Преглед на кодот на Хипертензија

{{Infobox medical condition (new)
| name            = Хипертензија
| image           = Grade 1 hypertension.jpg
| caption         = Автоматски [[сфингоманометар|апарат за мерење на крвен притисок]] прикажана е [[артерија|артериска]] хипертензија (покажува [[систолен крвен притисок]] 158 mmHg, [[дијастолен крвен притисок]] 99 mmHg и [[пулс]] од 80 удари во минута).
| field           = [[Кардиологија]]
| synonyms        = Артериска хипертензија, висок крвен притисок
| symptoms        = Нема<ref name=CDC2015/>
| complications   = [[Коронарна артериска болест]], [[мозочен удар]], [[срцева слабост]], [[периферна васкуларна болест]], [[губиток на видот]], [[хронична бубрежна болест]]<ref name=Lack2015/><ref name=WHO2011/>
| onset           = 
| duration        = 
| causes          = Вообичаено животните навики и генетски фактори<ref name=Lancet2015/><ref name="pmid10645931"/>
| risks           = Зголемен внес на сол, [[overweight|прекумерна тежина]], [[пушење]], алкохол<ref name=CDC2015/><ref name=Lancet2015/>
| diagnosis       = Крвниот притисок во мирување е >&nbsp;140/90&nbsp;mmHg<ref name=Lancet2015/>
| differential    = 
| prevention      = 
| treatment       = Промени во животните навики, лекови<ref name=NIH2015Tx/>
| medication      = 
| prognosis       = 
| frequency       = 16–37% глобално<ref name=Lancet2015/>
| deaths          = 9.4 милиони / 18% (2010)<ref name=Camp2015/>
}}
 
'''Хипертензија''' или '''висок крвен притисок''', а понекогаш и '''артериска хипертензија''', е [[Хронична (медицина)|хронична]] [[Болест|медицинска состојба]] во која [[крвниот притисок]] во [[артерија|артериите]] е покачен. Поради ова покачување на притисокот срцето треба да работи понапорно за крвта да може да циркулира низ крвните садови. Крвниот притисок има две вредности, систолен и дијастолен притисок, кои зависат од тоа дали срцето е контрахирано (систола) или релаксирано (дијастола). Нормален крвен притисок во мирување е од 100-140 mmHg кај систоличниот (високиот) и 60-90 mmHg кај дијастоличниот (нискиот). Постои присуство на висок крвен притисок доколку притисокот е постојано 140/90 mmHg или повеќе. 
 
Хипертензијата е класифицирана како [[есенцијална хипертензија|примарна (есенцијална) хипертензија]] или [[секундарна хипертензија]]. Околу 90-95% од случаите се категоризирани како "примарна хипертензија", што значи висок крвен притисок без очигледна медицинска причина <ref name="pmid10645931">{{цитираат списанието|author= Carretero ОП, Oparil S | title = Есенцијална хипертензија .Part I: Definition and etiology |journal=Circulation |volume=101 |issue=3 |pages=329–35 |year=2000  |pmid=10645931 |url=http://circ.ahajournals.org/content/101/3/329.long |doi=10.1161/01.CIR.101 март 329}}</ref> Други состојби кои влијаат на бубрезите, артериите, срцето или ендокриниот систем се причина за останатите 5-10% од случаите (секундарна хипертензија).
 
Хипертензијата е главен [[ризичен фактор]] за [[мозочен удар]], [[миокардијален инфаркт]] (срцев удар), [[срцева слабост]], [[аневризма]] на артериите (на пр., [[аневризма на аортата]]), [[периферна артериска болест]] и е причина за [[хронична бубрежна болест]].  Дури и умерено зголемување на артерискиот крвен притисок се поврзува со скратен [[животен век]]. Промени во исхраната и начинот на живот можат да ја подобрат контролата на крвниот притисок и да го намалат ризикот од поврзани здравствени компликации.  Но, за луѓе кај кои промените во начинот на живот се неефикасни или недоволни, потребен е медикаментозен третман.
[[Податотека:Hypertension video.webm|thumb|upright=1.4|Видео објаснување]]

{{TOC лимит | 3}}
== Класификација ==
{|class="wikitable" style = "float: right; margin-left:15px; text-align:center"
|-
! rowspan=2 | Classification (JNC7)<ref name="jnc7">{{Наведено списание |author=Chobanian AV, Bakris GL, Black HR|display-authors= ''et al.'' |title=Seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure |journal=Hypertension |volume=42 |issue=6 |pages=1206–52 |year=2003  |pmid=14656957 |doi=10.1161/01.HYP.0000107251.49515.c2 | url = http://hyper.ahajournals.org/content/42/6/1206.long}}</ref>
! colspan = 2 | Систолен притисок
! colspan = 2 | Дијастолен притисок
|-
! (mmHg)
! [[Паскал (единица)|kPa]]
! (mmHg)
! kPa
|-
| Нормален
| 90-119
| 12-15,9
| 60-79
| 8,0-10,5
|-
| Прехипертензија
| 120-139
| 16,0-18,5
| 80-89
| 10,7-11,9
|-
| Хипертензија од прв степен
| 140-159
| 18,7-21,2
| 90-99
| 12,0-13,2
|-
| Хипертензија од втор степен
| ≥ 160
| ≥ 21,3
| ≥ 100
| ≥ 13,3
|-
| [[Изолирана систолна хипертензија|Изолирана систолна <br/> хипертензија]]
| ≥ 140
| ≥ 18.7
| < 90
| <12,0
|}
 
=== Возрасни ===
Кај лицата на возраст од 18 години или постари, хипертензијата се дефинира како систолен и / или дијастолен притисок кој постојано е повисок од прифатената нормална вредност (моментално 139 mmHg систолен, 89 mmHg дијастолен: види табела - Класификација (JNC7)). Доколку вредностите се добиени од 24 часовен или амбулаторен мониторинг, прагот се снижува (135 mmHg систолен или 85 mmHg дијастолен) <ref name="NICE127 full">{{Наведена книга |author=National Clinical Guidance Centre |title=Hypertension (NICE CG 127) |publisher=[[National Institute for Health and Clinical Excellence]] |department=7 Diagnosis of Hypertension, 7.5 Link from evidence to recommendations |page=102 |date=August 2011 |url=http://www.nice.org.uk/nicemedia/live/13561/56007/56007.pdf |accessdate=2011-12-22 |archive-date=2013-07-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130723014309/http://www.nice.org.uk/nicemedia/live/13561/56007/56007.pdf |url-status=dead }}</ref> Исто така неодамна се создадени меѓународни упатства кои создадоа категории под опсегот на хипертензија за да укажат на континуум на ризик со висок крвен притисок во границите на нормалниот. Во JNC7 (2003)<ref name="jnc7"/> се употребува терминот прехипертензија за крвен притисок во рамките од 120-139 mmHg систолен и / или 80-89 mmHg дијастолен, од друга страна Esh-парница Упатствата (2007) <ref name=ESH-ESC>{{Наведено списание |author=Mancia G, De Backer G, Dominiczak A|display-authors= ''et al.'' |title=2007 ESH-ESC Practice Guidelines for the Management of Arterial Hypertension: ESH-ESC Task Force on the Management of Arterial Hypertension |journal=J. Hypertens. |volume=25 |issue=9 |pages=1751–62 |year=2007  |pmid=17762635 |doi=10.1097/HJH.0b013e3282f0580f |url=}}</ref> и BHS IV (2004) < код име = BHSIV> {{Наведено списание |author=Williams B, Poulter NR, Brown MJ|display-authors= ''et al.'' |title=Guidelines for management of hypertension: report of the fourth working party of the British Hypertension Society, 2004-BHS IV |journal=J Hum Hypertens |volume=18 |issue=3 |pages=139–85 |year=2004  |pmid=14973512 |doi=10.1038/sj.jhh.1001683 |url=}}</ref> ги употребуваат категориите: оптимален, нормален и високонормален за да ги поделат притисоците кои се пониски од 140 mmHg систолен и 90 mmHg дијастолен. Хипертензијата, исто така, се поткласифицира вака: JNC7 има хипертензија од прв степен, хипертензија од втор степен и изолирана систолна хипертензија. Изолирана систолна хипертензија се однесува на покачен систолен притисок со нормален дијастолен притисок, ова е вообичаено кај постарите лица.<ref name="jnc7"/> Esh-парница Упатствата (2007)<ref name=ESH-ESC/> и BHS IV (2004),<ref name= BHSIV /> одредуваат хипертензија од трет степен кај лица со систолен крвен притисок повисок од 179 mmHg или дијастолен притисок над 109 mmHg.
Хипертезијата се класифицира како "резистентна" доколку [[фармацевтски лекарства|медикаменти]] не го намалат притисокот до нормално ниво.<ref name="jnc7"/>
 
=== Новороденчиња и бебиња ===
Хипертензијата кај [[новороденчиња]] е ретка и се јавува кај околу 0,2-3% од новородените. Крвниот притисок не се мери рутински кај здрави новороденчиња <ref name=Dionne>{{Наведено списание |author=Dionne JM, Abitbol CL, Flynn JT |title=Hypertension in infancy: diagnosis, management and outcome |journal=Pediatr. Nephrol. |volume=27 |issue=1 |pages=17–32 |year=2012  |pmid=21258818 |doi=10.1007/s00467-010-1755-z |url=}}</ref> Хипертензијата е позастапена кај високоризични новороденчиња. Различни фактори, како на пример [[гестациска возраст]], постконцепциска возраст и [[родилна тежина]] треба да се земат предвид кога се одлучува дали крвниот притисок е нормален кај новороденчето.<ref name=Dionne/>
 
 
=== Деца и адолесценти ===
Хипертензијата се јавува релативно често кај деца и адолесценти (2-9% зависно од возраст, пол и етничка припадност) <ref>{{Наведено списание |author=Din-Dzietham R, Liu Y, Bielo MV, Shamsa F |title=High blood pressure trends in children and adolescents in national surveys, 1963 to 2002 |journal=Circulation |volume=116 |issue=13 |pages=1488–96 |year=2007  |pmid=17846287 |doi=10.1161/CIRCULATIONAHA.106.683243 |url=}}</ref> и е поврзан со долгорочните ризици за слабото здравје <ref name=fourth>{{Наведено списание |author= |title=The fourth report on the diagnosis, evaluation, and treatment of high blood pressure in children and adolescents |journal=Pediatrics |volume=114 |issue=2 Suppl 4th Report |pages=555–76 |year=2004  |pmid=15286277 |doi= |url=}}</ref>
Сега е препорачливо да се проверува крвниот притисок на деца постари од 3 години секојпат кога имаат систематски преглед или проверка, но висок крвен притисок треба да се потврди на повторни прегледи пред да се одликува дека детето има хипертензија.<ref name = fourth/> Крвниот притисок се повишува со возраста во детството и, кај деца, хипертензија се дефинира како просечен систолен или дијастолен притисок од три или повеќе мерења кај поголем или еднаков на 95 перцентил за возраста, полот или висината на детето.Прехипертензија кај деца се дефинира како просечен систолен или дијастолен крвен притисок кој е поголем или еднаков на 90 перцентил, но помал од 95 перцентил.<ref name=fourth />
Кај адолесценти, се предложува хипертезијата и прехипертензијата да се дијагностицираат и класифицираат со исти критериуми како кај возрасни.<ref name=fourth/>
 
== Знаци и симптоми ==
Ретко кога хипертензијата покажува какви било симптоми и обично се идентификува преку [[скрининг (медицина)|скрининг]], или кога се бара грижа за неповрзан здравствен проблем.Некои луѓе со висок крвен притисок се жалат од [[главоболка]] (посебно во задниот дел на главата и наутро), како и зашеметеност, вртоглавица, тинитус (ѕвонење или зуење во ушите), прометен вид или [[синкопа (медицина)|несвестица]] <ref name=Fisher2005>{{Наведена книга |author=Fisher ND, Williams GH |editor=Kasper DL, Braunwald E, Fauci AS|display-authors= ''et al.'' |title=Harrison's Principles of Internal Medicine|edition=16 |year=2005 |publisher=McGraw-Hill |location=New York, NY |isbn=0-07-139140-1 |pages=1463–81 |department=Hypertensive vascular disease}}</ref>
 
На [[физикален преглед]], се претпоставува дека постои хипертензија кога има откриено [[хипертензивна ретинопатија]] при испитување на [[оптичкиот фундус]] во задниот дел на окото со помош на [[офталмоскопија]].<ref name=Wong2007>{{Наведено списание |author=Wong T, Mitchell P |title=The eye in hypertension |journal=Lancet |volume=369 |issue=9559 |pages=425–35 |year=2007  |pmid=17276782 |doi=10.1016/S0140-6736(07)60198-6}}</ref> Вообичаено, тежината на хипертензивната ретинопатија се рангира од I-IV, иако е тешко да се разликуваат полесните.<ref name=Wong2007/> Офталмоскопските наоди исто така може да укажат колку долго лицето имало хипертензија .<ref name=Fisher2005/>
 
=== Секундарна Хипертензија ===
Некои додатни знаци и симптоми може да сугерираат на [[секундарна хипертензија]], хипертензија предизвикана од препознатливи причини како што се [[бубрежни болести]] или [[ендокрини болести.]] На пример, дебелина на градите и абдоменот, [[гликозна интолеранција]], [[задебелено лице]], задебелување во тилот и модри [[стрии]] укажуваат на [[Кушингов синдром]]. <ref Name=ABC>{{Наведена книга |author=O'Brien, Eoin; Beevers, D. G.; Lip, Gregory Y. H. |title=ABC of hypertension |publisher=BMJ Books |location=London |year=2007 |pages= |isbn=1-4051-3061-X |oclc= |doi= |accessdate=}}</ref> [[Штитната болест]] и [[акромегалијата]], исто така, можат да предизвикаат хипертензија и да имаат карактеристични симптоми и знаци.<ref name="ABC" /> Абдоминалем [[шум]] може да индицира [[бубрежна стеноза]] (стеснување на бубрежните артерии). Доколку крвниот притисок во нозете е намален или [[феморална артерија|пулсот во феморалната артерија]] е одложен или отсутен може да е индикација за [[коарктација на аортата]] (стеснување на аортата).Доколку има хипертензија којашто варира, главоболка, палпитации, бледило и потење би требало да се сомневаме на [[феохромоцитом]]. <ref Name="ABC" />
 
=== Хипертензивна криза ===
Сериозно покачен крвен притисок (еднаков или поголем од – систолен 180 или дијастолен 110, понекогаш се нарекува и злоќудна) се нарекува „хипертензивна криза“. Крвен притисок повисок од овие граници укажува на висок ризик од компликации. Луѓе со крвен притисок во овие граници може да немаат никакви симптоми, но се со поголема веројатност да пријават главоболки (22% од случаите) <ref>{{Наведено списание |author=Papadopoulos DP, Mourouzis I, Thomopoulos C, Makris T, Papademetriou V |title=Hypertension crisis |journal=Blood Press. |volume=19 |issue=6 |pages=328–36 |year=2010  |pmid=20504242 |doi=10.3109/08037051.2010.488052 |url=}}</ref> и вртоглавица од општата популација.<ref name=Fisher2005/> Други симптоми на хипертензивна криза може да бидат влошување на видот или гушење поради срцева слабост или општо чувство на [[малаксаност]] поради ренална инсуфициенција.<ref name="ABC" /> Се знае дека повеќето луѓе со хипертензивна криза имаат покачен крвен притисок, но до нејзин ненадеен пораст може да дојде и од други причинители.<ref name=Marik2007>{{Наведено списание |author=Marik PE, Varon J |title=Hypertensive crises: challenges and management |journal=Chest |volume=131 |issue=6 |pages=1949–62 |year=2007  |pmid=17565029 |doi=10.1378/chest.06-2490 |url=http://chestjournal.chestpubs.org/content/131/6/1949.long}}</ref> 
 
„Mалигна хипертензија“ се јавува кога постои доказ за директно оштетување на еден или повеќе органи како резултат на сериозно покачен крвен притисок. Оваа штета може да биде [[хипертензивна енцефалопатија]], предизвикана од отекување на мозокот и дисфункција, и се одликува со главоболки и [[изменето ниво на свест]] (збунетост или поспаност). Ретинален [[папилоедем]] и фундални [[хеморагии]] и [[ексудат]] се уште еден знак за оштетување на целните органи. [[Градна болка]] може да укаже на оштетување на срцевиот мускул (што може да доведе до [[миокарден инфаркт]]) или понекогаш [[аортна дисекција]], кинење на внатрешниот ѕид на [[аорта]]та. Отежнато дишење, кашлица и искашлување на окрвавен секрет се карактеристични знаци на [[белодробен едем.]] Оваа состојба е отекување на ткивото на белите дробови поради [[слабост на левата комора]], неспособност на [[левата комора]] на срцето соодветно да пумпа крв од белите дробови во артерискиот систем.<ref name=Marik2007/> Може да дојде и до брзо влошување на функцијата на бубрезите (акутна бубрежна повреда) и [[микроангиопатска хемолитична анемија]] (уништување на крвни клетки.<ref name=Marik2007/> Во овие ситуации, задолжително е брзо намалување на крвниот притисок за да се запре тековното оштетување на органите.<ref name=Marik2007/> Во спротивно, не е евидентирано дека крвниот притисок треба да се спушти брзо кај злоќудни хипертензии каде што не постои доказ за оштетување на целните органи. Агресивното намалување на крвниот притисок носи свои ризици. <ref Name="ABC" /> Се препорачува употреба на орални лекови за постепено намалување на крвниот притисок во текот на 24 до 48 часа кај злоќудна хипертензија. <ref Name=Marik2007/>
 
 
=== Бременост ===
До хипертензија доаѓа во 8-10% бремености <ref name="ABC" /> Повеќето жени со хипертензија во бременоста имаат претходно постоечка примарна хипертензија. Висок крвен притисок во бременоста може да биде прв знак за [[прееклампсија]], сериозна состојба во втората половина од бременоста и неколку недели по породувањето.<ref name="ABC" /> Дијагнозата на прееклампсија вклучува покачен крвен притисок и присуство на белковина во урината.<ref name="ABC" /> До прееклампсија доаѓа во околу 5% бремености и таа е причина за околу 16% од сите случаи на [[смрт при породување]] на глобано ниво.<ref name="ABC" /> Прееклампсијата го дуплира и ризикот од смрт на бебето.<ref name="ABC" /> Прееклампсијата обично нема симптоми и таа се открива при рутински преглед. Кога ќе се појават, најчестите симптоми на прееклампсија се главоболка, пореметен вид (честопати „трепкави светла“), повраќање, [[епигастрична]] болка и [[едем]] (отоци). Прееклампсијата може понекогаш да премине во состојба опасна по животот, наречена [[еклампсија]]. Еклампсијата е [[хипертензивна криза]] и има неколку сериозни компликации. Во овие компликации спаѓаат губење на видот, отекување на мозокот, [[тонично-клонични напади|напади]] или [[грчеви]], [[бубрежна инсуфициенција]], [[белодробен едем]] и [[дисеминирана интраваскуларна коагулација]] (пореметување на згрутчувањето на крвта).<ref name="ABC" /><ref name="urlHypertension and Pregnancy: eMedicine Obstetrics and Gynecology">{{Наведена мрежна страница |url=http://emedicine.medscape.com/article/261435-overview |title=Hypertension and Pregnancy |author=Gibson, Paul |author2= |date=July 30, 2009 |work=eMedicine Obstetrics and Gynecology |publisher=Medscape |pages= |accessdate=2009-06-16}}</ref>
 
=== Бебиња и деца ===
[[Слабо напредување]], [[напади]], [[раздразливост]], [[летаргија|недостаток на енергија]], и [[респираторен дистрес синдром кај новородено|отежнато дишење]]<ref name="urlHypertension: eMedicine Pediatrics: Cardiac Disease and Critical Care Medicine">{{Наведена мрежна страница |url=http://emedicine.medscape.com/article/889877-overview |title=Hypertension |author=Rodriguez-Cruz, Edwin |author2=Ettinger, Leigh M |date=April 6, 2010 |work=eMedicine Pediatrics: Cardiac Disease and Critical Care Medicine |publisher=Medscape |pages= |accessdate=2009-06-16}}</ref> може да се поврзат со хипертензија кај новородени и мали бебиња. Кај поголемите бебиња и кај децата, хипертензијата може да предизвика главоболка, необјаснета раздразливост, [[замор (медицински)|замор]], [[слабо напредување]], [[заматен вид]], [[епитакса|крвавење од носот]], и [[Белова парализа|фацијална парализа]].<ref name=Dionne/><ref name="urlHypertension: eMedicine Pediatrics: Cardiac Disease and Critical Care Medicine"/>

== Компликации ==
[[Image:Main complications of persistent high blood pressure.svg|thumb|Дијаграмот ги прикажува главните компликации од перзистентен висок крвен притисок.]]
Хипертензијата е најважниот фактор на ризик за предвремена смрт ширум светот што може да се спречи.<ref>{{Наведена мрежна страница|title= Global health risks: mortality and burden of disease attributable to selected major risks.|url=http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/GlobalHealthRisks_report_full.pdf|work=World Health Organization|year=2009|accessdate=10 February 2012}}</ref> Таа го зголемува ризикот од [[исхемична срцева болест]]<ref name=pmid12493255>{{Наведено списание |author=Lewington S, Clarke R, Qizilbash N, Peto R, Collins R |title=Age-specific relevance of usual blood pressure to vascular mortality: a meta-analysis of individual data for one million adults in 61 prospective studies |journal=Lancet |volume=360 |issue=9349 |pages=1903–13 |year=2002  |pmid=12493255 |doi= 10.1016/S0140-6736(02)11911-8|url=}}</ref> [[мозочни удари]],<ref name="ABC" /> [[периферна васкуларна болест]],<ref name="pmid18375152">{{Наведено списание |author=Singer DR, Kite A |title=Management of hypertension in peripheral arterial disease: does the choice of drugs matter? |journal=European Journal of Vascular and Endovascular Surgery |volume=35 |issue=6 |pages=701–8 |year=2008  |pmid=18375152 |doi=10.1016/j.ejvs.2008 јануари 007}}</ref> и други кардиоваскуларни болести, во кои спаѓаат [[срцева слабост]], [[аортна аневризма]], дифузна [[атеросклероза]] и [[белодробна емболија]].<ref name="ABC" /> Хипертензијата е фактор на ризик и за [[намалена когнитивна функција]], [[деменција]] и [[хронична бубрежна болест]].<ref name="ABC" /> 
Во останати компликации спаѓаат:
* [[Хипертензивна ретинопатија]]
*[[Хипертензивна нефропатија]]<ref name="pmid19330604">{{Наведено списание |author=Zeng C, Villar VA, Yu P, Zhou L, Jose PA |title=Reactive oxygen species and dopamine receptor function in essential hypertension |journal=Clinical and Experimental Hypertension |volume=31 |issue=2 |pages=156–78 |year=2009  |pmid=19330604 |doi=10.1080/10641960802621283}}</ref>

== Причина ==
=== Примарна хипертензија ===
Примарната (есенцијална) хипертензија е најчестиот облик на хипертензија, а опфаќа 90–95% од сите случаи на хипертензија.<ref name="pmid10645931"/> Во речиси сите современи општества, крвниот притисок расте со [[стареење]]то и ризикот од станување хипертоничар е поголем во подоцнежните години од животот.<ref>{{Наведено списание|last=Vasan|first=RS|author2=Beiser, A, Seshadri, S, Larson, MG, Kannel, WB, D'Agostino, RB, Levy, D|title=Residual lifetime risk for developing hypertension in middle-aged women and men: The Framingham Heart Study.|journal=JAMA: the journal of the American Medical Association|date=2002 Feb 27|volume=287|issue=8|pages=1003-10|pmid=11866648}}</ref> Хипертензијата е резултат на сложената интеракција на гените и факторите на животната средина. Идентификувани се бројни заеднички гени, со мали ефекти на крвниот притисок<ref>Меѓународен конзорциум за студии на крвниот притисок во врска со целиот геном. Генетските варијанти влијаат на ризикот од крвен притисок и од срцеви заболувања.Nature 2011; 478: 103–109
doi:10.1038/nature10405</ref> како и некои ретки гени, со големи ефекти на крвниот притисок<ref>{{Наведено списание|last=Lifton|first=RP|author2=Gharavi, AG, Geller, DS|title=Molecular mechanisms of human hypertension.|journal=Cell|date=2001 Feb 23|volume=104|issue=4|pages=545-56|pmid=11239411}}</ref>, но генетската основа на хипертензијата сè уште не е многу јасна. Неколку фактори на животната средина влијаат на крвниот притисок. Во факторите на стилот на живеење коишто го намалуваат крвниот притисок спаѓаат намалено внесување [[сол]],<ref>{{Наведено списание|last=He|first=FJ|author2=MacGregor, GA|title=A comprehensive review on salt and health and current experience of worldwide salt reduction programmes.|journal=Journal of human hypertension|date=2009 Jun|volume=23|issue=6|pages=363-84|pmid=19110538}}</ref> поголемо конзумирање овошје и производи со ниска содржина на масти (диететски пристапи за запирање на хипертензијата ([[диета DASH]])). [[Вежбање]],<ref name="ReferenceA">Dickinson HO, Mason JM, Nicolson DJ, Campbell F, Beyer FR, Cook JV, Williams B, Ford GA. Lifestyle interventions to reduce raised blood pressure: a systematic review of randomized controlled trials. J Hypertens. 2006;24:215-33.</ref> [[намалување на телесната тежина]]<ref name=HaslamJames>{{Наведено списание |author=Haslam DW, James WP |title=Obesity |journal=Lancet |volume=366 |issue=9492 |pages=1197–209 |year=2005 |pmid=16198769 |doi=10.1016/S0140-6736(05)67483-1}}</ref> и намалено внесување на [[Алкохолен пијалак|алкохол]] исто така помагаат во намалување на крвниот притисок.<ref>{{Наведено списание | author = Whelton PK, He J, Appel LJ, Cutler JA, Havas S, Kotchen TA |display-authors= ''et al.'' | year = 2002 | title = Primary prevention of hypertension: Clinical and public health advisory from The National High Blood Pressure Education Program | url = | journal = JAMA | volume = 288 | issue = 15| pages = 1882–8 | doi = 10.1001/jama.288.15.1882 | pmid = 12377087 }}</ref> Можната улога на други фактори, како што се стрес,<ref name="ReferenceA"/> внесувањето кофеин,<ref>Mesas AE, Leon-Muñoz LM, Rodriguez-Artalejo F, Lopez-Garcia E. The effect of coffee on blood pressure and cardiovascular disease in hypertensive individuals: A systematic review and meta-analysis. Am J Clin Nutr. 2011;94:1113–26.</ref> и недостаток од витамин Д<ref>{{Наведено списание |author=Vaidya A, Forman JP |title=Vitamin D and hypertension: current evidence and future directions |journal=Hypertension |volume=56 |issue=5 |pages=774–9 |year=2010  |pmid=20937970 |doi=10.1161/HYPERTENSIONAHA.109.140160 |url=}}</ref> се помалку познати. Се смета дека и [[инсулинската резистенција]] којашто е честа појава кај дебелината и којашто е компонента на [[метаболичен синдром|синдромот X]] (или [[метаболичен синдром]]) придонесува кон хипертензијата.<ref name="pmid12364344">{{Наведено списание |author=Sorof J, Daniels S |title=Obesity hypertension in children: a problem of epidemic proportions |journal=Hypertension |volume=40 |issue=4 |pages=441–447 |year=2002  |pmid=12364344 |doi= 10.1161/01.HYP.0000032940.33466.12|url=http://hyper.ahajournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=12364344 |accessdate=2009-06-03}}</ref> Современите студии вклучуваат и случки од раните фази од животот (на пример, деца со [[мала тежина при раѓање]], чијашто мајка пушела и коишто не биле [[доени]]) како фактори на ризик за возрасна есенцијална хипертензија.<ref name = "Lawlor 2005">{{Наведено списание|last=Lawlor|first=DA|author2=Smith, GD|title=Early life determinants of adult blood pressure.|journal=Current opinion in nephrology and hypertension|date=2005 May|volume=14|issue=3|pages=259-64|pmid=15821420}}</ref> Меѓутоа, механизмите коишто ги поврзуваат овие излагања со возрасната хипертензија остануваат нејасни.<ref name = "Lawlor 2005"/>
 
=== Секундарна хипертензија ===
Секундарната хипертензија резултира од причина која што може да се идентификува. Бубрежната болест е најчеста причина за хипертензија.<ref name="ABC" /> Хипертензијата може да биде предизвикана и од ендокрини состојби, како што се [[Кушингов синдром]], [[хипертиреоза]], [[хипотиреоза]], [[акромегалија]], [[Конов синдром]] или [[хипералдостеронизам]], [[хиперпаратиреоидизам]], and [[феохромоцитома]].<ref name="ABC" /><ref>Dluhy RG, Williams GH. Endocrine hypertension. In: Wilson JD, Foster DW, Kronenberg HM, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 9th ed. Philadelphia, Pa: WB Saunders; 1998:729-49.</ref> Други причини за хипертензија се [[дебелина]], [[апнеа при спиење]], [[бременост]], [[коарктација на аортата]], претерано внесување [[сладок корен]] и некои лекови на рецепта, растителни лековити средства и илегални дроги.<ref name="ABC" /><ref>{{Наведено списание |author=Grossman E, Messerli FH |title=Drug-induced Hypertension: An Unappreciated Cause of Secondary Hypertension |journal=Am. J. Med. |volume=125 |issue=1 |pages=14–22 |year=2012  |pmid=22195528 |doi=10.1016/j.amjmed.2011 мај 024 |url=}}</ref>
 
== Патофизиологија ==
[[Image:Arterial pressure diagram.png|thumb|right|350px|Дијаграмот ги објаснува факторите коишто влијаат на [[артерискиот притисок]]]]
Кај повеќето луѓе со утврдена (примарна) хипертензија, зголемениот отпор при циркулацијата на крвта ([[вкупен периферен отпор]]) е причина за високиот притисок, додека [[минутниот волумен на срцето]] останува нормален.<ref>{{Наведено списание |author=Conway J |title=Hemodynamic aspects of essential hypertension in humans |journal=Physiol. Rev. |volume=64 |issue=2 |pages=617–60 |year=1984  |pmid=6369352 |doi= |url=}}</ref> Постојат докази дека некои помлади луѓе со [[прехипертензија]] или „гранична хипертензија“ имаат висок минутен волумен на срцето, забрзан пулс и нормална периферна резистентност. Оваа состојба се нарекува хиперкинетичка гранична хипертензија.<ref name = Palatini>{{Наведено списание |author=Palatini P, Julius S |title=The role of cardiac autonomic function in hypertension and cardiovascular disease |journal=Curr. Hypertens. Rep. |volume=11 |issue=3 |pages=199–205 |year=2009  |pmid=19442329 |doi= |url=}}</ref> Подоцна во животот, како што им опаѓа минутниот волумен на срцето и како што периферната резистентност расте со староста, овие лица развиваат типични особини на утврдена есенцијална хипертензија.<ref name = Palatini /> Спорно е дали оваа шема е типична за сите луѓе коишто на крајот ќе развијат хипертензија.<ref>{{Наведено списание |author=Andersson OK, Lingman M, Himmelmann A, Sivertsson R, Widgren BR |title=Prediction of future hypertension by casual blood pressure or invasive hemodynamics? A 30-year follow-up study |journal=Blood Press. |volume=13 |issue=6 |pages=350–4 |year=2004 |pmid=15771219 |doi= |url=}}</ref> Покачената периферна резистентност кај утврдена хипертензија воглавно се должи на структуралното стеснување на малите артерии и артериоли.<ref>{{Наведено списание |author=Folkow B |title=Physiological aspects of primary hypertension |journal=Physiol. Rev. |volume=62 |issue=2 |pages=347–504 |year=1982  |pmid=6461865 |doi= |url=}}</ref> Намалувањето на бројот и на густината на капиларите може исто така да придонесе кон периферната резистентност.<ref>{{Наведено списание |author=Struijker Boudier HA, le Noble JL, Messing MW, Huijberts MS, le Noble FA, van Essen H |title=The microcirculation and hypertension |journal=J Hypertens Suppl |volume=10 |issue=7 |pages=S147–56 |year=1992  |pmid=1291649 |doi= |url=}}</ref> Хипертензијата е поврзана и со намалена флексибилност на периферните вени,<ref>{{Наведено списание |author=Safar ME, London GM |title=Arterial and venous compliance in sustained essential hypertension |journal=Hypertension |volume=10 |issue=2 |pages=133–9 |year=1987  |pmid=3301662 |doi= |url=}}</ref> што може да го зголеми враќањето на крвта во срцето, да го зголеми срцевото преоптоварување [[преоптоварување(кардиологија)|преоптоварување]] и на крајот да предизвика [[дијастолна дисфункција]]. Не е јасно дали активното стегање на крвните садови игра улога во утврдената есенцијална хипертензија.<ref>{{Наведено списание |author=Schiffrin EL |title=Reactivity of small blood vessels in hypertension: relation with structural changes. State of the art lecture |journal=Hypertension |volume=19 |issue=2 Suppl |pages=II1–9 |year=1992  |pmid=1735561 |doi= |url=}}</ref> 
 
[[Пулсниот притисок]] (разликата меѓу систолниот и дијастолниот крвен притисок) е честопати поголем кај постари луѓе со хипертензија. Ситуацијата може да вклучува абнормално висок систолен притисок, со нормален до низок дијастолен притисок. Оваа состојба се вика [[изолирана систолна хипертензија]].<ref>{{Наведено списание |author=Chobanian AV |title=Clinical practice. Isolated systolic hypertension in the elderly |journal=N. Engl. J. Med. |volume=357 |issue=8 |pages=789–96 |year=2007  |pmid=17715411 |doi=10.1056/NEJMcp071137 |url=}}</ref> Високиот пулсен притисок кај постарите луѓе се објаснува со покачена [[артериска крутост]], којашто обично оди рака под рака со стареењето и може да се влоши со висок крвен притисок.<ref>{{Наведено списание |author=Zieman SJ, Melenovsky V, Kass DA |title=Mechanisms, pathophysiology, and therapy of arterial stiffness |journal=Arterioscler. Thromb. Vasc. Biol. |volume=25 |issue=5 |pages=932–43 |year=2005  |pmid=15731494 |doi=10.1161/01.ATV.0000160548.78317.29 |url=}}</ref>
 
Се предлагаат многу механизми како причина за зголемената отпорност што, при хипертензија, се јавува во артерискиот систем. Повеќето докази вклучуваат една или две од следниве причини: 
* Нарушување на режимот на солта и водата во бубрезите, а посебно абнормалности на интрареналниот [[систем на ренин-ангиотензин]]<ref>{{Наведено списание |author=Navar LG |title=Counterpoint: Activation of the intrarenal renin-angiotensin system is the dominant contributor to systemic hypertension |journal=J. Appl. Physiol. |volume=109 |issue=6 |pages=1998–2000; discussion 2015 |year=2010  |pmid=21148349 |pmc=3006411 |doi=10.1152/japplphysiol.00182.2010a |url=}}</ref>
* Абнормалности на [[симпатичкиот нервен систем]]<ref>{{Наведено списание |author=Esler M, Lambert E, Schlaich M |title=Point: Chronic activation of the sympathetic nervous system is the dominant contributor to systemic hypertension |journal=J. Appl. Physiol. |volume=109 |issue=6 |pages=1996–8; discussion 2016 |year=2010  |pmid=20185633 |doi=10.1152/japplphysiol.00182.2010 |url=}}</ref>
Овие механизми не се исклучуваат меѓусебно и во повеќето случаи на есенцијална хипертензија веројатно и двата придонесуваат до одредена мерка за истата. Напомнато е дека и [[ендотелијалната дисфункција]] (дисфункција на облогата на крвните садови) и васкуларното [[воспаление]] може да придонесат за отпорност и васкуларно оштетување при хипертензија.<ref>{{Наведено списание |author=Versari D, Daghini E, Virdis A, Ghiadoni L, Taddei S |title=Endothelium-dependent contractions and endothelial dysfunction in human hypertension |journal=Br. J. Pharmacol. |volume=157 |issue=4 |pages=527–36 |year=2009  |pmid=19630832 |pmc=2707964 |doi=10.1111/j.1476-5381.2009.00240.x |url=}}</ref><ref>{{Наведено списание |author=Marchesi C, Paradis P, Schiffrin EL |title=Role of the renin-angiotensin system in vascular inflammation |journal=Trends Pharmacol. Sci. |volume=29 |issue=7 |pages=367–74 |year=2008  |pmid=18579222 |doi=10.1016/j.tips.2008 мај 003 |url=}}</ref>
 
== Дијагноза ==
{| class="wikitable" style = "float: right; margin-left:15px; text-align:center"
|-
|+ типични тестови за хипертензија
! Систем
! Тестови
|-
| [[Уринарен систем|Бубрежен]]
| [[Анализа на урина|Микроскопска анализа на урина]], [[прoтeинуриja]], <br>серум [[количество на азот од уреа во крвта|BUN]] <small>([[количество на азот од уреа во крвта]])</small> и/или [[креатинин]]
|-
| [[Ендокрин систем|Ендокрин]]
| Серум [[натриум]], [[калиум]], [[калциум]], [[тиреотропин|TSH]] <small>([[тиреотропин]])</small>.
|-
| [[Метаболички]]
| [[Тест за мерење на гликозата во крвта|Гликоза во крвта на гладно]], вкупен холестерол, [[Липобелковини со висока густина|HDL]] и [[LDL]] холестерол, [[триглицериди]]
|-
| Друго
| [[Хематокрит]], [[електрокардиограм]] и [[рендген на гради]]
|-
| colspan=2 | Извори: ''Harrison's principles of internal medicine''<ref name="isbn0-07-147691-1">{{Наведена книга |author=Loscalzo, Joseph; Fauci, Anthony S.; Braunwald, Eugene; Dennis L. Kasper; Hauser, Stephen L; Longo, Dan L. |editor= |други= |title=Harrison's principles of internal medicine |edition= |publisher=McGraw-Hill Medical |year=2008 |pages= |isbn=0-07-147691-1 |doi= |url= |accessdate=}}</ref> ''others''<ref name="pmid19417858">{{Наведено списание |author=Padwal RS |title=The 2009 Canadian Hypertension Education Program recommendations for the management of hypertension: Part 1 – blood pressure measurement, diagnosis and assessment of risk |journal=Canadian Journal of Cardiology |volume=25 |issue=5 |pages=279–86 |year=2009  |pmid=19417858 |doi= 10.1016/S0828-282X(09)70491-X|url= |pmc=2707176 |author2=Hemmelgarn BR |author3=Khan NA |display-authors=3 |last4=Grover |first4=S |last5=McKay |first5=DW |last6=Wilson |first6=T |last7=Penner |first7=B |last8=Burgess |first8=E |last9=McAlister |first9=FA}}</ref><ref name="pmid18548142">{{Наведено списание |author=Padwal RJ |title=The 2008 Canadian Hypertension Education Program recommendations for the management of hypertension: Part 1 – blood pressure measurement, diagnosis and assessment of risk |journal=Canadian Journal of Cardiology |volume=24 |issue=6 |pages=455–63 |year=2008  |pmid=18548142 |pmc=2643189 |doi= 10.1016/S0828-282X(08)70619-6|url= |author2=Hemmelgarn BR |author3=Khan NA |display-authors=3 |last4=Grover |first4=S |last5=McAlister |first5=FA |last6=McKay |first6=DW |last7=Wilson |first7=T |last8=Penner |first8=B |last9=Burgess |first9=E}}</ref><ref name="pmid17534459">{{Наведено списание |author=Padwal RS |title=The 2007 Canadian Hypertension Education Program recommendations for the management of hypertension: Part 1 – blood pressure measurement, diagnosis and assessment of risk |journal=Canadian Journal of Cardiology |volume=23 |issue=7 |pages=529–38 |year=2007  |pmid=17534459 |pmc=2650756 |doi= 10.1016/S0828-282X(07)70797-3|url= |author2=Hemmelgarn BR |author3=McAlister FA |display-authors=3 |last4=McKay |first4=DW |last5=Grover |first5=S |last6=Wilson |first6=T |last7=Penner |first7=B |last8=Burgess |first8=E |last9=Bolli |first9=P}}</ref><ref name="pmid16755312">{{Наведено списание |author=Hemmelgarn BR |title=The 2006 Canadian Hypertension Education Program recommendations for the management of hypertension: Part I – Blood pressure measurement, diagnosis and assessment of risk |journal=Canadian Journal of Cardiology |volume=22 |issue=7 |pages=573–81 |year=2006  |pmid=16755312 |pmc=2560864 |doi= 10.1016/S0828-282X(06)70279-3|url= |author2=McAlister FA |author3=Grover S |display-authors=3 |last4=Myers |first4=MG |last5=McKay |first5=DW |last6=Bolli |first6=P |last7=Abbott |first7=C |last8=Schiffrin |first8=EL |last9=Honos |first9=G}}</ref><ref name="pmid16003448">{{Наведено списание |author=Hemmelgarn BR |title=The 2005 Canadian Hypertension Education Program recommendations for the management of hypertension: part 1- blood pressure measurement, diagnosis and assessment of risk |journal=Canadian Journal of Cardiology |volume=21 |issue=8 |pages=645–56 |year=2005  |pmid=16003448 |doi= |url= |author2=McAllister FA |author3=Myers MG |display-authors=3 |last4=McKay |first4=DW |last5=Bolli |first5=P |last6=Abbott |first6=C |last7=Schiffrin |first7=EL |last8=Grover |first8=S |last9=Honos |first9=G}}</ref>
|}
 
Хипертензијата се дијагностицира кога пациентот има постојано висок притисок. Традиционално,<ref name="NICE127 full"/> дијагнозата бара три посебни сфигоманометарски мерења во интервал од по еден месец.<ref>{{Наведена книга |author=North of England Hypertension Guideline Development Group |department=Frequency of measurements |page=53 |title=Essential hypertension (NICE CG18) |publisher=[[National Institute for Health and Clinical Excellence]] |date=1 August 2004 |url=http://guidance.nice.org.uk/index.jsp?action=download&o=48384 |accessdate=2011-12-22 |archive-date=2012-07-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120714085714/http://guidance.nice.org.uk/index.jsp?action=download&o=48384 |url-status=dead }}</ref> Првичната проценка на хипертензивните пациенти вклучува целосна [[здравствена историја|историја]] и [[лекарски преглед]]. Со достапноста на 24-часовни монитори на [[амбулаторниот крвен притисок]] и домашните апарати за мерење на крвниот притисок, важноста од избегнување на погрешно дијагностицирање пациенти со ефект на „хипертензија од бел мантил“ довела до промена на протоколите. Во Велика Британија, во моментот се смета како најдобра постапка да се следи единечно клиничко читање, со амбулаторно мерење. Може да се преземе и следење, што не е најидеално, со домашно посматрање на крвниот притисок во текот на седум дена.<ref name="NICE127 full"/> 
 
Штом ќе се одреди дијагнозата на хипертензија, лекарите се обидуваат врз основа на факторите на ризик и другите симптоми, ако ги има, да ја утврдат основната причина. [[Секундарната хипертензија]] е почеста кај децата пред пубертетот и најчесто е предизвикана од [[бубрежно заболување]]. Примарната или есенцијалната хипертензија е почеста кај адолесцентите и има повеќе фактори на ризик, во кои спаѓаат дебелина и семејна историја на хипертензија.<ref name="pmid16719248">{{Наведено списание | author = Luma GB, Spiotta RT | title = Hypertension in children and adolescents | journal = Am Fam Physician | volume = 73 | issue = 9 | pages = 1558–68  | year = 2006 | pmid = 16719248}}</ref> За идентификација на можните причини за секундарна хипертензија, како и за утврдување дали хипертензијата предизвикала оштетување на срцето, очите и бубрезите може да се направат и лабораториски испитувања. Се прават и дополнителни испитувања за [[дијабетес]] и [[високи нивоа на холестерол]], затоа што тие состојби се фактори на ризик за развиток на [[срцеви заболувања]] и може да бараат третман.<ref name="pmid10645931"/>
 
Се мери серумот [[креатинин]] за да се одреди присуството на некое бубрежно заболување коешто може да биде причина за хипертензија или последица од неа. Но, само серумот креатинин може да ја прецени состојбата [[стапка на гломеруларна филтрација]]. Најновите смерници препорачуваат употреба на предиктивни равенки, како што е формулата за [[модификација на диетата при бубрежно заболување]] (MDRD) за проценка на стапката на гломеруларна филтрација (eGFR).<ref name = JNC7 /> eGFR може да даде и основно мерење на функцијата на бубрезите, што може да се користи за следење на несаканите ефекти на некои лекови против хипертензија на функцијата на бубрезите. Како секундарен показател за бубрежно заболување се користи и испитување на урина за [[прoтeинуриja|белковина]]. [[Електрокардиограм]] (ЕКГ) се прави за да се потврди дека срцето се напрега од високиот крвен притисок. Тоа може да покаже и задебелување на срцевиот мускул ([[хипертрофија на левата комора]]) или дали срцето имало претходно помало нарушување, како на пример, тивок срцев удар. Кога се бараат знаци на зголемување или оштетување на срцето може да се направат и [[рендгенско снимање на градите]] или [[ехокардиограм]]. <ref Name="ABC" />

==Спречување==
Бројот на луѓе коишто имаат хипертензија, а не се ни свесни за тоа е прилично голем.<ref name="ReferenceB">{{Наведено списание|last=Williams|first=B|author2=Poulter, NR, Brown, MJ, Davis, M, McInnes, GT, Potter, JF, Sever, PS, McG Thom, S, British Hypertension, Society|title=Guidelines for management of hypertension: report of the fourth working party of the British Hypertension Society, 2004-BHS IV.|journal=Journal of human hypertension|date=2004 Mar|volume=18|issue=3|pages=139-85|pmid=14973512}}</ref> Потребни се мерки за целата популација, за да се намалат последиците од високиот крвен притисок и да се минимизира потребата од лекови против хипертензија. Пред воведување терапија со лекови се препорачува промена на животниот стил за да се намали крвниот притисок. Смерниците на Британското друштво за хипертензија од 2004 година<ref name="ReferenceB"/> ги препорачуваат следните промени на животниот стил коишто се совпаѓаат и со смерниците на Националната програма на САД за образување за висок крвен притисок, од 2002 година<ref>{{Наведено списание | author = Whelton PK |display-authors=''et al.'' | year = 2002 | title = Primary prevention of hypertension. Clinical and public health advisory from the National High Blood Pressure Education Program | url = | journal = JAMA | volume = 288 | issue = 15| pages = 1882–1888 | doi = 10.1001/jama.288.15.1882 | pmid = 12377087 }}</ref> за примарна превенција на хипертензија:
* одржување нормална телесна тежина (на пр. индекс на телесна маса од 20–25&nbsp;кг/m<sup>2</sup>).
* намалување на внесувањето прехранбен натриум на <100&nbsp;mmol/ ден(<6 g натриум хлорид или <2,4 g натриум на ден).
* воведување редовна аеробна физичка активност, како што е брзо пешачење (30 мин на ден, повеќето денови од неделата).
* ограничување на внесувањето алкохол на најмногу 3 единици/ден за мажи и најмногу 2 единици/ден за жени.
* примена на диета богата со овошје и зеленчук (на пр. најмалку пет порции на ден).
Ефикасната промена на животниот стил може да го намали крвниот притисок колку и некој лек против хипертензија. Со комбинацијата на повеќе промени на животниот стил може да се постигнат уште подобри резултати.<ref name="ReferenceB"/>
 
==Справување==
===Промени на животниот стил===
Првиот тип третман за хипертензија е ист со препорачаните превентативни промени на животниот стил<ref name="npsppr">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.nps.org.au/health_professionals/publications/prescribing_practice_review/current/prescribing_practice_review_52 |title=NPS Prescribing Practice Review 52: Treating hypertension |date=September 1, 2010 |publisher=NPS Medicines Wise |accessdate=November 5, 2010}}</ref> и вклучува промени во исхраната<ref>{{Наведено списание|last=Siebenhofer|first=A|author2=Jeitler, K, Berghold, A, Waltering, A, Hemkens, LG, Semlitsch, T, Pachler, C, Strametz, R, Horvath, K|title=Long-term effects of weight-reducing diets in hypertensive patients|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2011-09-07|volume=9|pages=CD008274|pmid=21901719|doi=10.1002/14651858.CD008274.pub2|editor1-last=Siebenhofer|editor1-first=Andrea}}</ref> физички вежби и намалување на тежината. Сите овие промени докажано значително го намалуваат крвниот притисок кај луѓето со хипертензија.<ref>{{Наведено списание |author=Blumenthal JA |title=Effects of the DASH diet alone and in combination with exercise and weight loss on blood pressure and cardiovascular biomarkers in men and women with high blood pressure: the ENCORE study |journal=Arch. Intern. Med. |volume=170 |issue=2 |pages=126–35 |year=2010  |pmid=20101007 |doi=10.1001/archinternmed.2009.470 |url= |author2=Babyak MA |author3=Hinderliter A |display-authors=3 |last4=Watkins |first4=L. L. |last5=Craighead |first5=L. |last6=Lin |first6=P.-H. |last7=Caccia |first7=C. |last8=Johnson |first8=J. |last9=Waugh |first9=R.}}</ref> Дури и ако хипертензијата е доволно висока за да оправда директна употреба на лекови, промените на животниот стил и понатаму се препорачани. 
За намалување на хипертензијата се препорачуваат различни програми наменети за намалување на психолошкиот стрес, како што се [[биофидбек]] (повратна информација за биолошките функции), релаксација или медитација. Меѓутоа, научните студии, во принцип, не ја поддржуваат нивната ефикасност, бидејќи тие студии обично се со слаб квалитет.<ref name="pmid19822104">{{Наведено списание|author=Greenhalgh J, Dickson R, Dundar Y|first=|date=|year=2009|title=The effects of biofeedback for the treatment of essential hypertension: a systematic review|url=|journal=Health Technol Assess|volume=13|issue=46|pages=1–104|doi=10.3310/hta13460|pmid=19822104}}</ref><ref name="pmid18350109">{{Наведено списание |author=Rainforth MV, Schneider RH, Nidich SI, Gaylord-King C, Salerno JW, Anderson JW |title=Stress Reduction Programs in Patients with Elevated Blood Pressure: A Systematic Review and Meta-analysis |journal=Curr. Hypertens. Rep. |volume=9 |issue=6 |pages=520–8 |year=2007  |pmid=18350109 |pmc=2268875 |doi= 10.1007/s11906-007-0094-3|url=}}</ref><ref>{{Наведено списание |author=Ospina MB |title=Meditation practices for health: state of the research |journal=Evid Rep Technol Assess (Full Rep) |volume= |issue=155 |pages=1–263 |year=2007  |pmid=17764203 |doi= |url= |author2=Bond K |author3=Karkhaneh M |display-authors=3 |last4=Tjosvold |first4=L |last5=Vandermeer |first5=B |last6=Liang |first6=Y |last7=Bialy |first7=L |last8=Hooton |first8=N |last9=Buscemi |first9=N}}</ref>
 
Промената во исхраната, како на пример, [[исхрана со ниско количество натриум]] е корисна. Долгорочна (повеќе од 4 недели) исхрана со ниско количество натриум кај [[белата раса|белците]] е корисна како за луѓе со хипертензија, така и за луѓе со нормален крвен притисок.<ref name=cochrane2008>{{Наведено списание|last=He|first=FJ|author2=MacGregor, GA|title=Effect of longer-term modest salt reduction on blood pressure.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2004|issue=3|pages=CD004937|pmid=15266549|url=http://onlinelibrary.wiley.com/o/cochrane/clsysrev/articles/CD004937/frame.html}}</ref> Крвниот притисок го намалува и [[диетата DASH]], богата со јаткасти плодови, житарици, риба, живина, овошје и зеленчук, којашто ја промовира [[Националниот институт за срце, бели дробови и крв]]. Најистакната одлика на овој план за исхрана е ограниченото внесување [[натриум]], иако диетата е богата со [[калиум]], [[магнезиум]], [[калциум]] и [[белковини]].<ref name="dashguide">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/public/heart/hbp/dash/new_dash.pdf|title=Your Guide To Lowering Your Blood Pressure With DASH|format=PDF|accessdate=2009-06-08}}</ref>
  
=== Лекарства ===
За лекување на хипертензија достапни се неколку категории на лекарства, со заедничко име наречени [[антихипертензивни лекарства]]. Кога се препишуваат лекарствата, се зема предвид кардиоваскуларниот ризик на лицето, (вклучувајќи го ризикот од инфаркт на миокардот и мозочен удар) и резултатите од мерењето на крвниот притисок.<ref name=nps01>{{Наведено списание |url=http://www.australianprescriber.com/magazine/33/4/108/12 |title=Drug treatment of elevated blood pressure |author=Nelson, Mark |journal=Australian Prescriber |issue=33 |pages=108–112 |accessdate=August 11, 2010}}</ref> Ако се иницира третман со лекарства,Седмиот заеднички национален комитет  за висок крвен притисок на Националниот институт за срце, бели дробови и крв <ref name = JNC7>{{Наведено списание |author=Chobanian AV, Bakris GL, Black HR|display-authors= ''et al.'' |title=Seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure |journal=Hypertension |volume=42 |issue=6 |pages=1206–52 |year=2003  |pmid=14656957 |doi=10.1161/01.HYP.0000107251.49515.c2 |url=http://hyper.ahajournals.org/content/42/6/1206.long}}</ref> препорачува лекарот да го следи дејството на третманот и да процени какви било несакани реакции кои произлегуваат од  лекарството. Намалувањето на [[крвниот притисок]]за 5&nbsp;mmHg може да го намали ризикот од удар за 34 %  и ризикот од [[исхемична срцева болест]] за  21%.Намалувањето на крвниот притисок, исто така, може да ја намали веројатноста за [[деменција]], [[срцева слабост]] и [[смрт]]ност од [[кардиоваскуларна болест]].<ref>{{Наведено списание |author=Law M, Wald N, Morris J |title=Lowering blood pressure to prevent myocardial infarction and stroke: a new preventive strategy |journal=Health Technol Assess |volume=7 |issue=31 |pages=1–94 |year=2003 |pmid=14604498 |url=http://www.hta.ac.uk/fullmono/mon731.pdf |access-date=2012-10-05 |archive-date=2013-10-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131017001754/http://www.hta.ac.uk/fullmono/mon731.pdf |url-status=dead }}</ref> Целта на третманот е да се намали крвниот притисок на помалку од 140/90&nbsp;mmHg кај најголем број од лицата, а кај лицата со дијабетес или болест на бубрезите да се намали крвниот притисок. Некои медицински стручњаци препорачуваат да се одржуваат нивоата на притисок под  120/80&nbsp;mmHg.<ref name=nps01 /><ref>{{Наведена мрежна страница|first=Gina |last=Shaw |url=http://www.webmd.com/content/article/73/88927.htm |title=Prehypertension: Early-stage High Blood Pressure |publisher=WebMD |date=2009-03-07 |accessdate=2009-07-03}}</ref> If the blood pressure goal is not met, more treatment is needed.<ref>{{Наведено списание|doi=10.1161/01.HYP.0000200702.76436.4b|url=http://hyper.ahajournals.org/cgi/content/abstract/47/3/345|title=Therapeutic Inertia Is an Impediment to Achieving the Healthy People 2010 Blood Pressure Control Goals|author=Eni C. Okonofua; Kit N. Simpson; Ammar Jesri; Shakaib U. Rehman; Valerie L. Durkalski; Brent M. Egan|journal=Hypertension|volume=47|issue=2006;47:345|pages=345–51|date=January 23, 2006|accessdate=2009-11-22|pmid=16432045}}</ref>
 
Препораките за изборот на лекарства, и како најдобро да се определи третман за различни подгрупи, се менуваат со тек на време и се разликуваат од една до друга земја.Експертите не се согласуваат за тоа кој е најдобриот лек.<ref name=Compare10>{{Наведено списание|last=Klarenbach|first=SW|author2=McAlister, FA, Johansen, H, Tu, K, Hazel, M, Walker, R, Zarnke, KB, Campbell, NR, Canadian Hypertension Education, Program|title=Identification of factors driving differences in cost effectiveness of first-line pharmacological therapy for uncomplicated hypertension.|journal=The Canadian journal of cardiology|date=2010 May|volume=26|issue=5|pages=e158-63|pmid=20485695}}</ref>  [[Кохрановата колаборација]], [[Светската здравствена организација]] и упатствата во Соединетите Американски Држави поддржуваат  ниска доза на [[тријазид|диуретик заснован на тијазид]] како најпрепорачлив почетен третман.<ref name=Compare10/><ref>{{Наведено списание |author=Wright JM, Musini VM |title=First-line drugs for hypertension |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume= |issue=3 |pages=CD001841 |year=2009 |pmid=19588327 |doi=10.1002/14651858.CD001841.pub2 |url= |editor1-last=Wright |editor1-first=James M}}</ref> Упатствата  во Велика Британија ги нагласуваат  [[калциум канал блокаторите]] (ККБ) за луѓе постари од 55 години со семејно потекло од Африка или Карибите. Овие упатства препорачуваат [[ензимски инхибитори што претвораат ангиотензин]] (ACE-I)  како подобар почетен третман за помлади луѓе.<ref name="NICE127-drug"/> Во Јапонија, се смета разумно да се почне со која било од шесте групи на лекарства вклучувајќи ги: ККБ, АКЕИ/АРБ, тријазид диуретици, [[бета блокатори]] и [[алфа блокатори]] .Во Канада, како можни опции се препорачуваат сите овие лекарства со исклучок на алфа блокаторите.<ref name=Compare10/>
 
====Комбинации на лекарства====
На многумина им е потребен повеќе од еден лек за да ја контролираат хипертензијата. Упатствата на ЗНК7<ref name = JNC7 />  и упатствата на ЕЗХ-ЕЦХ <ref name=ESH-ESC /> се залагаат за почетен третман со две лекарства кога крвниот притисок е повисок од 20&nbsp;mmHg над целта за систолична вредност и повеќе од 10&nbsp;mmHg над целта за дијастолична вредност. 
Комбинации кои се претпочитаат се инхибитори на системот ренин-ангиотензин и блокатори на каналите за калциум, или инхибитори на системот ренин-ангиотензин и диуретици <ref name= sever>{{Наведено списание |author=Sever PS, Messerli FH |title=Hypertension management 2011: optimal combination therapy |journal=Eur.Heart J. |volume=32 |issue=20 |pages=2499–506 |year=2011  |pmid=21697169 |doi=10.1093/eurheartj/ehr177 |url=}}</ref> Прифатливите комбинации ги вкучуваат следните:
* блокатори на калциумовите канали и диуретици
* бета-блокатори и диуретици
* блокатори на калцоумови канали со дихидропиридин и бета-блокатори 
* блокатори на калцоумови канали со дихидропиридин или со верапамил или дилитијазем
Неприфатливи комбинации се следните
* недихидропиридински калциумови блокатори (како што се верапамил или дилитијазем) и бета-блокатори
* двојна блокада на системот ренин-ангиотензин (пр. инхибитор на ензимот што претвора ангиотензин + блокатор на рецепторите за ангиотензин 
* блокатори на системот ренин-ангиотензин и бета-блокатори 
* бета-блокатори и анти-адренергични лекарства.<ref name= sever/>
Секогаш кога е можно, избегнувајте комбинирање на АКЕ инхибитор или ангиотензин 2 рецептор антагонист, диуретик и [[НАИЛ]] (вклучително и селективен КОКС -2 инхибитори и лекарства кои се издаваат без рецепт како ибупрофен), бидејќи има висок ризик од акутна ренална слабост. Во австралиската здравствена индустрија, комбинацијата народски е позната како „тројна магија“.<ref name="npsppr" /> Достапни се и таблети што содржат фиксни комбинации на двете класи на лекарства. Иако се погодни, тие најдобро делуваат на луѓе кај кои има утврдени поединечни компоненти.<ref>{{Наведена книга |title=British National Formulary |volume=No. 62 |date=September 2011 |department=2 мај 5.1 Angiotensin-converting enzyme inhibitors |chapterurl=http://bnf.org/bnf/bnf/current/2578.htm |accessdate=2011-12-22 |archive-date=2021-12-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211223201747/https://about.medicinescomplete.com/ |url-status=dead }}</ref>

=== Постари лица ===
Лекувањето на умерена и изразена хипертензија ја намалува стапката на смртност и кардиоваскуларните несакани ефекти кај луѓето на возраст од 60 години, па и постари.<ref name=Cochrane09/> Кај луѓе постари од 80 години, лекувањето не покажува значително намалување на вкупната стапка на смртност, но го намалува ризикот од срцева болест.<ref name=Cochrane09>{{Наведено списание |author=Musini VM, Tejani AM, Bassett K, Wright JM |title=Pharmacotherapy for hypertension in the elderly |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume= |issue=4 |pages=CD000028 |year=2009 |pmid=19821263 |doi=10.1002/14651858.CD000028.pub2 |url= |editor1-last=Musini |editor1-first=Vijaya M}}</ref> Препорачана цел за крвниот притисок е да биде понизок од 140/90&nbsp;mm Hg со [[тијазид диуретици]] што се претпочитаат во Америка.<ref>{{Наведено списание |author=Aronow WS, Fleg JL, Pepine CJ|display-authors= ''et al.'' |title=ACCF/AHA 2011 expert consensus document on hypertension in the elderly: a report of the American College of Cardiology Foundation Task Force on Clinical Expert Consensus documents developed in collaboration with the American Academy of Neurology, American Geriatrics Society, American Society for Preventive Cardiology, American Society of Hypertension, American Society of Nephrology, Association of Black Cardiologists, and European Society of Hypertension |journal=J. Am. Coll. Cardiol. |volume=57 |issue=20 |pages=2037–114 |year=2011  |pmid=21524875 |doi=10.1016/j.jacc.2011 јануари 008 |url=}}</ref> Во ревидираните упатства на Велика Британија, [[блокаторите на калциумови канали]] се терапија со која се постигнуваат целни вредности пониски од 150/90&nbsp;mmHg кај клинички мерења, или вредности пониски од 145/85&nbsp;mmHg на апарат за мерење што го носи пациентот или во услови на домашно посматрање.<ref name="NICE127-drug">{{Наведена мрежна страница |author=National Institute Clinical Excellence |title=1.5 Initiating and monitoring antihypertensive drug treatment, including blood pressure targets |work=GC127 Hypertension: Clinical management of primary hypertension in adults |url=http://publications.nice.org.uk/hypertension-cg127/guidance#initiating-and-monitoring-antihypertensive-drug-treatment-including-blood-pressure-targets-2 |date=August 2011 |accessdate=2011-12-23 |archive-date=2013-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130515091911/http://publications.nice.org.uk/hypertension-cg127/guidance#initiating-and-monitoring-antihypertensive-drug-treatment-including-blood-pressure-targets-2 |url-status=dead }}</ref>
 
===Резистентна хипертензија===
Резистентна хипертензија е хипертензија при која вредноста на крвниот притисок останува повисока од вредноста на очекуваната цел и покрај истовремено користење на антихипертензивни агенси што им припаѓаат на различни антихипертензивни класи на лекарства. Упатства за лекување на резистентна хипертензија се издадени во ВБ <ref name="NICE-BP">{{Наведена мрежна страница |title=CG34 Hypertension - quick reference guide |publisher=[[National Institute for Health and Clinical Excellence]] |date=28 June 2006 |url=http://www.nice.org.uk/nicemedia/pdf/cg034quickrefguide.pdf |format=PDF |accessdate=2009-03-04 |archive-date=2009-03-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090313072133/http://www.nice.org.uk/nicemedia/pdf/cg034quickrefguide.pdf |url-status=dead }}</ref> и во САД.<ref name="pmid18391085">{{Наведено списание |author=Calhoun DA |title=Resistant hypertension: diagnosis, evaluation, and treatment. A scientific statement from the American Heart Association Professional Education Committee of the Council for High Blood Pressure Research |journal=Hypertension |volume=51 |issue=6 |pages=1403–19 |year=2008  |pmid=18391085 |doi=10.1161/HYPERTENSIONAHA.108.189141 |author2=Jones D |author3=Textor S |display-authors=3 |last4=Goff |first4=D. C. |last5=Murphy |first5=T. P. |last6=Toto |first6=R. D. |last7=White |first7=A. |last8=Cushman |first8=W. C. |last9=White |first9=W.}}</ref>
 
==Веројатност==
Од 2000 година скоро една милијарда луѓе или приближно 26% од возрасната популација во светот имале хипертензија.<ref name="pmid15652604">{{Наведено списание |author=Kearney PM, Whelton M, Reynolds K, Muntner P, Whelton PK, He J |title=Global burden of hypertension: analysis of worldwide data |journal=[[The Lancet|Lancet]] |volume=365 |issue=9455 |pages=217–23 |year=2005 |pmid=15652604 |doi=10.1016/S0140-6736(05)17741-1}}</ref> Тоа е вообичаено и во развиените (333 милиони) и во неразвиените земји (639 милиони).<ref name="pmid15652604"/>  Меѓутоа, стапката значително варира во различни региони и се движи од 3,4% (мажи) и 6,8% (жени) во рурална Индија, до 68,9% (мажи) и 72,5% (жени) во Полска.<ref>{{Наведено списание |author=Kearney PM, Whelton M, Reynolds K, Whelton PK, He J |title=Worldwide prevalence of hypertension: a systematic review |journal=J. Hypertens. |volume=22 |issue=1 |pages=11–9 |year=2004  |pmid=15106785 |doi= |url=}}</ref>
 
Во 1995 година било проценето дека 43 милиони луѓе во САД имаат хипертензија или земаат лекарства против хипертензија. Оваа бројка претставува скоро 24% од возрасната популација во САД.<ref name="pmid7875754">{{Наведено списание |author=Burt VL |title=Prevalence of hypertension in the US adult population. Results from the Third National Health and Nutrition Examination Survey, 1988–1991 |journal=Hypertension |volume=25 |issue=3 |pages=305–13 |year=1995 |pmid=7875754 |doi= |url=http://hyper.ahajournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=7875754 |accessdate=2009-06-05 |author2=Whelton P |author3=Roccella EJ |display-authors=3 |last4=Brown |first4=C |last5=Cutler |first5=JA |last6=Higgins |first6=M |last7=Horan |first7=MJ |last8=Labarthe |first8=D |archive-date=2012-12-05 |archive-url=https://archive.today/20121205091508/http://hyper.ahajournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=7875754 |url-status=dead }}</ref> Стапката на хипертензија во Соединетите Држави се зголемувала и во 2004 година достигнала 29%.<ref name="pmid7607734"/><ref name="pmid17608879">{{Наведено списание |author=Ostchega Y, Dillon CF, Hughes JP, Carroll M, Yoon S |title=Trends in hypertension prevalence, awareness, treatment, and control in older U.S. adults: data from the National Health and Nutrition Examination Survey 1988 to 2004 |journal=Journal of the American Geriatrics Society |volume=55 |issue=7 |pages=1056–65 |year=2007  |pmid=17608879 |doi=10.1111/j.1532-5415.2007.01215.x}}</ref> Од 2006 година од хипертензија се заболени 76&nbsp;милиони возразни во САД (34% од населението), а Афроамериканците се со највисоката стапка на хипертензија во светот, со 44%.<ref name =AHA2010 /> Почесто се јавува кај црните и кај домородните Американци,а помалку кај белите и [[Американците со мексиканско потекло]]. Стапката се зголемува како што се зголемува староста, и е поголема во [[југоисточниот дел на Соединетите Држави]].Хипертензијата е почеста кај мажите во споредба со жените (иако менопаузата создава тенденција да се намали оваа разлика) и кај оние со низок [[социоекономски статус]].<ref name="pmid10645931"/>
 
===Деца===
Стапката на висок крвен притисок кај деца се зголемува.<ref name="pmid19421783">{{Наведено списание |author=Falkner B |title=Hypertension in children and adolescents: epidemiology and natural history |journal=Pediatr. Nephrol. |volume= 25|issue= 7|pages= 1219–24|year=2009  |pmid=19421783 |pmc=2874036 |doi=10.1007/s00467-009-1200-3 }}</ref> Кај најголем број хипертензии во детството, особено кај преадолесцентите, таа е секундарна на некое претходно нарушување. Покрај згоеност,болеста на бубрезите е најчеста (60–70%) од случаите на хипертензија кај деца. Адолесцентите вообичаено имаат примарна или основна хипертензија на која ѝ припаѓаат 85–95% од случаите.<ref name=aafp>{{Наведено списание |author=Luma GB, Spiotta RT |title=Hypertension in children and adolescents |journal=Am Fam Physician |volume=73 |issue=9 |pages=1558–68 |year=2006 |pmid=16719248 |url=http://www.aafp.org/afp/20060501/1558.html |access-date=2012-10-05 |archive-date=2008-07-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080724131757/http://www.aafp.org/afp/20060501/1558.html |url-status=dead }}</ref>
 
 
 
==Историја==
[[Image:William Harvey ( 1578-1657) Venenbild.jpg|Слика на вени од книгата на Харви ''Exercitatio anatomica de motu cordis et sanguinis in animalibus'' („Анатомска вежба за движењето на срцето и крвта кај живите суштества“)|right|thumb]]
Модерното согледување за кардиоваскуларниот систем почнало со работата на лекарот [[Вилијам Харви]] (1578-1657). Харви ја опишал циркулацијата на крвта во својата книга ''De otu ordis'' („За движењето на срцето и крвта“). Англискиот свештеник [[Стивен Хејлс]] го направил првото објавено мерење на крвниот притисок во 1733 година.<ref name="pmid1744849"/><ref name=Kotchen2011>{{Наведено списание |author=Kotchen TA |title=Historical trends and milestones in hypertension research: a model of the process of translational research |journal=Hypertension |volume=58 |issue=4 |pages=522–38 |year=2011  |pmid=21859967 |doi=10.1161/HYPERTENSIONAHA.111.177766}}</ref> Опис на хипертензијата како болест имало и, меѓу другите, од [[Томас Јанг (научник)|Томас Јанг]] во 1808 година и [[Ричард Брајт (лекар)|Ричард Брајт]] во 1836 година.<ref name="pmid1744849"/> Прв пријавен случај на покачен крвен притисок кај болен без докази за бубрежна болест направил [[Фредерик Акбар Махомед]] (1849–1884).<ref>{{Наведена книга |editor=Swales JD|title=Manual of hypertension |publisher=Blackwell Science |location=Oxford |year=1995 |pages=xiii |isbn=0-86542-861-1}}</ref>  Меѓутоа, хипертензијата како клиничка стварност почнала да се смета во 1896 година, со изумот на рачниот [[сфигмоманометар]] од страна на [[Шипионе Рива-Рочи]].<ref>{{Наведена книга | title=A century of arterial hypertension 1896–1996 | editor=Postel-Vinay N | page=213 | location=Chichester | publisher=Wiley | year=1996 | isbn=0-471-96788-2}}</ref> Овој изум овозможил крвниот притисок да се мери во амбуланта. Во 1905 година, [[Николај Коротков]] ја подобрил техниката со опишување на [[короткови тонови]], што се слушале кога артеријата се слуша со стетоскоп додека рачниот сфингоманометар се опушта. <ref Name=Kotchen2011/>
 
Историски гледано, лекувањето за она што се нарекувало „болест на покачен пулс“ се состоело со намалување на количеството на крв преку [[пуштање крв]] или примена на [[пијавици]].<ref name="pmid1744849">{{Наведено списание |author=Esunge PM |title=From blood pressure to hypertension: the history of research |journal=J R Soc Med |volume=84 |issue=10 |pages=621 |year=1991  |pmid=1744849 |pmc=1295564}}</ref> The [[Yellow Emperor]] of China, [[Aulus Cornelius Celsus|Cornelius Celsus]], [[Galen]], and [[Hippocrates]] advocated blood letting.<ref name="pmid1744849"/> Во 19. и 20. век, пред да стане возможно ефикасното фармаколошко лекување на хипертензијата, се применувале три начини на лекување, од кои сите имале бројни несакани ефекти. Тие вклучувале сериозно ограничување на внес на натриум (на пример, оризова диета<ref name="pmid1744849"/>), [[симпатектомија]] (хируршка ампутација на делови на  [[симатичкиот нервен систем]]) и пирогенска терапија (инјектирање на супстанци што предизвикуваат треска, пирогени, со што индиректно се снижува крвниот притисок).<ref name="pmid1744849"/><ref name=Dustan/> Првата супстанца за хипертензија, [[натриум тиоцијанат]] била употребена во 1900 година, но имала премногу несакани ефекти и не станала популарна.<ref name="pmid1744849"/> По [[Втората светска војна]] биле развиени уште неколку други агенси. Најпопуларни и ефикасни, во разумна мера, биле [[тетраметиламониум хлорид]] и неговите деривати [[хексаметониум]], [[хидралазин]] и [[резерпин]] (добиени од лековитото растение „[[Rauwolfia serpentina]]“). Голем напредок се постигнал со откривањето на првите достапни агенси за орална употреба што биле добро поднесувани. Првиот бил [[хлоротиазид]], првиот [[тиазиден]] [[диуретик]], добиен од антибиотикот [[сулфаниламид]], а станал достапен во 1958 година.<ref name="pmid1744849"/><ref>{{Наведено списание|author=Novello FC, Sprague JM | title=Benzothiadiazine dioxides as novel diuretics | journal=J. Am. Chem. Soc. | year=1957 | volume=79 | pages=2028 | doi=10.1021/ja01565a079|issue=8}}</ref> Со него се покачувала екскрецијата (излачувањето) на сол и се спречувало насобирањето на течности. Со [[случајно контролирано испитување]] спонзорирано од [[Одделот за ветерански работи на САД|Ветеранска управа]] се направила споредба на [[хидрохлоротиазид]] со резерпин и со хидралазин, наспроти плацебо. Испитувањето уште во раната фаза било запрено, бидејќи кај оние во групата со висок крвен притисок што не примале терапија, се развиле повеќе компликации отколку од лекуваните пациенти, па се чинело неетички ним да им се спречува терапијата. Испитувањето продолжило кај луѓето со низок крвен притисок и покажало дека лекувањето, дури и кај оние со умерена хипертензија, го намалува ризикот од срцева смрт за повеќе од половина.<ref>{{Наведено списание | author=Freis ED | title=The Veterans Administration Cooperative Study on Antihypertensive Agents. Implications for Stroke Prevention | journal=Stroke | year=1974 | volume=5 | pages=76–77 | pmid=4811316 | url=http://stroke.ahajournals.org/content/5/1/76.long | format=PDF | issue=1 | doi=10.1161/01.STR.5 јануари 76}}</ref> Во1975 година била доделена [[Ласкеровата награда|Ласкерова награда за специјално јавно здравје]] на тимот што го развил хлоротијазидот.<ref name=Dustan/> Со резултатите од овие испитувања се поттикнале кампањи за јавно здравје, за да се подобри свесноста за хипертензијата и да се промовира мерењето и лекувањето на високиот крвен притисок. Овие мерки се чини дека придонеле барем делумно кај набљудуваните 50 отсто да опадне појавата на мозочни удари и исхемична срцева болест помеѓу 1972 и 1994 година. <ref Name=Dustan/>

== Општество и култура ==
===Свесност===
[[Image:HTNstudyupd.png|thumb|right|Дијаграм што прикажува споредба на распространетоста на свесност, лекување и контрола на хипертензијата помеѓу четирите испитувања на [[Истражниот преглед за национално здравје и исхрана|NHANES]]<ref name="pmid7607734">{{Наведено списание |author=Burt VL |title=Trends in the prevalence, awareness, treatment, and control of hypertension in the adult US population. Data from the health examination surveys, 1960 to 1991 |journal=Hypertension |volume=26 |issue=1 |pages=60–9 |year=1995 |pmid=7607734 |doi= |url=http://hyper.ahajournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=7607734 |accessdate=2009-06-05 |author2=Cutler JA |author3=Higgins M |display-authors=3 |last4=Horan |first4=MJ |last5=Labarthe |first5=D |last6=Whelton |first6=P |last7=Brown |first7=C |last8=Roccella |first8=EJ |archive-date=2012-12-20 |archive-url=https://archive.today/20121220113643/http://hyper.ahajournals.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=7607734 |url-status=dead }}</ref>]]
[[Светската здравствена организација]] призна дека хипертензијата или високиот крвен притисок, е главна причина за [[кардиоваскуларна]] [[стапка на смртност|смртност]]. [[Светската лига за борба против хипертензија]] ([[Светска лига за хипертензија|WHL]]), матична организација на 85 национални здруженија и лиги за хипертензија, призна дека над 50 отсто од луѓето со хипертензија во светот не се свесни за својата болест.<ref name="pmid17534457">{{Наведено списание |author=Chockalingam A |title=Impact of World Hypertension Day |journal=Canadian Journal of Cardiology |volume=23 |issue=7 |pages=517–9 |year=2007  |pmid=17534457 |pmc=2650754 |doi= 10.1016/S0828-282X(07)70795-X|url= }}</ref> За да се опфати овој проблем, СЛХ (WHL) започна со глобална кампања за свесност за хипертензијата во 2005 година и го посвети 17 мај како [[Светски ден против хипертензијата]] ([[Светски ден против хипертензија|СДХ (WHD)]]). Во изминатите три години, сè повеќе национални општества се вклучуваат во СДХ и се креативни со своите активности за пораката да стигне до јавноста. Во 2007 година имаше рекордно учество од 47 земји-членки на СЛХ. За време на неделата на СДХ, сите овие земји соработуваа со локалните власти, професионални здруженија, невладини организации и приватни индустрии за промовирање на свесноста за хипертензијата, преку неколку [[средства за масовно комуницирање|медиуми]] и јавни собири. Преку [[средствата за јавно информирање]], како [[интернет]] и [[телевизија]], пораката беше пренесена до 250 милиони луѓе. Секоја година има сè поголем замав, па од СЛХ се уверени дека може да стигнат до речиси сите од проценетите 1,5 милијарди луѓе болни од хипертензија.<ref name="pmid18548140">{{Наведено списание |author=Chockalingam A |title=World Hypertension Day and global awareness |journal=Canadian Journal of Cardiology |volume=24 |issue=6 |pages=441–4 |year=2008  |pmid=18548140 |pmc=2643187 |doi= 10.1016/S0828-282X(08)70617-2|url= }}</ref>
 
===Економија===
Високиот крвен притисок е најчест хроничен здравствен проблем поради кој се оди кај матичен лекар во Соединетите Американски Држави. Американското здружение за срце процени дека директните и индиректните трошоци за висок крвен притисок во 2010 година биле 76,6 милијарди долари.<ref name = AHA2010>{{Наведено списание |author=Lloyd-Jones D, Adams RJ, Brown TM|display-authors= ''et al.'' |title=Heart disease and stroke statistics--2010 update: a report from the American Heart Association |journal=Circulation |volume=121 |issue=7 |pages=e46–e215 |year=2010  |pmid=20019324 |doi=10.1161/CIRCULATIONAHA.109.192667 |url=}}</ref> Во Соединетите Држави, 80 отсто од луѓето со хипертензија се свесни за својата болест, а 71 отсто примаат некаква антихипертензивна терапија. Сепак, само 48 отсто од оние што се свесни дека имаат хипертензија, соодветно ја контролираат болеста.<ref name = AHA2010 /> Неадекватната дијагноза, терапија и контрола на високиот крвен притисок може да го нарушат справувањето со хипертензијата.<ref name="pmid19124418">{{Наведено списание |author=Alcocer L, Cueto L |title=Hypertension, a health economics perspective |journal=Therapeutic Advances in Cardiovascular Disease |volume=2 |issue=3 |pages=147–55 |year=2008 |pmid=19124418 |doi=10.1177/1753944708090572 |url=http://tak.sagepub.com/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=19124418 |accessdate=2009-06-20 |archive-date=2012-12-04 |archive-url=https://archive.today/20121204191320/http://tak.sagepub.com/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=19124418 |url-status=dead }}</ref>  [[Обезбедувачите на здравствена заштита]] се соочени со голем број пречки при постигнувањето контрола на крвниот притисок, вклучувајќи отпорност на земање повеќе лекарства за да се достигне целен крвен притисок. Луѓето се соочуваат и со предизвикот за придржување на распоредот на терапијата и на промените во начинот на живот. Како и да е, можно е да се достигнат целите за крвниот притисок. Снижувањето на крвниот притисок значително ги намалува трошоците што се поврзани со напредна здравствена заштита.<ref name="The Economic Impact of Hypertension">{{Наведено списание |author=William J. Elliott |title=The Economic Impact of Hypertension |journal=The Journal of Clinical Hypertension |volume=5 |issue=4 |pages=3–13 |year=2003  |doi= 10.1111/j.1524-6175.2003.02463.x |pmid=12826765}}</ref><ref name="pmid18345711">{{Наведено списание |author=Coca A |title=Economic benefits of treating high-risk hypertension with angiotensin II receptor antagonists (blockers) |journal=Clinical Drug Investigation |volume=28 |issue=4 |pages=211–20 |year=2008 |pmid=18345711 |doi= 10.2165/00044011-200828040-00002|url= }}</ref>
 
== Наводи ==
{{наводи|2}}

== Надворешни врски ==
{{Medical condition classification and resources
|  DiseasesDB     = 6330
|  ICD10           = {{ICD10|I|10||i|10}},{{ICD10|I|11||i|10}},{{ICD10|I|12||i|10}},<br/>{{ICD10|I|13||i|10}},{{ICD10|I|15||i|10}}
|  ICD9           = {{ICD9|401}}
|  OMIM           = 145500
|  MedlinePlus    = 000468
|  eMedicineSubj  = med
|  eMedicineTopic = 1106
|  eMedicine_mult = {{eMedicine2|ped|1097}} {{eMedicine2|emerg|267}}
|  MeshID         = D006973
}}

{{Васкуларни болести}}
{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Хипертензија| ]]
[[Категорија:Кардиологија]]
[[Категорија:Нефрологија]]