Zilver: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Labels: Misbruikfilter: Kwebbelen Misbruikfilter: Leeghalen |
|||
(44 tussenliggende versies door 28 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 34:
| Weerstand = 1,59
| Warmtegeleiding = 429
| Enummer = E174<ref>[http://www.food-info.net/nl/e/e174.htm Food-Info.net> E-nummers: E174: Zilver]</ref>
}}
[[Bestand:Silver_crystal.jpg|right|250px|thumb|
[[Bestand:Nepo reliek.jpg|right|250px|thumb|Reliekschrijn in zilver]]
'''Zilver''' is een [[Chemisch element|scheikundig element]] met symbool '''Ag''' en [[atoomnummer]] 47. Het is een wit [[overgangsmetaal]].
Regel 42 ⟶ 44:
Zilver werd al voor het begin van onze [[jaartelling]] gebruikt voor versiersels en als betaalmiddel. Uit opgravingen blijkt dat al [[4000-3500 v.Chr.]] zilver werd gescheiden van [[lood (element)|lood]] op eilanden in de [[Egeïsche Zee]] en [[Anatolië]]. Vaak werd zilver geassocieerd met de [[maan]], de [[zee]] en verschillende [[god (algemeen)|goden]]. In de [[alchemie]] werd voor zilver het symbool van een halve maan gebruikt en alchemisten noemden het ''Luna''. Van het metaal [[kwik]] werd gedacht dat het een soort zilver was. In sommige talen blijkt dat nog uit de naam die kwik heeft zoals ''quicksilver'' in het [[Engels]] of kwikzilver (met de betekenis ''levend zilver'') in wat ouder Nederlands. Veel later bleek het om twee volstrekt verschillende elementen te gaan.
De naam ''zilver''
== Toepassingen ==
Zilver is een veelgebruikt [[materiaal]] in de [[toegepaste kunst]].
* Zilver wordt gebruikt voor de vervaardiging van [[Bestek (eetgerei)|bestek]].
* [[Reliëf (beeldhouwkunst)|Reliëfs]], [[Buste (kunst)|portretbustes]], [[reliekhouder]]s, [[doopschelp]]en en ander [[liturgisch vaatwerk]], [[kandelaar (voorwerp)|kandelaar]]s, tabaks- en [[snuifdoos|snuifdozen]], [[koffiekan]]nen, tafelzilver en andere sier- en gebruiksvoorwerpen worden vaak in zilver uitgevoerd. De plaats [[Schoonhoven]] in [[Zuid-Holland]] is bekend vanwege zijn [[Zilversmid|zilversmeden]] en zilverindustrie. [[Maastrichts zilver]] is de aanduiding van zilveren sier- en gebruiksvoorwerpen, die vanaf de 15e eeuw, maar vooral in de 17e en 18e eeuw, in [[Maastricht]] zijn vervaardigd.
* [[Sterlingzilver]], dat is een [[legering]] met zeer hoog gehalte zilver, wordt door [[Edelsmid|edelsmeden]] veel gebruikt voor de vervaardiging van [[Sieraad|sieraden]]. Zilveren [[armband]]en, [[halsketting]]en en [[oorring]]en zijn al uit de [[Oudheid]] bekend. In de 18e eeuw waren zilveren schoengespen in de mode. Een [[bedelarmband]] is vrijwel altijd van zilver.
* Zilver wordt ook gebruikt om voorwerpen gemaakt van minderwaardige metalen te [[verzilveren]].
Zilver heeft ook veel praktische toepassingen.
* Tot diep in de [[20e eeuw]] waren [[Munt (betaalmiddel)|munten]] van zilver en [[goud]] de belangrijkste [[betaalmiddel]]en van de mensheid. een [[Zilverling]] is een zilveren munt. Er zijn minstens veertien [[taal|talen]] waarin het woord ''zilver'' ook ''geld'' betekent. Een bekend voorbeeld is het [[Frans]]e ''argent''. Tegenwoordig zien we het gebruik van zilver alleen nog bij [[herdenkingsmunt]]en en andere verzamelaarsmunten en [[Penning (medaille)|penning]]en.
* Bladzilver, bestaande uit dunne plakjes zilver, wordt ter decoratie gebruikt, bijvoorbeeld in de schilderkunst ([[Icoon (religieuze kunst)|iconen]]) of bij de vervaardiging van [[goudleer]]. Een bijzondere toepassing van bladzilver is vark of varakh, het in [[India]] populaire gebruik om gebak te versieren met zeer dunne laagjes puur zilver.
* De goede [[elektrische geleiding]] van zilver maakt het een zeer geschikt materiaal in elektrische en elektronische producten. In circuits worden zilver en zilverlegeringen gebruikt om componenten met elkaar te verbinden. Voor langere verbindingen is zilver te duur.
* Voor [[Spiegel (optica)|spiegels]] van zeer hoge kwaliteit is zilver geschikt omdat het over goede lichtreflecterende eigenschappen bezit. Maar meestal wordt hiervoor [[aluminium]] gebruikt omdat het veel goedkoper is.
* Als [[katalysator]] wordt zilver in de industrie gebruikt voor bijvoorbeeld de productie van [[formaldehyde]] en [[etheenoxide]].
* In de [[tandheelkunde]] wordt zilver gebruikt in een legering met kwik ([[amalgaam]]).
* Vanwege de desinfecterende eigenschappen wordt zilver tegenwoordig ook weer gebruikt voor het zuiveren of zuiver houden van drinkwater. Speciaal voor kleine hoeveelheden water (tot 100 liter) is zilver
* In het laboratorium wordt [[zilvernitraat]] veel toegepast als reagens in [[Chloor (element)|chloride]]bepalingen, waaronder bij [[neerslagtitratie]]s. Daarbij wordt het onoplosbare [[zilverchloride]] gevormd.
* Zilver wordt als [[zilverhalogenide]]n in de [[fotografie]] gebruikt.
* Fijn verneveld [[zilverjodide]] wordt gebruikt om [[Regen maken|regen te maken]] en om [[mist]] te reduceren rondom [[vliegveld]]en. Zilverjodide zorgt namelijk voor de aggregatie van kleine waterdruppels die de wolken vormen.
* Zilver wordt veelvuldig toegepast in industrieel hardsoldeer. Dit zijn zilver-koperlegeringen met tot wel 50% zilver.
== Opmerkelijke eigenschappen ==
Zilver is een eenvoudig te bewerken
| title = CRC Handbook of Chemistry and Physics
| author = C. R. Hammond
Regel 76 ⟶ 78:
De glans van zilver maakt het een gewild metaal voor [[Sieraad|sieraden]] en zilveren voorwerpen als [[Bestek (eetgerei)|bestek]], [[Schaal (voorwerp)|schalen]], [[kandelaar (voorwerp)|kandelaars]] en [[dienblad]]en. Vaak zijn deze voorwerpen voorzien van gestempelde keurtekens als: een [[jaarletter]]merk, een [[meesterteken]] en een [[gehalteteken]]. Het gehalteteken is na een proef door een, door de overheid aangewezen waarborginstelling verleend.<ref name = "waarborgwet">Nederlandse Waarborgwet 1986, artikel 1, 5 en 36</ref>
Meestal gebruikt men ''eerste gehalte'' en ''tweede gehalte'' zilver. Eerste gehalte (925/1000) is een [[legering]] van 92,5% zilver en 7,5% [[koper (element)|koper]] of een ander metaal. In sommige Engelstalige landen wordt hiervoor de term ''sterling'' gebruikt.<ref name = CRC/> De gehalten van zilveren voorwerpen die in Nederland met [[keurteken]]s worden gewaarborgd zijn: 925/1000, 835/1000 (''tweede gehalte'') en 800/1000 (''derde gehalte'').<ref name = "waarborgwet"/>
De woorden ''nieuw zilver, oud zilver, Duits zilver, hotelzilver, muntzilver, djokjazilver'' of andere combinaties met het woord zilver zijn niet toegestaan voor voorwerpen van onedele metalen zoals [[Alpaca (legering)|alpaca]] of legeringen beneden het wettelijk zilvergehalte.<ref name = "waarborgwet"/> De afkorting BWG (beneden
Ook in België onderscheidt men: eerste gehalte: 925 duizendste en tweede gehalte: 835 duizendste. Er geldt dat het zilvergehalte uitgedrukt in duizendsten, wordt voorafgegaan door de symbolische letters AG (in hoofdletters).<ref>Wet houdende waarborg van werken uit edele metalen. 1987, art. 6.</ref>
Regel 89 ⟶ 91:
Van zilver komen er in de natuur twee stabiele isotopen (<sup>107</sup>Ag en <sup>109</sup>Ag) voor in ongeveer gelijke verhouding. Daarnaast zijn er ongeveer 28 radioactieve isotopen, waaronder [[zilver-103]], bekend met [[halveringstijd]]en variërend van enkele honderden jaren tot enkele minuten.
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
! colspan="6" |
|-
! [[Isotoop|Iso]]
Regel 114 ⟶ 116:
|}
==
Zilver staat in het [[periodiek systeem]] in dezelfde groep als [[
Net als goud dat in verbindingen vooral de oxidatiegetallen (1+) en (3+) heeft, vertoont ook zilver soms verbindingen waarin het drie-waardig is: [[Zilver(I,III)oxide|tetrazilvertetroxide]] met de brutoformule <chem>Ag4O4</chem>, maar dat beter beschreven wordt als <chem>Ag2O.Ag2O3</chem>.<ref name = "Wells">Wells A.F. (1984) ''Structural Inorganic Chemistry'' 5th edition Oxford Science Publications {{ISBN|0-19-855370-6}}</ref>
Zilver wordt in de [[analytische chemie]] in de vorm van [[zilvernitraat]] toegepast in de kwalitatieve- en [[kwantitatieve analyse]] van [[halogenide]]n, met name [[chloride]].
== Toxicologie en veiligheid ==
Metallisch zilver is niet schadelijk maar veel zilver bevattende verbindingen zijn wel giftig en kunnen [[kanker (aandoening)|kankerverwekkend]] zijn. Sommige zilververbindingen kunnen de ziekte ''[[argyrie]]'' veroorzaken die onschadelijke maar permanente grijze of zwarte vlekken veroorzaakt op de huid.
Als het menselijk lichaam in contact komt met een te hoge concentratie zilver, kan argyria optreden (Greene & Su, 1987). Hierbij zet zilver zich af in de huid, de nagels, de ogen, de mucosale membranen en verschillende organen (Greene & Su, 1987; Panyala et al., 2008). Waar zilver zich afzet treedt een blauw-grijze verkleuring op die wordt geïnduceerd door zilver zelf, maar ook door melanine dat wordt aangemaakt onder invloed van het zilver. Deze opvallende pigmentatie is vaak het enige symptoom van argyria en is het meest uitgesproken op lichaamsdelen die het meest worden blootgesteld aan de zon, zoals het gezicht en de handen (Greene & Su, 1987) (Figuur 1.6). Greene & Su (1987) onderscheiden twee mogelijke vormen van argyria, namelijk lokale argyria en algemene argyria. Lokale argyria ontstaat door direct contact van de huid met zilverhoudende substanties. In dit geval dringt zilver de huid binnen via de zweetklieren. Algemene argyria treedt op wanneer in het bloed een te hoge concentratie zilver aanwezig is. Zilver kan het bloed bereiken via de longen, maar ook via het gastro-intestinaal stelsel of via directe injectie. Wanneer bij de analyse van een huidbiopsie kleine zilvergranules (< 1 µm) worden gedetecteerd in de dermis en de exocriene zweetklieren wordt de diagnose van argyria gesteld (Greene & Su, 1987). Deze granules bevatten zilversulfide (Pariser, 1978). Er is geen behandeling ter beschikking, maar op lange termijn zijn er volgens Greene & Su (1987) geen gevolgen voor de gezondheid, met uitzondering van sociale en psychologische gevolgen. Een andere bron daarentegen meldt de ontwikkeling van manisch depressieve psychosen, aorta aneurysma en uiteindelijk zelf overlijden van de patiënt (Panyala et al., 2008).
Er is slechts 1 geval gekend van systemische argyria ten gevolge van overmatig gebruik van zilversulfadiazine (Payne et al., 1992). Argyria is een gekende complicatie bij het gebruik van flammazine ter behandeling van brandwonden. In dit geval echter gebruikte de patiënt 50 g flammazine per 2 dagen en dit gedurende 5 maanden, ter behandeling van ulcera. Er trad verkleuring op van de huid en de man werd gevoelloos in de armen. De diagnose van argyria neuropathie werd gesteld.
Ag+ is toxisch voor zoetwatervissen, door z’n inhiberend effect op het basolaterale Na+ ,K+ - ATPase, ter hoogte van de kieuwen (Wood et al., 1999). Dit heeft als gevolg dat Na+ en Clniet meer actief kunnen worden opgenomen in de cel, waardoor de osmoregulatie wordt verstoord en de vis kan sterven (Morgan et al., 1997). Bij zoutwatervissen is een grotere concentratie zilver nodig om toxiciteit te induceren, door de complexatie van Ag+ met Cl- (Wood et al., 1999).
In Nederland geldt een drinkwaternorm van 50 µg/l (= 0,05 mg/l) voor zilver.
== Voorkomen ==
In de natuur komt zilver zowel ongebonden als in ertsen voor, zoals [[argentiet]], [[acanthiet]] en
In 2017
Het grootste zilvermijnbedrijf is [[Fresnillo (bedrijf)|Fresnillo]], een beursgenoteerde onderneming met mijnen in Mexico.
{| class="wikitable" width="40%" style="text-align: center"
! Land
! Productie <br> in miljoenen ounce
! Aandeel in <br
|-
| [[Mexico (land)|Mexico]] || 196,4 || 23,0%
|-
| Peru || 147,5 || 17,3%
|-
| China|| 112,6 || 13,2%
|-
| Rusland ||42,0 || 4,9%
|-
| Chili || 40,5 || 4,8%
|}
Behalve mijnbouw is [[recycling]] van oud zilver belangrijk.<ref name=SIDS>{{en}} Silver institute [https://web.archive.org/web/20130705162424/http://www.silverinstitute.org/site/supply-demand/ Aanbod en vraag], geraadpleegd op 18 augustus 2013</ref> Het recyclen dekt ongeveer 25% van de jaarlijkse behoefte aan zilver.
In het verleden kon de ontdekking van zilver de start zijn van een opstoot van [[zilverkoorts]].
Regel 149 ⟶ 162:
== Zilverprijs ==
=== Fixing ===
In mei 2014 werd bekend dat London Silver Market Fixing per 14 augustus gaat stoppen.<ref name=FTSF>{{en}} Financial Times [http://www.ft.com/intl/cms/s/0/db3188b8-db46-11e3-94ad-00144feabdc0.html#axzz33r4mYkUc London’s silver price fix dies after nearly 120 years, 14 mei 2014], geraadpleegd op 6 juni 2014</ref> De zilverprijs wordt al 117 jaar door deze organisatie vastgesteld.<ref name=FTSF/> Er zijn drie banken actief betrokken bij vaststellen van de zilverprijs. Dit zijn [[HSBC]], Bank of Nova Scotia en [[Deutsche Bank]].<ref name=FTSF/> De zilver fixing is een teleconferentie tussen de deelnemende banken waarbij verkopers en kopers hun opdrachten geven en op basis waarvan een evenwichtsprijs wordt bepaald. Deutsche Bank heeft aangegeven zich te willen terugtrekken en heeft geen vervanger kunnen vinden. Er wordt gezocht naar een alternatief om de prijs van zilver te bepalen.<ref name=FTSF/>
Op de internationale goederenmarkten wordt de zilverprijs uitgedrukt in [[Amerikaanse dollar]]s per [[troy ounce]], dat is 31,103476 [[gram (eenheid)|gram]]. In de onderstaande tabel de prijsontwikkeling van zilver op de Londense beurs vanaf 1990. De prijzen zijn jaargemiddelden en luiden in Amerikaanse dollars per troy ounce:<ref>{{en}} Silver institute [https://www.silverinstitute.org/all-world-silver-surveys/ Diverse jaargangen World Silver Survey], geraadpleegd op 7 juli 2022</ref>
{| class="vatop"
| <!-- Eerste kolom -->
{| class="infobox" width=50px
! Jaar
! Prijs
|-
| 1990
| align=right | $ 4,83
|-
| 1991
| align=right | $ 4,06
|-
| 1992
| align=right | $ 3,95
|-
| 1993
| align=right | $ 4,21
|-
| 1994
| align=right | $ 5,28
|-
| 1995
| align=right | $ 5,20
|-
| 1996
| align=right | $ 5,20
|-
| 1997
| align=right | $ 4,90
|-
| 1998
| align=right | $ 4,54
|-
| 1999
| align=right | $ 5,22
|-
| 2000
| align=right | $ 4,95
|}
| <!-- Tweede kolom -->
{| class="infobox" width=50px
! Jaar
! Prijs
|-
| 2001
| align=right | $ 4,37
|-
| 2002
| align=right | $ 4,60
|-
| 2003
| align=right | $ 4,88
|-
| 2004
| align=right | $ 6,66
|-
| 2005
| align=right | $ 7,31
|-
| 2006
| align=right | $ 11,55
|-
| 2007
| align=right | $ 13,38
|-
| 2008
| align=right | $ 14,99
|-
| 2009
| align=right | $ 14,67
|-
| 2010
| align=right | $ 20,19
|-
| 2011
| align=right | $ 35,12
|}
| <!-- Derde kolom -->
{| class="infobox" width=50px
! Jaar
! Prijs
|-
| 2012
| align=right | $ 31,15
|-
| 2013
| align=right | $ 23,79
|-
| 2014
| align=right | $ 19,08
|-
| 2015
| align=right | $ 15,68
|-
| 2016
| align=right | $ 17,14
|-
| 2017
| align=right | $ 17,05
|-
| 2018
| align=right | $ 15,71
|-
| 2019
| align=right | $ 16,21
|-
| 2020
| align=right | $ 20,55
|-
| 2021
| align=right | $ 25,14
|}
|}
=== Handel ===
Zilver wordt veelvuldig toegepast in industriële processen en ongeveer de helft van de vraag naar zilver komt uit deze hoek. In de [[fotografie]] werd zilver ook veel toegepast, maar dit neemt sterk af; in 2003 lag het verbruik op zo’n 200 miljoen [[troy ounce]], maar dit was gedaald tot zo’n 50 miljoen ounce in 2013.<ref name=SIDS/> Verder wordt zilver gebruikt voor [[juwelen]] en munten. De vraag naar zilver vanuit speculatieve of beleggingsdoeleinden fluctueert heftig van jaar tot jaar. In 2007 was de schatting dat geen zilver voor dit doel werd gekocht, maar in 2013 kochten beleggers ongeveer 245 miljoen ounce zilver.<ref name=SIDS/>
=== Speculatie ===
In [[1980]] bereikte de zilverprijs een record door speculaties van de gebroeders Hunt,
== Taal ==
Veel elementen zijn naar zilver genoemd:
* [[Kobalt]], genoemd naar de boze kobolden of kabouters die het kostbare zilvererts vervingen door waardeloos materiaal.
* [[Nikkel]], nikkelzilver, naar een bijnaam voor de duivel, omdat soms met nikkel werd betaald in plaats van met zilver.
* [[Kwik]] of kwikzilver betekent vloeibaar zilver. Het symbool Hg is van Hydrargyrum, wat hetzelfde betekent.
* [[Platina]] betekent zilvertje.
Zilver staat symbool voor de tweede plaats in wedstrijden. In de taal wordt zilver ook gebruikt als aanduiding voor "waardevol" of "duurzaam", zoals:
*
*
==
* {{Link elementinformatie|id=Ag}}
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20130902000932/https://www.silverinstitute.org/site/ Silver institute]
{{
{{Navigatie kopergroep}}
{{Navigatie elementen}}
{{Woordenboek}}
{{Commons|Silver}}
[[Categorie:Zilver| ]]
|