Lihat sumber bagi Brunei

{{Infobox Country
|native_name              = <span style="line-height:1.33em;"><big>  نڬارا بروني دارالسلام </big></span>
|conventional_long_name   = <span style="line-height:1.33em;">Negara Brunei Darussalam</span>
|common_name              = Brunei
|image_flag               = Flag of Brunei.svg
|image_coat               = Coat of arms of Brunei.svg
|image_map                = LocationBrunei.png
|national_motto           =  "''الدائمون المحسنون بالهدى''"  "Sentiasa berbuat kebajikan dengan petunjuk Allah"
|national_anthem          = ''[[Allah peliharakan Sultan]]''<br>[[Fail:Untied States Navy Band - Allah Peliharakan Sultan.ogg]]
|official_languages       = [[Bahasa Melayu]] (kebangsaan)<ref>{{cite web|url=http://tourismbrunei.com/country-overview/facts-and-figures/ |title=Brunei Tourism |publisher=Tourismbrunei.com |date= |accessdate=2010-10-16}}</ref>
|official_scripts         = [[Tulisan Rumi]] dan [[Tulisan Jawi]] (توليسن جاوي)
|capital                  = [[Bandar Seri Begawan]]
{{Coord|4|53|25|N|114|56|32|E|display=inline}} <span style="color:darkblue;">
|largest_city             = Bandar Seri Begawan
|government_type          = [[Monarki mutlak]]
|leader_title1            = [[Sultan Brunei|Sultan]]
|leader_name1             = [[Hassanal Bolkiah]]
|leader_title2            = [[Putera mahkota|Putera Mahkota]]
|leader_name2             = [[Al-Muhtadee Billah]]
|leader_title3            = Perdana Menteri
|leader_name3             = [[Hassanal Bolkiah]]
|area_rank                = 172
|area_magnitude           = 1 E9
|area_km2                 = 5,765
|area_sq_mi               = 2,226
|percent_water            = 8.6
|population_estimate      = 401,890<ref name=cia>{{cite journal | url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bx.html | title=Brunei | version= | publisher=[[CIA World Factbook]] | author= | year=2011 | accessdate=2011-01-13 }}</ref>
|population_estimate_rank = 174
|population_estimate_year = 2005
|population_estimate_year  = 2007
|population_census        = 332,844
|population_census_year   = 2001
|population_density       = 65
|population_densitymi²    = 168
|population_density_rank  = 127
|GDP_PPP                  = $9.009 bilion<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/weodata/weorept.aspx?sy=2008&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=516&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=62&pr.y=1 |title=Brunei|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2011-04-21}}</ref>
|GDP_PPP_rank             = 138
|GDP_PPP_year             = 2005
|GDP_PPP_per_capita       = $24,826<ref name=imf2/>
|GDP_PPP_per_capita_rank  = 26
|GDP_nominal_year        = 2010
|GDP_nominal              = $13.022 billion<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_rank         =
|GDP_nominal_per_capita   = $31,238<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_per_capita_rank =
|sovereignty_type         = [[Kemerdekaan]]
|established_event1       = Negeri naungan British
|established_date1        = [[1 Januari]] [[1984]]
|HDI                      = {{increase}} 0.871<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Table1.pdf|title=Human Development Report 2010|year=2010|publisher=United Nations|accessdate=5 November 2010}}</ref>
|HDI_rank                 = 34
|HDI_year                 = 2004
|HDI_category             = <font color="#009900">tinggi</font>
|currency                 = [[Dolar Brunei]]
|currency_code            = BND
|country_code             = 
|time_zone                = 
|utc_offset               = +8
|time_zone_DST            = 
|utc_offset_DST           = 
|cctld                    = [[.bn]]
|calling_code             = [[673]]<sup>1</sup>
|footnotes                = <sup>1</sup> Juga 080 dari [[Malaysia]].
}}
{{Politics of Brunei}}
'''Negara Brunei Darussalam''' ([[Tulisan Jawi|Jawi]]: نڬارا بروني دارالسلام) ialah sebuah negara kecil yang kaya dengan sumber [[minyak]] dan terletak di sebelah [[utara]] pulau [[Borneo]]. Brunei dikelilingi [[Malaysia]] dengan dua bahagian Brunei dipisahkan di daratan oleh Malaysia. Nama '''Borneo''' diambil berdasarkan nama negara ini. Ini adalah disebabkan pada zaman dahulu, Brunei mempunyai pengaruh dan kuasa yang kuat di pulau Borneo.

Para pengkaji sejarah telah mempercayai bahawa terdapatnya sebuah kerajaan lain sebelum tertubuhnya [[Sultan Brunei|Kesultanan Brunei]] kini, yang digelar [[orang Cina]] sebagai [[Po-ni]]. Catatan orang Cina dan [[orang Arab]] menunjukkan bahawa kerajaan perdagangan kuno ini wujud di muara [[Sungai Brunei]] seawal [[abad ke-7]] atau [[Abad ke-8|ke-8]]. Kerajaan awal ini pernah ditakluk empayar [[Srivijaya]] yang berpusat di [[Sumatra]] pada awal abad ke-sembilan [[Masihi]] dan seterusnya menguasai [[Borneo]] utara dan gugusan kepulauan [[Filipina]]. Kerajaan ini juga pernah dijajah [[Empayar Majapahit]] yang berpusat di pulau [[Pulau Jawa|Jawa]] tetapi berjaya membebaskan dirinya dan kembali sebagai sebuah negeri yang penting.

Brunei merupakan negara kedua tertinggi bagi [[Indeks Pembangunan Manusia]] (HDI) dalam kalangan negara [[Asia Tenggara]] selepas [[Singapura]] dan dikelaskan sebagai [[negara maju]]. Menurut [[Tabung Kewangan Antarabangsa]] (IMF), Brunei berada di tempat ke-4 bagi [[Keluaran Dalam Negara Kasar|keluaran dalam negara kasar]] dunia per kapita dalam [[pariti kuasa beli]].
== Sejarah ==
{{Utama|Sejarah Brunei}}

[[Fail:Southeast Asia trade route map XIIcentury.jpg|200px|thumb|left|Brunei suatu ketika dahulu dibawah pengaruh [[Empayar Srivijaya]]]]

Empayar Brunei melalui zaman kegemilangannya pada [[abad ke-15]] hingga [[abad ke-17]], sewaktu ia memperluaskan kekuasaannya ke seluruh pulau Borneo dan ke Filipina di sebelah utaranya.

Brunei mencapai kemuncak kekuasaannya pada zaman pemerintahan Sultannya yang kelima iaitu [[Sultan Bolkiah]] (1485 - 1524), yang terkenal disebabkan pengembaraan baginda di laut, malah pernah seketika menakluki [[Manila]]; dan pada zaman pemerintahan sultan yang kesepuluh, [[Sultan Muhammad Hasan]] (سلطان محمد حسن) (TM 1582 - 1598), yang membangunkan susun atur adat istiadat kerajaan dan istana yang masih kekal hingga ke hari ini.  

Selepas zaman Sultan Hassan, Brunei memasuki zaman kejatuhan berpunca dari pergolakan dalaman disebabkan perebutan kuasa antara waris diraja dan juga disebabkan timbulnya pengaruh kuasa penjajah [[Eropah]] di rantau sebelah sini yang telah menggugat corak perdagangan tradisi serta memusnahkan asas ekonomi Brunei dan kesultanan [[Asia Tenggara]] yang lain. 

Pada tahun [[1839]], pengembara [[Inggeris]] bernama [[James Brooke]] tiba di Borneo dan membantu Sultan menundukkan sebuah pemberontakan. Sebagai balasan, beliau dilantik menjadi gabenor dan kemudiannya "[[Rajah]]" [[Sarawak]] (سراوق) di [[barat laut]] Borneo sebelum meluaskan kawasan di bawah pemerintahannya.

Pada masa yang sama, [[Syarikat Borneo Utara British]] (SBUB) sedang meluaskan penguasaannya di [[timur laut]] Borneo. Pada tahun [[1888]], Brunei menjadi sebuah negeri di bawah [[Negeri naungan British|perlindungan]] kerajaan [[Empayar British|British]] dengan mengekalkan kedaulatan dalam negerinya tetapi hal ehwal luar negara di bawah kawalan British<ref>[http://books.google.com.my/books?id=9q0_LcWREVMC&pg=PA43&dq=1888,+Brunei&hl=en&ei=4sRyTq61PNHjrAeS05W0Cg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCwQ6AEwAA#v=onepage&q=1888%2C%20Brunei&f=false Brunei Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah Handbook By IBP USA, USA International Business Publications.]</ref>. Pada tahun [[1906]], Brunei menerima suatu lagi langkah perluasan kuasa [[British]] apabila kuasa eksekutif dipindahkan kepada seorang [[residen British]] yang menasihati baginda Sultan dalam semua perkara kecuali yang bersangkut-paut dengan adat istiadat tempatan dan agama.

Pada tahun [[1959]], Brunei mengisytiharkan kerajaan baru yang berkuasa memerintah kecuali dalam isu hubungan luar, keamanan dan pertahanan dimana isu-isu ini menjadi tanggungjawab British. Percubaan untuk membentuk sebuah badan perundangan pada tahun [[1962]] terpaksa dilupakan kerana berlaku pemberontakan oleh parti pembangkang iaitu [[Parti Rakyat Brunei]] dan dengan bantuan British, pemberontakan ini berjaya dibanteras. Manakala pada akhir 1950 dan awal 1960, kerajaan Brunei ketika itu menolak cadangan (walaupun pada awalnya menunjukkan minat) untuk bergabung dengan [[Singapura]], [[Sabah]], [[Sarawak]] dan [[Tanah Melayu]] untuk membentuk [[persekutuan]] [[Malaysia]] dan akhirnya Sultan Brunei ketika itu bercadang untuk membentuk sebuah negara yang merdeka.

Pada [[1967]], [[Sultan Haji Omar Ali Saifuddin III|Omar Ali Saifuddin]] telah turun dari takhta dan melantik anakanda sulung baginda, [[Hassanal Bolkiah]], menjadi Sultan Brunei ke-29. Baginda juga berkenan menjadi Menteri Pertahanan setelah Brunei mencapai kemerdekaan penuh dengan gelaran [[Paduka Seri Begawan Sultan]]. Pada tahun [[1970]], pusat pemerintahan negeri Bandar Brunei atau [[Brunei Town]] telah diubah namanya menjadi [[Bandar Seri Begawan]] untuk mengenang jasa baginda. Baginda mangkat pada tahun [[1986]].

Pada [[4 Januari]] [[1979]], Brunei dan [[United Kingdom]] telah menandatangani [[Perjanjian Kerjasama dan Persahabatan]]. Pada [[1 Januari]] [[1984]], Brunei Darussalam telah berjaya mencapai kemerdekaan sepenuhnya.

== Politik dan kerajaan ==
[[Fail:Hassanal Bolkiah.jpg|150px|thumb|DYMM Paduka Seri Sultan Brunei, Sultan [[Hassanal Bolkiah|Sultan Hassanal Bolkiah]]]]
{{Utama|Politik di Brunei}}

Brunei merupakan sebuah negara yang menjalankan sistem pemerintahan [[monarki mutlak]] dan mengamalkan sistem [[undang-undang]] [[Undang-undang Inggeris|Inggeris]] walaupun undang-undang [[syariah]] [[Islam]] menggantikan undang-undang itu dalam beberapa perkara dan kes.{{fakta}} Sistem politik di Brunei ditetapkan oleh perlembagaan dan berdasarkan konsep [[Melayu Islam Beraja]] (MIB). Tiga komponen MIB adalah [[kebudayaan Melayu]], [[agama]] [[Islam]] dan sistem politik dibawah [[monarki|pemerintahan beraja]]."<ref name="bruneipress.com.bn">{{cite web|url=http://www.bruneipress.com.bn/brunei/brunei.html |title=About Brunei |publisher=Bruneipress.com.bn |date=1998-07-30 |accessdate=2009-12-30}}</ref>

[[Hassanal Bolkiah|Sultan Hassanal Bolkiah]] yang [[Senarai Sultan Brunei|gelarannya diturunkan dalam wangsa yang sama]] sejak [[abad ke-15]] ialah ketua negara serta ketua kerajaan Brunei pada masa kini. Baginda dinasihati oleh beberapa majlis dan sebuah kabinet [[menteri]], walaupun baginda secara berkesan merupakan pemerintah tertinggi. Pada September 2004, Sultan Brunei mengadakan persidangan [[Parlimen]] yang tidak pernah bersidang sejak kemerdekaan pada tahun [[1984]]. Parlimen ini tidak mempunyai kuasa selain daripada menasihati sultan disebabkan oleh pemerintahan mutlak oleh Sultan. Brunei ialah salah satu daripada negara yang paling stabil dari segi politik di Asia. 

Brunei seperti sesetengah negara yang lain juga menuntut beberapa kawasan tuntutan seperti wilayah di [[Sarawak]] iaitu [[Limbang]] dan kawasan [[Kepulauan Spratly]] yang dipertikaikan. Banyak pulau kecil yang terletak di antara Brunei dan [[Labuan]] termasuk [[Pulau Kuraman]] telah dipertikaikan oleh negara Brunei dan [[Malaysia]]. Walau bagaimanapun, pulau-pulau ini diakui sebagai sebahagian daripada Malaysia di peringkat antarabangsa.

== Media massa ==
{{Utama|Media di Brunei}}
[[Media berita|Media]] di Brunei sangat memihak kepada kerajaan. Negara ini juga mendapat status "Negara Tidak Bebas" oleh sebuah organisasi antarabangsa iaitu [[Freedom House]].<ref>{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/inc/content/pubs/pfs/inc_country_detail.cfm?country=6929&year=2007&pf |title=Freedom Of The Press – Brunei (2006) |publisher=Freedomhouse.org |date= |accessdate=2009-12-30}}</ref> Kritikan kepada kerajaan oleh pihak akhbar juga amat jarang. Kerajaan Brunei juga memiliki dan mengendali beberapa buah saluran [[radio]] dan [[televisyen]] dengan pengenalan TV digital yang menggunakan DVB-T.<ref name="bruneipress.com.bn"/>  

=== Televisyen dan radio===
Antara saluran televisyen yang dimiliki oleh pihak kerajaan negara Brunei ialah RTB 1, RTB 2, RTB 3 (HD), RTB 4, RTB 5 dan RTB New Media (Portal permainan). Pihak kerajaan Brunei juga mengendalikan lima stesen [[radio]] iaitu Nasional FM, Pilihan FM, Nur Islam FM, Harmoni FM dan Pelangi FM.<ref name="bruneipress.com.bn"/>

Sebuah syarikat penyiaran swasta dari [[Malaysia]], [[Astro (televisyen satelit)|ASTRO]] dengan usahasama sebuah syarikat dari Brunei, [[Kristal Sdn Bhd]] telah menyediakan perkhidmatan televisyen kabel (TV Kabel) berbayar dan radio di negara itu yang dikenali sebagai [[Kristal-Astro]] dan Kristal FM.<ref name="bruneipress.com.bn"/>

=== Akhbar ===
Sebuah syarikat penerbitan dan percetakan iaitu ''Brunei Press Sdn. Bhd.'' telah ditubuhkan pada [[1953]] setelah mendapat kebenaran kerajaan. Syarikat ini menerbitkan akhbar [[bahasa Inggeris|berbahasa Inggeris]] pertama negara itu iaitu ''[[Borneo Bulletin]]''. Pada awalnya, akhbar itu diterbitkan setiap minggu. Pada tahun [[1990]], akhbar itu telah diterbitkan setiap hari dan menjadi sumber utama maklumat tentang hal ehwal tempatan dan luar negara. Selain ''Borneo Bulletin'', terdapat juga akhbar ''[[Media Permata]]'' yang merupakan akhbar tempatan [[bahasa Melayu|berbahasa Melayu]] yang diterbitkan pada setiap hari. ''[[Brunei Times]]'', sebuah akhbar bebas dalam [[bahasa Inggeris]] juga telah diterbitkan oleh syarikat ''Brunei Times Sdn. Bhd.'', syarikat milik sekumpulan ahli perniagaan terkemuka di Brunei.{{fakta}}

== Daerah ==
{{Utama|Daerah di Brunei|Mukim di Brunei}}
[[Fail:Topographic map of Brunei CIA 1984.jpg|300px|thumb|Gambar peta topografi daerah di Brunei]]
Brunei dibahagikan kepada empat buah daerah: 
* [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
* [[Daerah Belait|Belait]]
* [[Daerah Tutong|Tutong]]
* [[Daerah Temburong|Temburong]]

Daerah-daerah Brunei dibahagikan lagi kepada 40 buah mukim.<ref>[http://www.pos.gov.bn/postcode/images/Poskod1.htm Garis Panduan Skim Poskod Negara Brunei Darussalam]</ref>
[[Fail:Brunei.geohive.gif|thumb|300px|Pembahagian daerah-daerah di Brunei.]]

{| class="wikitable sortable" width="600" style="margin: 0 0 1em 1em; background: white; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|- bgcolor="#B0E0E6"
! No. 
! Mukim
! Populasi
! Bandar/Pekan Berhampiran
! Daerah
|-
| 1
| [[Mukim Sengkurong|Sengkurong]]
| 71,700
| Jerudong
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 2
| [[Mukim Gadong, Brunei|Gadong]]
| 59,610
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 3
| [[Mukim Berakas 'A'|Berakas A]]
| 57,500
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 4
| [[Mukim Kuala Belait|Kuala Belait]]
| 35,500
| Kuala Belait
| [[Daerah Belait|Belait]]
|-
| 5
| [[Mukim Seria|Seria]]
| 32,900
| Pekan Seria
| [[Daerah Belait|Belait]]
|-
| 6
| [[Mukim Kilanas|Kilanas]]
| 31,400
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 7
| [[Mukim Liang|Liang]]
| 18,100
| Tiada
| [[Daerah Belait|Belait]]
|-
| 8
| [[Mukim Pengkalan Batu|Pengkalan Batu]]
| anggaran 15,000
| Tiada
|  [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 9
| [[Mukim Kota Batu|Kota Batu]]
| 14,924
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 10
| [[Mukim Pekan Tutong|Pekan Tutong]]
| 13,000
| Pekan Tutong
| [[Daerah Tutong|Tutong]]
|-
| 11
| [[Mukim Berakas 'B'|Berakas B]]
| 12,017
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 12
| [[Mukim Mentiri|Mentiri]]
| 10,872
| Tiada
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 13
| [[Mukim Serasa|Serasa]]
| anggaran 10,000
| Pekan Muara
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 14
| [[Mukim Kianggeh|Kianggeh]]
| 8,540
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 15
| [[Mukim Burung Pinggai Ayer|Burong Pinggai Ayer]]
| anggaran 8,200
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 16
| [[Mukim Keriam|Keriam]]
| 8,000
| Tiada
| [[Daerah Tutong|Tutong]]
|-
| 17
| [[Mukim Lumapas|Lumapas]]
| 7,458
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 18
| [[Mukim Kiudang|Kiudang]]
| 7,000
| Tiada
| [[Daerah Tutong|Tutong]]
|-
| 19
| [[Mukim Saba|Saba]]
| anggaran 6,600
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 20
| [[Mukim Sungai Kedayan|Sungai Kedayan]]
| anggaran 6,000
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 21
| [[Mukim Sungai Kebun|Sungai Kebun]]
| 5,460
| Bandar Seri Begawan
| [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]]
|-
| 22
| [[Mukim Bangar|Bangar]]
| 5,000
| Bangar
| [[Daerah Temburong|Temburong]]
|-
| 23
| [[Mukim Bokok|Bokok]]
| anggaran 2,000
| Tiada
| [[Daerah Temburong|Temburong]]
|-
| 24
| [[Mukim Telisai|Telisai]]
| 1,287
| Tiada
| [[Daerah Tutong|Tutong]]
|-
| 25
| [[Mukim Labi|Labi]]
| 1,200
| Tiada
| [[Daerah Belait|Belait]]
|-
| 26
| [[Mukim Labu, Brunei|Labu]]
| anggaran 1,100
| Tiada
| [[Daerah Temburong|Temburong]]
|-
| 27
| [[Mukim Kuala Balai|Kuala Balai]]
| 1,081
| Tiada
| [[Daerah Belait|Belait]]
|-
| 28
| [[Mukim Tanjong Maya|Tanjong Maya]]
| 1,000
| Tiada
| [[Daerah Tutong|Tutong]]
|-
| 29
| [[Mukim Batu Apoi|Batu Apoi]]
| 807
| Tiada
| [[Daerah Temburong|Temburong]]
|-
| 30
| [[Mukim Rambai, Brunei|Rambai]]
| 239
| Tiada
| [[Daerah Tutong|Tutong]]
|-
| 31
| [[Mukim Amo|Amo]]
| 210
| Tiada
| [[Daerah Temburong|Temburong]]
|-
| 32
| [[Mukim Melilas|Melilas]]
| 193
| Tiada
| [[Daerah Belait|Belait]]
|}

Mukim-mukim yang lain ialah mukim [[Mukim Sengkurong|Sengkurong]], [[Mukim Tamoi|Tamoi]], [[Mukim Kampong Peramu|Kampong Peramu]], [[Mukim Bukit Sawat|Bukit Sawat]], [[Mukim Sukang|Sukang]], [[Mukim Keriam|Keriam]], [[Mukim Ukong|Ukong]] dan [[Mukim Lamunin|Lamunin]].

== Geografi ==
{{Utama|Geografi Brunei}}
[[Fail:Map of Brunei Demis.png|thumb|200px|right|Keadaan bentuk muka bumi di Brunei]]
Brunei dikelilingi oleh negara Malaysia di bahagian [[selatan]], [[barat]] dan [[timur|timurnya]] serta [[Laut China Selatan]] di [[utara]] dan [[Teluk Brunei]] di bahagian [[timur laut]]. Brunei terdiri daripada dua bahagian yang dipisahkan oleh negeri [[Sarawak]], [[Malaysia]] dengan keluasan 5765 kilometer persegi (2226 batu persegi). Bahagian barat negara Brunei terdiri daripada [[Daerah Belait|Belait]], [[Daerah Tutong|Tutong]] dan [[Daerah Brunei Muara|Brunei Muara]] serta [[Daerah Temburong|Temburong]] di bahagian timur. Garis pantai di Brunei ialah sepanjang 161 kilometer (100 batu) dan berkongsi 381 kilometer (237 batu) garis sempadan dengan Malaysia. Keluasan kawasan perairan di [[Laut China Selatan]] pula ialah 500 kilometer persegi (193 batu persegi) dan 200 batu nautika bagi kawasan [[Zon Ekonomi Eksklusif]]<ref name=cia/>.

Kawasan [[Panaga]] yang terletak di daerah Belait merupakan kediaman kepada sebilangan besar rakyat asing disebabkan oleh kemudahan perumahan dan rekreasi di [[Shell|Shell Belanda Diraja]] dan Tentera British. Kelab Panaga yang terkenal terletak di sini.

Kebanyakkan kawasan di Brunei terdiri daripada [[hutan hujan|hutan hujan tropika tanah rendah]] yang memenuhi kebanyakkan kawasan di pulau [[Borneo]]<ref name=cia/>. Tetapi, terdapat juga kawasan [[hutan gunung]] terutamanya di bahagian timur Brunei (Temburong). Iklim Brunei ialah jenis [[khatulistiwa]] iaitu iklim yang mempunyai suhu dan kelembapan yang tinggi serta taburan sinaran matahari dan hujan lebat pada sepanjang tahun. Purata suhunya ialah kira-kira 26.1 °C (79.0 °F). Pada bulan [[April]] hingga [[Mei]] purata suhunya sedikit rendah iaitu 24.7 °C (76.5 °F) dan pada bulan [[Oktober]] hingga [[Disember]] pula menunjukkan sedikit peningkatan purata suhunya iaitu 23.8 °C (74.8 °F)<ref>http://www.bruneiweather.com.bn/content/summary3pix.php</ref>
.

{| class="wikitable" style="font-size:90%; width:100%; border:0; text-align:center; line-height:120%;"
|-
! style="background:#fff; color:navy; height:17px;"| Bulan
! style="background:#fff; color:navy;"| Jan
! style="background:#fff; color:navy;"| Feb
! style="background:#fff; color:navy;"| Mac
! style="background:#fff; color:navy;"| Apr
! style="background:#fff; color:navy;"| Mei
! style="background:#fff; color:navy;"| Jun
! style="background:#fff; color:navy;"| Jul
! style="background:#fff; color:navy;"| Ogs
! style="background:#fff; color:navy;"| Sep
! style="background:#fff; color:navy;"| Okt
! style="background:#fff; color:navy;"| Nov
! style="background:#fff; color:navy;"| Dis
! style="background:#fff; color:navy;"| Tahun
|-
! style="background:#fff; color:navy;"| Jumlah Min Maksimum (°C)<br />
| style="color:#000;"| 25.8<br />
| style="color:#000;"| 24.8<br />
| style="color:#000;"| 27.2<br />
| style="color:#000;"| 27.1<br />
| style="color:#000;"| 27.5<br />
| style="color:#000;"| 27.1<br />
| style="color:#000;"| 28.4<br />
| style="color:#000;"| 28.3<br />
| style="color:#000;"| 28.0<br />
| style="color:#000;"| 26.5<br />
| style="color:#000;"| 24.4<br />
| style="color:#000;"| 24.0<br />
| style="color:#000;"|<div class="center">'''28.3'''<br /></div>
|-
! style="background:#fff; color:navy; height:16px;"| Jumlah Min Minimum (°C)<br />
| style="color: black;" | 22.1<br />
| style="color: black;" | 22.0<br />
| style="color: black;" | 22.5<br />
| style="color: black;" | 23.9<br />
| style="color: black;" | 23.9<br />
| style="color: black;" | 24.7<br />
| style="color: black;" | 24.1<br />
| style="color: black;" | 24.3<br />
| style="color: black;" | 25.3<br />
| style="color: black;" | 23.1<br />
| style="color: black;" | 22.2<br />
| style="color: black;" | 23.6<br />
| style="color: black;" | <div class="center">'''26.2'''
</div>
|-
! style="background:#fff; color:navy;"| Taburan Curahan Hujan Purata (mm)
| | 277.7
| | 138.3
| | 113.0
| | 200.3
| | 239.0
| | 214.2
| | 228.8
| | 215.8
| | 257.7
| | 319.9
| | 329.4
| | 343.5
| | <div class="center">'''2873.9'''</div>
|}

== Ekonomi ==
{{Utama|Ekonomi Brunei}}

[[Sistem ekonomi|Ekonomi]] kecil yang kaya ini adalah suatu campuran [keusahawanan] dalam negeri dan asing, kawalan kerajaan, [[kebajikan masyarakat|kebajikan]], serta tradisi kampung. Pengeluran [[Petroleum|minyak mentah]] dan [[gas asli]] membentuk hampir separuh daripada [[Keluaran Dalam Negara Kasar]] (KDNK) negara Brunei. Pendapatan yang cukup besar daripada pelaburan luar negeri menambah pendapatan daripada pengeluaran dalam negeri. Kerajaan membekalkan semua perkhidmatan [[perubatan]] dan memberikan subsidi [[beras]] dan isi rumah. Pemimpin-pemimpin Brunei berasa bimbang bahawa persepaduan dengan ekonomi dunia yang semakin bertambah akan menjejaskan [[perpaduan sosial]] dalaman, walaupun Brunei telah memainkan peranan yang lebih ketara dengan menjadi [[pengerusi]] forum [[Kerjasama Ekonomi Asia Pasifik|APEC]] pada tahun 2000. Rancangan-rancangan yang dinyatakan untuk masa hadapan termasuk peningkatan kemahiran tenaga [[Buruh (ekonomi)|buruh]], pengurangan [[pengangguran]], pengukuhan sektor-sektor [[perbankan]] and [[pelancongan]], serta secara umumnya, peluasan lagi asas ekonominya. [[Syarikat Penerbangan Diraja Brunei]] yang merupakan syarikat penerbangan negara sedang berusaha menjadikan Brunei sebagai [[lapangan terbang|pusat]] untuk perjalanan antarabangsa antara [[Eropah]] dan [[Australia]]/[[New Zealand]]. Syarikat ini juga mempunyai perkhidmatan ke destinasi-destinasi Asia yang utama.

== Demografi ==
{{Utama|Demografi Brunei}}
Jumlah penduduk Brunei adalah seramai 395 027 dimana 75% penduduk tinggal di kawasan bandar (urban) dan 97% daripada jumlah penduduknya tinggal di bahagian barat yang lebih besar dengan hanya kira-kira 10,000 (3%) orang tinggal di daerah [[Daerah Temburong|Temburong]] iaitu di bahagian timur. Daripada bilangan ini, lebih kurang 46,000 orang tinggal di ibu negara [[Bandar Seri Begawan]]<ref>2001 Summary Tables of the Population Census. Department of Statistics, Brunei Darussalam</ref>.

=== Bangsa ===
Berdasarkan Lembaga Perlembagaan Negara Brunei Darussalam yang bermula pada tahun 1984, [[etnik]] Negara Brunei Darussalam terdiri daripada [[puak]] atau [[rumpun jati]] secara rasmi di bawah pendaftaran kebangsaan iaitu etnik [[Melayu]] Brunei, [[Kedayan]], [[Tutong]], [[Dusun]], [[Belait]], [[Murut]] dan [[Bisaya]].

Walau bagaimanapun, penduduk tetap Brunei Darussalam juga terdiri daripada berbilang bangsa seperti bangsa [[Inggeris]], [[Cina]], [[India]] serta kaum etnik minoriti dari [[Sarawak]] dan [[Sabah]], [[Malaysia]] seperti [[Iban]]. Terdapat juga golongan [[ekspatriat]] di Brunei yang besar jumlahnya dengan kebanyakannya warganegara [[British]] serta [[Australia]]<ref>Ozog, A. C. K. (1996). The unplanned use of English: The case of Brunei Darussalam. In P. W. Martin, C. Ozog & G. Poedjosoedarmo (Eds.), ''Language use & language change in Brunei Darussalam'' (pp. 156-166). Athens, Ohio: Ohio University Center for International Studies.</ref>.

Berikut merupakan peratus jumlah penduduk mengikut etnik di Brunei:
* [[Melayu]]: 66.3% (meliputi dua pertiga penduduk Brunei)
* [[Cina]]: 11.2%
* [[Pribumi]] bukan Melayu: 3.4%
* Lain-lain: 19.1% (anggaran pada tahun 2004)<ref name=cia/>

=== Agama ===
{{Utama|Islam di Brunei|}}
{{bar box
|title=Agama di Brunei
|titlebar=#ddd
|left1=<u>Agama</u>
|right1=<u>Peratus</u>
|float=right
|bars=
{{bar percent|Islam|green|67}}
{{bar percent|Buddha|yellow|13}}
{{bar percent|Kristian|blue|10}}
{{bar percent|Lain-lain|purple|10}}
}}
[[Islam]] ialah [[agama]] rasmi Brunei dan Sultan Brunei merupakan ketua agama negara itu<ref name=cia/>. Agama-agama lain yang dianuti termasuk [[Buddha]] (dianuti oleh kaum [[Cina]]), [[Kristian]] (10%) serta kepercayaan [[animisme]] (dengan jumlah yang amat kecil iaitu kira-kira 2%).

=== Bahasa ===
[[Bahasa Melayu]] merupakan bahasa rasmi dan bahasa kebangsaan di negara ini<ref>[http://bruneitimes.com.bn/art-culture/2010/08/04/perambahan-unique-feature-brunei-malay Perambahan: A unique feature of Brunei Malay | The Brunei Times<!-- Bot generated title -->]</ref>. Bahasa Melayu yang digunakan di Brunei adalah berbeza daripada negara [[Nusantara]] yang lain kerana penduduk Brunei menggunakan [[Bahasa Melayu Brunei|loghat Melayu Brunei]] sebagai alat pertuturan dan perbualan. [[Bahasa Cina]] dan juga [[Bahasa Inggeris]] turut dipertuturkan<ref name="Martin">Martin, P. W., & Poedjosoedarmo, G. (1996). An overview of the language situation in Brunei Darussalam. In P. W. Martin, C. Ozog & G. Poedjosoedarmo (Eds.), ''Language use & language change in Brunei Darussalam'' (pp. 1-23). Athens, Ohio: Ohio University Center for International Studies.</ref>. Bahasa kaum [[pribumi]] bukan [[Melayu]] yang turut digunakan ialah [[Bahasa Iban]], [[Murut|Bahasa Murut]], [[Kedayan|Bahasa Kedayan]], [[Belait|Bahasa Belait]], [[Bisaya|Bahasa Bisaya]], [[Bahasa Tutong]] dan [[Bahasa Dusun]]<ref name="Martin" />. Bahasa Inggeris juga dipertuturkan secara meluas dan dipelajari dalam institusi pendidikan.

== Kebudayaan dan warisan ==

{{Utama|Budaya di Brunei}}

Budaya Melayu Brunei seakan sama dengan budaya [[Melayu]] di [[Semenanjung Malaysia]] dengan pengaruh kuat daripada [[Hindu]] dan [[Islam]] tetapi kelihatan lebih konservatif berbanding di [[Malaysia]]<ref>For a discussion of religious freedom, see http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2006/71334.htm (United States Department of State).</ref>. Budaya ini berasal daripada Dunia Melayu Lama yang merangkumi [[Kepulauan Melayu]] (Alam Melayu) dan ini berpunca daripada apa yang dikenali sebagai Tamadun Melayu. Walaupun budaya Brunei dipengaruhi oleh Hindu, Islam, [[animisme]] dan Barat tetapi pengaruh Islam adalah lebih kuat kerana telah tertanam lama dalam budaya Brunei sehingga menjadi cara hidup serta ideologi dan falsafah negara<ref>http://www.jpm.gov.bn/pmo1/index.php?view=article&id=185%3Alanguage-and-culture&format=pdf&option=com_content&Itemid=209</ref>.  

===Pengharaman alkohol===
Sebagai sebuah negara [[Islam]] dan mengamalkan hukum [[syariat Islam|syariah]], jualan dan penggunaan alkohol adalah diharamkan tetapi orang luar dan bukan Islam dibenarkan membawa 12 tin [[bir]] dan dua botol ''spirit'' setiap kali mereka masuk ke negara ini<ref name="Brunei Tourism Website">[http://www.tourismbrunei.com/info/do.html Brunei Tourism Website (Government appointed)]{{dead link|date=January 2011}}</ref><ref>"bruneipress.com.bn"</ref>. Selepas pengenalan larangan pada awal 1990an, semua pub dan kelab malam dipaksa tutup.

===Kesenian===
Seni disenaraikan di Brunei terdiri daripada pelbagai jenis cabang termasuk:

# [[Puisi]], seperti [[pantun]], [[sajak]], [[syair]] dan sebagainya
# [[Sastera]] dan [[bahasa]], seperti koleksi buku-buku [[novel]], [[sejarah]], [[peribahasa]], [[perambahan Brunei]], [[bidalan]], [[hikayat]] dan sebagainya
# [[Muzik tradisional]], termasuklah [[irama]]nya, [[rentak]]nya dan alat-alatnya yang tertentu 
# [[Lagu-lagu asli]] dan [[lagu-lagu rakyat]], seperti [[Samalindang]]
# [[Tarian tradisional]] dan [[teater]], seperti [[zapin]], [[joget]], [[alai sekap]], [[adai-adai]] dan sebagainya
# [[Lukisan]]
# [[Kraftangan]], seperti menenun kain [[jong-sarat]] dan [[menganyam]] seperti membuat bakul seperti [[tekiding]]
# [[Memburis perahu]], seperti perahu [[tambang]]
# [[Pertukangan tangan]], seperti emas dan perak untuk barang perhiasan
# [[Senjata]] seperti [[keris]]
# [[Pakaian]], [[perhiasaan]] dan kustom negara, seperti [[pakaian etnik]] negara
# [[Seni mempertahankan diri]], seperti pencak [[silat]]
# [[Pantang larang]]
# [[Adat]], seperti [[adat perkahwinan]]
# [[Adat-istiadat negara]]
# [[Makan sirih pinang]].

== Lihat juga ==

* [[Komunikasi di Brunei]]
* [[Pelancongan di Brunei]]
* [[Ketenteraan di Brunei]]
* [[Pengangkutan di Brunei]]
* [[Hubungan Luar Brunei]]
* [[Tentera Laut Diraja Brunei]]
* [[Polis Diraja Brunei]]
* [[Dolar Brunei]]
* [[Akhbar Brunei]]
* [[Istana Nurul Iman]] (Istana Sultan)

== Rujukan ==
{{reflist|2}}

== Pautan luar ==
{{sisterlinks}}
{{Wikiatlas|Brunei}}
* {{ms}} [http://www.brunei.gov.bn/ Laman web rasmi Kerajaan Brunei]
* {{en}} [http://www.royalark.net/Brunei/brunei.htm Sejarah Brunei]
* {{ms}} {{en}} [http://www.pmo.gov.bn/ Laman rasmi Pejabat Perdana Menteri]
* {{ms}} {{en}} [http://www.lovebrunei.com/ Laman rasmi Brunei]

{{Template group
|title = [[Fail:Gnome-globe.svg|25px]]{{nbsp}}Kedudukan geografi
|list  =
[[Sistem koordinat geografi|<small>'''Latitud dan longitud : '''</small>]] {{Coord|4|53|25|N|114|56|32|E|display=inline}} <span style="color:darkblue;">(Bandar Seri Begawan)</span>
}}
{{Asia Tenggara|state=collapsed}}
{{Negara Negara Asia|state=collapsed}}
{{Negara-negara Kepulauan Melayu|state=collapsed}}
{{ASEAN|state=collapsed}}
{{OIC|state=collapsed}}
{{Negara-negara Komanwel|state=collapsed}}
{{Komanwel|state=collapsed}}
{{Monarki|state=collapsed}}
{{Kampung di Brunei|state=collapsed}}

{{portal bar|Brunei|Geografi|Asia}}

[[Kategori:Brunei]]
[[Kategori:Negara Asia Tenggara]]
[[Kategori:Ahli ASEAN]]
[[Kategori:Bekas negeri naungan British]]

[[ace:Brunai]]
[[af:Broenei]]
[[als:Brunei]]
[[am:ብሩናይ]]
[[ar:بروناي]]
[[an:Brunei]]
[[roa-rup:Brunei]]
[[frp:Bruneyi]]
[[ast:Brunéi]]
[[az:Bruney]]
[[bjn:Brunai]]
[[id:Brunei]]
[[bn:ব্রুনাই]]
[[zh-min-nan:Brunei]]
[[map-bms:Brunei]]
[[jv:Brunei Darussalam]]
[[su:Brunéi]]
[[be:Бруней]]
[[be-x-old:Брунэй]]
[[bcl:Brunei]]
[[bar:Brunei]]
[[bo:བྷི་རུ་ནི།]]
[[bs:Brunej]]
[[br:Brunei]]
[[bug:Brunei]]
[[bg:Бруней]]
[[bxr:Бруней]]
[[ca:Brunei]]
[[ceb:Brunei]]
[[cv:Бруней]]
[[cs:Brunej]]
[[cy:Brunei]]
[[da:Brunei]]
[[de:Brunei]]
[[dv:ބުރުނައީ]]
[[nv:Bwoonéí]]
[[na:Brunei]]
[[et:Brunei]]
[[el:Μπρουνέι]]
[[en:Brunei]]
[[es:Brunéi]]
[[eo:Brunejo]]
[[eu:Brunei]]
[[fa:برونئی]]
[[hif:Brunei]]
[[fo:Brunei]]
[[fr:Brunei]]
[[fy:Brûnei]]
[[ga:Brúiné]]
[[gv:Brunei]]
[[gag:Bruney]]
[[gd:Brùnaigh]]
[[gl:Brunei]]
[[ki:Brunei]]
[[gu:બ્રુનેઈ]]
[[hak:Vún-lôi]]
[[xal:Брунейгин Нутг]]
[[ko:브루나이]]
[[haw:Brunei]]
[[hy:Բրունեյ]]
[[hi:ब्रुनेई]]
[[hsb:Brunei]]
[[hr:Brunej]]
[[io:Brunei]]
[[ilo:Brunei]]
[[bpy:ব্রুনাই]]
[[ia:Brunei]]
[[ie:Brunei]]
[[os:Бруней]]
[[is:Brúnei]]
[[it:Brunei]]
[[he:ברוניי]]
[[pam:Brunei]]
[[ka:ბრუნეი]]
[[csb:Brunei]]
[[kk:Бруней]]
[[kw:Bruney]]
[[rw:Buruneyi]]
[[ky:Бруней]]
[[sw:Brunei]]
[[kv:Бруней]]
[[ht:Brouney]]
[[ku:Brûney]]
[[la:Bruneium]]
[[lv:Bruneja]]
[[lb:Brunei]]
[[lt:Brunėjus]]
[[lij:Brunei]]
[[li:Brunei]]
[[lmo:Brunei]]
[[hu:Brunei]]
[[mk:Брунеј]]
[[ml:ബ്രൂണൈ]]
[[mt:Brunej]]
[[mi:Poronai]]
[[mr:ब्रुनेई]]
[[arz:بروناى]]
[[mn:Бруней]]
[[my:ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ]]
[[nah:Brunei]]
[[nl:Brunei]]
[[ne:ब्रुनेई]]
[[new:ब्रुनाइ]]
[[ja:ブルネイ]]
[[nap:Brunei]]
[[ce:Бруней]]
[[pih:Bruunii]]
[[no:Brunei]]
[[nn:Brunei]]
[[nov:Brunei]]
[[oc:Brunei]]
[[or:ବୃନେଇ]]
[[uz:Bruney]]
[[pa:ਬਰੂਨਾਈ]]
[[pnb:برونائی]]
[[ps:برونای]]
[[km:ប៊្រុយណេ]]
[[pms:Brunei]]
[[nds:Brunei]]
[[pl:Brunei]]
[[pt:Brunei]]
[[crh:Bruney]]
[[ksh:Brunei]]
[[ro:Brunei]]
[[rm:Brunei]]
[[qu:Bruniy]]
[[ru:Бруней]]
[[sah:Бруней]]
[[se:Brunei]]
[[sa:ब्रूनै]]
[[sg:Brunêi]]
[[sco:Brunei]]
[[stq:Brunei]]
[[sq:Brunei]]
[[scn:Brunei]]
[[si:බෲනායි]]
[[simple:Brunei]]
[[ss:IBhruneyi]]
[[sk:Brunej]]
[[sl:Brunej]]
[[so:Barunay]]
[[ckb:بروونای]]
[[sr:Брунеј]]
[[sh:Brunej]]
[[fi:Brunei]]
[[sv:Brunei]]
[[tl:Brunay]]
[[ta:புரூணை]]
[[tt:Бруней]]
[[te:బ్రూనై]]
[[tet:Brunei]]
[[th:ประเทศบรูไน]]
[[vi:Brunei]]
[[tg:Бруней]]
[[tr:Brunei]]
[[tk:Bruneý]]
[[udm:Бруней]]
[[uk:Бруней]]
[[ur:برونائی دارالسلام]]
[[ug:برۇنېي]]
[[vo:Brunän]]
[[war:Brunei]]
[[wuu:文莱]]
[[yo:Brunei]]
[[zh-yue:汶萊]]
[[diq:Bruney]]
[[zea:Brunei]]
[[bat-smg:Bruniejos]]
[[zh:文莱]]