбардирани од [[Германско Царство|германски]] авиони во [[1918]] г. за време на Првата светска војна]]
'''Прва светска војна''', исто така позната и како '''Големата војна''' и '''Војна на нациите'''<ref>{{наведени вести |date=10 November 1998 |title=The war to end all wars |publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1998/10/98/world_war_i/198172.stm}}</ref> — глобална војна со потекло од [[Европа]] која траела од [[28 јули]] [[1914]] до [[11 ноември]] [[1918]] година. Повеќе од 70 милиони воени лица, вклучувајќи ги и 60 милиони Европејци, биле мобилизирани во една од најголемите војни во историјата{{sfn |Keegan |1998 |p=8}}{{sfn |Bade |Brown |2003 |pp=167–168}}. Повеќе од девет милиони борци и седум милиони цивили загинале како резултат на војната (вклучувајќи ги и жртвите на голем број [[геноцид]]и). Оваа војна била една од најсмртоносните конфликти во историјата<ref>C. R. M. F. Cruttwell, A History of
The Great War 1914–1918, Oxford, 1969, стр. 137-279</ref>, и го отворила патот за големи политички промени, вклучително и револуциите во многу од вклучените земји. Нерешените соперништва што сѐ уште постоеле на крајот од конфликтот придонеле за почетокот на [[Втората светска војна]] само дваесет и една година подоцна{{sfn |Willmott |2003 |p=307}}.

Војната ги вовлекла сите светски економски големи сили,{{sfn|Willmott |2003 |pp=10–11}}, собрани во две спротивставени сојузи: [[Сојузници во Првата светска војна|Сојузници]] (врз основа на тројната [[Антанта]] помеѓу [[Руска Империја]], [[Трета Француска Република]] и [[Обединето Кралство на Велика Британија и Ирска]]) наспроти [[Централни Сили|Централните сили]] на [[Германско Царство]] и [[Австроунгарија]]. Иако [[Италија]] била членка на Тројната алијанса заедно со Германија и Австроунгарија, таа не им се придружила на Централните сили, бидејќи Австроунгарија презела офанзивата против условите на сојузот<ref name=Willmott15>{{harvnb |Willmott |2003 |p=15}}</ref>. Овие сојузи биле реорганизирани и проширени како што повеќе земји влегле во војната: [[Италија]], [[Јапонија]] и [[САД]] се приклучиле кон сојузниците, додека [[Отоманското Царство]] и [[Царство Бугарија]] се приклучиле кон Централните сили.

Како причина за војната бил [[Атентат врз Франц Фердинанд|атентатот]] на надвојводата [[Франц Фердинанд]] од [[Австрија]], наследник на престолот на [[Австроунгарија]], од југословенскиот националист [[Гаврило Принцип]] во [[Сараево]] на [[28 јуни]] [[1914]] година. Ова предизвикало дипломатска криза кога Австроунгарија дала ултиматум за [[Кралство Србија]]<ref name="AJPT2">{{harvnb |Taylor |1998 |pp=80–93}}</ref>{{sfn |Djokić |2003 |p=24}}, по кое заплетканите меѓународни сојузи формирани во текот на претходните децении биле повторно активирани. За неколку недели големите сили веќе биле вклучени во војната, а конфликтот наскоро се проширил низ целиот свет.<ref>Мира Радојевиќ, Љубодраг Димиќ, Србија у Великом рати 1914 -н1918, Слово љубве - Буквибукс, Скопје, 2018, стр. 87 - 170.</ref>

Русија била првата која на 24 и 25 јули започнала делумна мобилизација на своите армии, а кога на [[28 јули]] Австроунгарија објавила војна против [[Кралство Србија|Србија]], Русија објавила општа мобилизација на [[30 јули]]<ref name=Levy>{{harv|Levy|Vasques|2014|p=250}}</ref>. Германија упатила ултиматум на Русија за демобилизација, и кога тоа било одбиено, таа и објавила војна на Русија на [[1 август]]. Русија го повикала својот сојузник од тројната Антанта, [[Франција]], да отвори втор фронт на запад по отворањето на Источниот фронт. Во текот на четириесет години претходно во [[1870]] година, Француско-пруската војна довела до крај на [[Второ Француско Царство|Второто Француско Царство]] и Франција ги отстапила провинциите [[Елзас-Лотарингија]] на Германија. Поради тој пораз и решеноста да се повлече од Елзас-Лотарингија, Франција ја прифатила молбата на Русија за помош, па Франција започнала со целосна мобилизација на 1 август и на 3 август Германија објавила војна против Франција. Границата меѓу Франција и Германија била силно зацврстена на двете страни, па така, според [[Шлифенов план|Шлифеновиот план]], Германија потоа ја нападнала неутралната [[Белгија]] и [[Луксембург]] пред да се пресели кон Франција од север, предизвукувајќи го Обединетото Кралство да објави војна против Германија на [[4 август]] поради прекршувањето на белгиската неутралност{{sfn |Evans |2004 |p=12}}{{sfn |Martel |2003 |p=xii ff}}. Германскиот марш во [[Париз]] завршил во [[Прва битка кај Марна|Битката кај Марна]], место кое станало познато како Западен фронт каде се водека т.н. [[Верденската битка|битка на исцрпување]], со лансирана линија која се променила малку до [[1917]] година. На Источниот фронт, руската војска водела успешен поход против Австроунгарците, но Германците ја прекинале инвазијата на [[Источна Прусија]] во [[Битка кај Таненберг|битките на Таненберг]] и [[Прва битка кај Мазурските езера|Мазурските езера]]. Во ноември [[1914]] година, Отоманското Царство се приклучило на Централните сили, отворајќи фронтови на [[Кавказ]], [[Месопотамија]] и [[Синај]]. Во [[1915]] година, Италија им се приклучи на Сојузниците и [[Царство Бугарија|Бугарија]] се приклучи на Централните сили; [[Романија]] им се придружи на сојузниците во [[1916]] година, како и во [[САД]] во [[1917]] година.

Руската влада се распаднала во март [[1917]] година, а револуцијата во ноември проследена со натамошен воен пораз ги довело Русите да се усогласат со Централните сили преку [[Брест-литовски договор|Договорот од Брест-Литовск]], кој им дал на Германија значајна победа. По неверојатната германска офанзива долж Западниот фронт во пролетта 1918 година, сојузниците се обединиле и спровеле серија успешни акции. На [[4 ноември]] [[1918]] година, Австроунгарија се согласила со примирје, а Германија, која имала проблеми со револуционерите, се согласила на примирје на [[11 ноември]] [[1918]] година, завршувајќи ја војната со победа за сојузниците.

== Имиња ==

Од времето на неговото започнување до почетокот на [[Втората светска војна]], Првата светска војна се нарекувала едноставно Првата светска војна или Големата војна<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Were they always called World War I and World War II?|url=http://www.history.com/news/ask-history/were-they-always-called-world-war-i-and-world-war-ii|work=Ask History|accessdate=24 October 2013}}</ref>{{sfn |Braybon |2004 |p=8}}. Во тоа време, исто така, понекогаш се нарекувала „''Војна до крај на војната''“ или „''војна за крај на сите војни''“ поради нејзината тогашна невидена скала и уништување<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/special_report/1998/10/98/world_war_i/198172.stm|title=The war to end all wars|publisher=BBC News |date=10 November 1998|accessdate=15 December 2015}}</ref>.

Во [[Канада]], списанието на Меклин во октомври [[1914]] година напишало: „Некои војни се именуваат. Ова е Големата војна“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.oed.com/view/Entry/81104|title=great, adj., adv., and n.|work=Oxford English Dictionary}}</ref>. Во меѓувоениот период (1918-1939) војната најчесто се нарекувала Светската војна и Големата војна главно од земји на англиско говорно подрачје.

Терминот Прва светска војна првпат се користел во септември [[1914]] година од страна на германскиот биолог и филозоф [[Ернст Хекел]], кој тврдел дека „не постои сомнеж дека курсот и карактерот на страшната Европска војна... ќе стане Прва светска војна во целосна смисла на зборот“{{sfn |Shapiro |Epstein |2006 |p=329}}, цитирајќи го извештајот во ''Star Indianapolis'' на [[20 септември]] [[1914]] година. По почетокот на [[Втората светска војна]] во [[1939]] година, терминот Прва светска војна станал стандарден<ref>Margery Fee and Janice McAlpine, ''Guide to Canadian English Usage'' (Oxford UP, 1997) p 210.</ref>.

Во воведот на неговата книга, Ватерло во 100 објекти, историчарот Герет Гловер вели: „Оваа воведна изјава ќе предизвика некое збунетост кај многумина кои пораснале со ознаката на Големата војна цврсто применувана во Првата светска војна од 1914 до 1818 година. На секој што живееше пред 1918 година, насловот на Големата војна беше применет на револуционерните и Наполеоновите војни во кои Велика Британија се бореше со Франција речиси континуирано во дваесет и две години од 1793 до 1815 година"<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thehistorypress.co.uk/articles/waterloo-the-great-war/|title=Waterloo: The Great War|publisher=The History Press|accessdate=14 October 2017}}</ref>. Во [[1911]] година, историчарот Џон Холанд Роуз објавил книга под наслов ''Вилијам Пит и Големата војна''.
== Заднина ==

=== Политички и воени сојузи ===
[[Податотека:Map Europe alliances 1914-mk.svg|thumb|upright=1.4|right |alt=Map of Europe focusing on Austria-Hungary and marking central location of ethnic groups in it including Slovaks, Czechs, Slovenes, Croats, Serbs, Romanians, Ukrainians, Poles.|Воена коалиција во 1919 година; Тројна Антанта во зелена; Тројната алијанса во кафеава боја. Само тројниот сојуз бил формален сојуз; останатите биле неформални сојузи на поддршка.]]

Во текот на [[19 век]], големите европски сили правиле големи напори за да одржат баланс на моќ низ цела [[Европа]], што резултирало со постоење комплексна мрежа на политички и воени сојузи низ целиот континент до [[1900]] година{{sfn |Clark |2014 |pp=121–152}}. Тие започнале во [[1815]] година, со [[Светиот сојуз]] меѓу [[Прусија]], Русија и Австрија. Кога Германија била обединета во [[1871]] година, Прусија станала дел од новата германска нација. Набргу потоа, во октомври [[1873]] година германскиот канцелар [[Ото фон Бизмарк]] преговарал со [[Лига на Трите Императори|Лигата на тројцата императори]] ([[германски јазик|германски]]: ''Dreikaiserbund'') помеѓу монарсите на Австроунгарија, Русија и Германија. Овој договор не успел бидејќи Австроунгарија и Русија не можеле да се согласат околу балканската политика, оставајќи ја Германија и Австроунгарија во сојуз формиран во [[1879]] година, наречен [[Двоен сојуз]]. Ова се сметало како метод за борба против влијанието на Русија на [[Балкан]]от, додека [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]] продолжувало да слабее.<ref name=Willmott15/>. Овој сојуз се проширил во [[1882]] година за да ја вклучи [[Италија]], по кое истиот станал познат како Троен сојуз.{{sfn|Keegan |1998 |p=52}}.

Бизмарк особено работел да ја одржи Русија на страната на Германија, во обид да избегне двонасочна војна со Франција и Русија. Кога [[Вилхелм II (Германија)|Вилхелм II]] седнал на престолот како германски цар (Кајзер), Бизмарк бил принуден да се пензионира и неговиот систем на сојузи постепено бил децентриран. На пример, кајзерот во [[1890]] година одбил да го обнови договорот за реосигурување со Русија. Две години подоцна, Француско-руската алијанса била потпишана за да се спротивстави на силите на Тројниот сојуз. Во [[1904]] година, Британија потпишала серија договори со Франција, а во [[1907]] година Британија и Русија ја потпишале англо-руската конвенција. Додека овие договори формално не биле сојузни со Британија или со Франција, тие го направиле британскиот влез во кој било иден конфликт во кој Франција или Русија имале можност, а системот на испреплетени билатерални договори станал познат како [[Тројна Антанта]].<ref name=Willmott15/>
[[Податотека:Bundesarchiv DVM 10 Bild-23-61-23, Linienschiff "SMS Rheinland".jpg|thumb|left|{{SMS|Rheinland}}, a {{sclass-|Nassau|battleship|2}}, Germany's first response to British ''Dreadnought''.]]

===Трка околу оружјето===

Германската индустриска и економска моќ во голема мера растела по обединувањето и основањето на царството во [[1871]] година по Француско-пруската војна. Од средината на 1890-тите, владата на Вилхелм II ја искористила оваа основа за да посветува значајни економски ресурси за изградба на ''Kaiserliche Marine'' ([[Царска германска морнарица]]), формирана од адмиралот [[Алфред фон Тирпиц]], во соперништво со Британската Кралска морнарица за поморска светска надмоќ<ref name=willmott21/>. Како резултат на тоа, секоја нација се обидувала да го надмине другиот во главните бродови. Со лансирањето на [[ХМС Дреднот]] во [[1906]] година, [[Британска Империја|Британската Империја]] ја зголемила својата предност над својот германски соперник<ref name=willmott21>{{harvnb |Willmott |2003 |p=21}}</ref>. Трката околу вооружувањето помеѓу Британија и Германија на крајот се проширила и на остатокот од [[Европа]], при што сите големи сили ја посветиле својата индустриска база за производство на опрема и оружје неопходни за паневропски конфликт{{sfn |Prior |1999 |p=18}}. Во периодот помеѓу [[1908]] и [[1913]] година, воените трошења на европските сили се зголемиле за 50%{{sfn|Fromkin |2004 |p=94}}.

[[Податотека:1908-10-07 - Moritz Schiller's Delicatessen.jpg|thumb|alt=Photo of large white building with one signs saying "Moritz Schiller" and another in Arabic; in front is a cluster of people looking at poster on the wall.|Граѓаните од Сараево читаат плакат со проглас на припојувањето кон Австрија во 1908 г.]]

===Конфликтите на Балканот===

Австроунгарија ја засилила [[Босанска криза|Босанската криза]] од 1908-1909 со официјално припојување на поранешната отоманска територија на [[Босна и Херцеговина]], која ја окупира од [[1878]] година. Ова го налутило на [[Кралство Србија|Србија]] и нејзиниот покровител, Пан-словенското и православно [[Руско Царство]]. Руското политичко маневрирање во регионот ги дестабилизирале мировните договори кои веќе биле фрактурирани на Балканот, кој бил познат како „[[Балканско буре барут|буре барут во Европа]]“{{sfn |Keegan |1998 |pp=48–49}}. Во [[1912]] и [[1913]] година, [[Прва балканска војна|Првата балканска војна]] се водела меѓу [[Балкански сојуз|Балканскиот сојуз]] и [[Отоманското Царство]]. [[Лондонски договор (1913)|Договорот од Лондон]] дополнително ја намалила територијата на Отоманското Царство, создавајќи независна албанска држава и проширување на територијалните удели на [[Царство Бугарија|Бугарија]], [[Кралство Србија|Србија]], [[Кралство Црна Гора|Црна Гора]] и [[Кралство Грција|Грција]]. Кога [[Царство Бугарија|Бугарија]] ја нападнала на [[Кралство Србија|Србија]]<ref>Чарлс Џ. Вопицка, Тајне Балкана. Седам година дипломатског службовања у епицентру европске олује, Белград 2009, стр. 55-56.</ref> и [[Кралство Грција|Грција]] на [[16 јуни]] [[1913]] година, таа го загубила поголемиот дел од [[Македонија]] во [[Србија]] и [[Грција]] и [[Јужна Добруџа]] во [[Романија]] во 33-дневната [[Втора балканска војна]], што дополнително го дестабилизирало регионот {{sfn|Willmott |2003 |pp=2–23}}. Големите сили успејале да ги сочуваат овие балкански конфликти, но следниот се проширил низ цела Европа и пошироко.

== Вовед==
===Атентатот во Сараево===
{{главна|Атентат врз Франц Фердинанд}}
[[Податотека:Gavrilo Princip captured in Sarajevo 1914.jpg|right |thumb |Оваа слика обично се поврзува со апсењето на [[Гаврило Принцип]], иако некои<ref name="FinestoneMassie">{{Наведена книга|first1=Jeffrey|last1=Finestone|first2=Robert K.|last2=Massie|title=The last courts of Europe|url={{google books|plainurl=y|id=-1cvAAAAMAAJ|page=247}} |year=1981 |publisher=Dent |page=247}}</ref>{{sfn|Smith |2010}} веруваат дека таа го отсликува Фердинанд Бех, случаен минувач]]

На [[28 јуни]] [[1914]] година, австрискиот надвојвомец [[Франц Фердинанд]] го посетил градот [[Сараево]]. Група од шест атентатори ([[Цвјетко Поповиќ]], [[Гаврило Принцип]], [[Мухамед Мехмедбашиќ]], [[Недељко Чабриновиќ]], [[Трифко Грабеж|Трифун Грабеж]], [[Васо Чубриловиќ]]) од групата [[Млада Босна]], обезбедени од страна на српската [[Црна рака]], се собрале на улиците каде што поворката на надвојводата требало да помине, со намера да го убијат. Чабриновиќ фрлил граната во автомобилот, но промашил. Некои во близина биле повредени од експлозијата, но конвојот на Фердинанд продолжил. Другите атентатори не успеајале да дејствуваат додека автомобилите возеле покрај нив.

За еден час подоцна, кога Фердинанд се вратил од посетата на [[Сараево]] во болница со повредените во обидот за атентат, конвојот погрешно свртел во една улица каде што, случајно, Принцип застанал. Со пиштол, Принц го убил Фердинанд и неговата сопруга Софи. Реакцијата меѓу луѓето во Австрија била блага, речиси рамнодушна. Подоцна историчарот [[Збинек Земан]] напишал: „Настанот скоро не успеа да направи каков било впечаток. Во саботата и неделата (28 и 29 јуни), народот во [[Виена]] слушаше музика и пиеше вино, како ништо да не се случило“<ref name="history">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.history.com/this-day-in-history/european-powers-maintain-focus-despite-killings-in-sarajevo|title=European powers maintain focus despite killings in Sarajevo &nbsp;— History.com This Day in History|date=30 June 1914|publisher=History.com|accessdate=26 December 2013}}</ref>{{sfn |Willmott |2003 |p=26}}. Сепак, политичкото влијание на убиството на наследникот на престолот било значајно и опишано како терористички настан од историско значење.<ref name="Christopher Clark 2014">{{cite AV media|title=Month of Madness|first=Christopher|last=Clark|publisher=BBC Radio 4|date=25 June 2014|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b03t7p27}}</ref>. И покрај тоа што тие не биле лично блиски, царот Франц Јосиф бил длабоко шокиран и вознемирени.<ref>Мира Радојевиќ, Љубодраг Димиќ, Србија у Великом рати 1914 -н1918, Слово љубве - Буквибукс, Скопје, 2018, стр. 87 - 133</ref>

===Проширување на насилството во Босна и Херцеговина===
[[File:1914-06-29 - Aftermath of attacks against Serbs in Sarajevo.png|thumbnail|Народот на улиците по анти-српските немири во Сараево, 29 јуни 1914 година]]

Австроунгарските власти ги охрабриле следните анти-српските немири во [[Сараево]], во кои босанските Хрвати и Бошњаци убиле двајца [[Босански Срби]] и оштетиле бројни во српска сопственост објекти<ref name="DjordjevićSpence1992">{{Наведена книга|first1=Dimitrije|last1=Djordjević|first2=Richard B.|last2=Spence|title=Scholar, patriot, mentor: historical essays in honor of Dimitrije Djordjević|url={{google books|plainurl=y|id=CDJpAAAAMAAJ|page=313}} |year=1992 |publisher=East European Monographs |isbn=978-0-88033-217-0 |page=313 |quote=Following the assassination of Franz Ferdinand in June 1914, Croats and Muslims in Sarajevo joined forces in an anti-Serb pogrom. }}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Reports Service: Southeast Europe series|url={{google books|plainurl=y|id=QGtWAAAAMAAJ}} |accessdate=7 December 2013 |year=1964 |publisher=American Universities Field Staff. |page=44 |quote=...&nbsp;the assassination was followed by officially encouraged anti-Serb riots in Sarajevo&nbsp;...}}</ref>. Насилните дејства врз етничките Срби, исто така, биле организирани во близина на Сараево и други градови под австроунгарската контрола во [[Босна и Херцеговина]], [[Хрватска]] и [[Словенија]]. Австроунгарските власти во Босна и Херцеговина во затвор екстрадирале околу 5,500 истакнати Срби, 700 до 2.200 од нив починале во затвор. И уште 460 Срби биле осудени на смрт.<ref>Мира Радојевиќ, Љубодраг Димиќ, Србија у Великом рати 1914 -н1918, Слово љубве - Буквибукс, Скопје, 2018, стр. 97.</ref> А претежно бошњачката специјални милиција позната како [[Шуцкори]] го вршела прогонот на Србите<ref name="Kröll2008">{{Наведена книга|first=Herbert|last=Kröll|title=Austrian-Greek encounters over the centuries: history, diplomacy, politics, arts, economics|url={{google books|plainurl=y|id=uJRnAAAAMAAJ}} |accessdate=1 September 2013 |date=28 February 2008 |publisher=Studienverlag |isbn=978-3-7065-4526-6 |page=55 |quote=...&nbsp;arrested and interned some 5.500 prominent Serbs and sentenced to death some 460 persons, a new Schutzkorps, an auxiliary militia, widened the anti-Serb repression.}}</ref>{{sfn |Tomasevich |2001 |p=485}}<ref name="Schindler2007">{{Наведена книга|first=John R.|last=Schindler|title=Unholy Terror: Bosnia, Al-Qa'ida, and the Rise of Global Jihad|url={{google books|plainurl=y|id=c8Xb6x2XYvIC|page=29}} |year=2007 |publisher=Zenith Imprint |isbn=978-1-61673-964-5 |page=29}}</ref>{{sfn|Velikonja |2003 |p=141}}.

===Јулска криза===
{{главна|Јулска криза}}
[[Податотека:Austria Hungary ethnic.svg|thumb|left|Ethno-linguistic map of Austria-Hungary, 1910. [[Austro-Hungarian annexation of Bosnia and Herzegovina|Bosnia-Herzegovina was annexed]] in 1908.]]

Атентатот довел до еден месец дипломатско маневрирање меѓу [[Австроунгарија]], [[Германија]], [[Русија]], [[Франција]] и [[Велика Британија]], наречена [[Јулска криза]]<ref>Мемоар принца Лихновског с коментаром Алберта Томе, стр. 130-69.</ref>. Верувајќи правилно дека српските функционери (особено офицерите на [[Црна рака]]) биле инволвирани во заговорот за убиство на надвојводата и сакајќи конечно да го прекинат српското мешање во Босна,{{sfn |Stevenson |1996 |p=12}} Австроунгарија до [[23 јули]] й доставила на [[Кралство Србија|Србија]] ултиматум, серија од десет барања што биле направени намерно да бидат неприфатливи,<ref>Мира Радојевиќ, Љубодраг Димиќ, Србија у Великом рати 1914 -1918, Слово љубве - Буквибукс, Скопје, 2018, стр. 46 - 85.</ref> во обид да предизвикаат војна со Србија{{sfn|Willmott |2003 |p=27}}. [[Кралство Србија|Србија]] на 25-ти започнала општа мобилизација. Србија ги прифатила сите услови за ултиматумот, освен членот 6, во кој се барало австриски делегати да дојдат во Србија со цел да учествуваат во истрагата за атентатот<ref>Fromkin, David; ''Europe's Last Summer: Why the World Went to War in 1914'', Heinemann, 2004; pp 196-97</ref>. По ова, Австрија ги прекинала дипломатските односи со Србија и следниот ден наредила делумна мобилизација. Конечно, на [[28 јули]] [[1914]] година Австроунгарија објавила војна против Србија.<ref>Милорад Екмечић, Дуго кретање између клања и орања, стр. 350.</ref>

На [[29 јули]] Русија, за поддршка на Србија, прогласила делумна мобилизација против Австроунгарија<ref name=Levy/>. На 30-ти, Русија наредила генерална мобилизација. Германскиот канцелар [[Теобалд фон Бетман Холвег]] чекал до 31-ви за соодветен одговор, кога Германија прогласила „состојба на опасност од војна“. Кајзерот Вилхелм II го замолил неговиот братучед, царот [[Николај II (Русија)|Николај II]], да ја суспендира руската генерална мобилизација. Кога тој одбил, Германија издала ултиматум со кој барала нејзината мобилизација да биде запрена и да не се поддржува Србија. Друг ултиматум бил испратен во Франција, барајќи од неа да не ја поддржи Русија ако дојде до одбрана на Србија. На [[1 август]], по рускиот одговор, Германија се мобилизирала и објавила војна против Русија. Ова, исто така, довело до општа мобилизација во Австроунгарија на 4 август.

Германската влада издала барања до [[Франција]] дека останува неутрална бидејќи мора да одлучи кој план за имплементација ќе го спроведе. Изменетиот германски [[Шлифенов план]] 1, требало да распореди 80% од армијата на запад, а Шлифенов план 2 60% на запад и 40% на исток, бидејќи тоа е максимум што на исток Пруската железничка инфраструктура може да носи. Французите не реагирале, но испратиле мешана порака со наредба на своите војници да се повлечат 10 километри од границата за да избегнат какви било инциденти, а истовремено наредиле и мобилизација на нејзините резерви. Германија одговорила со мобилизирање на сопствените резерви и спроведување на [[Шлифенов план]] 2. На 1 август Вилхелм му наредил на генералот [[Хелмут фон Молтке Помладиот]] да маршира со целата војска на исток, откако бил погрешно информиран дека [[Британци]]те ќе останат неутрални сè додека Франција не биде нападната. Генералот го убедил Кајзерот дека импровизирањето на преместувањето на еден милион луѓе е незамисливо и дека овозможувањето Французите да ги нападнат Германците во задниот дел може да се покаже катастрофално. Сепак, Вилхелм инсистирал на тоа дека германската војска не треба да маршира во [[Луксембург]] додека не добие телеграма испратена од неговиот братучед [[Џорџ V]], кој јасно ставил до знаење дека имало недоразбирање. На крајот Кајзерот му кажал на Молтке: „Сега можете да го направите она што го сакате“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.telegraph.co.uk/history/world-war-one/11002644/First-World-War-centenary-how-events-unfolded-on-August-1-1914.html |title=The Telegraph, ''First World War centenary: how the events of 1 August 1914 unfolded'' |accessdate=2018-02-05 |archive-date=2017-10-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171022082501/http://www.telegraph.co.uk/history/world-war-one/11002644/First-World-War-centenary-how-events-unfolded-on-August-1-1914.html |url-status=dead }}</ref><ref>McMeekin, Sean, July 1914: Countdown to War, Basic Books, 2014, 480 p., {{ISBN|978-0465060740}}, pp. 342,349</ref>. Германија го нападнала [[Луксембург]] на [[2 август]], а на [[3 август]] објавила војна против Франција. На 4 август, откако [[Белгија]] одбила да им дозволи на германските трупи да ги преминат своите граници во Франција, Германија објавила и војна против Белгија{{sfn|Crowe |2001 |p=4–5}}<ref>{{Наведена книга|last=Dell|first=Pamela|title=A World War I Timeline (Smithsonian War Timelines Series)|year=2013|publisher=Capstone|isbn=978-1-4765-4159-4|pages=10–12}}</ref>{{sfn |Willmott |2003 |p=29}}. [[Велика Британија]] објавила војна против Германија во 19:00 UTC на [[4 август]] [[1914]] година, по „незадоволителниот одговор“ на британскиот ултиматум дека Белгија мора да биде неутрална<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwone/mirror01_01.shtml|publisher=BBC|title=Daily Mirror Headlines: The Declaration of War, Published 4 August 1914|accessdate=9 February 2010}}</ref>.

==Напредок на војната==
===Започнување на непријателствата===
====Збунетост меѓу централните сили====
Стратегијата на Централните сили страдала од недоразбирање.<ref>Теrence Zuber, The Real German War Plan
1904–1914, стр. 174-186.</ref> Германија ветила дека ќе ја поддржи инвазијата на Австроунгарија во [[Кралство Србија|Србија]], но толкувањата за тоа што значело тоа се разликувале.<ref>Мира Радојевиќ, Љубодраг Димиќ, Србија у Великом рати 1914 -н1918, Слово љубве - Буквибукс, Скопје, 2018, стр. 101 - 104.</ref> Претходно тестираните планови за распоредување биле заменети рано во [[1914]] година, но тие никогаш не биле тестирани во практика. Австроунгарските водачи верувале дека Германија ќе го покрие северниот дел на земјата против Русија{{sfn |Strachan |2003 |pp=292–296, 343–354}}. Меѓутоа, Германија предвидувала Австроунгарија да ги насочува поголемиот дел од своите војници против Русија, додека Германија се занимавала со Франција. Оваа конфузија ја принудила на австроунгарската армија да ги подели своите сили меѓу руските и српските фронтови.

====Српска кампања====
[[Податотека:FirstSerbianArmedPlane1915.jpg|thumbnail|Српска армија на Блерио X,I 1915]]

Австрија ја нападнала и се борела со српската војска во [[Церска битка|Битката кај Цер]] и [[Колубарска битка|Битката кај Колубара]] почнувајќи од 12 август. Во текот на следните две недели, австриските напади биле подложени на големи загуби<ref>Родолф Арчибалд Рајс о злочинима Аустроугаро-Бугаро-Немаца у Србији 1914–1918, стр. 60-61.</ref>, кои ги обележале првите големи сојузни победи на војната и ги намалиле австроунгарските надежи за брза победа.<ref>Мира Радојевиќ, Љубодраг Димиќ, Србија у Великом рати 1914 -1918, Слово љубве - Буквибукс, Скопје, 2018, стр. 140 - 162.</ref> Како резултат на тоа, Австрија морала да ги одржи силните сили на српскиот фронт, ослабувајќи ги своите напори против Русија.{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |p=172}}.

====Германски сили во Белгија и Франција====
{{главна|Западен фронт (Прва светска војна)}}
[[Податотека:German soldiers in a railroad car on the way to the front during early World War I, taken in 1914. Taken from greatwar.nl site.jpg|thumb|left|Германски војници во железнички [[товарен вагон]] на патот кон фронтот во 1914 година. Во почетокот на војната, сите страни очекувале конфликтот да биде краток.]]

На почетокот на Првата светска војна, 80% од германската војска била распоредена во седум армии на запад, според планот ''Aufmarsch II West''. Сепак, тие потоа биле назначени за извршување на ''Aufmarsch I West'', исто така познат како [[Шлифенов план]] според кој германските армии ќе маршираат низ северна Белгија и во Франција, во обид да се заобиколи француската армија, а потоа да ја уништи „втората одбранбена област“ на тврдините [[Верден]] и [[Париз]] и реката [[Марна (река)|Марна]]<ref name=AJPT2/>.

''Aufmarsch I West'' бил еден од четирите планови за распоредување на германскиот Генералштаб во [[1914]] година. Секој план фаворизирал одредени операции, но не прецизирал точно како треба да се спроведат овие операции, оставајќи ги командантите да ги носат тие на сопствена иницијатива и со минимален надзор. ''Aufmarsch I West'', наменет за предводнички војни со [[Франција]], беше повлечен откако станало јасно дека е нерелевантно за војните со кои Германија може да очекува да се соочат. И Русија и Велика Британија се очекувало да и помогнат на Франција, и немало можност да бидат достапни и италијански или австроунгарски војници за операции против Франција. Но, и покрај нејзината несоодветност и достапноста на повеќе разумни и одлучувачки опции, таа задржала одредена привлечност поради својата навредлива природа и песимизмот на предвоеното размислување, во кое се очекувало офанзивните операции да бидат краткотрајни и веројатно да бидат одлучувачки. Соодветно на тоа, распоредувањето на ''Aufmarsch II West'' било променето за офанзивата од [[1914]] година, и покрај нејзините нереални цели и недоволните сили што ги поедувала Германија за одлучувачки успех{{sfn |Holmes |2014 |pp=194, 211}}. Молке го зел планот на Шлифен и го променил распоредувањето на силите на Западниот фронт со намалување на десното крило, онаа кое напредувало низ [[Белгија]], од 85 на 70%. На крајот, планот на Шлифен бил толку радикално изменет од Молтке, што тоа тој можел подобро да се нарече како План за Молтке<ref>{{Наведена книга|first=S. L. A.|last=Marshall|authorlink=Samuel Lyman Atwood Marshall|title=The American Heritage History of World War I|publisher=[[American Heritage (magazine)|American Heritage]]|location=New York|pages=42–43}}</ref>.

Планот се залагал за десната страна на германското напредување да ги заобиколи француските армии концентрирани на француско-германската граница, да ги поразат француските сили поблиску до [[Луксембург]] и [[Белгија]] и да се преселат на југ во [[Париз]]. Првично Германците биле успешни, особено во [[Битка за границите|Битката за границите]] (14-24 август). До [[12 септември]], [[Французи]]те, со помош на Британските експедициски сили (БЕФ), го прекинале германскиот напредок источно од [[Париз]] во [[Прва битка кај Марна|Првата битка кај Марна]] (5-12 септември) и ги турнале германските сили назад за околу 50 километри. Француската офанзива во јужниот дел на Алзас, која започнала на [[20 август]] со [[Битка кај Милуз|Битката кај Милуз]], имала ограничен успех.

На исток, Русија извршила инвазија со две армии. Како одговор на тоа, Германија бргу ја преселила својата 8-ма армија на полето од својата претходна улога како резерва за инвазијата на Франција кон [[Источна Прусија]]. Оваа армија, предводена од генералот [[Паул фон Хинденбург]], ја поразила Русија во серија битки колективно познати како [[Битка кај Таненберг|Првата битка кај Таненберг]] (17 август - 2 септември). Додека руската инвазија не успеала, тоа предизвикало пренасочување на германските трупи на исток, дозволувајќи им на сојузничките победи во Првата битка кај Марна. Ова значелодека Германија не успеала да ја постигне својата цел и да избегне долга, двонапредна војна. Сепак, германската армија се борела на добра дефанзивна позиција во Франција и ефикасно ја преполовила понудата на Франција од [[јаглен]]. Исто така, убила или трајно осакатила 230.000 повеќе француски и британски војници отколку што самата загубила. И покрај ова, проблемите со комуникацијата и сомнителните командни одлуки ја чинело Германија шансата за порешителен исход{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |pp=376–8}}.

====Азија и Тихиот Океан====
[[Податотека:Melbourne recruiting WWI.jpg|thumb |[[Воено регрутирање]] во [[Мелбурн]], [[Австралија]], 1914]]
[[Нов Зеланд]] ја окупирал [[Германска Самоа]] (подоцна [[Западна Самоа]]) на [[30 август]] [[1914]] година. На [[11 септември]] австралиските морнарички и воени експедициски сили слетале на островот [[Нова Британија]], која била дел од [[Германска Нова Гвинеја]]. На [[28 октомври]], германскиот крстосувач [[СМС Емден]] го потопил рускиот Жемчуг во [[Битка кај Пенанг|Битката кај Пенанг]]. [[Јапонија]] ги зазела германските колонии на [[Микронезија]] и, по опсадата на [[Цингтао]], германското пристаниште на Кингдао на кинескиот полуостров [[Шандунг]]. Бидејќи [[Виена]] одбила да го повлече австроунгарскиот крстосувач СМС Кајзерин Елизабет од Цингтао, Јапонија објавила војна не само за Германија, туку и на Австроунгарија; бродот учествувал во одбраната на Цингтао каде што бил потонат во ноември [[1914]] година<ref>DONKO, Wilhelm M.: "A Brief History of the Austrian Navy" epubli GmbH, Berlin, 2012, page 79</ref>. Во рок од неколку месеци, сојузничките сили ги зазеле сите германски територии во [[Тихиот Океан]] и останале само неколку изолирани напади во Нова Гвинеја{{sfn |Keegan |1998 |pp=224–232}}{{sfn |Falls |1960 |pp=79–80}}

====Африкански кампањи====
[[Податотека:Recruiting for the Holy War near Tiberias 1914.jpg|thumb|Воена регрутација во близина на Тиберија, Отоманско Царство, 1914 година]]

Некои од првите судири во војната ги вклучиле британските, француските и германските колонијални сили во [[Африка]]. На 6-7 август, француските и британските трупи извршиле инвазија врз германскиот протекторат [[Тоголанд]] и [[Германски Камерун]]. На [[10 август]], германските сили во Југозападна Африка ја нападнале Јужна Африка; спорадични и жестоки борби продолжиле до крајот на војната. Германските колонијални сили во [[Германска Источна Африка]], предводени од полковник Пол фон Летоу-Ворбек, се бореле против герилските напади за време на Првата светска војна и се предале две недели откако во [[Европа]] започнало да се применува примирјето{{sfn |Farwell |1989 |p=353}}.

====Индиска поддршка за сојузниците====

Германија се обидела да го искористи индискиот [[национализам]] и [[панисламизам]] во своја полза, поттикнувајќи ги востанијата во [[Индија]] и испраќајќи мисија која побарала од [[Авганистан]] да се приклучи на војната кон Централните сили. Сепак, спротивно на британските стравови за бунт во Индија, избувнувањето на војната доживеала невиден излив на лојалност и добра волја кон [[Велика Британија]]{{sfn |Brown |1994 |pp=197–198}}{{sfn |Brown |1994 |pp=201–203}}. Индиските политички водачи од индискиот национален конгрес и други групи биле желни да ги поддржат британските воени напори, бидејќи верувале дека силната поддршка за воените напори ќе ја зголеми причината за индиското домашно владеење. Индиската армија, всушност, била побројна од Британската армија на почетокот на војната; околу 1,3 милиони индиски војници и работници работеле во [[Европа]], [[Африка]] и на Блискиот Исток, додека централната влада и кнежевствените држави испратиле големи резерви на храна, пари и муниција. Вкупно 140.000 мажи служеле на Западниот фронт и речиси 700.000 на Блискиот Исток. За време на Првата светска војна, бројот на жртви на индиски војници изнесуваа 47.746 загинати и 65.126 повредени<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.mgtrust.org/ind1.htm|title=Participants from the Indian subcontinent in the First World War|publisher=Memorial Gates Trust|accessdate=12 December 2008}}</ref>. Страдањата предизвикани од војната, како и неуспехот на британската влада да им додели самоуправа на Индија по завршувањето на непријателствата, го разгореле разочарувањето и ја поттикнало кампањата за целосна независност која ќе ја води [[Махатма Ганди]].

===Западен фронт===
{{главна|Западен фронт (Прва светска војна)}}

===Почеток===
[[Податотека:Royal Irish Rifles ration party Somme July 1916.jpg|thumb|alt=Mud stained British soldiers at rest |Кралските ирски сили во комуникациски ров, 1916 година]]

Воената тактика развиена пред Првата светска војна не успеала да продолжи со напредувањето во технологијата и станала застарена. Овие напредоци овозможиле создавање силни дефанзивни системи, кои застарените воени тактики не можеле да пробијат за поголемиот дел од војната. Бодликавата жица била значителна пречка за масовните пешадиски напредоци, додека [[артилерија]]та, многу повеќе смртоносна отколку во 1870-тите години, заедно со [[митралез]]ите, го направиле преминувањето на отворена земја исклучително тешко.{{sfn |Raudzens |1990 |pp=424}}. Командантите од двете страни не успеале да развијат тактика за кршење на вградени позиции без големи жртви. Меѓутоа, со текот на времето, технологијата започнала да произведува ново оружје, како што е хемиското оружје и тенкот{{sfn |Raudzens |1990 |pp=421–423}}.

Веднаш по [[Прва битка кај Марна|Првата битка кај Марна]] (5-12 септември 1914), [[Антанта]]та и германските сили постојано се обидувале да маневрираат на север, во обид да се надминат едни со други: оваа серија маневри станала позната како „[[Трка кон морето]]“. Кога овие неуспешни напори не успееле, спротивните сили наскоро се соочиле со непрекината линија на вградени позиции од Лорен до белгиското крајбрежје.<ref name=AJPT2/>. Велика Британија и Франција се обиделе да ја преземат офанзивата, додека Германија ги бранела окупираните територии. Како резултат на тоа, германските ровови биле многу подобро изградени од оние на нивниот непријател; Англо-француските ровови биле наменети да бидат привремени пред нивните сили да пробијат преку германската одбрана{{sfn |Goodspeed |1985 |p=199 (footnote)}}.

Двете страни се обиделе да го скршат ќор-сокакот користејќи научни и технолошки достигнувања. На [[22 април]] [[1915]] година, во Втората битка кај Ипер, Германците (прекршувајќи ја [[Хашка конвенција|Хашката конвенција]]) за првпат користеле хлорен гас на Западниот фронт. Неколку видови на гас наскоро станале широко користени од двете страни, и иако тоа никогаш не се покажало како одлучувачко оружје кое се користи во битки, отровниот гас станал еден од најпознатите стравувања и најдобро запаметените ужаси на војната.<ref>{{Наведена мрежна страница|first=Michael|last=Duffy|url=http://www.firstworldwar.com/weaponry/gas.htm|title=Weapons of War: Poison Gas|publisher=Firstworldwar.com|date=22 August 2009|accessdate=5 July 2012}}</ref>{{sfn |Love |1996}}. Тенковите биле развиени од [[Велика Британија]] и [[Франција]], и на почетокот на Битката кај Флерс-Курселет (дел од [[Битка на Сома|Битката на Сома]]) за првпат биле користени од страна на Британците на [[15 септември]] [[1916]] година, со само делумен успех. Меѓутоа, нивната делотворност ќе расте како што напредувала војната; сојузниците изградиле тенкови во голем број, додека Германците вработиле само неколку од сопствениот дизајн, дополнети со заробени сојузнички тенкови.

====Продолжување на војна со ровот====
[[Податотека:French 87th Regiment Cote 34 Verdun 1916.jpg|thumb|upright|left|Францускиот 87-ти полк во близина на Верден, 1916]]

Ниту една од двете страни не можела да донесе пресуден удар во наредните две години. Во текот на [[1915]]-[[1917]] година, [[Британската Империја]] и Франција претрпеле повеќе жртви од Германија, поради стратегиските и тактички ставови избрани од страна на страните. Стратешки, додека Германците само се залагале за една голема офанзива, сојузниците направиле неколку обиди за пробивање на германските линии.

Во февруари [[1916]] [[Германци]]те ги [[Верденска битка|нападнале]] француските дефанзивни позиции во [[Верден]]. Траењето до декември 1916 година, битката ги видела првичните германски придобивки, пред француските контра-напади да ги вратат работите до нивната почетна точка. Жртвите биле поголеми за Французите, но Германците исто така имале загуби, со бројки од 700.000{{sfn |Dupuy |1993 |pp=1042}} до 975.000 {{sfn |Grant |2005 |pp=276}} жртви меѓу двете борци. Верден станал симбол на француската определба и самопожртвуваност<ref>{{наведени вести|last=Lichfield|first=John|date=21 February 2006|title=Verdun: myths and memories of the 'lost villages' of France|work=The Independent|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/verdun-myths-and-memories-of-the-lost-villages-of-france-467285.html|accessdate=23 July 2013}}</ref>.

[[Податотека:King George V and officials inspecting munitions factory in 1917.PNG|thumb|Кралот [[Џорџ V]] (пред лево) и група претставници вршат инспекција на фабрика за британска муниција во 1917 година]]
[[Податотека:Canadian tank and soldiers Vimy 1917.jpg|thumb|alt=Files of soldiers with rifles slung follow close behind a tank, there is a dead body in the foreground |Канадски војници напредуваат со тенкови, 1917 година]]

[[Битка на Сома|Битката на Сома]] беше англо-француска офанзива од јули до ноември [[1916]] година. Отворањето на оваа офанзива (1 јули 1916 година) покажало дека британската армија го издржила најкрвавиот ден во својата историја, страдајќи 57.470 жртви, вклучително и 19.240 мртви, на првиот ден. Целата офанзива на Сома ја чинело британската армија околу 420.000 жртви. Французите претрпеле уште околу 200.000 жртви, а Германците околу 500.000{{sfn |Harris |2008 |pp=271}}.

Долготрајната акција на Верден во текот на [[1916]] година{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |p=1221}}, во комбинација со крвопролевањето во Сома, ја довело исцрпената француска војска до работ на колапс. Неуспешните обиди за користење на фронтален напад доживеле висока цена и за Британците и за Французите, по неуспехот на скапата Нивелска офанзива во април-мај [[1917]] година. Истовремената британска битка кај Арас била поограничена по обем и поуспешна, иако на крајот имала мала стратешка вредност{{sfn |Keegan |1998 |pp=325–326}}{{sfn |Strachan |2003 |pp=244}}. Помал дел од офанзивата на Арас, окупирањето на Вими Риџ од страна на канадскиот корпус, станало многу значајно за таа земја: идејата дека националниот идентитет на [[Канада]] е роден надвор од битката е мислење што е широко распространето во воените и општи истории на Канада{{sfn |Inglis |1995 |pp=2}}{{sfn |Humphries |2007 |pp=66}}. 
Последната голема офанзива на овој период бил британскиот напад (со француска поддршка) во [[Битка кај Пашендал|Пашендал]] (јули-ноември 1917). Оваа офанзива се отворила со големо ветување за сојузниците, пред да се изолира во октомвриската кал. Жртвите, иако спорни, биле приближно еднакви, на околу 200.000-400.000 на една страна.
Овие години на војување на Запад немало голема размена на територија и, како резултат на тоа, често се сметаат за статични и непроменливи. Меѓутоа, во текот на овој период, британската, француската и германската тактика постојано се развивале за да ги исполнат новите предизвици на бојното поле.

====Поморски битки====
[[Податотека:Hochseeflotte 2.jpg|thumb|''Hochseeflotte'', 1917]]

На почетокот на војната, Германското Царство имало крстосувачи расфрлани низ целиот свет, од кои некои подоцна биле искористени за напад на сојузничките трговски превозници. [[Британска Кралска морнарица|Британската кралска морнарица]] систематски ги пристигнала, иако не без непријатност од неможноста да ги заштити сојузничките бродови. На пример, германскиот СМС Емден, стациониран во [[Цингтао]], запленила или уништила 15 трговски бродови. Меѓутоа, поголемиот дел од Германската источноазиска ескадрила - составена од оклопни крстосувачи [[СМС Шарнхорст]] и Gneisenau, лесните крстосувачи [[СМС Нирнберг]] и [[СМС Лајпциг]] и два транспортни брода - немале наредба за рација и наместо тоа започнале со дејствија кога се сретнале со британските воени бродови. Германската флотила и [[СМС Дрезден]] потонале два оклопни [[крузер]]и во [[Битка кај Коронел|Битката кај Коронел]], но практично биле уништени во [[Битка кај Фокландските Острови|Битката кај Фокландските Острови]] во [[декември]] [[1914]] година, со тоа што само СМС Дрезден и неколку помошни бродови успеале да побегнат, но по [[Битка кај Мас и Тиера|Битката кај Мас и Тиера]] тие исто така биле уништени или интернирани{{sfn |Taylor |2007 |pp=39–47}}.

Набргу по избувнувањето на непријателствата, [[Велика Британија]] започнала поморска блокада на Германија. Стратегијата се покажала ефикасна, со што ги отсекла виталните воени и цивилни резерви, иако оваа блокада го нарушило прифатеното меѓународно право кодифицирано со неколку меѓународни договори од изминатите два века{{sfn|Keene |2006 |p=5}}. Велика Британија ги минирала меѓународните води за да ги спречи бродовите да влезат во целиот дел на океанот, предизвикувајќи опасност дури и за неутрални бродови{{sfn|Halpern |1995 |p=293}}. Бидејќи имало ограничен одговор на оваа тактика на Британците, Германија очекувала сличен одговор и за нејзината неограничена подморска војна{{sfn|Zieger |2001 |p=50}}.

[[Битка кај Јиланд|Битката кај Јиланд]] ([[германски јазик|германски]]: ''Skagerrakschlacht'') била најголемата поморска битка на војната. Таа била единствениот судир на линиски борби за време на војната, и еден од најголемите во историјата. Флотата за високи морски води на Кајзерлих, под команда на вицеадмиралот [[Рајнхард Шер]], војувала со Големата флота на Кралската морнарица, предводена од адмиралот Сер [[Џон Џелико]]. Германците биле надминати од поголемата британска флота, но успеале да избегаат и да предизвикаат поголема штета на британската флота отколку што добиле. Сепак, стратегиски, Британците ја потврдиле својата контрола врз морето, а најголемиот дел од германската површина останала ограничена на пристаништето за време на војнат<ref>{{Наведено списание|author=Jeremy Black|title=Jutland's Place in History |journal=Naval History |date=June 2016 |volume=30 |issue=3 |pages=16–21 }}</ref>.

[[Податотека:NationaalArchief uboat155London.jpg|thumb |left |У-155, изложена во близина на [[Тауер Бриџ]] во Лондон, по примирјето во [[1918]] година.]]

Германските У-бродови се обиделе да ги намалат снабдувачките линии меѓу [[Северна Америка]] и [[Велика Британија]]<ref name="Sheffield">{{Наведена мрежна страница |last=Sheffield|first=Garry|title=The First Battle of the Atlantic|work=World Wars In Depth|url=http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwone/battle_atlantic_ww1_01.shtml|publisher=BBC|accessdate=11 November 2009}}</ref>. Природата на подморската војна значело дека нападите честопати доаѓаат без предупредување, давајќи им на екипите на трговските бродови малку надеж за опстанок<ref name="Sheffield"/>{{sfn|Gilbert |2004 |p=306}}. [[САД]] започнале протест, а Германија ги променила правилата на ангажирање. По тонењето на патничкиот брод [[РМС Лузитанија]] во [[1915]] година, Германија ветила дека нема да ги насочи патниците, додека Велика Британија ги вооружувала своите трговски бродови, ставајќи ги надвор од заштитата на правила на крстарење, кои барале предупредување и движење на екипажите на место на безбедност (стандард што чамците за спасување не го исполниле){{sfn |von der Porten |1969}}. Конечно, во почетокот на [[1917]] година, Германија усвоила политика на неограничени подводни војни, сфаќајќи дека [[Американци]]те на крајот ќе влезат во војната<ref name="Sheffield"/>{{sfn|Jones |2001 |p=80}}. Германија се обидела да ги уништи сојузничките морски линии пред [[САД]] да пренесат голема армија во странство, но по почетните успеси на крајот не успеале да го сторат тоа.

Заканата на У-бродовите се намалила во [[1917]] година, кога трговските бродови почнале да патуваат во конвои, придружувани од уништувачи. Оваа тактика им отежнала на У-бродовите да најдат цели, што значително ги намалило загубите. Конвоите го забавиле протокот на набавките, бидејќи бродовите морале да чекаат додека биле собрани конвои. Решението за одложувањата биле обемна програма за изградба на нови товарни моторни возила. Војниците биле премногу брзи за подморниците и не го поминувале Северниот Атлантик во конвои<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://nslegislature.ca/index.php/committees/committee_hansard/C11/va_2006nov09|title=Committee Hansard|date=9 November 2006|author=Nova Scotia House of Assembly Committee on Veterans' Affairs|accessdate=12 March 2013|work=Hansard|archive-date=2011-11-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20111123113612/http://nslegislature.ca/index.php/committees/committee_hansard/C11/va_2006nov09|url-status=dead}}</ref>.  У-бродовите потонале повеќе од 5.000 сојузнички бродови, на цена од 199 подморници.<ref>{{Наведена книга |first1=Roger|last1=Chickering|first2=Stig|last2=Förster|first3=Bernd|last3=Greiner|series=Publications of the German Historical Institute|location=Washington, D.C.|year=2005|url={{google books|plainurl=y|id=evVPoSwqrG4C|page=73}} |title=A world at total war: global conflict and the politics of destruction, 1937–1945 |publisher=Cambridge University Press |isbn=0-521-83432-5 }}</ref>. Првата светска војна, исто така, ја видела и првата употреба на носачи на авиони во борба, со ''[[HMS Furious]]'' со лансирањето на [[Сопвит камел]] во јули 1918 година<ref name="price1980">{{harvnb |Price |1980}}</ref>.

===Јужни фронтови===
====Војни на Балканот====
{{главна|Балкански фронт}}
[[Податотека: Austrians executing Serbs 1917.JPG| thumb| лево|[[Кралство Србија]] за време на војната загубило околу 850.000 луѓе, една четвртина од нејзиното население<ref>"[https://archive.org/stream/PAM550-99/PAM550-99_djvu.txt The Balkan Wars and World War I]". p. 28. ''[[Library of Congress Country Studies]]''.</ref>]]

Соочени со [[Русија]], [[Австроунгарија]] можела да поштеди само една третина од својата армија за да ја нападне [[Кралство Србија|Србија]]. По тешкотиите со кои се соочила, Австријците кратко го окупирале српскиот главен град [[Белград]]. Српскиот контра-напад во Битката кај Колубара успеал да ги истера од земјата до крајот на [[1914]] година. Во првите десет месеци од [[1915]] година, Австроунгарија ги користела повеќето од своите воени резерви за борба против [[Италија]]. Меѓутоа, германските и австроунгарските дипломати постигнале ја убедиле [[Царство Бугарија|Бугарија]] да се приклучи на нападот врз [[Кралство Србија|Србија]]<ref name="TuckerRoberts2005">{{Наведена книга|first1=Spencer|last1=Tucker|first2=Priscilla Mary|last2=Roberts|title=World War One|url={{google books|plainurl=y|id=2YqjfHLyyj8C|page=241}} |date=1 January 2005 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-85109-420-2 |pages=241–}}</ref>. Австроунгарските провинции Словенија, Хрватска и Босна ги обезбедиле војниците за Австроунгарија, во борбата со [[Кралство Србија|Србија]], Русија и Италија. [[Кралство Црна Гора|Црна Гора]] во војната се здружила со [[Кралство Србија|Србија]] {{sfn |Neiberg |2005 |pp=54–55}}

[[Податотека:Bulgaria southern front.jpg|thumb|Бугарски војници во ров, подготвувајќи се за борба против дојден авион.]]
[[Податотека:Flüchtlingstransport Leibnitz - k.k. Innenministerium - 1914.jpg|thumb|Бегалски превоз од Србија во Лејбниц, Штаерска, 1914 година]].

[[Царство Бугарија|Бугарија]] објавила војна на [[Кралство Србија|Србија]] на [[12 октомври]] и се приклучила на нападот на австроунгарската војска која имала 250.000 војници под раководство на [[Аугуст фон Макензен]]. Србија била освоена за малку повеќе од еден месец, додека Централните сили, сега вклучувајќи ја и [[Царство Бугарија|Бугарија]], испратиле вкупно 600.000 војници. Српската армија, која се борела на два фронта и се соочувала со одреден пораз, се повлекла во [[Северна Албанија]]. Србите претрпеле пораз во [[Косовска битка (1915)|Битката за Косово]]. [[Кралство Црна Гора|Црна Гора]] го покрила српското повлекување кон јадранскиот брег во [[Битка кај Мојковац|Битката кај Мојковац]] во 6-7 јануари 1916 година, но на крајот Австријците ја освоиле [[Кралство Црна Гора|Црна Гора]]. Преживеаните српски војници биле евакуирани со брод во Грција.{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |pp=1075–6}}. По освојувањето, Србија била поделена помеѓу Австроунгарија и Бугарија{{sfn|DiNardo|2015|p=102}}.

Кон крајот на [[1915]] година, француско-британските сили слетале во [[Солун]] во [[Кралство Грција|Грција]], да понудат помош и да извршат притисок врз грчката влада да објави војна против Централните сили. Сепак, про-германскиот крал [[Константин I (крал на Грција)|Константин I]] ја отфрлил про-сојузничката влада на [[Елефтериос Венизелос]] пред пристигнувањето на сојузничките експедициони сили.{{sfn |Neiberg |2005 |pp=108–10}}. Притисокот помеѓу кралот на Грција и сојузниците продолжил да се акумулира со [[Национална шизма|Националната шизма]], која делотворно ја поделила [[Кралство Грција|Грција]] меѓу регионите што биле лојални на кралот и новата привремена влада на Венизелос во [[Солун]]. По интензивните преговори и вооружената конфронтација во [[Атина]] меѓу сојузничките и ројалистичките сили (инцидент познат како [[Ноемвријана]]), кралот на Грција поднел оставка и неговиот втор син [[Александар (крал на Грција)|Александар]] го зазел неговото место, по кое Грција официјално се приклучила во војната на страната на сојузниците.

На почетокот, [[Македонски фронт|Македонскиот фронт]] бил претежно статичен. Француските и српските сили заземале ограничени подрачја во [[Македонија]] со повторно враќање на Битола на [[19 ноември]] [[1916]] година по скапата офанзива на Битола, што довело до стабилизирање на фронтот.<ref>{{Наведена книга|last=Hall|first=Richard|title=Balkan Breakthrough: The Battle of Dobro Pole 1918|year=2010|publisher=Indiana University Press|location=|page=11|ISBN=0-253-35452-8}}</ref>

Српските и француските војници конечно се пробиле во септември [[1918]] година, откако повеќето германски и австроунгарски војници биле повлечени. Бугарите биле поразени во [[Битка кај Добро Поле|Битката кај Добро Поле]]<ref>Александар Стојчев, Македонија и Македонците во Прва светска војна, Воен музеј во состав на Министерство за одбрана на Република Македонија, Скопје, 2017, стр. 95 - 100.</ref> и до [[25 септември]] [[1918]] година британските и француските војници ја преминале границата во [[Царство Бугарија|Бугарија]] по кое се распаднала бугарската армија. [[Царство Бугарија|Бугарија]] капитулирала четири дена подоцна, на [[29 септември]] [[1918]] година{{sfn |Tucker |Wood |Murphy |1999 |p=150-152}}. Германската висока команда одговорила со испраќање војници да ја задржат линијата, но овие сили биле премногу слаби за повторно воспоставување на фронтот<ref name=militera>{{Наведена мрежна страница|url=http://militera.lib.ru/h/korsun_ng4/06.html|title=The Balkan Front of the World War|language=ru|first=N.|last=Korsun|publisher=militera.lib.ru|accessdate=27 September 2010}}</ref>.

Исчезнувањето на Македонскиот фронт значело дека патот кон [[Будимпешта]] и [[Виена]] сега е отворен за сојузничките сили. Хинденбург и Лудендорф заклучиле дека стратешките и оперативните рамнотежи сега се префрлиле главно против Централните сили и, еден ден по колапсот на Бугарија, инсистирале на непосредно мирно решавање на конфликтот{{sfn|Doughty |2005 |p=491}}.

====Отоманско Царство====
{{главна|Отоманското Царство во Првата светска војна|Кавкаски поход|Галиполска операција|Персиски поход|Месопотамски поход|Синајски и палестински поход|Арапско востание}}
[[Податотека:Scene just before the evacuation at Anzac. Australian troops charging near a Turkish trench. When they got there the... - NARA - 533108.tif|left|thumb |Австралиски трупи во близина на турскиот ровот за време на [[Галиполска операција|Галиполеската кампања]]]]

Уште на [[28 јули]] [[1914]] година откако [[Австроунгарија]] објавила војна на [[Кралство Србија|Србија]], младотурската влада понудила на Германија таен договор наменет главно против Русија и територијални придобивки во [[Кавказ]], северозападен Иран и територии околу [[Касписко езеро]]. По започнувањето на преговорите [[Османлии]]те ги поставиле и следните барања: [[Западна Тракија]] која била дел од [[Бугарија]], островите кои [[Кралство Грција|Грција]] ги зазела по крајот на Балканските војни заедно со островот [[Родос]] и [[Додеканези]]те кои биле окупирани од [[Италија]] од [[1912]] година по [[Османлиско-италијанска војна|меѓусебната војна]] за [[Либија]]. На [[1 август]] [[1914]] година таа објавила војна на [[Русија]]. Германско-турскиот сојуз станал неизбежен. На [[2 август]] [[1914]] година во [[Истанбул]] тој станал факт. На [[6 август]] германските воени бродови Гобен и Бреслау се наоѓале во [[Средоземно Море]] и многу лесно ги обиколиле англиските флоти и се насочиле кон [[Дарданели]]те. На [[8 август]] турската влада официјално изјавила дека Дарданелите се затворени за германски воени бродови, но на [[10 август]] Гобен и Бреслау влегле во Дарданелите без отпор од турска страна. [[Антанта]]та остро го критикувала ова прекршување на статусот на Дарданелите.

Во средината на септември Германија претрпела пораз кај [[Марна (река)|реката Марна]] и се соочила со слабост да води војна на два фронта. Германската влада инсистирала од Високата порта да се вклучи во војната. Турската влада најавила дека не се вклучува бидејќи нема доволно финансиски средства. Во одговор на тоа, [[Германци]]те доделиле заем од 100.000 000 франци.  Кога на [[26 октомври]] во [[Истанбул]] бил добиен првиот аванс од новиот заем [[Енвер Паша]] како командант на турската армија дал согласност на адмирал Сушон да ја пренесе од [[Босфор]]от во [[Црно Море]] турската флота. Следниот ден двата воени бродови отвориле оган против руските воени бродови. Турската флота ги нападнала руските пристаништа во [[Одеса]], [[Севастопол]], [[Новоросијск]]. На [[2 ноември]] [[1914]] година [[Санкт Петербург]] објавил војна на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]], а на [[5 ноември]] истото го сториле [[Англија]] и [[Франција]]. Официјално на [[11 ноември]] преку султански ферман империјата се вклучила во војната. 
[[Податотека:Sultan Mehmed V of Turkey greeting Kaiser Wilhelm II on his arrival at Constantinople.jpg|thumb|[[Мехмед V]] со [[Вилхелм II (Германија)|Вилхем II]] во Цариград]]
Османлиите прогласиле [[џихад]] (света војна) по кое започнала [[Кавкаски поход|Кавкаската кампања]]. Во истиот период започнала и војна во [[Месопотамски поход|Месопотамија]] и [[Персиски поход|Персија]] главно поради окупирање на големите нафтени деривати со кои располагал реонот. Османлиите започнале подготовка за окупација на [[Суецки Канал|Суецкиот Канал]] во почетокот на [[1915]] година за да го пресечат патот меѓу [[Средоземје]]то и [[Индија]]. На почетокот на војната вооружените сили на [[Османлиско Царство|Османлиското Царство]] броеле околу 500.000 луѓе.  На [[10 ноември]] [[1914]] година започнале борбите на Кавкаскиот фронт. Првично Османлиите ги одбиле руските сили кон Карс и навлегле во Батумската област. По катастрофалниот [[Битка кај Сарикамиш|пораз кај Сарикамиш]] во крајот на декемрви Османлиите изгубиле 70.000 војници, а руските војници охрабрени од успехот преминале во офанзива. Во [[1915]] година, по победата на Русите во Кавказ, тие продолжиле со својот напредок кон [[Источна Анадолија]] со помош на ерменските волонтерски единици од регионот на [[Кавказ]], како и со помош на Османлиските Ерменци. Во крајна сметка, ова завршило со масовна евакуација и убиството на неколку стотици илјади или преку милион [[Ерменци]] од страна на младотурскиот режим. Овој настан во историјата е познат како [[Ерменски геноцид]], а освен Ерменскиот, се случил и [[Асирски геноцид|Асирскиот]] и [[Геноцид на понтиските Грци|Грчкиот геноцид]]<ref>{{Наведена книга |editor-last1=Gettleman |editor-first1=Marvin |editor-last2=Schaar |editor-first2=Stuart|title=The Middle East and Islamic world reader|date=2003|publisher=Grove Press|location=New York|isbn=0-8021-3936-1|pages=119–120|edition=4 pr.|url={{google books|plainurl=y|id=srLGT3dwTogC}}}}</ref><ref>{{Наведена книга|last1=January|first1=Brendan|title=Genocide : modern crimes against humanity|date=2007|publisher=Twenty-First Century Books|location=Minneapolis, Minn.|isbn=0-7613-3421-1|page=14|url={{google books|plainurl=y|id=IoPMDp2WA6cC}}}}</ref><ref name=lieberman>{{Наведена книга|last1=Lieberman|first1=Benjamin|title=The Holocaust and Genocides in Europe.|date=2013|publisher=Continuum Publishing Corporation|location=New York|isbn=1-4411-9478-9|pages=80–1|url={{google books|plainurl=y|id=ySFMAQAAQBAJ}}}}</ref>.

Успешен фронт за Турците станала [[Галиполска операција|Галиполската операција]]. Во есента на [[1917]] година речиси цела [[Месопотамија]] била во рацете на Британците. Во текот на истиот период, во Русија се случила [[Октомвриска револуција|Октомвриската револуција]] и [[Руска граѓанска војна|Руската граѓанска војна]] по кое [[Турци]]те уапеале да си ги вратат изгубените територии. По излегувањето на Русија од војната бил ликвидиран Кавкаскиот фронт. [[Младотурци]]те наместо своето внимание да го насочат кон борбите со Британија и Франција, тие продолжиле кон Кавказ. На тој начин војските на [[Антанта]]та во текот на ноември-декември 1917 година ги зазеле големите градови [[Газа]], [[Јафа]] и [[Ерусалим]]. Во април и мај [[1918]] биле заземани градовите [[Карс]], [[Батум]] и [[Александропол]]. Максимална точка во турската офанзива било заземањето на [[Баку]] во септември истата година. Во [[1918]] година кога било очигледно дека Централните сили ја губат војната Англичаните ги уништиле Четвртата, Седмата и Осмата турска армија. На крајот на октомври тие целосно ја окупирале Палестина<ref>{{Наведена книга|first1=John|last1=Crawford|first2=Ian|last2=McGibbon|title=New Zealand's Great War: New Zealand, the Allies and the First World War|url={{google books|plainurl=y|id=mtEEuD_-2SMC|page=219}} |year=2007 |publisher=Exisle Publishing |pages=219–20}}</ref>, Јордан, Сирија и Ирак со исклучок на [[Мосул]].

Османлиското Царство официјално капитулирало. Вкупно сојузничките жртви на османлиските фронтови имале 650.000 војници. Вкупните османлиски жртви изнесуват 725.000 (325.000 мртви и 400.000 ранети)<ref name="Brief Ottoman History">{{Наведена книга |last=Hanioglu|first=M. Sukru|title=A Brief History of the Late Ottoman Empire|publisher=Princeton University Press|year=2010|pages=180–181|isbn=978-0-691-13452-9}}</ref>.

====Италијанско учество====
{{главна|Италијански фронт}}
[[Податотека:Interventisti Bologna 1914.jpg|thumb|right|220px|Про-воена демонстрација во Болоња, 1914.]]

Италија била во сојуз со Германското и Австроунгарското Царство од [[1882]] година како дел од Тројната алијанса. Меѓутоа, нацијата имала свои замислени територии на австриска територија во [[Трентино]], Австриското приморје, Фиум ([[Риека]]) и [[Далмација]]. [[Рим]] имал таен пакт со Франција, ефикасно поништувајќи ја својата улога во Тројната алијанса.<ref>{{Наведена книга|first=Hall|last=Gardner|title=The Failure to Prevent World War I: The Unexpected Armageddon|url={{google books|plainurl=y|id=631TBgAAQBAJ|page=120}} |year=2015 |publisher=Ashgate |page=120}}</ref>. На почетокот на непријателствата, Италија одбила да даде војници, тврдејќи дека Тројниот сојуз е одбранбен и дека Австроунгарија е агресор. Австроунгарската влада започнала преговори за да обезбеди италијанска неутралност, нудејќи ја француската колонија Тунис за возврат. Сојузниците направиле контра понуда во која Италија ќе го добие [[Јужен Тирол]], австриското крајбрежје и територија на далматинскиот брег по поразот на [[Австроунгарија]]. Ова било формализирано со Договорот од Лондон. Понатаму охрабрена од сојузничката инвазија на Турција во април 1915 година, Италија се приклучила на Тројната Антанта и објавила војна на Австроунгарија на [[23 мај]]. Петнаесет месеци подоцна, Италија објавила војна против Германија<ref>{{Наведена книга|first=Thomas Nelson|last=Page|title=Italy and the world war|url={{google books|plainurl=y|id=nQgyAQAAIAAJ|page=142}} |year=1920 |publisher=Scribners |pages=142–208}}</ref>
[[Податотека:Austro-Hungarian mountain corps.jpg|thumb|left|Австроунгарски војници, Тирол.]]

Италијанците имале бројна супериорност, но оваа предност била изгубена не само поради тешкиот терен во кој се водеа борбите, туку и поради користените стратегии и тактики.<ref>Marshall|page=108</ref>. Маршал Лујџи Кадорна, верен поборник на фронталниот напад, имал соништа да се пробие на словенечкото плато, да ја преземе [[Љубљана]] и да се закани на [[Виена]].

На фронтот во Трентино, Австроунгарците го искористиле планинскиот терен, кој го фаворизирал бранителот. По првичното стратешко повлекување, фронтот останал во голема мерка непроменет. Австроунгарците спровеле противнапад кон [[Верона]] и [[Падова]], во пролетта 1916 година (Штрафекседиција), но имале мал напредок<ref>{{Наведена книга|first=Mark|last=Thompson|title=The White War: Life and Death on the Italian Front, 1915–1919|publisher=London: Faber and Faber|page=163}}</ref>.
Почнувајќи од [[1915]] година, Италијанците под водство на Кадорна спровеле единаесет офанзиви на фронтот [[Битки кај Изонцо|Изонцо]] по реката [[Соча|Изонцо]], североисточно од [[Трст]]. Сите единаесет навреди биле одбиени од страна на Австроунгарците, кои се наоѓале на повисокиот терен. Во летото [[1916]] година, по [[Битка кај Добердо|Битката кај Добердо]], [[Италијанци]]те го зазеле градот [[Гориција]]. По оваа мала победа, фронтот останал статичен повеќе од една година, и покрај неколку италијански офанзиви, центрирани на Бањашице и Карстното плато источно од Гориција.
[[Податотека:Kämpfe auf dem Doberdo.JPG|thumb |Слика од [[Битка кај Добердо|Битката кај Добердо]] во август 1916 година помеѓу италијанската и австроунгарската војска]]

Централните сили започнале напад на офанзива на [[26 октомври]] [[1917]] година, предводена од [[Германци]]те. Тие постигнале победа во [[Битка кај Капорето|Капорето]]. Италијанската армија се повлекла на повеќе од 100 километри за да се реорганизира, стабилизирајќи го фронтот на реката [[Пијава]]. Бидејќи италијанската армија претрпела големи загуби во Битката кај Капорето, италијанската влада ги повикала да се оружат итн. '99 момчиња ('''Ragazzi del '99'''), односно сите мажи родени 1899 и претходн. Во [[1918]] година, Австроунгарците не успеале да се пробијат во низа [[Битка кај Пијава|битки кај Пијава]] и конечно биле решително поразени во [[Битка код Виторио Венето|Битката кај Виторио Венето]] во октомври истата година. На [[1 ноември]], италијанската морнарица уништила голем дел од австроунгарската флота стационирана во [[Пула]], спречувајќи ја да се предаде на новата држава на Словенците, Хрватите и Србите. На [[3 ноември]], Италијанците го нападнале [[Трст]] од морето. Истиот ден, било потпишано примирјето на Вила Џусти. До средината на ноември 1918 година, италијанската војска го окупирала целиот поранешен австриски приморски реон и ја презела контролата над делот од [[Далмација]], за кој во [[Лондон]] бил загарантиран за Италија<ref>Giuseppe Praga, Franco Luxardo. ''History of Dalmatia''. Giardini, 1993. Pp. 281.</ref>. До крајот на непријателствата во ноември [[1918]] година<ref name="Paul O 2005. Pp. 17">Paul O'Brien. ''Mussolini in the First World War: the Journalist, the Soldier, the Fascist''. Oxford, England, UK; New York, New York, USA: Berg, 2005. Pp. 17.</ref>, адмиралот [[Енрико Мило]] се прогласил за гувернер на Италија во Далмација<ref name="Paul O 2005. Pp. 17"/>. Австроунгарија се предала на [[11 ноември]] [[1918]] година{{sfn |Hickey |2003 |pp=60–65}}{{sfn |Tucker |2005 |pp=585–9}}.

====Романско учество====
{{главна|Романија во Првата светска војна}}
[[Податотека:Marshal Joffre inspecting Romanian troops during WWI.jpg|thumb|left|Маршалот Жозеф Жофер ги проверува романските трупи, 1916 година]]

[[Романија]] била во сојуз со Централните сили од [[1882]] година. Меѓутоа, кога започнала војната, таа ја прогласила својата неутралност, тврдејќи дека поради тоа што Австроунгарија самата објавила војна против [[Србија]], Романија немала никаква обврска да се приклучи на војната. Кога властите на [[Антанта]]та ја ветиле [[Трансилванија]] и [[Банат]], големи територии на источна Унгарија, во замена за објавувањето на војната во Романија на Централните сили, романската влада се откажала од својата неутралност. На [[27 август]] [[1916]] година, романската армија започнала напади врз Австроунгарија, со ограничена поддршка од [[Русија]]. Романската офанзива првично била успешна, против австроунгарските трупи во [[Трансилванија]], но противнападт од страна на силите на Централните сили ги приморало да се вратат назад<ref>Michael B. Barrett, ''Prelude to Blitzkrieg: The 1916 Austro-German Campaign in Romania'' (2013)</ref>. Како резултат на [[Битка кај Букурешт|Битката кај Букурешт]], Централните сили го окупирале [[Букурешт]] на [[6 декември]] [[1916]] година. Борбата во [[Молдавија]] продолжила во [[1917]] година, што резултирала со скап ќор-сокак за Централните сили<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.worldwar2.ro/primulrazboi/?language=en&article=116|title=The Battle of Marasti (July 1917)|publisher=WorldWar2.ro|date=22 July 1917|accessdate=8 May 2011}}</ref><ref>Cyril Falls, ''The Great War'', p. 285</ref>. Руското повлекување од војната кон крајот на [[1917]] година како резултат на [[Октомвриска револуција|Октомвриската револуција]] значело дека Романија била принудена да потпише примирје со Централните сили на [[9 декември]] [[1917]] година.

Во јануари [[1918]] година, романските сили воспоставиле контрола врз [[Бесарабија]], додека Руската армија ја напуштила провинцијата. Иако договорот бил потпишан од страна на романската и болшевичката руска влада по разговорите помеѓу 5 и 9 март 1918 година за повлекување на романските сили од Бесарабија во рок од два месеци, на [[27 март]] [[1918]] година Романија ја анкетирала [[Бесарабија]] како нејзина територија, формално врз основа на усвоената резолуција од страна на локалното собрание на таа територија по нејзиното обединување со Романија<ref>Clark, Charles Upson (1927). Bessarabia. New York City: Dodd, Mead.</ref>.
[[Податотека:Romanian troops at Marasesti in 1917.jpg|thumb|Романски војници за време на Битката кај Марашешти , 1917]]

Романија официјално постигнала мир со Централните сили со потпишување на [[Букурешки договор (1918)|Договорот од Букурешт]] на [[7 мај]] [[1918]] година. Според тој договор, Романија била обврзана да стави крај на војната со Централните сили и да направи мали територијални отстапки кон Австроунгарија, отстапувајќи контрола врз некои територии во [[Карпати]]те и да им додели отстапки за нафта до Германија. Во замена, Централните сили го признале суверенитетот на Романија над Бесарабија. Договорот бил отфрлен во октомври 1918 година од страна на владата на [[Александру Маргиломан]], а Романија номинално повторно влегла во војната на [[10 ноември]] [[1918]] година. Следниот ден, Букурешкиот договор бил поништен според условите на примирјето на Компиен<ref>{{Наведена книга |last=Béla|first=Köpeczi|title=Erdély története|publisher=Akadémiai Kiadó|url=http://mek.oszk.hu/02100/02109/html/571.html}}</ref><ref>{{Наведена книга |last=Béla|first=Köpeczi|title=History of Transylvania|publisher=Akadémiai Kiadó|url=http://mek.niif.hu/03400/03407/html/429.html|isbn=84-8371-020-X}}</ref>. Вкупните романски смртни случаи од 1914 до 1918 година, воени и цивилни, во рамките на современите граници, се проценети на 748.000<ref>{{Наведена книга |title=Потери народонаселения в 20. веке|language=ru |trans-title=The loss of population in the 20th Century|last=Erlikman|first=Vadim|year=2004|location=Moscow|publisher=Русская панорама|isbn=9785931651071}}</ref>.

===Источен фронт===
{{главна|Источен фронт (Прва светска војна))}}
[[Податотека:Nastepca tronu w twierdzy przemysl.jpg|thumb|Наследникот Карл во посета на тврдината [[Пшемишл]] по [[Опсада на Пшемишл|првата руска опсада]] како најдолга во војната.]]

====Вовед====

Додека Западниот фронт влегол до ќор-сокак, војната продолжила и во [[Источна Европа]]<ref>Prit Buttar, ''Collision of Empires: The War on the Eastern Front in 1914'' (2014)</ref>. Првичните руски планови биле на истовремени инвазии на Австриска [[Галиција и Лодомерија|Галиција]] и [[Источна Прусија]]. Иако првичниот напредок на Русија во Галиција бил во голема мера успешен, тој бил поништен во Источна Прусија од [[Паул фон Хинденбург]] и [[Ерих Лудендорф]] во битките кај Таненберг и [[Прва битка кај Мазурските езера|Мазурските езера]] во август и септември [[1914]] година{{sfn |Tucker |2005 |p=715}}{{sfn |Meyer |2006 |pp=152–4, 161, 163, 175, 182}}. Неразвиената индустриска база во Русија и неефикасното воено раководство биле инструментализирани во настаните што следеле. До пролетта 1915 година, [[Руси]]те се повлекле во Галиција, а во мај, Централните сили постигнале извонреден пробив на јужните граници на [[Полска]]<ref name="Smele">{{harvnb |Smele}}</ref>. На [[5 август]] тие ја окупирале [[Варшава]] и ги принудиле Русите да се повлечат од [[Полска]].

====Руска револуција====
{{главна|Руска револуција}}
[[Податотека:Wladiwostok Parade 1918.jpg|thumb|left|Сојузничките сили парадат низ [[Владивосток]] во вооружена поддршка на антикомунистичката [[Бела армија]], во септември [[1918]] година]]

И покрај успехот на Русија во [[Брусилова офанзива|офанзивата на Брусилов]] во јужна Галиција во јуни 1916 година{{sfn |Schindler |2003}}, се зголемило незадоволството од водењето на војната на руската влада. Успехот на офанзивата бил поткопан од неподготвеноста на другите генерали да ги задржат своите сили за поддршка на победата. Сојузничките и руските сили биле обновени само привремено со влегувањето на Романија во војната на [[27 август]]. Германските сили дошле на помош на ограбуваните австроунгарски единици во [[Трансилванија]], додека германско-бугарските сили нападнале од југ, а [[Букурешт]] бил вратен од Централните сили на [[6 декември]]. Во меѓувреме, во Русија се започнале немири, бидејќи царот останал на фронтот. Неизвесното владеење на [[Александра Фјодоровна|царицата Александра]] предизвикало протести и резултирало со убиство на нејзиниот омилен [[Григориј Распутин]] на крајот од [[1916]] година.

Во март 1917 година, демонстрациите во [[Петроград]] кулминирале со повлекувањето на царот [[Николај II (Русија)|Николај II]] и назначувањето на слабата [[Привремена руска влада|Привремена Влада]], која ја делела власта со [[Петроградски совет|Петроградските советски социјалисти]]. По овие настани, самата армија станала неефикасна<ref name="Smele"/>.

[[Податотека:Brest-litovsk treaty.jpg|thumb |[[Брест-литовски договор]], 1918.]]

По абдицирањето на царот, [[Владимир Ленин]] бил донесен со воз од [[Швајцарија]] во Русија на [[16 април]] [[1917]] година. Тој бил финансиран од [[Јакоб Шиф]]<ref>Cholly Knickerbocker. New York Journal American. 3 February 1949.</ref>. Незадоволството и слабостите на Привремената Влада довеле до зголемување на популарноста на [[Болшевици|Болшевичката партија]], предводена од Ленин, која барала итно завршување на војната. Револуцијата од ноември била проследена во декември со примирје и преговори со Германија. Во почетокот, болшевиците ги отфрлиле германските услови, но кога германската војска започнала да маршира низ [[Украина]] без приговор, новата влада пристапила кон потпишување на [[Брест-литовски договор|договорот од Брест-Литовск]] на [[3 март]] [[1918]] година. Договорот отстапил огромните територии, вклучувајќи ги и [[Финска]], балтичките провинции, делови од [[Полска]] и [[Украина]] на Централните сили{{sfn |Wheeler-Bennett |1956}}.

Со Договорот од Брест-Литовск, [[Антанта]]та повеќе не постоела. Сојузничките сили започнале мала инвазија на Русија, делумно за да ја спречат Германија да ги искористи руските ресурси, а во помала мера да ги поддржи „Белите“ (за разлика од „Црвените“) во [[Руска граѓанска војна|Руската граѓанска војна]]{{sfn |Mawdsley |2008 |pp=54–55}}. Сојузничките сили слетале во [[Архангелск]] и во [[Владивосток]], како дел од интервенцијата во Северна Русија.

====Чехословачка Легија====
{{главна|Чехословачка Легија}}
[[Податотека:Czech Troops.jpg|thumb |left|[[Чехословачка Легија]], Владивосток, 1918 година]]

Чехословачката Легија се борела со Антантата. Нивната цел била да добијат поддршка за независноста на [[Чехословачка]]. Легијата во Русија била основана во септември [[1914]] година, во декември [[1917]] година во [[Франција]] (вклучувајќи ги и волонтерите од [[Америка]]) и во април [[1918]] година во [[Италија]]. Војниците на Чехословачката Легија ја поразиле австроунгарската војска во украинското село Зборов, во јули [[1917]] година. По овој успех се зголемил бројот на чехословачките легионери, како и чехословачката воена сила. Во [[Битка кај Бахмач|Битката кај Бахмач]], Легијата ги поразила Германците и ги принудиле да направат примирје.

Во Русија, тие биле интензивно вклучени во [[Руска граѓанска војна|Руската граѓанска војна]], поддржувајќи ја Белата армија против Болшевиците, понекогаш контролирајќи го поголемиот дел од [[Транссибирска железница|Трансибирската железница]] и освојувајќи ги сите поголеми градови во [[Сибир]]. Присуството на Чехословачката легија во близина на [[Екатеринбург]] се чини дека е една од мотивите за [[Убиство на Романови|болшевичкото убиство на царот и неговото семејство]] во јули [[1918]] година. Легионерите пристигнале помалку од една недела потоа и го зазеле градот. Бидејќи европските пристаништа на Русија не биле безбедни, корпусот бил евакуиран од долгиот пат низ пристаништето [[Владивосток]].

===Понуда за мир на Централните сили===
[[Податотека:River Crossing NGM-v31-p338.jpg|thumb|right|„''[[Тие нема да поминат]]''“, фраза која обично се поврзува со одбраната на Верден.]]

Во декември 1916 година, по десет брутални месеци од [[Верденска битка|Битката кај Верден]] и успешната офанзива против Романија, Германците се обиделе да преговараат за мир со сојузниците. Набргу потоа, претседателот на САД, [[Вудро Вилсон]], се обидел да интервенира како миротворник, барајќи од двете страни да ги искажат своите барања. Воениот кабинет на [[Дејвид Лојд Џорџ]] сметал дека германската понуда е трик за создавање поделби меѓу сојузниците. По првичниот бес и многу размислување, тие ја зеле забелешката на Вилсон како посебен напор, сигнализирајќи дека [[Соединетите Американски Држави]] биле на работ на влез во војната против Германија. Додека сојузниците дебатирале за одговор на понудата на Вилсон, Германците избрале да го отфрлат. Владите на сојузниците биле слободни да дадат јасни барања во нивниот одговор од [[14 јануари]]. Тие барале враќање на штетите, евакуација на окупираните територии, репарации за Франција, Русија и Романија и признавање на принципот на националности {{sfn |Keegan |1998 |p=345}}. Ова вклучувало ослободување на Италијанците, Словените, Романците, Чехословаците и создавањето на слободна и обединета Полска {{sfn |Keegan |1998 |p=345}}. За прашањето на безбедноста, сојузниците барале гаранции кои ќе ги спречат или ограничат идните војни, исполнети со санкции, како услов за какво било мирно решение{{sfn |Kernek |1970 |pp=721–766}}. Преговорите немале успех, а силите на Антантата ја отфрлиле понудата на Германија, со образложение дека Германија не дала конкретни предлози.

===1917-1918===
====Случувања во 1917 година====
[[Податотека:Guetteur au poste de l'écluse 26.jpg|thumb |upright |left |Француска армија во набљудување, [[Горна Рајна]], Франција, 1917.]]
[[Податотека:Top, Prva svetska vojna.jpg|мини|Топ од Првата светска војна]]
Настаните од [[1917]] година се покажале како одлучувачки во завршувањето на војната, иако нивните ефекти не биле целосно почувствувани до [[1918]] година.

Британската поморска блокада започнала да има сериозно влијание врз Германија. Како одговор, во февруари 1917 година, германскиот Генералштаб го убедила на канцеларот [[Теобалд фон Бетман-Холвег]] да прогласи неограничена подводна војна, со цел да ја избави Британија од војната. Германската планери процениле дека неограничената подморска војна ќе ја чини Велика Британија месечна сума за испорака од 600.000 тони. Генералштабот признал дека политиката скоро сигурно ќе ги доведе САД во конфликтот, но сметал дека британските загуби во превозот ќе бидат толку високи што ќе бидат принудени да поднесат барање за мир по 5 до 6 месеци, пред американската интервенција да има влијание. Во реалноста, тонажата која потонала била 500.000 тони месечно од февруари до јули. Таа достигнала 860.000 тони во април. По јули, новововедениот систем на конвои станал делотворен во намалувањето на заканата со У-бродовите. Велика Британија била обезбедена од глад, додека германското индустриско производство паднало, а [[САД]] се приклучиле на војната многу порано отколку што очекувала Германија.

[[Податотека:Bundesarchiv Bild 183-1983-0323-501, Kriegskinematograph im Schützengraben.jpg|thumb|Германски војници]]

Победата на Централните сили во Капоретската битка довела да сојузниците ја закажат Рапаловата конференција на која го формирале Советот за Врховна војна за координирање на планирањето. Претходно британските и француските војски работеле под посебни команди.

Во декември, Централните сили потпишале примирје со Русија, на тој начин ослободувајќи голем број германски трупи за употреба на запад. Со германските засилувања и новите американски трупи, исходот требал да биде одлучен на Западниот фронт. Централните сили знаеле дека не можат да освојат долготрајна војна, но тие се надевале на успех врз основа на конечна брза офанзива. Покрај тоа, двете страни сè повеќе се исплашиле од социјалните немири и револуцијата во Европа. Така, двете страни итно барале одлучна победа{{sfn|Heyman |1997 |pp=146–147}}.

Во [[1917]] година, царот Карл I од Австрија тајно се обидел на мировни преговори со [[Жорж Клемансо]], преку братот на неговата сопруга како посредник, без знаење на Германија. Италија се спротивставила на предлозите. Кога преговорите не успеале, неговиот обид му бил откриен на Германија, што резултирало со дипломатска катастрофа{{sfn|Kurlander |2006}}{{sfn|Shanafelt |1985 |pp=125–30}}.

====Отоманско Царство, 1917-1918====
{{главна|Синајски и палестински поход}}
[[Податотека:Turkish howitzer 10.5cm leFH 98 09 LOC 00121.jpg|thumb|left|[[10.5 cm Feldhaubitze 98/09]] користен во офанзивата во Палестина]]
[[Податотека:Ottoman soldiers WWI.jpg|thumb|right|Османлиските сили за време на [[Месопотамски поход|Месопотамскиот поход]].]]
[[Податотека:Capture of Jerusalem 1917d.jpg|thumb|left|Британските артилериски сили на [[Скопуска Гора]] во [[Битка кај Ерусалим (1917)|Битката кај Ерусалим]], 1917 година.]]
[[Податотека:British Troops Marching in Mesopotamia.jpg|thumb|Британски војници на маршот за време на [[Месопотамски поход|Месопотамскиот поход]], 1917]]
Во март и април [[1917]] година, во [[Прва битка кај Газа|Првата]] и [[Втора битка кај Газа|Втората битка]] за [[Газа]], германските и османлиските сили го спречиле напредокот на Египетските експедициски сили, кои започнале во август [[1916]] година во Битката кај Романи<ref>{{Наведена книга|title=Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War: Forward by General Hüseyiln Kivrikoglu|last=Erickson|first=Edward J.|series=No. 201 Contributions in Military Studies|year=2001|publisher=Greenwood Press|location=Westport Connecticut|oclc=43481698|page=163}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=The Mounted Riflemen in Sinai & Palestine: The Story of New Zealand's Crusaders|last=Moore|first=A. Briscoe|year=1920|publisher=Whitcombe & Tombs|location=Christchurch|oclc=156767391|page=67}}</ref>. На крајот на октомври, [[Синајски и палестински поход|Синајската и Палестинската кампања]] продолжила кога XX-тиот корпус на генералот [[Едмунд Аленби]], XXI корпус и Пустинскиот корпус ја победиле во [[Битка кај Бер Шева|Битката кај Бер Шева]]<ref>{{Наведена книга|title=Military Operations Egypt & Palestine from June 1917 to the End of the War|last=Falls|first=Cyril|series=Official History of the Great War Based on Official Documents by Direction of the Historical Section of the Committee of Imperial Defence|others=Maps by A. F. Becke|year=1930|volume=Volume 2 Part I|publisher=HM Stationery Office|location=London|oclc=644354483|page=59}}</ref>. Две османлиски војски биле поразени неколку недели подоцна во [[Битка кај Мугар Рич|Битката кај Мугар Риџ]] и на почетокот на декември [[Ерусалим]] беше окупиран по уште еден османлиски пораз во [[Битка кај Ерусалим (1917)|Битката за Ерусалим]]<ref>{{Наведена книга|department=The Palestine Campaigns|last=Wavell|first=Earl|authorlink=Archibald Wavell, 1st Earl Wavell |editor-last=Sheppard |editor-first=Eric William|edition=4|title=A Short History of the British Army|year=1968|origyear=1933|publisher=Constable & Co.|location=London|oclc=35621223|pages=153–5}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.firstworldwar.com/source/jerusalemdecree.htm|title=Text of the Decree of the Surrender of Jerusalem into British Control|publisher=First World War.com|accessdate=13 May 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110614214531/http://www.firstworldwar.com/source/jerusalemdecree.htm|archivedate=14 June 2011}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=The Last Crusade: The Palestine Campaign in the First World War|last=Bruce|first=Anthony|year=2002|publisher=John Murray|location=London|isbn=978-0-7195-5432-2|page=162}}</ref>.Во тоа време, [[Фридрих Крес фон Кресенштајн]] бил ослободен од должностите како командант на осмата армија, заменет од [[Џевад-паша]], а неколку месеци подоцна, командантот на османлиската армија во [[Палестина]], [[Ерих фон Фалкенхајн]], бил заменет со [[Ото Лиман фон Сандерс]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.firstworldwar.com/bio/kressenstein.htm|title=Who's Who – Kress von Kressenstein|publisher=First World War.com|accessdate=13 May 2015}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.firstworldwar.com/bio/liman.htm|title=Who's Who – Otto Liman von Sanders|publisher=First World War.com|accessdate=13 May 2015}}</ref>.

Во почетокот на [[1918]] година, линијата на фронтот била проширена и долината на [[Јордан]] била окупирана, по [[Прв трансјордански напад на Аман|Првиот трансјордански]] и [[Втор трансјордански напад на Аман|Вториот трансјордански напад]] на [[Аман]] од силите на Британската Империја во март и април 1918 година<ref>{{Наведена книга|title=Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War: Forward by General Hüseyiln Kivrikoglu|last=Erickson|first=Edward J.|series=No. 201 Contributions in Military Studies|year=2001|publisher=Greenwood Press|location=Westport Connecticut|oclc=43481698|page=195}}</ref>. Во март поголемиот дел од британската пешадија на Египетската експедитивна сила и коњицата биле испратени на Западниот фронт како последица на пролетната офанзива. Тие биле заменети со единици на индиската армија. За време на неколку месеци на реорганизација и обука на летото, биле извршени голем број напади на делови од османлиската фронтонска линија. Тие ја поместувале линијата на фронтот на север до поповолни позиции за Антанта во подготовка за напад и за аклиматизација на новодојдената пешадија на индиската армија.

Реорганизираните египетски експедициски сили, со дополнителна монтирана поделба, ги поразиле османлиските сили во [[Битка кај Мегидо|Битката кај Мегидо]] во септември [[1918]] година. За два дена британската и индиската пешадија, ја скршиле османлиската фронтонска линија и го зазеле седиштето на Осмата армија  на Отоманското Царство во [[Тулкарм]], континуираните линии за снабдување во Табсор, Арара и седиштето на Седмата армија во Наблус. Во следниот период следело освојување на [[Назарет]], [[Афула]] и Безен, [[Џенин]], заедно со [[Хаифа]] на средоземниот брег и Дара источно од реката Јордан на железничката пруга Хеџаз. Самак и [[Тиберија]] на Галилејското Море, биле освоени на патот кон север до [[Дамаск]].
====15 август 1917: Мировна понуда од страна на папата====

На или непосредно пред [[15 август]] [[1917]] година [[Папа Бенедикт XV]] дал мирен предлог<ref>''[[Daily Telegraph]]'' Wednesday 15 August 1917, reprinted on page 26 of ''Daily Telegraph'' Tuesday 15 August 2017</ref>:

* без анексија 
* Нема надомест, освен да се компензира за тешката штета од војната во Белгија и делови од Франција и Србија
* Решение за проблемите на Елзас-Лотарингија и Трентино и Трст
* Реставрација на [[Кралство Полска]]
* Германија да се повлече од Белгија и Франција
* Германските колонии во странство ќе бидат вратени во Германија
* Општо разоружување
* Врховен арбитражен суд за решавање на идните спорови меѓу нациите
* Слободата на морињата
* Укинување на сите одмазднички економски конфликти

====Влез на САД во војната====
[[Податотека:USA bryter de diplomatiska förbindelserna med Tyskland 3 februari 1917.jpg|thumb|left]]

На почетокот на војната, [[САД]] воделе политика на неинтервенција, избегнувајќи конфликти додека се обидувале да посредуваат во мир. Кога германскиот У-брод U-20 го потонил британскиот RMS Lusitania на [[7 мај]] [[1915]] година со 128 Американци меѓу загинатите, претседателот [[Вудро Вилсон]] инсистирал на тоа дека „''Америка е премногу горда да се бори''“, но побарал да се стави крај на нападите на патнички бродови. Германија тоа го испочитувала. Вилсон неуспешно се обидел да посредува во спогодбата. Сепак, тој, исто така, постојано предупредувал дека САД нема да толерира неограничена подводна војна и кршење на меѓународното право. Поранешниот претседател [[Теодор Рузвелт]] ги осудил германските дела нарекувајќи ги пиратски{{sfn |Brands |1997 |p=756}}. Вилсон бил реизбран уште во [[1916]] година по кампањата со слоганот „Тој нè чува од војна“<ref>[http://archives.chicagotribune.com/1915/10/12/page/1/article/wilson-for-america-first "Wilson for 'America First'"], ''[[The Chicago Daily Tribune]]'' (October 12, 1915).</ref><ref>Cooper, John Milton.  ''[https://books.google.com/books?id=xOZVsyO4K2cC&pg=PA278 Woodrow Wilson: A Biography]'', p. 278 (Vintage Books 2011).</ref><ref>Garrett, Garet. ''[https://books.google.com/books?id=jlEAK4R8qjwC&pg=PA13 Defend America First: The Antiwar Editorials of the Saturday Evening Post, 1939-1942]'', p. 13 (Caxton Press 2003).</ref>.

Во јануари 1917 година, Германија ја продолжила неограничената подводна војна, сфаќајќи дека тоа би значело американски влез. Германскиот министер за надворешни работи го поканил [[Мексико]] да се приклучи на војната како сојузник на Германија против САД. За возврат, Германците ќе ја финансираат војната во Мексико и ќе помогнат да се вратат териториите на [[Тексас]], [[Ново Мексико]] и [[Аризона]]{{sfn |Tuchman |1966}}. Обединетото Кралство ја пресретнала пораката и ја предала на американската амбасада во Лондон. Оттаму се упатила кон претседателот Вилсон, кој ја објавил белешката на јавноста. Вилсон ги повикла антивоенските елементи да ги прекинат сите војни, освојувајќи го ова и елиминирајќи го милитаризмот од целиот свет. Тој тврдел дека војната била толку важна што САД морале да имаат глас на мировната конференција<ref name="Karp-PoW-1979">{{harvnb |Karp |1979}}</ref>. По тонењето на седум американски трговски бродови со подморници и објавувањето на телеграмата Цимерман, Вилсон повикал на војна против Германија<ref>[[S: Woodrow Wilson Urges Congress to Declare War on Germany|"Woodrow Wilson Urges Congress to Declare War on Germany"]] (Wikisource)</ref>, која Конгресот на САД го одобрил на [[6 април]] [[1917]] година.

САД никогаш не биле формално член на сојузниците, туку станале самопрогласена ''здружена моќ''. Соединетите Држави имале мала војска, но по усвојувањето на Законот за селективна служба, мобилизирале 2,8 милиони луѓе<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.sss.gov/induct.htm|title=Selective Service System: History and Records|publisher=Sss.gov|accessdate=27 July 2010|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090507211238/http://www.sss.gov/induct.htm|archivedate=7 May 2009|df=}}</ref>, и до летото [[1918]] година секој ден испраќале по 10.000 свежи војници во Франција. Во [[1917]] година, Американскиот конгрес им доделил државјанство на САД на [[Порториканци]]те за да им дозволи да бидат подготвени да учествуваат во Првата светска војна, како дел од Законот Џонс-Шафрот. Претпоставките на германскиот Генералштаб дека ќе бидат во можност да ги поразат британските и француските сили пред американските сили да ги засилат, се покажале како неточни<ref>{{Наведена книга|last1=Stone|first1=David|title=The Kaiser's Army: The German Army in World War One|date=2014|publisher=COnway|location=London|isbn=9781844862924}}</ref>.

Морнарицата на САД испратила група на бродови во [[Скапа Флоу]] за да се придружи на Британската флота и на уништувачите на Квинстаун и за да помогнат во заштитата на конвоите. Неколку полкови на американските маринци биле исто така испратени во Франција. Британците и Французите сакале американските единици да ги засилат своите војници веќе на бојните линии и да не трошат ретки испораки при донесувањето на набавките.
  
====Германска пролетна офанзива од 1918====
{{главна|Пролетна офанзива }}
[[Податотека:British 55th Division gas casualties 10 April 1918.jpg|thumb|left|British [[55th (West Lancashire) Infantry Division|55th Division]] soldiers, blinded by tear gas during the [[Battle of the Lys (1918)|Battle of Estaires]], 10 April 1918]]
[[Податотека:General gouraud french army world war i machinegun marne 1918.JPEG|thumb |French soldiers under [[Henri Gouraud (French Army officer)|General Gouraud]], with machine guns amongst the ruins of a cathedral near the [[Marne (river)|Marne]], 1918.]]

Лудендорф изготвил планови (со кодно име [[Операција Михаил]]) за офанзивата во [[1918]] година на Западниот фронт. Пролетната офанзива се обидела да ги подели британските и француските сили. Германското раководство се надевало дека ќе стави крај на војната пред да пристигнат значајни сили од САД. Операцијата започнала на [[21 март]] [[1918]] година, со напад врз британските сили во близина на [[Сен Кентен]]. Германските сили постигнале невиден напредок од 60 километри{{sfn |Westwell |2004}}.

Британските и француските ровови биле пробиени со користење на новите тактики за инфилтрација, исто така наречени тактики ''Hutier'', по генералот [[Оскар фон Хутиер]], од специјално обучени единици. Претходно, нападите се одликувале со долги артилериски бомбардирања и масовни напади. Меѓутоа, во пролетната офанзива од 1918 година, Лудендорф користел артилерија само кратко и инфилтрирал мали групи пешадија во слабите точки на противникот. Тие нападнале командни и логистички области и заобиколиле неколку точки со сериозен отпор. Посилно вооружената пешадија потоа ги уништила овие изолирани позиции. Овој германски успех многу се потпирал на елементот на изненадување{{sfn |Posen |1984 |pp=190¿}}.

Фронт се преселил во рамките на 120 километри од [[Париз]]. Три тешки железнички топови од [[Круп]] испуштиле 183 гранати во главниот град, предизвикувајќи многу Парижани да бегаат. Првичната офанзива била толку успешна што Кајзерот [[Вилхелм II (Германија)|Вилхелм II]] го прогласил за национален празник денот [[24 март]]. Многу [[Германци]] сметале дека победата е близу. Сепак, по тешките борби, офанзивата била прекината. Немајќи тенкови или моторизирана артилерија, Германците не можеле да ги консолидираат своите придобивки. Проблемите на повторно снабдување биле, исто така, влошени со зголемување на растојанијата што сега се протегале над теренот кој бил раскинат и честопати теренот бил непрооден за сообраќај{{sfn |Gray |1991 |p=86}}.

Генералот [[Фердинанд Фош]] ги притиснал американските војници да се користат како поединечни замени, додека Першинг се обидувал да ги натера американските единици да делуваат како независна сила. Овие единици биле доделени на исцрпените француски и британски команди на [[28 март]]. Совет на сојузничките сили на Врховна војна бил формиран на конференцијата во [[Дулан]] на [[5 ноември]] [[1917]] година. Генерал Фош бил назначен за врховен командант на сојузничките сили. Хаиг, Патејн и Першинг ја задржале тактичката контрола на нивните армии; Фош ја имал координативната улога, а британските, француските и американските команди функционирале во голема мера самостојно{{sfn|Moon |1996 |pp=495–196}}.

По операцијата Михаил, Германија ја започнала операцијата Џорџет против северните пристаништа на [[Ламанш|англискиот канал]]. Сојузниците го прекинале пренесувањето по ограничените територијални придобивки од Германија. Германската војска на југ потоа ги спровела Операциите Блухер и Јорк. Германија ја започнала операцијата ''Марна'' ([[Втора битка на Марна]]) на 15 јули, во обид да се заобиколи [[Рејмс]]. Резултирачкиот противнапад, со кој ја започнал [[Стодневна офанзива|Стодневната офанзива]], ја обележила првата успешна сојузничка офанзива на војната.

До 20 јули Германците се повлекле преку [[Марна (река)|Марна]] до нивните почетни линии{{sfn |Rickard |2007}}. Германските жртви помеѓу март и април 1918 година биле 270.000, вклучувајќи и многу високо обучени војници.

Во меѓувреме, во Германија започнале антивоени маршеви и пад на моралот во војската. Индустриското производство било половина од нивото на 1913 година.

====Новите држави во војната====

Кон крајот на пролетта [[1918]] година, во [[Јужен Кавказ]] биле формирани три нови држави: [[Прва Република Ерменија]], [[Азербејџанска Демократска Република]] и [[Демократска Република Грузија]], кои ја прогласиле својата независност од Руската Империја. Два други помали ентитети биле основани, [[Центрокасписка диктатура]] и [[Југозападна Кавказска Република]] (првиот бил ликвидиран од Азербејџан во есента 1918 година, а вториот од страна на заедничка ерменско-британска работна група на почетокот на 1919 година). Со повлекувањето на руските армии од Кавказот во зимата во 1917-1918, трите главни републики се обединиле за претстојниот отомански напредок, кој започна во првите месеци од [[1918]] година. Солидарноста била кратко одржена кога била создадена [[Закавкаска Федеративна Република]] во пролетта 1918 година, но таа се распаднала во мај, кога [[Грузијци]]те побарале и добиле заштита од Германија, а Азербејџаните склучиле договор со [[Отоманското Царство]] што бил посличен на воен сојуз. [[Ерменија]] била оставена да се грижи за себе и се борела пет месеци против заканата од полноправна окупација од страна на Отоманските Турци, пред да ги победат во [[Битка кај Сардарапад|Битката кај Сардарапад]]{{sfn|Hovannisian |1967 |pp=1–39}}.

===Сојузничка победа: лето 1918===
[[Податотека:Riflemen-1918-Western-Front.jpg|thumb|200px|Помеѓу април и ноември 1918 година, сојузниците ја зголемиле својата сила на фронтот, додека германската сила паднала за половина.{{sfn |Ayers |1919 |p=104}}]]

====Стодневна офанзива====
{{главна|Стодневна офанзива|Вајмарска Република}}
[[Податотека:Aerial view of ruins of Vaux, France, 1918, ca. 03-1918 - ca. 11-1918 - NARA - 512862.tif|thumb|left|Воздушен поглед на урнатините на [[Vaux-devant-Damloup]], Франција, 1918]]

Контраофанзивата на сојузничките сили, позната како [[Стодневна офанзива]], започнала на [[8 август]] [[1918]] година, со [[Битка кај Амјен|Битката кај Амјен]]. Битката опфатила повеќе од 400 тенкови и 120.000 британски, [[доминион]]ални и француски војници, а до крајот на својот прв ден во германските линии бил создаден 24 километри. Бранителите прикажале значителен колапс во моралот, предизвикувајќи го самиот Лудендорф да го прогласи овој ден како „''Црн ден на германската војска''“<ref>{{Наведена книга|publisher=Vanwell|origyear=1977|year=2004|title=Shock Army of the British Empire: The Canadian Corps in the Last 100 Days of the Great War|last=Schreiber|first=Shane B|place=St. Catharines, ON|isbn=1-55125-096-9|oclc=57063659}}</ref>{{sfn |Rickard |2001}}<ref>{{Наведена книга|publisher=Pan|origyear=1998|year=1999|title=1918: Year of Victory|last=Brown|first=Malcolm|place=London|isbn=0-330-37672-1|page=190}}</ref>.Германскиот отпор се заострил, а битката била завршена на 12 август.

Наместо да ја продолжат борбата со Амјен по почетниот успех, како што било направено многупати во минатото, сојузниците го пренеле своето внимание на друго место. Сојузничките водачи сега сфатиле дека продолжувањето на нападот по отпорот е губење на животи, и подобро би било да се направи нова линија. Тие започнале да преземаат напади со цел брзо да ги искористат предностите на успешното напредување на крилата, а потоа ги прекинале кога секој напад го изгубил првичниот импулс<ref name="Pitt-1962">{{harvnb |Pitt |2003}}</ref>.

[[Податотека:Canadian Scottish at Canal du Nord Sept 1918 IWM CO 3289.jpg|thumb|left|Канадско-шкотски одред, напредувајќи за време на Битката кај Канал ду Норд, 1918 година]]

Британските и Доминионските сили ја започнале следната фаза од кампањата со [[Битка кај Алберт|Битката кај Алберт]] на [[21 август]] {{sfn |Terraine |1963}}. Нападот бил проширен од Французите<ref name="Chron-FWW">{{harvnb |Gray |Argyle |1990}}</ref>, а потоа и од британските сили во наредните денови. Во текот на последната недела од август, притисокот на сојузниците по фронтот на 110 километри против непријателот бил тежок и непопустлив. Соочени со овие напредоци, на [[2 септември]] германската Врховна команда издала наредби да се повлече кон линијата Хинденбург на југ. Ова било отстапено без борба{{sfn |Nicholson |1962}}. Според Лудендорф „Моравме да ја признаеме потребата ... да го повлечеме целиот фронт од Скар до Веле{{sfn |Ludendorff |1919}}.

Во септември сојузниците продолжиле да напредуваат кон линијата Хинденбург на север и во центарот. Германците продолжиле да се борат против силните активности на задните стража и започнале бројни противнапади за изгубените позиции, но само неколку со успех. Континуираните градови, села, височини и ровови продолжиле да паѓаат на сојузниците, при што само БЕФ презел 30.441 затвореник во последната седмица од септември. На 24 септември, нападот на Британците и Французите се случил на 3 километри од Сен Кентин<ref name="Chron-FWW"/>.  Германците се повлекле на позиции долж или зад линијата Хинденбург.
[[Податотека:World War I Observation Balloon HD-SN-99-02269.JPEG|thumb|upright|Американски мајор во близина на фронтот, 1918 година]]

За речиси четири недели од борбите што започнале на 8 август, биле заробени повеќе од 100.000 германски затвореници. Од „''Црниот ден на германската армија''“, германската висока команда сфатила дека војната е изгубена и се обидела да постигне задоволителен крај. Еден ден по таа битка, Лудендорф рекол: „''Ние повеќе не можеме да ја добиеме војната, но не смееме ниту да ја изгубиме''“. На [[11 август]] тој ја понудил својата оставка како Кајзер, кој го одбил тоа и одговорил: „''Гледам дека мораме да постигнеме рамнотежа. Ние скоро ја достигнавме границата на нашите сили на отпор, војната мора да заврши''“. На 13 август во [[Спа]], Хинденбург, Лудендорф, канцеларот и министерот за надворешни работи Хинц се согласиле дека војната не може да заврши воено, и наредниот ден германскиот совет одлучил дека победата на теренот сега е најневеројатна. Австрија и Унгарија предупредиле дека би можеле да ја продолжат војната само до декември, а Лудендорф препорачал итни мировни преговори. Принцот Рупрехт го предупредил принцот Макс од Баден: „''Нашата воена ситуација се влоши толку брзо што повеќе не верувам дека можеме да ја одржиме во текот на зимата, дури е можно катастрофата да дојде претходно''“. На [[10 септември]] Хинденбург ги повикал на мировните преговори царот Карл од Австрија, а Германија апелирала до Холандија за медијација. На [[14 септември]] Австрија испратила белешка до сите воинствени страни на состанокот за мировни разговори за неутрална почва, а на 15 септември Германија направила мировна понуда за Белгија. Обете понуди за мир биле одбиени, а на [[24 септември]] Врховниот командант на армијата ги информирал водачите во [[Берлин]] дека преговорите за примирје се неизбежни.<ref name="Chron-FWW"/>.

Конечниот напад на линијата Хинденбург започнала со офанзива на Меусе-Аргон, која започнала од француски и американски војници на 26 септември. Следната недела, соработувачките француски и американски единици победиле во Шампањ во Битката кај Блан Мон Риџ. На [[8 октомври]] линијата била прободена повторно од британските и доминионските трупи во [[Битка кај Камбре|Битката кај Камбре]]<ref>{{Наведена книга|series=For King and Empire: A Social History and Battlefield Tour|title=The Canadians at Cambrai and the Canal du Nord, August–September 1918|publisher=CEF Books|year=1997|last=Christie|first=Norm M|isbn=1-896979-18-1|oclc=166099767}}</ref>. Германската војска морала да го скрати својот фронт и да ја искористи холандската граница како сидро за да се бори против акциите на задните стражи.

Кога [[Бугарија]] потпишала посебно примирје на 29 септември, Лудендорф, со месеци под голем стрес разбрал дека Германија повеќе не може да ја одржи успешната одбрана {{sfn |Stevenson |2004 |p=380}}{{sfn |Hull |2006 |pp=307–10}}

[[Податотека:US 64th regiment celebrate the Armistice.jpg|thumb|left |Војници на 64-от полк на САД, 7-та пешадиска дивизија, ја слават веста за примирјето, 11 ноември 1918 година.]]

Вестите за наводниот воен пораз на Германија се прошириле низ германските вооружени сили. Заканата од бунт била распространета. Адмиралот Рајнхард Шер и Лудендорф одлучиле да започнат последен обид за враќање на храброста на германската морнарица. Лудендорф одлучил да не го информира на принцот Максимилијан Баден бидејќи знаел де ка нема да добие поддршка. Многумина, одбивајќи да бидат дел од поморската офанзива, за кои верувале дека е самоубиствена, се побуниле и биле уапсени. Колапсот на Балканот значело дека Германија ќе ги загуби главните резерви на нафта и храна. Нејзините резерви биле искористени, дури и додека американските трупи постојано пристигнувале со стапка од 10.000војници на ден{{sfn |Stevenson |2004 |p=383}}. Американците обезбедиле повеќе од 80% од сојузничката нафта за време на војната, и немало недостиг од истата.{{sfn |Painter |2012 |p=25 |ps=. Over the course of the war the United States supplied more than 80&nbsp;percent of Allied oil requirements, and after US entry into the war, the United States helped provide and protect tankers transporting oil to Europe. US oil resources meant that insufficient energy supplies did not hamper the Allies, as they did the Central Powers.}}.

Со воената пауза и со широко распространета загубена довербата во Кајзерот, Германија започнала со предавање. Принцот Максимилијан Баден ја презел одговорноста за новата влада како канцелар на Германија за да преговара со сојузниците. Преговорите со претседателот Вилсон започнале веднаш, со надеж дека ќе понуди подобри услови од Британците и Французите. Вилсон побарал [[уставна монархија]] и парламентарна контрола врз германската војска{{sfn |Stevenson |2004 |p=385}}. Немало отпор кога социјалдемократот Филип Шејдеман на 9 ноември ја прогласил Германија за република. Кајзерот, кралевите и другите наследни владетели биле отстранети од власта, а Вилхелм побегнал во [[егзил]] во Холандија. Кралска Германија била мртва; новата Германија е родена како [[Вајмарска Република]].{{sfn |Stevenson |2004 |loc=Chapter 17}}.

====Капитулации====
[[Податотека:NYTimes-Page1-11-11-1918.jpg|left |thumb|''[[The New York Times]]'' од 11 ноември 1918]]

Колапсот на Централните сили дошол брзо. Бугарија била прва што потпишала примирје, на [[29 септември]] [[1918]] година во [[Солун]]<ref name="indiana.edu-1918">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.indiana.edu/~league/1918.htm|work=League of Nations Photo Archive|title=1918 Timeline|accessdate=20 November 2009}}</ref>. На [[30 октомври]], [[Отоманското Царство]] капитулирала, потпишувајќи ја [[Договор од Мудрос|примирјето на Мудрос]]<ref name="indiana.edu-1918"/>.

На [[24 октомври]], Италијанците започнале притисок што бргу ја повратило територијата изгубена по Битката кај Капорето. Ова кулминирало со Битката кај Виторио Венето, што го означил крајот на Австроунгарската армија како делотворна борбена сила. Офанзивата, исто така, предизвикала дезинтеграција на Царство Австроунгарија. Во текот на последната недела од октомври, декларации за независност биле направени во [[Будимпешта]], [[Прага]] и [[Загреб]]. На 29 октомври, царските власти ја запрашале [[Италија]] за примирје, но Италијанците продолжиле да напредуваат, достигнувајќи до [[Тренто]], [[Удине]] и [[Трст]]. На [[3 ноември]], Австроунгарија испратила повик за примирје. Условите, организирани по телеграфски пат со сојузничките власти во [[Париз]], биле доставени до австрискиот командант и прифатени. Примирјето со Австрија бил потпишан во Вила Џусти, во близина на [[Падова]], на 3 ноември. Австрија и Унгарија потпишале одвоени примирја по соборувањето на [[Хабсбуршка Монархија|Хабсбуршката монархија]]. Во наредните денови, Италијанската армија го окупирала [[Инсбрук]] и целиот [[Тирол]] со 20 до 22.000 војници.<ref>{{Наведено списание |author=Andrea Di Michele |title=Trento, Bolzano E Innsbruck: L'occupazione Militare Italiana Del Tirolo (1918-1920) |language=it |trans-title=Trento, Bolzano and Innsbruck: The Italian Military Occupation of Tyrol (1918–1920) |journal=Trento e Trieste. Percorsi degli italiani d'Austria dal '48 all'annessione |publisher=Accademia Roveretana degli Agiati |year=2014 |pages=436–437 |quote=La forza numerica del contingente italiano variò con il passare dei mesi e al suo culmine raggiunse i 20-22.000 uomini. [The numerical strength of the Italian contingent varied with the passing of months and at its peak reached 20-22,000 men.] |url=http://www.agiati.it/UploadDocs/12255_Art_20_di_michele.pdf}} ← see http://www.agiati.it/ara_context.jsp?ID_LINK=113344&area=196 for metadata --></ref>.

[[Податотека:Armisticetrain.jpg|thumb |upright|[[Фердинанд Фош]], втор од десно, на фотографијата надвор од кочијата во [[Компиен]], откако се согласил со примирјето што ја заврши војната таму.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.compiegne.fr/decouvrir/clairierearmistice.asp|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070827142334/http://www.compiegne.fr/decouvrir/clairierearmistice.asp|archivedate=27 August 2007|title=Clairière de l'Armistice|publisher=Ville de [[Compiègne]]|language=fr}}</ref>]]

На [[11 ноември]], во 05:00 часот, примирјето со Германија било потпишано кај железничката пруга во [[Компиен]]. Во 11 часот на [[11 ноември]] [[1918]] година - „''единаесеттиот час од единаесеттиот ден од единаетиот месец''“ стапил на сила прекинот на огнот. Во текот на шест часа помеѓу потпишувањето на примирјето и неговото влегување во сила, спротивставените војски на Западниот фронт започнале да се повлекуваат од своите позиции, но борбите продолжиле низ многу области на фронтот, бидејќи командантите сакале да приграбат територија пред завршувањето на војната.

Окупацијата на [[Рајнска област|Рајнската област]] продолжило по примирјето. Окупаторските војски се состоеле од американски, белгиски, британски и француски сили.

Во ноември 1918 година, сојузниците имале доволно резерви на луѓе и материјал за да ја нападнат Германија. Сепак, во време на примирје, ниту една сојузна сила не ја преминала германската граница. Западниот фронт сѐ уште бил околу 720 километри од [[Берлин]] и војските на Кајзерот се повлекле од бојното поле во добар дел. Овие фактори му овозможиле на Хинденбург и другите високи германски водачи да ја прошират приказната дека нивните војски навистина не биле поразени. Ова резултирало со „''Легендата за удар со нож во грб''“,{{sfn |Baker |2006}}{{sfn |Chickering |2004 |pp=185–188}} според која поразот на Германија не бил поради нејзината неможност да продолжи со борбата , туку поради неуспехот на јавноста да одговори на патриотското повикување и наводното намерно саботирање на воените напори, особено од Евреите, социјалистите и болшевиците.

Сојузниците имале многу повеќе потенцијално богатство што може да го потрошат за војната. Една проценка (користејќи американски долари од 1913) е дека сојузниците потрошиле 58 милијарди долари за војната, а Централните сили само 25 милијарди долари. Меѓу сојузниците, Велика Британија потрошила 21 милијарда долари и 17 милијарди американски долари; меѓу Централните сили Германија потроши 20 милијарди долари<ref>Gerd Hardach, ''The First World War, 1914–1918'' (1977) p 153, using estimated made by H. Menderhausen, ''The Economics of War'' (1941) p 305</ref>.

==Последици==
{{главна|Последици од Првата светска војна}}
[[Податотека:VERDUN-OSSUAIRE DE DOUAUMONT5.JPG|thumb|Француски воени гробишта во костурница Дуомон, која содржи остатоци од повеќе од 130.000 непознати војници]]

По завршувањето на војната исчезнале четири царства: Германско, Австроунгарско, Отоманско и Руско царство. Бројни нации ја вратиле својата поранешна независност, а нови биле создадени. Четири династии, заедно со нивните помошни аристократии, паднале како резултат на војната: [[Династија Романови]], [[Династија Хоенцолерн]], [[Хабсбуршка династија]] и [[Отоманска династија]]. Белгија и Србија<ref>Мира Радојевиќ, Љубодраг Димиќ, Србија у Великом рати 1914 -н1918, Слово љубве - Буквибукс, Скопје, 2018, стр. 309 - 312.</ref> биле сериозно оштетени, како и Франција, при што загинале 1,4 милиони војници<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7199127.stm "France's oldest WWI veteran dies"] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20161028021340/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7199127.stm |date=28 October 2016 }}, ''BBC News'', 20 January 2008.</ref>, не сметајќи ги другите жртви. Слично биле погодени и Германија и Русија<ref>{{Наведена книга|url={{google books|plainurl=yes|id=2YqjfHLyyj8C|page=273}} |first=Spencer |last=Tucker |year=2005 |title=Encyclopedia of World War I |publisher=[[ABC-CLIO]] |p= 273 |isbn= 1-85109-420-2}}</ref>.

===Официјален крај на војната===

Формалната воена состојба меѓу двете страни опстојувала уште седум месеци, сè до потпишувањето на [[Версајски договор|Версајскиот договор]] со Германија на [[28 јуни]] [[1919]] година. Сенатот на Соединетите Држави не ја ратификувал спогодбата и покрај јавната поддршка за тоа<ref>{{Наведена книга|last=Hastedt|first=Glenn P.|authorlink=|title=Encyclopedia of American Foreign Policy|publisher=Infobase Publishing|series=|volume=|edition=|date=2009|location=|page=483|language=|url=|doi=|id=|isbn=1-4381-0989-X|mr=|zbl=|jfm=}}</ref><ref>{{Наведена книга|last=Murrin|first=John|authorlink=|last2=Johnson|first2=Paul | author2-link =|last3=McPherson|first3=James | author3-link =|last4=Gerstle|first4=Gary | author4-link =|last5=Fahs|first5=Alice | author5-link =|title=Liberty, Equality, Power: A History of the American People|publisher=Cengage Learning|series=|volume=II|edition=|date=2010|location=|page=622|language=|url=|doi=|id=|isbn=0-495-90383-3|mr=|zbl=|jfm=}}</ref>, и формално не ја завршила својата вмешаност во војната сè додека Резолуцијата Нокс-Портер не била потпишана на [[2 јули]] [[1921]] година од страна на претседателот [[Ворен Хардинг]]<ref>{{наведени вести|last=Staff|title=Harding Ends War; Signs Peace Decree at Senator's Home. Thirty Persons Witness Momentous Act in Frelinghuysen Living Room at Raritan.|url=https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10B13F63C5D14738DDDAA0894DF405B818EF1D3|newspaper=[[The New York Times]]|date=3 July 1921}}</ref>. За Обединетото Кралство и Британското царство, војната престанала со одредбите на Законот за престанок на актуелната војна од 1918 во однос на:

* Германија на 10 јануари 1920 година. 
* Австрија на 16 јули 1920 година. 
* Бугарија на 9 август 1920 година. 
* Унгарија на 26 јули 1921 година. 
* Турција на 6 август 1924 година.

По Версајскиот договор биле потпишани договори со Австрија, Унгарија, Бугарија и Отоманското Царство. Меѓутоа, преговорите за вториот договор со Отоманското Царство биле проследени со немири, а конечниот мировен договор меѓу сојузничките сили и земјата што наскоро ќе стане [[Република Турција]] не бил потпишан до [[24 јули]] [[1923]] година во [[Лозана]].

Некои воени споменици го датираат дека крајот на војната по потпишуањето на Договорот од Версај во 1919 година, кога многу од војниците кои служеле во странство конечно се вратиле во своите матични земји; за разлика од тоа, повеќето комеморации на крајот на војната се концентрираат на примирјето од [[11 ноември]] [[1918]] година. Законски, формалните мировни договори не биле целосни, сè додека не бил потпишан последниот, Договорот од Лозана. Според неговите услови, сојузничките сили го напуштиле [[Истанбул]] на [[23 август]] [[1923]] година.

===Мировни договори и национални граници===
[[Податотека:Venizelos signing the Treaty of Sevres.jpeg|thumb|left|Грчкиот премиер Венизелос го потпишува [[Договор од Севр|договорот од Севр]]]]
По војната, [[Париска мировна конференција (1919)|Париската мировна конференција]] наметнала серија мировни договори за Централните сили, кои официјално ја завршиле војната. Версајскиот договор од 1919 година се занимавал со Германија и, врз основа на [[Четиринаесетте точки на Вилсон]], стапила на сила [[Друштво на народите|Лигата на народите]] на [[28 јуни]] [[1919]]{{sfn |Magliveras |1999 |pp=8–12}}{{sfn |Northedge |1986 |pp=35–36}}.

Централните сили морале да ја признаат одговорноста за целокупната загуба и штета на која биле подложени сојузничките влади и нивните државјани како последица на војната што им била наметната со нивната агресија. Во [[Версајски договор|договорот од Версај]], оваа изјава е под член 231, кој станал познат како клаузула за признавање на вина во војната, бидејќи мнозинството Германци се чувствувале понижени и огорчени<ref>{{Наведена книга|first=John H.|last=Morrow|title=The Great War: An Imperial History|publisher=Routledge|location=London|year=2005|isbn=978-0-415-20440-8|lastauthoramp=y|page=290}}</ref>. Генерално, Германците почувствувале дека биле неправедно решени од она што го нарекле „''diktat of Versailles''“. Германскиот историчар Хаген Шулце изјавил дека договорот ја сместува Германија „''под легални санкции, лишени од воена моќ, економски уништена и политички понижена''“<ref>{{Наведена книга|first=Hagen|last=Schulze|title=Germany: A New History|url={{google books|plainurl=y|id=B84ZaAdGbS4C|page=204}} |year=1998 |publisher=Harvard U.P. |page=204}}</ref>. Белгискиот историчар Лоренс Ван Иперсел ја нагласил централната улога што ја на војната и Версајскиот договор во Германската политика во 1920-тите и 1930-тите:

<blockquote>Активно отфрлање на воената вина во Германија и германското незадоволство од двете репарации и континуираната сојузничка окупација на Рајнската област, направија широка ревизија на значењето и сеќавањето на проблемите во војната. „Легендата за ударот со нож во грб“ и желбата да се ревидира Версајскиот диктат, како и верувањето во меѓународна закана насочени кон елиминација на германската нација, останаа во срцето на германската политика. Дури и човек на мирот, како што е [Густав] Стремеман јавно ја отфрли германската вина. Што се однесува до Нацистите, тие мавтаа со транспаренти на домашно предавство и меѓународен заговор, во обид да ја потикнат германската нација во дух на одмазда. Како фашистичка Италија, така и Нацистичка Германија се обиде да го пренасочи споменот на војната во полза на сопствените политики.<ref>{{Наведена книга|first=Laurence Van|last=Ypersele|title=Mourning and Memory, 1919 – 45 |editor-first=John |editor-last=Horne|work=A Companion to World War I|url={{google books|plainurl=y|id=EjZHLXRKjtEC|page=584}} |year=2012 |publisher=Wiley |page=584}}</ref></blockquote>

[[Податотека:William Orpen - The Signing of Peace in the Hall of Mirrors, Versailles.jpg|thumb|Потпишување мир во Салата на огледала, Версај, 28 јуни 1919 година]]

Во меѓувреме, новите народи ослободени од германското владеење го сметале договорот како признавање на грешките извршени врз малите нации од многу поголеми агресивни соседи<ref>{{Наведена мрежна страница|title=The Surrogate Hegemon in Polish Postcolonial Discourse Ewa Thompson, Rice University|url=http://www.owlnet.rice.edu/~ethomp/The%20Surrogate%20Hegemon.pdf|accessdate=2018-02-05|archive-date=2013-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20131029211408/http://www.owlnet.rice.edu/~ethomp/The%20Surrogate%20Hegemon.pdf|url-status=dead}}</ref>. Мировната конференција барала сите поразени да платат репарации за целата штета направена на цивили. Меѓутоа, поради економските тешкотии и Германија како единствена поразена сила со непроменета економија, товарот паднал во голема мера врз Германија.

[[Австроунгарија]] била поделена на неколку наследни држави, вклучувајќи ги [[Австрија]], [[Унгарија]], [[Чехословачка]] и [[Југославија]], во голема мера, но не целосно по етнички линии. [[Трансилванија]] била префрлена од Унгарија во [[Голема Романија]]. Деталите биле содржани во [[Договор од Се Жермен|договорот од Сен Жермен]] и [[Тријанонски договор|договорот од Тријанон]]. Како резултат на договорот од Тријанон, 3,3 милиони Унгарци паднале под странска власт. Иако Унгарците сочинувале 54% од населението на предвоено Кралство Унгарија, само 32% од нејзината територија била оставена во Унгарија. Помеѓу 1920 и 1924 година, 354.000 Унгарци побегнале од поранешните унгарски територии дадени на Романија, Чехословачка и Југославија<ref>{{Наведена книга|first1=Károly|last1=Kocsis|first2=Eszter Kocsisné|last2=Hodosi|title=Ethnic Geography of the Hungarian Minorities in the Carpathian Basin|year=1998|isbn=978-963-7395-84-0|page=19}}</ref>.

Руското Царство, кое се повлекло од војната во [[1917]] година по Октомвриската револуција, изгубило поголем дел од својата западна граница, бидејќи од него биле изделкани новите независни нации односно држави [[Естонија]], [[Финска]], [[Латвија]], [[Литванија]] и [[Полска]]. Романија ја презела контролата врз [[Бесарабија]] во април [[1918]] година{{sfn |Clark |1927}}.

Отоманското Царство се распаднало, и голем дел од нејзината територија [[Левант]] била доделена на разни сојузнички сили како протекторати. Турското јадро во [[Анадолија]] било реорганизирано како [[Република Турција]]. Отоманското Царство требало да се подели со [[Договор од Севр|договорот од Севр]] од 1920 година. Овој договор никогаш не бил ратификуван од страна на султанот и бил отфрлен од страна на Турското национално движење, што довело до победната [[Турска војна за независност]] и многу помалку строгиот [[Лозански договор]] од [[1923]] година.

===Национални идентитети===
[[Податотека:Map Europe 1923-mk.svg|thumb|Карта на територијални промени во Европа по Првата светска војна (од 1923 година)]]

Полска повторно станала независна држава по повеќе од еден век. [[Кралство Србија]] и нејзината династија, и земјата со најмногу жртви по глава на жител<ref>{{наведени вести|title=Appeals to Americans to Pray for Serbians|newspaper=[[The New York Times]]|date=27 July 1918|url=https://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?_r=1&res=9406E4D8143EE433A25754C2A9619C946996D6CF}}</ref><ref>{{наведени вести|title=Serbia Restored|newspaper=[[The New York Times]]|date=5 November 1918|url=https://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?_r=1&res=990CEFDC113BEE3ABC4D53DFB7678383609EDE}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|title=The Minor Powers During World War One&nbsp;– Serbia|first=Matt|last=Simpson|publisher=firstworldwar.com|date=22 August 2009|url=http://www.firstworldwar.com/features/minorpowers_serbia.htm}}</ref>, станала столбот на новата мултинационална држава, [[Кралство на Срби, Хрвати и Словенци]], подоцна преименувани во [[Кралство Југославија]]. [[Чехословачка]], која со територии од [[Кралство Бохемија]] и со делови од [[Кралство Унгарија]], станала нова држава. Русија стана [[Советски Сојуз]] и ги загуби Финска, Естонија, Литванија и Латвија, кои станаа независни држави. Отоманското Царство наскоро било заменето од [[Турција]] и неколку други земји на Блискиот Исток.
Во Британското Царство, војната започнала нови форми на [[национализам]]. Во [[Австралија]] и [[Нов Зеланд]], Битката кај Галиполе станала позната како „Крштевањето на огнот“ на тие народи. Тоа била првата голема војна во која се бореле новоформираните земји, и еден од првите пати што австралиските војници се бореле како Австралијци, а не само субјекти на британската круна. [[Денот Анзак]], во чест на австралискиот и Новозеландскиот армиски корпус, го слави овој дефинитивен момент<ref>{{наведени вести|url=https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9400E1DD113FE233A25755C2A9629C946796D6CF&scp=12&sq=New+Zealand+anzac&st=p|title='ANZAC Day' in London; King, Queen, and General Birdwood at Services in Abbey|newspaper=[[The New York Times]]|date=26 April 1916}}</ref><ref name=awmtradition>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.awm.gov.au/commemoration/anzac/anzac_tradition.asp|title=The ANZAC Day tradition|publisher=[[Australian War Memorial]]|accessdate=2 May 2008|author=Australian War Memorial|archive-date=2008-05-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20080501163212/http://www.awm.gov.au/commemoration/anzac/anzac_tradition.asp|url-status=dead}}</ref>.
По Битката кај Вими Риџ, каде што канадските сили за првпат се бореле како единствен корпус, Канаѓаните започнале да се однесуваат кон нив како нација „фалсификувана од огнот“<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.warmuseum.ca/cwm/exhibitions/guerre/vimy-ridge-e.aspx|publisher=[[Canadian War Museum]]|title=Vimy Ridge|accessdate=22 October 2008|author=Canadian War Museum}}</ref>. Откако успеале на истото бојно поле да постигнат резултати, тие за првпат започнале да бидат почитувани на меѓународно ниво за сопствените достигнувања. Канада влегла во војната како Доминион на Британската Империја и останала така, иако се појавила со поголема мерка на независност<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.warmuseum.ca/cwm/exhibitions/guerre/war-impact-e.aspx|title=The War's Impact on Canada|publisher=[[Canadian War Museum]]|accessdate=22 October 2008}}</ref><ref>{{наведени вести |url=http://www.cbc.ca/canada/ottawa/story/2008/05/09/babcock-citizen.html|title=Canada's last WW1 vet gets his citizenship back|publisher=[[CBC News]]|date=9 May 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080511014947/http://www.cbc.ca/canada/ottawa/story/2008/05/09/babcock-citizen.html|archivedate=11 May 2008}}</ref>. Кога Британија објавила војна во 1914 година, владите автоматски биле вклучени во војната. Владите на Канада, Австралија, Нов Зеланд и Јужна Африка биле поединечни потписници на Договорот од Версај<ref>[http://foundingdocs.gov.au/item-did-23.html Documenting Democracy] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20160520203624/http://foundingdocs.gov.au/item-did-23.html |date=20 May 2016 }}. Retrieved 31 March 2012</ref>. 
Формирањето на современа држава [[Израел]] и корените на континуираниот израелско-палестински конфликт делумно се наоѓаат во нестабилната динамика на моќта на Блискиот Исток што произлезе од Првата светска војна{{sfn|Doughty |2005}}. Пред крајот на војната, Отоманското Царство одржувала скромно ниво на мир и стабилност низ Средниот Исток{{sfn |Hooker |1996}}. Со падот на османлиската влада започнале и првите конфликти. Политичките граници направени од победниците од Првата светска војна биле брзо наметнати, понекогаш само со површно советување со месното население. Тие продолжуваат да бидат проблематични во борбите од [[21 век]] за национален идентитет{{sfn |Kaplan |1993}}{{sfn |Salibi |1993}}. Распаѓањето на Отоманското Царство на крајот од Првата светска војна било клучно во придонесот кон современата политичка ситуација на Блискиот Исток, вклучувајќи го и Арапско-израелскиот конфликт,<ref name="Evans_2005">{{harvnb |Evans |2005}}</ref>{{sfn |Israeli Foreign Ministry}}<ref name="Gelvin_2005">{{harvnb |Gelvin |2005}}</ref>

===Здравствени ефекти===
[[Податотека:Transporting Ottoman injured at Sirkedji.jpg|thumb |left |Превоз на отоманските војници повредени во [[Сиркеџи]]]]

Војната имала длабоки последици врз здравјето на војниците. Од 60 милиони европски воен персонал кој бил мобилизиран од 1914 до 1918 година, 8 милиони биле убиени, 7 милиони биле трајно онеспособени, а 15 милиони биле сериозно повредени. Германија загубила 15,1% од активната машка популација, Австроунгарија загубила 17,1%, а Франција загубила 10,5%{{sfn |Kitchen |2000 |p=22}}. Во Германија, цивилните смртни случаи биле 474,000 повисоки отколку во мирни услови, што во голем дел се должи на недостигот на храна и недоволната исхранетост, што го ослабил отпорот кон болестите<ref>{{Наведена книга |first=N.P.|last=Howard|title=The Social and Political Consequences of the Allied Food Blockade of Germany, 1918–19|work=German History|year=1993|volume=11|issue=2|pages=161–88|url=http://libcom.org/files/blockade%20Germany_0.pdf}} table p 166, with 271,000 excess deaths in 1918 and 71,000 in the first half of 1919 while the blockade was still in effect.</ref>. До крајот на војната, гладот убил околу 100.000 луѓе во Либан{{sfn |Saadi |2009}}. Помеѓу 5 и 10 милиони луѓе загинале од глад во Русија од 1921 година<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.hoover.org/publications/digest/6731711.html|publisher=Hoover Institution|work=Hoover Digest|date=30 January 2007|title=Food as a Weapon|first=Bertrand M.|last=Patenaude|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080719190529/http://www.hoover.org/publications/digest/6731711.html|archivedate=19 July 2008|accessdate=14 August 2014}}</ref>. До [[1922]] година, во Русија имало меѓу 4,5 милиони и 7 милиони деца бездомници, како резултат на скоро една деценија уништување од Првата светска војна, Руската граѓанска војна и последователниот глад од 1920-1922{{sfn |Ball |1996 |pp=16, 211}}. Бројни антисоветски Руси ја напуштиле земјата по револуцијата; до 1930-тите, северниот кинески град [[Харбин]] имал 100.000 Руси<ref>{{наведени вести|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-16051029.html|title=The Russians are coming (Russian influence in Harbin, Manchuria, China; economic relations)|work=The Economist (US)|date=14 January 1995|access-date=2018-02-05|archive-date=2007-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20070510153951/http://www.highbeam.com/doc/1G1-16051029.html|url-status=dead}} (via Highbeam.com)</ref>. Илјадници луѓе емигрирале во Франција, Англија и во САД.

Болестите сешириле во хаотични воени услови. Само во [[1914]] година, епидемичниот [[тифус]], пренесен од вошки<ref>Ч. Џ. Вопицка, Тајне Балкана: седам година службовања у епицентру европске олује,. Београд, 2009, стр. 55 - 56.</ref>, убил 200.000 во Србија{{sfn |Tschanz}}. Од 1918 до 1922 година, Русија имала околу 25 милиони инфекции и 3 милиони смртни случаи од епидемичен тифус{{sfn |Conlon}}. Во 1923 година, 13 милиони Руси имале заболено маларија, нагло зголемување од предвоените години<ref>{{Наведена книга |last=Taliaferro|first=William Hay|title=Medicine and the War|url={{google books|plainurl=y|id=HcOAnAINJZAC|page=65}} |year=1972 |pages=65 |isbn=0-8369-2629-3}}</ref>. Покрај тоа, голема епидемија на грип се проширила низ целиот свет. Генерално, пандемијата на грип во 1918 година убила најмалку 50 милиони луѓе{{sfn |Knobler |2005}}<ref>{{Наведена книга|last1=Kamps|first1=Bernd Sebastian|last2=Reyes-Terán|first2=Gustavo|title=Influenza|url=http://www.influenzareport.com/ir/overview.htm|series=Influenza Report|publisher=Flying Publisher|isbn=3-924774-51-X|accessdate=17 November 2009|archive-date=2019-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20191028030041/http://www.influenzareport.com/ir/overview.htm|url-status=dead}}</ref>.

Лобирањето од [[Хаим Вајцман]] и стравот дека американските Евреи ќе ги охрабрат САД да ја поддржат Германија кулминирале со британската владина [[Балфорова декларација]] од [[1917]] година, одобрувајќи создавање на еврејска држава во [[Палестина]]<ref>{{наведена енциклопедија |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/50162/Balfour-Declaration|title=Balfour Declaration (United Kingdom 1917)|work=Encyclopædia Britannica}}</ref> . Вкупно 1.172.000 еврејски војници работеле во сојузничките и централните сили во Првата светска војна, вклучувајќи 275.000 во Австроунгарија и 450.000 во Царска Русија.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.jewishagency.org/JewishAgency/English/Jewish+Education/Compelling+Content/Jewish+History/Zionist+Institutions/JAFI+Timeline/1917-1919.htm|title=Timeline of The Jewish Agency for Israel:1917–1919|publisher=The Jewish Agency for Israel|accessdate=29 August 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130520072856/http://www.jewishagency.org/JewishAgency/English/Jewish%20Education/Compelling%20Content/Jewish%20History/Zionist%20Institutions/JAFI%20Timeline/1917-1919.htm|archivedate=20 May 2013|df=}}</ref>.

Социјалните нарушувања и раширеното насилство на Руската револуција од 1917 и следната Руска граѓанска војна предизвикало повеќе од 2.000 погроми во поранешното [[Руско Царство]], главно во [[Украина]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0016_0_15895.html|title=Pogroms|work=[[Encyclopaedia Judaica]]|accessdate=17 November 2009|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise}}</ref>. Околу 60.000-200.000 цивилни Евреи биле убиени во злосторствата<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/modtimeline.html|title=Jewish Modern and Contemporary Periods (ca. 1700–1917)|work=Jewish Virtual Library|accessdate=17 November 2009|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise}}</ref>.

По Првата светска војна, [[Кралство Грција|Грција]] се борела против турските националисти предводени од [[Мустафа Кемал Ататурк]], војната што на крајот резултирала со огромна размена на население меѓу двете земји според Договорот од Лозана<ref>[http://www.spiegel.de/international/0,1518,451140,00.html "The Diaspora Welcomes the Pope"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120604185021/http://www.spiegel.de/international/0%2C1518%2C451140%2C00.html |date= 4 June 2012 }}, ''Der Spiegel'' Online. 28 November 2006.</ref>. Според различни извори<ref>[[R. J. Rummel]], "The Holocaust in Comparative and Historical Perspective", 1998, ''Idea Journal of Social Issues'', Vol.3 no.2</ref>, неколку стотици илјади Грци загинале во овој период, што било поврзано со грчкиот геноцид<ref>{{наведени вести |url=https://www.nytimes.com/2000/09/17/nyregion/a-few-words-in-greek-tell-of-a-homeland-lost.html|first=Chris|last=Hedges|title=A Few Words in Greek Tell of a Homeland Lost|work=The New York Times|date=17 September 2000}}</ref>.

==Воени злосторства==
===Инциденти во Баралон===
{{главна|Инцидентот Баралонг }}
[[Податотека:HMS Baralong.jpg|thumb|ХМС ''Баралонг''.]]

На 19 август 1915 година, германската подморница У-27 била потонета од британскиот Q-брод ''HMS Baralong''. Сите преживеани Германци, по кратко време биле погубени од екипажот на Баралонг по наредба на поручникот Годфри Херберт, капетанот на бродот. Погубувањето било објавено во медиумите од страна на американски државјани на британски товарен брод натоварен со воени резерви, што го запреле У-27 само неколку минути пред инцидентот<ref>Halpern, Paul G. (1994). A Naval History of World War I. Routledge, p. 301; {{ISBN|1-85728-498-4}}</ref>.

=== Хемиско оружје===
{{главна|Хемиско оружје во Првата светска војна}}
[[Податотека:French soldiers making a gas and flame attack on German trenches in Flanders. Belgium., ca. 1900 - 1982 - NARA - 530722.tif|thumb|left|Француски војници испуштиле гас и пламен на германските ровови во Фландрија]]

Првата успешна употреба на отровен гас како оружје во војна се случила за време на Втората битка кај Ипре (22 април - 25 мај 1915). Гас наскоро се користел од страна на сите поголеми воинствени војници во текот на војната. Се проценува дека употребата на хемиско оружје од двете страни во текот на војната предизвикало 1,3 милиони жртви. На пример, Британците имале над 180.000 жртви на хемиско оружје за време на војната, а до една третина од американските жртви биле предизвикани од нив. Руската армија, наводно, претрпела околу 500.000 жртви на хемиско оружје во Првата светска војна<ref>Schneider, Barry R. (28 February 1999). Future War and Counterproliferation: US Military Responses to NBC. Praeger, p. 84; {{ISBN|0-275-96278-4}}</ref> Употребата на хемиско оружје во војувањето е во директна повреда на Хашката декларација од 1899 година, со која се забранува нивна употреба<ref>{{Наведена книга|url={{google books|plainurl=y|id=hEH7KcpN-OcC|page=34}} |title=The Anatomy of the Nuremberg Trials: A Personal Memoir |first=Telford |last=Taylor |date=1 November 1993 |publisher=[[Little, Brown and Company]] |isbn=0-316-83400-9 |accessdate=20 June 2013}}</ref><ref>{{Наведена книга|url={{google books|plainurl=y|id=0PYx0j3wRvAC|page=7}} |title=Cornerstones of Security: Arms Control Treaties in the Nuclear Era |first1=Thomas |last1=Graham |first2=Damien J. |last2=Lavera |date=May 2003 |pages=7–9 |publisher=[[University of Washington Press]] |isbn=0-295-98296-9 |accessdate=5 July 2013}}</ref>.

Употребата на отровниот гас не бил ограничен само на војниците. Цивилите биле изложени на ризик од гасовите, бидејќи ветровите ги ширеле отровните гасови низ нивните градови и ретко добивале предупредувања за потенцијална опасност. Во прилог на отсутни системи за предупредување, цивилите често немале пристап до ефективни гасни маски. Околу 100.000-260.000 цивилни жртви починале од хемиско оружје за време на конфликтот, а десетици илјади (заедно со воениот персонал) починале од лузни на белите дробови, оштетување на кожата и слично во годините по завршувањето на конфликтот. Многу команданти од двете страни знаеле дека таквото оружје ќе предизвика голема штета за цивилите, но сепак продолжиле да ги користат. Британскиот полицаец Сер Даглас Хаиг во својот дневник запишал: „Моите службеници и јас бевме свесни дека таквото оружје ќе им наштети на жените и децата што живеат во околните градови, бидејќи силните ветришта беа вообичаени на бојното поле. Сепак, бидејќи оружјето требаше да биде насочено против непријателот, никој од нас воопшто не беше загрижен“<ref>{{Наведена книга|title=The Poisonous Cloud: Chemical Warfare in the First World War|first=L. F.|last=Haber|date=20 February 1986|pages=106–108|publisher=[[Clarendon Press]]|isbn=0-19-858142-4}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Dew of Death: The Story of Lewisite, America's World War I Weapon of Mass destruction|first=Joel A.|last=Vilensky|date=20 February 1986|pages=78–80|publisher=[[Indiana University Press]]|isbn=0-253-34612-6}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=Handbook of Chemical and Biological Warfare Agents, Second Edition|first=D. Hank|last=Ellison|date=24 August 2007|pages=567–570|publisher=[[CRC Press]]|isbn=0-8493-1434-8}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=War Made New: Weapons, Warriors, and the Making of the Modern World|first=Max|last=Boot|date=16 August 2007|pages=245–250|publisher=Gotham|isbn=1-59240-315-8}}</ref>.

=== Геноцид и етничко чистење ===
{{главна|Ерменски геноцид|Асирски геноцид|Геноцид на понтиските Грци|Негирање на геноцид}}
[[Податотека:Morgenthau336.jpg|thumb|Ерменци убиени за време на ерменскиот геноцид. Сликата е земена од „Приказната на амбасадорот Моргентау“, објавена во 1918 година.<ref>{{Наведена книга |author=Henry Morgenthau |title=Ambassador Mogenthau's story |publisher=Brigham Young University |url=http://net.lib.byu.edu/~rdh7/wwi/comment/morgenthau/Morgen25.htm |year=1918 |department=XXV: Talaat Tells Why He "Deports" the Armenians}}</ref>]]
[[Податотека:Hromadná poprava srbského obyvatelstva.jpg|thumb|Австроунгарски војници погубуваат мажи и жени во Србија, 1916 година <ref>{{Наведена книга|last1=Honzík|first1=Miroslav|last2=Honzíková|first2=Hana|title=1914/1918, Léta zkázy a naděje|year=1984|publisher=Panorama|location=Czech Republic}}</ref>]]

Етничкото чистење на ерменското население на Отоманското Царство, вклучувајќи ги и масовните депортации и погубувања, во последните години на Отоманското Царство се смета за геноцид<ref name="IAGSletter">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.genocidewatch.org/TurkishPMIAGSOpenLetterreArmenia6-13-05.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071006024502/http://www.genocidewatch.org/TurkishPMIAGSOpenLetterreArmenia6-13-05.htm|archivedate=6 October 2007|author=[[International Association of Genocide Scholars]]|title=Open Letter to the Prime Minister of Turkey Recep Tayyip Erdoğan|date=13 June 2005|publisher=[[Genocide Watch]] (via archive.org)|url-status=dead|df=}}</ref>. Османлиите извршиле организирани и систематски масакри на ерменското население на почетокот на војната и портретирале намерно провоцирани акти на ерменски отпор како бунтови за оправдување на понатамошно истребување<ref name=leverkun>{{Наведена книга|last=Vartparonian|first=Paul Leverkuehn|others=translated by Alasdair Lean; with a preface by Jorge and a historical introduction by Hilmar|title=A German officer during the Armenian genocide: a biography of Max von Scheubner-Richter|year=2008|publisher=Taderon Press for the Gomidas Institute|location=London|isbn=1-903656-81-8|url=https://books.google.com/books?id=_hItAQAAIAAJ&q|author2=Kaiser}}</ref>. Во почетокот на 1915 година, голем број [[Ерменци]] доброволно се пријавиле за влез во руските сили, а османлиската влада го искористила ова како изговор за издавање на Законот за депортирање, со кој се дозволила депортација на Ерменците од источните провинции на Сирија помеѓу 1915 и 1918 година. Ерменците биле намерно однесени во смрт, а голем број биле нападнати од отомански разбојници{{sfn |Ferguson |2006 |p=177}}. Иако точниот број на смртни случаи е непознат, Меѓународната асоцијација на научници за геноцид проценува 1,5 милиони<ref name="IAGSletter"/><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.genocidescholars.org/sites/default/files/document%09%5Bcurrent-page%3A1%5D/documents/US%20Congress_%20Armenian%20Resolution.pdf|title=International Association Of Genocide Scholars|format=PDF|accessdate=12 March 2013|archive-date=2013-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20130226033839/http://www.genocidescholars.org/sites/default/files/document%09%5Bcurrent-page%3A1%5D/documents/US%20Congress_%20Armenian%20Resolution.pdf}}</ref>. Владата на Турција постојано го негирала геноцидот, тврдејќи дека оние што умреле биле жртви на меѓуетнички борби, глад или болести за време на Првата светска војна; овие тврдења се отфрлени од страна на повеќето историчари{{sfn |Fromkin |1989 |pp=212–215}}. Другите етнички групи биле слично нападнати од Отоманското Царство во овој период, вклучувајќи ги Асирците и Грците, а некои научници сметаат дека тие настани се дел од истата политика на истребување<ref>{{Наведена мрежна страница|author=International Association of Genocide Scholars|format=PDF|url=http://www.genocidescholars.org/images/Resolution_on_genocides_committed_by_the_Ottoman_Empire.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080422005726/http://genocidescholars.org/images/Resolution_on_genocides_committed_by_the_Ottoman_Empire.pdf|archivedate=22 April 2008|url-status=dead|title=Resolution on genocides committed by the Ottoman empire|df=}}</ref><ref>{{Наведена книга |last=Gaunt |first=David |url={{google books|plainurl=y|id=4mug9LrpLKcC}} |title=Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-Christian Relations in Eastern Anatolia during World War I |location=Piscataway, New Jersey |publisher=Gorgias Press |year=2006 }}{{Мртва_врска|date=January 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Наведено списание |doi=10.1080/14623520801950820|last1=Schaller|first1=Dominik J|last2=Zimmerer|first2=Jürgen|year=2008|title=Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies&nbsp;– introduction|journal=Journal of Genocide Research|volume=10|issue=1|pages=7–14|postscript=. | issn=1462-3528}}</ref>.

==Технологија==
===Воено оружје===
[[Податотека:Tanks on parade in London at the end of World War I, 1918 (3056450509).jpg|thumb|left|Тенкови на парадата во Лондон по крајот на војната]]
Првата светска војна започна како судир на технологијата од [[XX век]] и тактиката од [[19 век]], со неизбежно големи последователни жртви. Меѓутоа, до крајот на [[1917]] година, главните војски, кои тогаш броеле милиони луѓе, се модернизирале и користеле телефонска, безжична комуникација{{sfn |Hartcup |1988 |p=154}}, оклопни возила, тенкови{{sfn |Hartcup |1988 |pp=82–86}}, и авиони. Пешадиските реформи биле реорганизирани, така што 100-те компании повеќе не биле главната единица на маневрирање. Наместо тоа, биле фаворизирани екипи од 10 или повеќе мажи, под команда на помлад подофицер.

Артилеријата, исто така, доживеала револуција. Во [[1914]] година, топовите биле позиционирани во линијата на фронтот и пукале директно на нивните цели. До [[1917]] година, индиректното оружје како и минофрлачи и митралези било вообичаено, користејќи нови техники за откривање и движење, особено авиони и често се занемарувале теренските телефони<ref>Sterling, Christopher H.; Military Communications: From Ancient Times to the 21st Century (2008). Santa Barbara: ABC-CLIO. {{ISBN|978-1-85109-732-6}} p. 444.</ref>. [[Контрабатирање|Контрабатираните]] мисии станале вообичаени, и често помагале во откривање на звук за лоцирање на непријателските позиции.

[[Податотека:Austin21.jpg|thumb|right|Руски оклопни возила, 1919 година]]

Германија била далеку понапред од сојузниците во т.н. стрелба од скриена позиција. Германската армија употребувала хаубици од 150 мм и 210 мм во [[1914]] година, кога типичните француски и британски биле само 75 мм и 105 мм. Британците имале хаубици од 152 мм, но истите биле премногу тешки за па морало да се влечат на теренот. Германците, исто така, поседувале тенкови од 305 м м и 420 мм,, кои биле идеално прилагодени за војување{{sfn |Mosier |2001 |pp=42–48}}<ref>{{Наведена книга|last=Jager|first=Herbert|title=German Artillery of World War One|publisher=Crowood Press|date=2001|pages=224|isbn=978-1861264039}}</ref>.

[[Податотека:38cmBttrPommern.jpg|thumb|right|„Ланге Макс“, најголемиот тенк во светот во 1917 година]]

Во [[1917]] година, на [[27 јуни]], [[Германци]]те го користеле својот најголем тенк на светот, со прекар „''Ланге Макс''“, кој бил во можност да пука до 50 километри.

Голем дел од борбата вклучувала војна од рововите, во која стотици често загинале. Многу од најсмртоносните битки во историјата се случиле за време на Првата светска војна. Таквите битки ги вклучуваат битките кај [[Битка кај Пашендал|Пашендал]], [[Прва битка кај Марна|Марна]], [[Битка кај Камбре|Камбре]], [[Битка на Сома|Сома]], [[Верденска битка|Верден]] и [[Галиполска операција|Галиполе]]. Германците користеле [[Хабер-Бошов процес]] за да ги снабдат своите сили со барут и покрај блокадата од британската морнарица{{sfn |Hartcup |1988}}. Артилеријата била одговорна за најголемиот број жртви {{sfn |Raudzens |1990 |p=421}} и потрошила огромни количества експлозиви. Големиот број повреди на главата биле предизвикани од експлодирачки гранати, кои ги принудиле на завојуваните страни да го развијат современиот челичен шлем, предводен од [[Французи]]те.

Широката употреба на хемиското воено оружје било голема одлика на конфликтот. Користените гасови вклучиле [[хлор]], [[иперит]] и [[фозген]]. Неколку жртви на војната биле предизвикани од употребата на гасот{{sfn |Raudzens |1990}}, бидејќи брзо се создале ефективни контрамерки за гасните напади, преку употреба на гас-маски. Употребата на хемиско оружје и стратешки бомбардирања од мал обем биле забранети од Хашките конвенции од [[1899]] и [[1907]] година, но и двете конфенции се покажале дека поседуваат ограничени ефекти{{sfn |Heller |1984}}, иако ја имале подржката од јавноста<ref>Postwar pulp novels on future "gas wars" included Reginald Glossop's 1932 novel ''Ghastly Dew'' and Neil Bell's 1931 novel ''The Gas War of 1940''.</ref>.

Најмоќното копнено оружје било железничкиот топ со тежина од десетина тони<ref>{{YouTube|Hl4jJJ9b9MA|"Heavy Railroad Artillery"}}</ref>. [[Германци]]те го нарекле [[Дебела Берта]]. Германија го развил [[Париски топ|Парискиот топ]], кој можел да го бомбардира [[Париз]] од над 100 километри.

[[Податотека:Vickers machine gun in the Battle of Passchendaele - September 1917.jpg|thumb |Британскиот [[Викерс]], 1917 година]]

Ровови, митралези, воздухопловна извидувања, бодликава жица и современа артилерија со фрагментациони гранати помагале во борбите за време на Првата светска војна. Британците и Французите постојано барале решение во создавањето на тенкови. Првите британски тенкови биле користени за време на [[Битка на Сома|Битката кај Сома]] на [[15 септември]] [[1916]] година. Механичката веродостојност била проблем, но експериментот се покажал како достоен. Во текот на една година, Британците ги напаѓале стотиците тенкови и го покажале својот потенцијал за време на [[Битка кај Камбре|Битката кај Камбре]] во ноември [[1917]] година, со раскинување на линијата на Хинденбург, додека комбинираните тимови заробиле 8.000 непријателски војници. Во меѓувреме, Французите ги претставиле првите тенкови со вртечка школка, [[Рено FT-17]], кој станал решавачки инструмент за победата. Конфликтот исто така го видел и воведувањето на автоматско оружје, како што биле митралезот Луис, автоматската пушка [[M1918 BAR]] и MP 18.

Друго ново оружје кое било употребувано бил [[пламенофрлач]], за првпат користено од германската војска, а подоцна и од други сили. Иако не е од висока тактичка вредност, пламенофрлачот било моќно, деморализирачко оружје кое предизвикало терор на бојното поле.

Преносните железници биле развиени за да обезбедат огромни количества храна, вода и муниција потребни за поддршка на голем број војници во областите каде што биле уништени транспортни системи. Моторите со внатрешно согорување и подобрените системи за влечење за автомобили и камиони на крајот ги претвориле железните јажиња како застарени.

===Области земени во големи напади===

На Западниот фронт ниту една страна не постигнала импресивни придобивки во првите три години од војната со нападите во [[Верденска битка|Верден]], [[Битка на Сома|Сома]], [[Битка кај Пашендал|Пашендал]] и [[Битка кај Камбре|Камбре]] - освен исклучок била т.н. [[Офанзива на Невил]]. Во [[1918]] година Германците ги пресекле линиите на одбраната во три големи напади: [[Операција Михаил]], Лис, и на [[Трета битка кај Ени|Третата битка кај Ени]], каде ја покажале моќта на своите нови тактики. Сојузниците возвратиле во [[Соасон]], што им покажало на Германците дека тие мора да се вратат во одбраната и во [[Амјен]]. Тенковите одиграле значајна улога во двата напади, како што имало и претходната година во Камбре.

Области земени во големи напади на Истокот биле поголеми. Германците се справиле добро во [[Прва битка кај Мазурските езера|Првата битка кај Мазурските езера]] принудувајќи ја подоцна Русија на мир. Австроунгарците и Германците се сојузиле за големиот успех во [[Офанзива Горлице-Тарнув]], предизвикувајќи Русите да ја напуштат Полска и да се повлечат. Во серија напади заедно со Бугарите ја окупирале Србија, Албанија, Црна Гора и поголемиот дел од Романија. Постигнувањата на сојузниците ги довело подоцна во [[Палестина]], во [[Македонија]] и во [[Виторио Венето]].

Областа окупирана на исток од страна на Централните сили на [[11 ноември]] [[1918]] година изнесувала 1.042.600 км<s>2</s>, приближно со големина на [[Колумбија]].

===Поморски сили===

Германија распоредила У-бродови (подморници) по почетокот на војната. Наизменично помеѓу ограничената и неограничената подморска војна во Атлантикот, Царската Германска Морнарица имала план да ги лиши Британските Острови од витални резерви. Повеќето од нив биле заборавени во меѓувоениот период, додека [[Втората светска војна]] ја оживеала повторно нивната потреба<ref>Lawrence Sondhaus, ''The Great War at Sea: A Naval History of the First World War'' (2014).</ref>.

===Авијација===
[[Податотека:Sopwith F-1 Camel.jpg|thumb|left|[[RAF]] [[Sopwith Camel]]. In April 1917, the average life expectancy of a British pilot on the Western Front was 93 flying hours.<ref>{{Наведена книга|first1=Eric|last1=Lawson|first2=Jane|last2=Lawson|year=2002|url={{google books|plainurl=y|id=9PGHckhHiX0C}}pg=PT123 |title=The First Air Campaign: August 1914– November 1918 |publisher=Da Capo Press |p=123 |isbn= 0-306-81213-4}}</ref>]]

Авиони со постојани крила за првпат биле употребени воено од [[Италијанци]]те во [[Либија]] на [[23 октомври]] [[1911]] година за време на [[Османлиско-италијанска војна|Италијанско-турската војна]] за извидување, но наскоро биле направени авиони за фрлање бомби и за фотографирање од воздухот следната година. До [[1914]] година, нивната воена корист била очигледна. Тие првично биле користени за извидување. За да ги соборат непријателските авиони, биле развиени против-авионски топови и борбени авиони. Биле создадени и стратешки бомбардери, главно од Германците и Британците, иако првите ги користеле и [[Цепелин]]ите<ref name="Cross 1991">{{harvnb |Cross |1991}}</ref>. Кон крајот на конфликтот, за првпат биле користени носачи на авиони, со ''[[HMS Furious]]''{{sfn |Cross |1991 |pp=56–57}}.

Балони за набљудување со пилоти, биле користени како стационарни извидни платформи, пријавувајќи ги непријателските движења и насочувајќи ја  артилеријата. Балоните најчесто имале екипа од двајца војници, опремени со падобрани{{sfn |Winter |1983}}. Во тоа време, падобраните биле премногу тешки за да ги користат пилотите на авиони, а помалите верзии не биле развиени до крајот на војната.

==Економски ефекти==

Еден од најдраматичните ефекти од војната било проширувањето на владините овластувања и одговорности во Британија, Франција, САД и Доминионите на Британската Империја. За да ја искористат целата моќ на нивните општества, владите создале нови министерства и овластувања. Нови даноци биле наметнати и донесени закони, сите дизајнирани да ги зајакнат воените напори и многумина траат до ден-денес. На сличен начин, војната ги заострила способностите на некои поранешни големи и бирократизирани влади, како што се Австроунгарија и Германија.

Бруто-домашниот производ (БДП) се зголемил за три сојузници (Велика Британија, Италија и САД), но се намалил во Франција и Русија, во неутрална Холандија и во трите главни Централни сили. Намалувањето во БДП во Австрија, Русија, Франција и Отоманското Царство се движело меѓу 30 и 40 отсто. На пример, во Австрија, повеќето свињи биле заклани, така што на крајот на војната немало месо.

Во сите нации, владиниот удел во БДП се зголемил, надминувајќи 50% во Германија и Франција и речиси достигнал ниво во Британија. За да плати на САД, Британија наплатила големи инвестиции во американските железници, а потоа започнала да позајмува многу на [[Вол Стрит]]. Претседателот Вилсон бил на работ да ги прекине кредитите кон крајот на 1916 година, но дозволил големо зголемување на позајмиците на САД на Сојузниците. По 1919 година, САД побарале отплата на овие заеми. Отплатата, делумно, била финансирана од германските репарации, кои, пак, биле поддржани од американските заеми за Германија. Овој кружен систем се распаднал во 1931 година и некои кредити никогаш не биле вратени. Велика Британија сè уште им должи на САД 4,4 милијарди, долг од Првата светска војна во 1934 година. Последната рата конечно била платена во 2015 година<ref>https://www.express.co.uk/news/uk/562830/First-World-War-debt-paid-off</ref>.

Макро и микро-економските последици биле пренесени од војната. Семејствата биле променети со заминувањето на многу мажи. Со смртта или отсуството на примарниот примач на плата, жените биле принудени да влезат во работна сила. Во исто време, индустријата требало да ги замени изгубените работници испратени во војна. Ова помогнало во борбата за правата на глас за жените<ref>{{Наведена книга|last=Noakes|first=Lucy|title=Women in the British Army: War and the Gentle Sex, 1907–1948|year=2006|publisher=Routledge|location=Abingdon, England|isbn=0-415-39056-7|page=48}}</ref>.

Првата светска војна дополнително ја зголемила родовата нерамнотежа, додавајќи го феноменот на вишок од жени. Смртта на скоро еден милион мажи за време на војната во Британија го зголемил родовиот јаз за речиси еден милион: од 670.000 до 1.700.000. Бројот на невенчани жени кои барале економски средства драматично се зголемил. Покрај тоа, демобилизацијата и економскиот пад по војната предизвикало голема невработеност. Војната го зголемило женското вработување.

Во Британија, рационализацијата конечно била наметната во почетокот на [[1918]] година, ограничена на месо, шеќер и масти (путер и маргарин), но не и леб. Новиот систем функционирал беспрекорно. Од 1914 до 1918 година, членството на синдикатите двојно се зголемило, од малку над четири милиони до нешто повеќе од осум милиони.

Велика Британија се свртела кон нејзините колонии за помош во добивање на суштински воени материјали чија понуда од традиционални извори станало тешко. Геолозите како [[Алберт Ернест Китсон]] биле повикани да пронајдат нови ресурси на скапоцени минерали во африканските колонии. Китсон открил важни нови депозити на манган, кои се користеле во производството на муниција, во Голд Коуст{{sfn |Green |1938 |pp=CXXVI}}.

Според членот 231 од Версајскиот договор (т.н. ''клаузула за воена вина'') , Германија ја прифатила одговорноста за сета загуба и штета на која биле подложени сојузничките и асоцираните влади и нивните државјани како последица на војната<ref>{{Наведена книга|author=Anton Kaes et al., eds.|title=The Weimar Republic Sourcebook|url=https://books.google.com/books?id=J4A1gt4-VCsC&pg=PA8|year=1994|publisher=University of California Press|page=8}}</ref>. Со тоа била формулирано правна основа за репарации, а слична клаузула била вметната во договорите со Австрија и Унгарија. Сепак, ниту еден од нив не го толкувал тоа како признавање на воена вина<ref>Marls, The Myths of Reparations, pp.&nbsp;231–2</ref>. Во 1921 година вкупната сума за репарација била 132 милијарди златни знаци, меѓутоа, експертите од сојузниците знаеле дека Германија не може да ја плати оваа сума, поради кое била поделена на три категории<ref name=Marks237>Marks, p. 237</ref>.

Оваа бројка можело да се плати во готово или во натура (јаглен, дрво, хемиски бои, итн. Кон 1929 година започнала Големата депресија, предизвикувајќи политички хаос низ целиот свет<ref>''World War One: A Short History'' By Norman Stone</ref>. Во 1932 година, меѓународната заедница ја суспендирала исплатата на репарациите, со што Германија само платила еквивалент на 20.598 милијарди во репарации<ref>Marks, p. 233</ref>. Со подемот на [[Адолф Хитлер]], сите обврзници и заеми што биле издадени во текот на 1920-тите и почетокот на 1930-тите биле откажани. Така, по [[Втората светска војна]], на конференцијата во Лондон во [[1953]] година, Германија се согласила да продолжи со исплатата на позајмените пари. На [[3 октомври]] [[2010]] година, Германија го направила последното плаќање на овие обврзници{{efn|World War I officially ended when Germany paid off the final amount of reparations imposed on it by the Allies.<ref>{{Наведена мрежна страница|title=First World War officially ends|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/germany/8029948/First-World-War-officially-ends.html|work=The Telegraph|accessdate=15 March 2017|quote=The final payment of £59.5 million, writes off the crippling debt that was the price for one world war and laid the foundations for another.|first=Allan|last=Hall|date=28 September 2010|location=Berlin}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2023140,00.html|title=Why Did World War I Just End?|last1=Suddath|first1=Claire|date=4 October 2010|work=Time|accessdate=1 July 2013|quote=World War I ended over the weekend. Germany made its final reparations-related payment for the Great War on Oct. 3, nearly 92 years after the country's defeat by the Allies.|archive-date=2013-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20130817090503/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2023140,00.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{наведени вести|url=http://news.blogs.cnn.com/2010/09/30/world-war-i-to-finally-end-this-weekend/|title=World War I to finally end for Germany this weekend|date=30 September 2010|work=CNN|accessdate=15 March 2017|quote=Germany and the Allies can call it even on World War I this weekend.|archive-date=2017-03-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170316204156/http://news.blogs.cnn.com/2010/09/30/world-war-i-to-finally-end-this-weekend/|url-status=dead}}</ref><ref>{{наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2010/12/26/opinion/26macmillan.html|title=Ending the War to End All Wars|date=25 December 2010|work=The New York Times |accessdate=15 March 2017|quote=NOT many people noticed at the time, but World War I ended this year.|first=Margaret|last=MacMillan}}</ref>}}. [I]

==Војнички искуства==

Британските војници на војната првично биле волонтери, но повеќето подоцна биле регрутирани во служба. Преживеаните ветерани, враќајќи се дома, честопати откриле дека можат да разговараат за нивните искуства само меѓу себе. Групирајќи се заедно, тие формирале „здруженија на ветерани“ или „Легиони“. Мал број лични искуства на американски ветерани се собрани од страна на [[Конгресна библиотека|Конгресната библиотека]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://memory.loc.gov/diglib/vhp/search?query=&field=all&war=worldwari|title=Search Results (+(war:"worldwari")) : Veterans History Project |publisher=American Folklife Center, Library of Congress |access-date=23 May 2017}}</ref>.

===Затвореници===
[[Податотека:German prisoners in a French prison camp. French Pictorial Service., 1917 - 1919 - NARA - 533724.tif|thumb|left |Германски затвореници цо Француски камп]]
Околу осум милиони луѓе се предале или биле задржани во логорите за време на војната. Сите нации ветиле дека ќе ги следат Хашките конвенции за фер третман на воените заробеници, а стапката на преживување за воени заробеници била генерално многу повисока од онаа на борците на фронтот{{sfn |Phillimore |Bellot |1919 |pp=4–64}}. Поединечните предавања биле невообичаени, а големи единици обично се предавале масовно. Во опсадата на Мобеж се предале околу 40.000 француски војници, во Битката за Галиција Русите заробиле околу 100.000 до 120.000 австриски заробеници, во нападот на Брусилов околу 325.000 до 417.000 [[Германци]], а [[Австријци]]те им се предале на Русите, а во Битката кај Таненберг се предале 92.000 Руси. Кога осамениот гарнизон на [[Каунас]] се предал во [[1915]] година, околу 20.000 [[Руси]] станале затвореници, во битката во близина на [[Пшасниш]] (февруари-март 1915) 14.000 [[Германци]] им се предале на [[Руси]]те, а во [[Прва битка кај Марна|Првата битка кај Марна]] околу 12.000 Германци им се предале на сојузниците. 25-31% од руските загуби (како дел од заробените, повредените или убиените) имале затворенички статус, додека за Австроунгарија 32%, за Италија 26%, за Франција 12%, за Германија 9%; за Велика Британија 7%. Затворениците од сојузничките војски изнесувале околу 1,4 милиони (не вклучувајќи ја и Русија, која изгубила 2,5-3,5 милиони луѓе како затвореници). Од Централните сили околу 3,3 милиони луѓе станале затвореници, а повеќето од ним им се предале на Русите{{sfn |Ferguson |1999 |pp=368–9}}. Германија имала 2,5 милиони затвореници; Русија 2,2-2,9 милиони; додека Британија и Франција држеле околу 720.000. Повеќето биле заробени непосредно пред примирјето. САД имале 48.000. Најопасниот момент бил чинот на предавање, кога понекогаш биле истребувани беспомошни војници{{sfn |Blair |2005}}{{sfn |Cook |2006 |pp=637–665}}. Откако затворениците пристигнувале до логорите, условите, воопшто, биле задоволителни (и многу подобро отколку во [[Втората светска војна]]), благодарение на напорите на Меѓународниот црвен крст и инспекциите од страна на неутралните нации. Сепак, условите биле страшни во Русија: гладувањето било вообичаено за затворениците и цивилите. Околу 15-20% од затворениците во Русија починале, а во затворите на Централните сили, 8% биле Руси.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://profismart.ru/web/bookreader-115250-24.php|archive-url=https://archive.today/20130417092302/http://profismart.ru/web/bookreader-115250-24.php|url-status=dead|archive-date=17 April 2013|title=Максим Оськин – Неизвестные трагедии Первой мировой Пленные Дезертиры Беженцы – стр 24 – Читаем онлайн|publisher=Profismart.ru|accessdate=13 March 2013}}</ref>. Во Германија, храната била ретка, но починале само 5% {{sfn |Speed |1990}}{{sfn |Ferguson |1999 |loc=Chapter 13}}{{sfn |Morton |1992}}.

[[Податотека:1stGazaBritishPrisoners00118v.jpg|thumb|Британски затвореници чувани од османлиските сили по Првата битка за Газа во 1917 година.]]

Османлиското Царство често лошо ги третирала војниците{{sfn |Bass |2002 |p=107}}. Околу 11.800 војници на Британското Царство, повеќето од нив [[Индијци]], станале затвореници по опсадата на Кут во [[Месопотамија]] во април 1916 година. Од нив, 4.250 загинале во заробеништво<ref>{{Наведена мрежна страница|publisher=British National Archives|title=The Mesopotamia campaign|url=http://www.nationalarchives.gov.uk/pathways/firstworldwar/battles/mesopotamia.htm|accessdate=10 March 2007}}</ref>. Иако многумина биле во лоша состојба кога биле заробени, отоманските офицери ги принудувале да поминат 1100 километри во [[Анадолија]]. Преживеаните рекле: „Бевме пренмесуваи како ѕверови, да се откажевме значеше да умреме“<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.awm.gov.au/stolenyears/ww1/turkey/story2.asp|publisher=Australian War Memorial|work=Stolen Years: Australian Prisoners of War|title=Prisoners of Turkey: Men of Kut ''Driven along like beasts''|accessdate=10 December 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090108200459/http://www.awm.gov.au/stolenyears/ww1/turkey/story2.asp|archivedate=8 January 2009|df=}}</ref>. Преживеаните откако пристигнале, биле принудени да ја изградат железничка пруга низ [[Таур]].

Во Србија, по битките во [[1914]] година, со кои австроунгарската војска била одбиена, останале над 70.000 заробеници од кои околу 20 000 биле со словенско потекло. Во епидемија на тифус што ја зафатила Србија поради ужасни последици на војната починале над 33 000 заробеници. Заробеници имале подобри услови за живеење од населението, за што сведочат членовите на европски комисии што набљудувале однос кон воените заробеници.
Во Австроунгарија и Германија во 1917 година се наоѓале околу 127 500 заробени и 79 000 интернирани лица од територија на тогашната Србија. Истата година на територијата на Бугарија имало 32 000 заробеници и 100 000 интернирани српски цивили. 
На крајот на [[1917]]број година број на интернирани и затвореници изнесувал 341 500 лица.<ref>Мира Радојевиќ, Љубодраг Димиќ, Србија у Великом рати 1914 -1918, Слово љубве - Буквибукс, Скопје, 2018, стр. 294 - 295.</ref>

Во Русија, кога затворениците од чешката легија на австроунгарската војска биле ослободени во 1917 година, истите тие повторно се вооружиле и кратко станале воени сили за време на Руската граѓанска војна.

Додека сојузничките затвореници од Централните сили биле брзо испраќани дома на крајот од активните непријателства, истиот третман не бил даден на затворениците од Централната власт на Сојузниците и Русија, од кои многумина служеле за присилна работа. Тие често биле ослободувани со многуте пристапи на Црвениот крст<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.icrc.org/Web/Eng/siteeng0.nsf/html/57JQGQ|title=ICRC in WWI: overview of activities|publisher=Icrc.org|accessdate=15 June 2010|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100719030032/http://www.icrc.org/web/eng/siteeng0.nsf/html/57JQGQ|archivedate=19 July 2010|df=}}</ref>. Германските затвореници сè држеле во Русија до 1924 година<ref>{{наведени вести|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,768983,00.html|title=GERMANY: Notes, Sep. 1, 1924|work=Time|date=1 September 1924|accessdate=15 June 2010|archive-date=2013-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20130817211702/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,768983,00.html|url-status=dead}}</ref>.

==Поддршка и противење==
===Поддршка===
[[Податотека:Affiche-guerre Femmes-au-travail.jpg|thumb|Постер кој ги повикува жените да се приклучат кон британските воени напори, објавен од страна на Младинската христијанска асоцијација]]

На [[Балкан]]от, југословенските националисти, како што бил водачот, [[Анте Трумбиќ]], силно ја поддржувал војната, барајќи слобода на [[Југословени]]те од [[Австроунгарија]] и други странски сили и создавање независна [[Југославија]]. Југословенскиот комитет бил формиран во [[Париз]] на [[30 април]] [[1915]] година, но наскоро ја преместил својата канцеларија во [[Лондон]]. Трамбиќ го предводел Комитетот{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |p=1189}}. Во април [[1918]] година, се одржал Римскиот конгрес на обесправени националности, вклучувајќи ги и чехословачките, италијанските, полските, трансилванските и југословенските претставници, кои ги повикале сојузниците да го поддржат националното самоопределување за луѓето што живеат во Австроунгарија<ref name=autogenerated3/>.

На [[Блискиот Исток]], арапскиот национализам се зголемил на отоманските територии како одговор на подемот на турскиот национализам за време на војната, при што арапските националистички водачи се залагале за создавање панарабска држава. Во [[1916]] година, Арапската револуција започнала на териториите на Блискиот Исток кој бил под контрола на отоманската власт, во обид да се постигне независност{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |p=117}}.

Во [[Источна Африка]], [[Јасу V]] од [[Етиопија]] ја поддржувал државата Дервиш, која била во војна со Британците во кампањата во Сомалиленд.<ref>{{Наведена книга|last1=Mukhtar|first1=Mohammed|title=Historical Dictionary of Somalia|date=25 February 2003|publisher=Scarecrow Press|page=126|url=https://books.google.com/books?id=DPwOsOcNy5YC&pg=PA126&dq=iyasu+dervish&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJjrCxr7LSAhVG4YMKHTEkDgwQ6AEIGjAA#v=onepage&q=iyasu%20dervish&f=false|accessdate=28 February 2017}}</ref>. Германскиот претставник Фон Сибург во [[Адис Абеба]] изјавил: „''Сега е време Етиопија да го поврати брегот на Црвеното Море, за да ги однесе Италијанците дома, за да ја обнови Империјата според нејзината древна големина''“. Етиопската империја била на работ на влегување во Првата светска војна на страната на Централните сили пред соборувањето на Јасу поради сојузничките притисоци врз етиопската аристократија<ref>{{наведени вести|title=How Ethiopian prince scuppered Germany's WW1 plans|url=http://www.bbc.com/news/world-37428682|accessdate=28 February 2017|agency=BBC News|date=25 September 2016}}</ref>.

Голем број социјалистички партии првично ја поддржале војната кога започнала во август [[1914]] година<ref name=autogenerated3>{{harvnb |Tucker |Roberts |2005 |p=1001}}</ref>. Меѓутоа, европските социјалисти се поделиле на национални линии, како марксисти и синдикалисти. Откако започнала војната, австриските, британските, француските, германските и руските социјалисти ја следеле растечката националистичка струја со поддршка на интервенциите на нивните земји во војната{{sfn|Tucker |Roberts |2005 |p=884}}.

Италијанскиот национализам бил поттикнат од избувнувањето на војната и на почетокот бил силно поддржан од различни политички фракции. Еден од најистакнатите и популарни италијански националистички поддржувачи на војната бил [[Габриеле Д’Анунцио]], кој го промовирал италијанскиот иредентизам и им помогнал на италијанската јавност да ја поддржи интервенцијата во војната{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |p=335}}. Италијанската либерална партија, под раководство на [[Паоло Босели]], промовирала интервенција во војната на страната на сојузниците и го користела друштвото „Данте Алигиери“ за промовирање на италијанскиот национализам{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |p=219}}. Италијанските социјалисти биле поделени околу тоа дали да ја поддржат војната или да се спротивстават на тоа; некои биле милитантни поддржувачи на војната, меѓу кои и [[Бенито Мусолини]] и [[Леонида Бисолати]]{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |p=209}}. Сепак, италијанската Социјалистичка партија одлучила да се спротивстави на војната откако биле убиени анти-милитаристички демонстранти, што резултирало со генерален штрајк наречен Црвена недела<ref name=autogenerated6>{{harvnb |Tucker |Roberts |2005 |p=596}}</ref>. Италијанската социјалистичка партија се исчистила од провоените националистички членови <ref name=autogenerated6/>, меѓу кои бил и Мусолини<ref name=autogenerated6/>. Мусолини, синдикалист кој ја поддржал војната врз основа на иредентистички тврдења за италијански населени региони на Австроунгарија, формирал движење кое подоцна се развило во Италијански сојуз на борбата, како потекло на фашизмот{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |p=826}}. Национализмот на Мусолини му овозможил да собере средства од Ансалдо (фирма за вооружување) и други компании за да ја создаде Ил Пополо д'Италија за да ги убеди социјалистите и револуционерите да ја поддржат војната<ref>Dennis Mack Smith. 1997. ''Modern Italy; A Political History''. Ann Arbor: The University of Michigan Press. Pp. 284.</ref>.
===Опозиција===

Откако војната била прогласена, многу социјалисти и синдикати ги поддржале нивните влади. Меѓу исклучоците биле Болшевиците, Социјалистичката партија на Америка и Италијанската социјалистичка партија, како и луѓето како [[Карл Либкнехт]], [[Роза Луксембург]] и нивните следбеници во [[Германија]].

[[Папа Бенедикт XV]], избран во папа помалку од три месеци пред започнувањето на Првата светска војна, ја направил војната и нејзините последици главен фокус на неговата рана понтификација. Во суштина спротивно на неговиот претходник<ref>{{Наведена книга|title=History of the Church|year=1981|publisher=Burns & Oates|location=London|isbn=0-86012-091-0 |translator-first=Margit |translator-last=Resch|volume=9|series=The Church in the industrial age|first=Roger|last=Aubert|editor=Hubert Jedin|editor2=John Dolan|page=521|department=Chapter 37: The Outbreak of World War I}}</ref>,  пет дена по неговиот избор, тој зборувал за својата решеност да го направи она што може за да донесе мир. Неговата прва [[енциклика]], ''Ad beatissimi Apostolorum'', од [[1 ноември]] [[1914]] година, била засегната со оваа тема. Бенедикт XV ги нашол своите способности и единствена позиција како верски емисар на мирот игнориран од страна на воинствените сили. Договорот од Лондон од 1915 година меѓу Италија и Тројната Антанта вклучувал тајни одредби со кои сојузниците се согласиле со Италија да ги игнорираат папските мировни чекори кон централните сили. Како резултат на тоа, објавувањето на предложениот предлог на Бенедикт за седум точки од август 1917 година било игнорирано од страна на сите страни освен од Австроунгарија<ref>{{Наведена мрежна страница|title=Who's Who&nbsp;— Pope Benedict XV|publisher=firstworldwar.com|date=22 August 2009|url=http://www.firstworldwar.com/bio/popebenedict.htm}}</ref>

[[Податотека:The Deserter.jpg|thumb|''The Deserter'', 1916. Антивоен цртан филм го прикажува Исус како се соочува со одред војници од пет европски земји.]]

Во [[Велика Британија]], во [[1914]] година, годишниот камп за службеници за обука на државните службеници бил во Тидворн Пенингс. Шефот на британската армија имал задача да ги разгледа кадетите, но неминовноста на војната го спречило тоа. Наместо тоа, бил испратен генерал Хорас Смит-Дориен.

Многу земји ги затворале оние што зборувале против конфликтот. Тука спаѓаат [[Јуџин Дебс]] во [[САД]] и [[Бертранд Расел]] во [[Британија]]. Во САД, Законот за шпионажа од 1917 година и Законот за затајување од 1918 година направиле федерално злосторство да се спротивстави на воените регрути или да даде какви било изјави што се сметаат за „нелојални“. Публикациите на сите критични за владата биле отстранети и многумина служеле долги затворски казни за изјавите за фактите кои се сметаа за непатриотични.

Голем број националисти се спротивставиле на интервенцијата, особено во државите во кои националистите биле непријателски расположени. Иако огромното мнозинство на ирскиот народ се согласило да учествува во војната во 1914 и 1915 година, малцинство напредни ирски националисти жестоко се спротивставиле<ref>{{Наведена книга|last=Pennell|first=Catriona|title=A Kingdom United: Popular Responses to the Outbreak of the First World War in Britain and Ireland|year=2012|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=978-0-19-959058-2}}</ref>. Војната започнала во услови на криза во [[Ирска]] која се појавила во 1912 година и до јули 1914 имало сериозна можност за појава на граѓанска војна во Ирска. Ирските националисти и марксисти се обиделе да ја следат независноста на Ирска, кулминирајќи преку Велигденското востание од [[1916]] година, со тоа што Германија испратила 20.000 пушки во Ирска за да предизвика немири во Британија{{sfn |Tucker |Roberts |2005 |p=584}}. Владата на Велика Британија ја ставила Ирска под воена состојба како одговор на Велигденското востание, иако, откако непосредната закана од револуцијата се распаднала, властите се обиделе да направат отстапки<ref>O'Halpin, Eunan, ''The Decline of the Union: British Government in Ireland, 1892–1920'', (Dublin, 1987)</ref>. Сепак, спротивставувањето на вмешаноста во војната се зголемило во Ирска, што резултирало со криза при регрутирањето во [[1918]] година. Во [[1917]] година, дејствијата на серија француски востаници довеле до десетици војници да бидат погубени, а многу повеќе затворени.
[[Податотека:Bundesarchiv Bild 183-R72520, Kiel, Novemberrevolution, Matrosenaufstand.jpg|thumb|[[Германска револуција]], Кил, 1918]]

Во [[Милано]], во мај [[1917]] година, болшевичките револуционери организирале немири со повик за ставање крај на војната и успеале да ги затворат фабриките и да престане јавниот транспорт<ref name="Seton_6">Seton-Watson, Christopher. 1967. ''Italy from Liberalism to Fascism: 1870 to 1925''. London: Methuen & Co. Ltd. Pp. 471</ref>. Италијанската војска била принудена да влезе во Милано со тенкови и митралези за да се соочи со болшевиците и анархистите, кои насилно се бореле до [[23 мај]] кога армијата ја добила контрола над градот. Скоро 50 лица (вклучувајќи и тројца италијански војници) загинале, а повеќе од 800 луѓе биле уапсени<ref name="Seton_6"/>.

Во септември [[1917]] година, руските војници во Франција започнале да се прашуваат зошто воопшто се бореле за Французите{{sfn |Cockfield |1997 |pp=171–237}}. Во Русија, спротивставувањето на војната довело до формирање на револуционерни комитети, кои помогнале да се разгори Октомвриската револуција од 1917 година, преку повикот за леб, земја и мир. Болшевиците се согласиле на мировен договор со Германија, мирот во Брест-Литовск, и покрај неговите сурови услови.

Во северна Германија, на крајот од октомври [[1918]] година започнала Германската револуција од 1918-1919 година. Единиците на германската морнарица одбиле да заминат за последната операција која ја сметале за изгубена. Ова го иницирало востанието. Револтот на морнарите, кој потоа следел во поморските пристаништа се проширил низ целата земја за неколку дена и довел до прогласување на [[Република]] на [[9 ноември]] [[1918]] година и кратко потоа на абдикација на Кајзерот [[Вилхелм II (Германија)|Вилхелм II]].

===Регрутација===
[[Податотека:Young men registering for military conscription, New York City, June 5, 1917.jpg|thumb |Млади мажи се пријавуваат за регрутација, [[Њујорк]], [[5 јуни]] [[1917]] година]]

Регрутацијата била честа појава во повеќето европски земји. Сепак, таа била контроверзна во земјите што зборуваат [[англиски јазик]]. Таа била особено непопуларна кај малцинските етнички групи, особено ирските католици во [[Ирска]]<ref>Alan J. Ward, "Lloyd George and the 1918 Irish conscription crisis". ''Historical Journal'' (1974) 17#1 pp: 107–129.</ref> и [[Австралија]], како и француските католици во [[Канада]].

====Канада====

Во Канада ова прашање предизвикало голема политичка криза која трајно ги отуѓило [[Франкофони]]те. Отворениот политички јазол помеѓу француските Канаѓани, кои верувале дека нивната вистинска лојалност е во [[Канада]], а не во [[Британско Царство|Британското Царство]] и кај припадниците на ангофонското мнозинство, кои пак ја сметале војната како обврска за нивното британско наследство<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cbc.ca/history/EPISCONTENTSE1EP12CH2PA3LE.html|title=The Conscription Crisis|publisher=CBC|date=2001}}</ref>.

====Австралија====

Во [[Австралија]], кампањата за регрутација на Били Хјуз, премиерот на земјата, предизвикало расцеп во Австралиската Лабуристичка Партија, така што Хјуз ја формирал Националистичката Партија на Австралија во [[1917]] година за да го продолжи ова прашање. Земјоделците, работничкото движење, Католичката црква и ирските католици успешно се спротивставиле на притисокот на Хјуз, кој бил одбиен во два наврати<ref>J. M. Main, ''Conscription: the Australian debate, 1901–1970'' (1970) [http://espace.library.uq.edu.au/view/UQ:338722 abstract] {{webarchive |url=https://archive.today/20150707113023/http://espace.library.uq.edu.au/view/UQ:338722 |date=7 July 2015 }}</ref>.

====Британија====

Во Британија, регрутацијата резултирала со повикување на скоро секој физички способен човек во [[Велика Британија]] - шест од десет милиони подобни за војување. Од нив, околу 750.000 ги загубиле своите животи. Повеќето смртни случаи биле на млади невенчани мажи. Во војната, 160.000 жени ги загубиле своите сопрузи и 300.000 деца ги загубиле своите татковци{{sfn |Havighurst |1985 |p=131}}. Регрутирањето за време на Првата светска војна започнало кога британската влада го усвоила Законот за воена служба во [[1916]] година. Законот укажувал дека самохраните мажи на возраст од 18 до 40 години можеле да бидат повикани на воена служба, освен ако не биле вдовици со деца. Имало систем на трибунали за воени служби за да се суди по барањата за изземање врз основа на извршување на цивилни дела од национално значење, домашни тешкотии, здравје и приговор на совеста. Законот поминал низ неколку промени пред завршувањето на војната. Оженетите мажи биле изземени од оригиналниот акт, иако ова било променето во јуни [[1916]] година. Старосната граница исто така била зголемена на 51 година. Признавањето на работата од национално значење исто така се намалило, а во последната година од војната имало поддршка за повикување на свештенството<ref>Chelmsford, J. E. "Clergy and Man-Power", ''[[The Times]]'' 15 April 1918, p. 12</ref>. Регрутација траела до средината на [[1919]] година. Поради политичката ситуација во [[Ирска]], никогаш не се применувало повикувањето.

====САД====

Во [[Соединетите Американски Држави]], регрутацијата започнала во [[1917]] година и генерално била добро прифатена, со неколку противања со опозицијата во изолирани рурални средини<ref>John Whiteclay Chambers, ''To raise an army: The draft comes to modern America'' (1987).</ref>. Администрацијата одлучила да се потпре првенствено на регрутација, наместо на доброволното ангажирање, за да се подигне воена работна сила кога само 73.000 војници во првите шест недели влегле<ref>Howard Zinn, ''People's History of the United States''. (Harper Collins, 2003): 134</ref>. Во [[1917]] година биле регистрирани 10 милиони мажи. Ова се сметало за несоодветно, така што возрасните групи се зголемиле, а исклучоците се намалиле, така што до крајот на [[1918]] година бројката се зголемила на 24 милиони мажи, кои биле регистрирани со скоро 3 милиони војници во воените служби. Нацртот бил универзален и вклучувал црнци на истите термини како и белците, иако тие служеле во различни единици. Црнците биле вкупно 367.710 војници (13.0% од вкупниот број), додека белците биле 2.442.586 (86.9%).

Форми на отпор се движеале од мирен протест до насилни демонстрации. Најчестите тактики билепреку дезертирање или криење. Многу социјалисти биле затворени поради наводно попречување на регрутацијата. Најпознат е случајот со [[Јуџин Дебс]], претседател на Социјалистичката партија на Америка, кој се кандидирал за претседател во [[1920]] година од неговата затворска ќелија. Во [[1917]] година, голем број радикали и анархисти го оспориле новиот нацрт-закон во Федералниот суд, тврдејќи дека тоа било директно кршење на забраната за ропство. Врховниот суд едногласно ја потврдил уставноста на нацрт-законот во случаите на селективен предлог-закон од [[7 јануари]] [[1918]] година.

====Австроунгарија====

Како и сите армии на континентална Европа, Австроунгарија се потпирала на регрутација за да ги пополни своите редови. Меѓутоа, регрутирањето на службениците било доброволно. Ефектот од регрутацијата на почетокот на војната резултирал да една четвртина биле [[Словени]], додека повеќе од 75% од офицерите биле етнички [[Германци]]. Така, регрутацијата многу придонела за катастрофалниот настап на Австрија на бојното поле<ref>{{Наведена книга|title=Catastrophe: Europe goes to War 1914|last=Hastings|first=Max|publisher=Collins|year=2013|isbn=978-0-00-746764-8|location=London|pages=30, 140}}</ref>.

== Споменици ==
[[Податотека:Pagny le Chateau monument morts 002b.jpg|thumb|Меморијален споменик посветен на загинатите во војната]]

Споменици биле изградени во илјадници села и градови. Оние што биле погребани во импровизираните гробишта постепено нивните останки биле префрлани на формални гробишта повторно во близина на бојните полиња, под грижа на неколку организации. Многу од овие гробишта исто така имаат централни споменици за исчезнатите или неидентификувани мртви, како што е споменикот на [[Менин Гејт]] и меморијалниот Тиепвал.

Во [[1915]] година, [[Џон МекКреј]], канадски армиски лекар, ја напишал песната „''In Flanders Fields''“ како поздрав за оние што загинале во Големата војна. Објавена во магазинот ''Punch'' на [[8 декември]] [[1915]] година, таа сè уште се рецитира, особено на Денот на примирјето од Првата светска војна и на Денот во спомен на загинатите во војната<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.histori.ca/minutes/minute.do?id=10200|title=John McCrae|publisher=Historica|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110609170125/http://www.histori.ca/minutes/minute.do?id=10200|archivedate=9 June 2011|df=}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.thecanadianencyclopedia.com/en/article/john-mccrae/|first=Evans|last=David|title=John McCrae|work=Canadian Encyclopedia|accessdate=2018-03-03|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304072732/http://www.thecanadianencyclopedia.com/en/article/john-mccrae/}}</ref>.

Националниот музеј и спомен на Националната светска војна во Канзас Сити, Мисури, е споменик посветен на сите Американци кои служеле во Првата светска војна.

Владата на Велика Британија имала буџетирано значителни ресурси за одбележување на војната во периодот од 2014 до 2018 година. Водечкото тело е Кралскиот воен музеј<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.1914.org|title=Commemoration website|publisher=1914.org|accessdate=28 February 2014}}</ref>. На [[3 август]] [[2014]] година, францускиот претседател [[Франсоа Оланд]] и германскиот претседател [[Јоаким Гаук]] заедно ја одбележале стогодишнината од германското објавување на војна во Франција<ref name="HartmannswillerkopfMemorial">{{наведени вести|title=French, German Presidents Mark World War I Anniversary|url=http://www.francenews.net/index.php/sid/224398825/scat/e597bd109c960ae3/ht/French-German-Presidents-Mark-World-War-I-Anniversary|accessdate=3 August 2014|publisher=France News.Net|archive-date=2014-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20141010181836/http://www.francenews.net/index.php/sid/224398825/scat/e597bd109c960ae3/ht/French-German-Presidents-Mark-World-War-I-Anniversary|url-status=dead}}</ref>.

==Првата светска војна како тема во уметноста и во популарната култура==

Првата светска војна имала трајно влијание врз колективната [[меморија]] на луѓето. Многумина во Британија ја виделе војната како сигнали за крајот на ерата на стабилност што се протегала назад во викторијанскиот период, а низ цела Европа многумина ја сметале за пресвртница.<ref>{{Наведена книга |first=Mark David|last=Sheftall|title=Altered Memories of the Great War: Divergent Narratives of Britain, Australia, New Zealand, and Canada|year=2010}}</ref> Историчарот Самуел Хајнс објаснил:

{{quote |Една генерација невини млади мажи, заминаа во војна за да го направат светот безбеден за демократијата. Тие беа заклани во глупави битки планирани од глупави генерали. Оние кои преживеале биле шокирани, разочарани и огорчени од нивните воени искуства, и виделе дека нивните вистински непријатели не биле Германци, туку старите луѓе дома кои ги излажале. Тие ги отфрлија вредностите на општеството што ги испратило во војна, и со тоа ги разделиле своите генерации од минатото и од нивното културно наследство.<ref>{{Наведена книга |last=Hynes|first=Samuel Lynn|title=A war imagined: the First World War and English culture|year=1991|publisher=Atheneum|isbn=978-0-689-12128-9|pages=i–xii}}</ref>}}

===Првата светска војна како мотив во книжевноста===
Бројни дела од книжевноста и филмот обработуваат теми од Првата светска војна, како:
* „Никодим“ — песна на македонскиот поет [[Славко Јаневски]].<ref>Славко Јаневски, ''Глуви команди''. Мисла, Скопје, 1966, стр. 53.</ref>
* „[[Шумата на обесениот (роман)|Шумата на обесениот]]“ ({{lang-ro|Pădurea spânzuraților}}) — роман на романскиот писател [[Ливиу Ребреану]] од 1922 година.
* „[[На Запад ништо ново]]“ — [[роман]] на германскиот писател [[Ерих Марија Ремарк]].

===Првата светска војна како мотив во филмот===
* „[[Крилја (филм)|Крилја]]“ — филм од 1927 година во режија на [[Вилијам А. Велман]].
* „[[На запад ништо ново (филм)|На запад ништо ново]]“ — [[филм]] од 1930 година во [[режија]] на [[Луис Мајлстоун]].
* „[[Патеки на славата]]“ — американски филм од 1957 година во режија на [[Стенли Кјубрик]].
* „[[Маршот на Дрина (филм од 1964)|Маршот на Дрина]]“ (српски: ''Марш на Дрину'') — филм од 1964 година, во режија на [[Жика Митровиќ]]. 
* „[[Лекција по мртов јазик (филм)|Лекција по мртов јазик]]“ ([[полски]]: ''Lekcja martwego języka'') — филм од 1979 година, во [[режија]] на [[Јануш Мајевски]].<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0081041/ IMDb, Lekcja martwego jezyka (1979) (пристапено на 20.6.2020)]</ref>
* „[[Галиполе (филм од 1981 година)|Галиполе]]“ ([[англиски]]: ''Gallipoli'') — филм од 1981 година во режија на [[Питер Вир]].<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0082432/ Gallipoli (пристапено на 27.11.2021)]</ref>
* „[[1917 (филм)|1917]]“ — филм на [[режисер]]от [[Сем Мендес]] од 2019 година.<ref>[https://raspored.hrt.hr/?mreza=2&datum=2023-05-07 HRT, 1917, američko-britansko-indijski film (2019.) (пристапено на 7.5.2023)]</ref>

== Жртви ==
{|class="wikitable sortable"
!Земја!!Жртви!!Мртви!!Ранети
|-
|[[Русија]] Убиени:
5,510,000
Ранети: 12,831,000
Исчезнати: 4,121,000[1]
Убиени:
4,386,000
Ранети: 8,388,000
Исчезнати: 3,629,000[1]
|align=right|6.600.000
|align=right|1.690.000
|align=right|5.950.000
|-
|[[Германија]]
|align=right|6.000.000
|align=right|2.037.700
|align=right|4.216.058
|-
|[[Франција]]
|align=right|5.623.800
|align=right|1.357.800
|align=right|4.266.000
|-
|[[Австроунгарија]]
|align=right|4.820.000
|align=right|1.200.000
|align=right|3.620.000
|-
|[[Британска Империја]]*
|align=right|2.998.583
|align=right|908.371
|align=right|2.090.300
|-
|[[Италија]]
|align=right|1.597.000
|align=right|650.000
|align=right|947.000
|-
|[[Србија]]
|align=right|1.978.148
|align=right|1.250.000
|align=right|728.148
|-
|[[Отоманско Царство]]
|align=right|725.000
|align=right|325.000
|align=right|400.000
|-
|[[Романија]]
|align=right|455.706
|align=right|335.706
|align=right|120.000
|-
|[[САД]]
|align=right|360.300
|align=right|126.000
|align=right|234.300
|-
|[[Бугарија]]
|align=right|239.890
|align=right|87.500
|align=right|152.390
|-
|[[Канада]]*
|align=right|239.605
|align=right|66.655
|align=right|172.950
|-
|[[Австралија]]*
|align=right|218.501
|align=right|59.330
|align=right|159.171
|-
|[[Црна Гора]]
|align=right|60.000
|align=right|50.000
|align=right|10.000
|-
|[[Белгија]]
|align=right|58.402
|align=right|13.716
|align=right|44.686
|-
|[[Грција]]
|align=right|26.000
|align=right|5.000
|align=right|21.000
|-
|[[Португалија]]
|align=right|20.973
|align=right|7.222
|align=right|13.751
|-
|[[Њуфаундленд]]**
|align=right|3.565
|align=right|1.251
|align=right|2.314
|-
|[[Јапонија]]
|align=right|1.207
|align=right|300
|align=right|907
|-class="sortbottom"
|style="border-top:1px solid black;border-right:1px solid gray;"|'''Вкупно'''
|align=right style="border-top:1px solid black;border-right:1px solid gray;"|31.266.438
|align=right style="border-top:1px solid black;border-right:1px solid gray;"|9.381.551
|align=right style="border-top:1px solid black;border-right:1px solid gray;"|23.148.975
|}
<nowiki>*</nowiki>Британска Империја вклучува канадски, австралиски и индиски жртви.<br />
<nowiki>**</nowiki>Њуфаундленд не е дел од Канада во овој период.

== Водачи ==
<gallery>
Податотека:KaiserBill2.jpg|Вилхелм II од Германија
Податотека:Theobald von Bethmann Hollweg(cropped).jpg|Германскиот канцелар Теобалд фон Битман-Холвег
Податотека:Ribot.jpg|Францускиот премиер Александре Рибот
Податотека:Herbert Henry Asquith.jpg|Британскиот премиер Херберт Хенри Аскуит
Податотека:David Lloyd George.jpg|Британскиот премиер Дејвид Лојд Џорџ
Податотека:Nicholas II of Russia01.jpg|Рускиот цар Николај II
Податотека:President Woodrow Wilson portrait December 2 1912.jpg|Американскиот претседател Вудроу Вилсон
Податотека:Andranikpasha.JPG|Ерменскиот водач Андраник Озаниан
Податотека:Tisza István Napkelet grafika.PNG|Унгарскиот премиер Иштван Тиза
</gallery>

== Поврзано ==
* [[Историја на Европа]]
* [[Историја на Балканот]]
* [[Литература од Првата светска војна]]
* [[Улога на жените во светските војни]]
* [[Бојни отрови во Првата светска војна]]
* [[Список на битки 1901-2000]]
* [[Список на луѓе поврзани со Првата светска војна]]

== Наводи ==
{{наводи|4}}

== Надворешни врски ==
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1998/10/98/world_war_i/198172.stm Војната над сите војни на страната на BBC]
* [http://reference.allrefer.com/encyclopedia/W/WW1.html Прва светска војна, војни и битки] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20050321232737/http://reference.allrefer.com/encyclopedia/W/WW1.html |date=2005-03-21 }}
* [http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/FWW.htm Енциклопедија на Прва светска војна] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20050303084453/http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/FWW.htm |date=2005-03-03 }}
* [http://www.militaryindexes.com/worldwarone/ Онлајн документи и индекси за Прва светска војна]
* [http://www.lib.byu.edu/~rdh/wwi/ Архива документи за Прва светска војна]
* [http://users.hunterlink.net.au/~maampo/militaer/milindex.html Пред-воената германска армија] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20050205193544/http://users.hunterlink.net.au/~maampo/militaer/milindex.html |date=2005-02-05 }}
* [http://www.1914-1918.net/ Британската армија во Големата војна]
* [http://www.greatwar.nl/ „Наследство на големата војна“] со многу слики
* [http://www.firstworldwar.com/ First World War.com] „Мултимедијална историја на Прва светска војна“
* European Newspapers from the [http://www.theeuropeanlibrary.org/tel4/newspapers/search?query=&decade=1910-1919&month=7&year=1914&&count=50 start of the First World War] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20160115140047/http://www.theeuropeanlibrary.org/tel4/newspapers/search?query=&decade=1910-1919&month=7&year=1914&&count=50 |date=2016-01-15 }} and the [http://www.theeuropeanlibrary.org/tel4/newspapers/search?query=&decade=1910-1919&month=11&year=1918&count=50 end of the war] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150405154114/http://www.theeuropeanlibrary.org/tel4/newspapers/search?query=&decade=1910-1919&month=11&year=1918&count=50 |date=2015-04-05 }}
* [http://www.americanhistoryprojects.com/downloads/World-War-I.ppt Powerpoint summary of the war]
* [http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Main_Page The World War I Document Archive] Wiki, Brigham Young University
* [http://maps.omniatlas.com/europe/19140905/ Maps of Europe] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140705003752/http://maps.omniatlas.com/europe/19140905/ |date=2014-07-05 }} covering the history of World War I at omniatlas.com
* [https://networks.h-net.org/world-war-i-crossroads "World War I Crossroads"] current discussions by scholars
* [http://www.americanhistoryprojects.com/downloads/military.htm#J. World War I (First World War) Guide to websites]
* [https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/ww1.htm Documents from Mount Holyoke College] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190324234800/https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/ww1.htm |date=2019-03-24 }}
* [http://project.efg1914.eu/ EFG1914&nbsp;– Film digitisation project on First World War]
* [http://www.europeanfilmgateway.eu/node/33/efg1914/multilingual%3A1 WWI Films on the European Film Gateway]
* [http://www.britishpathe.com/workspaces/page/ww1-the-definitive-collection The British Pathé WW1 Film Archive] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190324234810/http://www.britishpathe.com/workspaces/page/ww1-the-definitive-collection |date=2019-03-24 }}
* [http://digitalcollections.library.ubc.ca/cdm/landingpage/collection/WWIphoto World War I British press photograph collection] – A sampling of images distributed by the British government during the war to diplomats overseas, from the UBC Library Digital Collections
* [http://memory.loc.gov/diglib/vhp/search?query=&field=all&war=worldwari Personal accounts of American World War I veterans], Veterans History Project, Library of Congress.

===Анимирани мапи===
* [http://www.the-map-as-history.com/demos/tome06/ An animated map "Europe plunges into war"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200604165152/http://www.the-map-as-history.com/demos/tome06/ |date=2020-06-04 }}
* [http://www.the-map-as-history.com/demos/tome03/ An animated map of Europe at the end of the war] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200604165145/http://www.the-map-as-history.com/demos/tome03/ |date=2020-06-04 }}

===Библиотекарски водич===
* [http://natlib.govt.nz/researchers/guides/first-world-war National Library of New Zealand]
* [http://guides.sl.nsw.gov.au/wwi-and-australia State Library of New South Wales]
* [https://www.loc.gov/rr/program/bib/wwi/wwi.html US Library of Congress]
* [http://libraries.iub.edu/guide-world-war-i-resources Indiana University Bloomington] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150605065400/http://libraries.iub.edu/guide-world-war-i-resources |date=2015-06-05 }}, USA
* [http://guides.nyu.edu/content.php?pid=568692 New York University] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150405020007/http://guides.nyu.edu/content.php?pid=568692 |date=2015-04-05 }}, USA
* [https://web.archive.org/web/20141020223852/http://guides.library.ualberta.ca/worldwar1914 University of Alberta], Canada

{{Нормативна контрола}}
{{избрана статија}}

[[Категорија:Прва светска војна|*]]
[[Категорија:Глобални судири]]
[[Категорија:Војни на Унгарија]]
[[Категорија:Војни на Црна Гора]]
[[Категорија:Војни на Србија]]
[[Категорија:Војни на Ерменија]]
[[Категорија:Војни на Австралија]]
[[Категорија:Војни на Австрија]]
[[Категорија:Војни на Белгија]]
[[Категорија:Војни на Британска Индија]]
[[Категорија:Војни на Бугарија]]
[[Категорија:Војни на Канада]]
[[Категорија:Војни на Кина]]
[[Категорија:Војни на Хрватска]]
[[Категорија:Војни на Франција]]
[[Категорија:Војни на Грција]]
[[Категорија:Војни на Германија]]
[[Категорија:Војни на Ирска]]
[[Категорија:Војни на Италија]]
[[Категорија:Војни на Јапонија]]
[[Категорија:Војни на Република Македонија]]
[[Категорија:Војни на Нов Зеланд]]
[[Категорија:Војни на Португалија]]
[[Категорија:Војни на Романија]]
[[Категорија:Војни на Русија]]
[[Категорија:Војни на ЈАР]]
[[Категорија:Војни на Отоманското Царство]]
[[Категорија:Војни на Обединетото Кралство]]
[[Категорија:Војни на САД]]