W-Boson
Dat W-Boson is en Liekboson (Uttuuschdeelken) un höört dormit to de Elementardeelken. Dat Deelken hett den Spin 1.
Dat W-Boson sorgt för de so nöömten laadten Strööm vun de swack Wesselwirken, wat en vun de veer Grundkräft vun de Physik is. Man ünnerscheedt dorbi na de elektrisch Laden twüschen W+ un W-. De W-Bosonen koppelt an Leptonen aver ok an Quarks. So entsteiht dör dat Afstrahlen vun en W--Boson t. B. ut en Elektron dat tohöörig, elektrisch neutrale Elektron-Neutrino (νe). Op de annern Siet vermiddelt de W-Bosonen de Ümwanneln vun Quarks vun verscheeden Quantentallen (Flavors) inenanner, wobi dat wedder de Differenzladen vun een Elementarladen e afnehmt. So en Vörgang kummt to’n Bispeel bi’n radioaktiven Betaverfall vör: Dorbi warrt in en Neutron vun’n Atomkarn en Down-Quark (Laden -1/3 e) in en Up-Quark (Laden +2/3 e) ümwannelt. Dorbi nimmt de Atomtall vun’t Atom üm een to, wieldat dat afstrahlte W-Boson eenfach negativ laadt is.
De Beteken W-Boson kummt vun dat engelsche weak „swack“, wieldat dit Deelken de swacke Wesselwirken vermiddelt. In’n Januar 1983 weern W-Bosonen to’n eersten mol in en Experiment mit dat Super Proton Synchrotron (SPS) an’t CERN nawiest.
To de swacken Wesselwirken höört ok dat Z-Boson, wat aver – anners as dat W-Boson – nicht elektrisch laadt is. Butendem kann dat ok nich to’n Ümwanneln vun Quarks bidrägen, ok denn nich, wenn dat nix mit en Ännern vun de Laden to kriegen hett.
Wieldat dat W-Boson mit en Masse vun 80,425 GeV/c2 ±0,038 GeV/c2 düchtig swor is (80fache Protonenmasse), hett dat blots en lütte Reckwiet vun ruchweg 10-15. De swacke Wesselwirken hett dorüm ok blots en lütte Reckwiet. Bi veele Vörgang hett dat W-Boson blots en Bidrag as virtuell Deelken in de Form vun Schleifen in de so nöömten Feynmandiagrammen, man dat kann ok as tatsächlich Deelken tüügt un över de Verfallsprodukten nawiest warrn.
In Gaumakers kann dat W-Boson reell över Poorbillen tüügt warrn, t. B. över de Reakschoon e+ e- → W+ W-. De W-Bosonen, de so maakt warrt hebbt aver blots en düchtig korte Levenstiet (Halfweertsbreed 2,124 ± 0,041 GeV, wat so veel is as en Levensduer vun 3 · 10−25 s), bevör to in Leptonen verfallt.