Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Elfling1979 (overleg | bijdragen)
kleine toevoeging over Ag+ en Ag++
 
(8 tussenliggende versies door 5 gebruikers niet weergegeven)
Regel 36:
| Enummer = E174<ref>[http://www.food-info.net/nl/e/e174.htm Food-Info.net> E-nummers: E174: Zilver]</ref>
}}
[[Bestand:Silver_crystal.jpg|right|250px|thumb|Een zilver[[Kristal (natuurwetenschappen)|kristalZilverkristal]], een ([[Dendriet (kristal)|dendriet]]).]]
[[Bestand:Nepo reliek.jpg|right|250px|thumb|Reliekschrijn in zilver]]
 
'''Zilver''' is een [[Chemisch element|scheikundig element]] met symbool '''Ag''' en [[atoomnummer]] 47. Het is een wit [[overgangsmetaal]].
 
Regel 43 ⟶ 44:
Zilver werd al voor het begin van onze [[jaartelling]] gebruikt voor versiersels en als betaalmiddel. Uit opgravingen blijkt dat al [[4000-3500 v.Chr.]] zilver werd gescheiden van [[lood (element)|lood]] op eilanden in de [[Egeïsche Zee]] en [[Anatolië]]. Vaak werd zilver geassocieerd met de [[maan]], de [[zee]] en verschillende [[god (algemeen)|goden]]. In de [[alchemie]] werd voor zilver het symbool van een halve maan gebruikt en alchemisten noemden het ''Luna''. Van het metaal [[kwik]] werd gedacht dat het een soort zilver was. In sommige talen blijkt dat nog uit de naam die kwik heeft zoals ''quicksilver'' in het [[Engels]] of kwikzilver (met de betekenis ''levend zilver'') in wat ouder Nederlands. Veel later bleek het om twee volstrekt verschillende elementen te gaan.
 
De naam ''zilver'' leidtkomt via het [[Oudhoogduits]]e ''silbar'' van de Germaanse wortel ''*seluƀra-''. Men vermoedt dat het hier een leenwoord betreft dat uit het huidige [[Klein-AziëTurkije]] of van nog verder weg afkomstig is.<ref>{{citeaut|J bookde Vries}} en {{aut|F de Tollenaere}}. Etymologisch woordenboek. Waar komen onze woorden vandaan?, 1983. Het Spectrum <br> De asterisk * voor ''*seluƀra-'' duidt aan dat het om een door etymologen gereconstrueerd woord gaat.</ref> Zilver heet in het [[Latijn]] ''argentum'', waar zilver het symbool ''Ag'' aan dankt.
| title = Etymologisch woordenboek. Waar komen onze woorden vandaan?
| author = J. de Vries, F. de Tollenaere
| publisher = Het Spectrum
| year = 13e druk, 1983}}. De asterisk (*) voor ''*seluƀra-'' duidt aan dat het om een door etymologen gereconstrueerd woord gaat.</ref>
In het [[Latijn]] heet zilver ''argentum'', waar zilver het symbool ''Ag'' aan dankt.
 
== Toepassingen ==
Zilver is een veelgebruikt [[materiaal]] in de [[toegepaste kunst]].
* Tot diep in de [[20e eeuw]] waren [[munt (betaalmiddel)|munten]] van zilver en [[goud]] de belangrijkste [[betaalmiddel]]en van de mensheid. Er zijn minstens veertien [[taal|talen]] waarin het woord ''zilver'' ook ''geld'' betekent. Een bekend voorbeeld is het [[Frans]]e ''argent''. Tegenwoordig zien we het gebruik van zilver alleen nog bij [[herdenkingsmunt]]en en andere verzamelaarsmunten en [[Penning (medaille)|penning]]en.
* Zilver wordt gebruikt voor de vervaardiging van [[Bestek (eetgerei)|bestek]].
* Zilver is een veelgebruikt materiaal in de [[toegepaste kunst]] voor de vervaardiging van [[Reliëf (beeldhouwkunst)|reliëfs]], [[Buste (kunst)|portretbustes]], [[reliekhouder]]s, [[doopschelp]]en en ander [[liturgisch vaatwerk]], [[kandelaar (voorwerp)|kandelaar]]s, tabaks- en [[snuifdoos|snuifdozen]], [[koffiekan]]nen, tafelzilver en andere sier- en gebruiksvoorwerpen.
* [[Reliëf (beeldhouwkunst)|Reliëfs]], [[Buste (kunst)|portretbustes]], [[reliekhouder]]s, [[doopschelp]]en en ander [[liturgisch vaatwerk]], [[kandelaar (voorwerp)|kandelaar]]s, tabaks- en [[snuifdoos|snuifdozen]], [[koffiekan]]nen, tafelzilver en andere sier- en gebruiksvoorwerpen worden vaak in zilver uitgevoerd. De plaats [[Schoonhoven]] in [[Zuid-Holland]] is bekend vanwege zijn [[Zilversmid|zilversmeden]] en zilverindustrie. [[Maastrichts zilver]] is de aanduiding van zilveren sier- en gebruiksvoorwerpen, die vanaf de 15e eeuw, maar vooral in de 17e en 18e eeuw, in [[Maastricht]] zijn vervaardigd.
* [[Sterlingzilver]], dat is een ([[legering]] met zeer hoog zilvergehalte)gehalte zilver, wordt door [[edelsmidEdelsmid|edelsmeden]] veel gebruikt voor de vervaardiging van [[Sieraad|sieraden]]. Zilveren [[armband]]en, [[halsketting]]en en [[oorring]]en zijn al uit de [[Oudheid]] bekend. In de 18e eeuw waren zilveren schoengespen in de mode. Een [[bedelarmband]] is vrijwel altijd van zilver.
* Zilver wordt ook gebruikt om voorwerpen gemaakt van minderwaardige metalen te [[verzilveren]].
 
* Bladzilver, bestaande uit dunne plakjes zilver, wordt ter decoratie gebruikt, bijvoorbeeld in de schilderkunst ([[Icoon (religieuze kunst)|iconen]]) of bij de vervaardiging van [[goudleer]]. Een bijzondere toepassing van bladzilver is [[vark]] (of varakh), het in [[India]] populaire gebruik om gebak te versieren met zeer dunne laagjes puur zilver.
Zilver heeft ook veel praktische toepassingen.
* Tot diep in de [[20e eeuw]] waren [[muntMunt (betaalmiddel)|munten]] van zilver en [[goud]] de belangrijkste [[betaalmiddel]]en van de mensheid. een [[Zilverling]] is een zilveren munt. Er zijn minstens veertien [[taal|talen]] waarin het woord ''zilver'' ook ''geld'' betekent. Een bekend voorbeeld is het [[Frans]]e ''argent''. Tegenwoordig zien we het gebruik van zilver alleen nog bij [[herdenkingsmunt]]en en andere verzamelaarsmunten en [[Penning (medaille)|penning]]en.
* Bladzilver, bestaande uit dunne plakjes zilver, wordt ter decoratie gebruikt, bijvoorbeeld in de schilderkunst ([[Icoon (religieuze kunst)|iconen]]) of bij de vervaardiging van [[goudleer]]. Een bijzondere toepassing van bladzilver is [[vark]] (of varakh), het in [[India]] populaire gebruik om gebak te versieren met zeer dunne laagjes puur zilver.
* De goede [[elektrische geleiding]] van zilver maakt het een zeer geschikt materiaal in elektrische en elektronische producten. In circuits wordtworden zilver (ofen zilver[[legering]]en)zilverlegeringen gebruikt om componenten met elkaar te verbinden. Voor langere verbindingen is zilver te duur.
* Voor [[Spiegel (optica)|spiegels]] van zeer hoge kwaliteit is zilver geschikt omdat het over goede lichtreflecterende eigenschappen bezit. Maar meestal wordt hiervoor [[aluminium]] gebruikt omdat het veel goedkoper is.
* De goede [[elektrische geleiding]] van zilver maakt het een zeer geschikt materiaal in elektrische en elektronische producten. In circuits wordt zilver (of zilver[[legering]]en) gebruikt om componenten met elkaar te verbinden. Voor langere verbindingen is zilver te duur.
* Als [[katalysator]] wordt zilver in de industrie gebruikt voor bijvoorbeeld de productie van [[formaldehyde]] en [[etheenoxide]].
* In de [[tandheelkunde]] wordt zilver gebruikt in een legering met kwik ([[amalgaam]]).
Regel 64:
* Zilver wordt als [[zilverhalogenide]]n in de [[fotografie]] gebruikt.
* Fijn verneveld [[zilverjodide]] wordt gebruikt om [[Regen maken|regen te maken]] en om [[mist]] te reduceren rondom [[vliegveld]]en. Zilverjodide zorgt namelijk voor de aggregatie van kleine waterdruppels die de wolken vormen.
* Zilver wordt veelvuldig toegepast in industrieel hardsoldeer. Dit zijn zilver-koperlegeringen met tot wel 50% zilver.
 
== Opmerkelijke eigenschappen ==
Zilver is een eenvoudig te bewerken (buigbaar) metaal, het is buigbaar, dat iets harder is dan [[goud]] en beschikt over een witte glans. Zilver heeftis van alle metalen de beste elektrische geleidbaarheid[[geleider]] en heeft de laagste [[overgangsweerstand]],<ref name = CRC>{{cite book
| title = CRC Handbook of Chemistry and Physics
| author = C. R. Hammond
Regel 115 ⟶ 116:
|}
 
== ChemieScheikunde ==
Zilver staat in het [[periodiek systeem]] in dezelfde groep als [[koperKoper (metaal)|koper]] en [[goud]]. Net als koper heeft ook zilver de valenties 1+ en 2+, naast metallisch zilver. In tegenstelling tot koper, dat standaard als tweewaardig ion voorkomt, is het meest voorkomende zilver[[ionIon (deeltje)|ionzilverion]] de eenwaardige vorm. De tweewaardige vorm is alleen stabiel naast zeer sterke oxidatoren, bijvoorbeeld in [[zilver(II)fluoride]]. In de [[complexometrie]] is zilver een metaal dat twee [[ligand]]en kan binden, bijvoorbeeld in AgCl<sub>2</sub><sup>−</sup>.
 
Net als goud dat in verbindingen vooral de oxidatiegetallen (1+) en (3+) heeft, vertoont ook zilver soms verbindingen waarin het drie-waardig is: [[Zilver(I,III)oxide|tetrazilvertetroxide]] met de brutoformule <chem>Ag4O4</chem>, maar dat beter beschreven wordt als <chem>Ag2O.Ag2O3</chem>.<ref name = "Wells">Wells A.F. (1984) ''Structural Inorganic Chemistry'' 5th edition Oxford Science Publications {{ISBN|0-19-855370-6}}</ref>
 
InZilver wordt in de [[analytische chemie]] wordt zilver in de vorm van [[zilvernitraat]] toegepast in de [[kwalitatieve analyse|kwalitatieve-]] en [[kwantitatieve analyse]] van [[halogenide]]n, met name [[chloride]].
 
== Toxicologie en veiligheid ==
Metallisch zilver is niet schadelijk maar veel zilver bevattende verbindingen zijn wel giftig en kunnen [[kanker (aandoening)|kankerverwekkend]] zijn. Sommige zilververbindingen kunnen de ziekte ''[[argyrie]]'' veroorzaken die onschadelijke maar permanente grijze of zwarte vlekken veroorzaakt op de huid.
 
Als het menselijk lichaam in contact komt met een te hoge concentratie zilver, kan argyria optreden (Greene & Su, 1987). Hierbij zet zilver zich af in de huid, de nagels, de ogen, de mucosale membranen en verschillende organen (Greene & Su, 1987; Panyala et al., 2008). Waar zilver zich afzet treedt een blauw-grijze verkleuring op die wordt geïnduceerd door zilver zelf, maar ook door melanine dat wordt aangemaakt onder invloed van het zilver. Deze opvallende pigmentatie is vaak het enige symptoom van argyria en is het meest uitgesproken op lichaamsdelen die het meest worden blootgesteld aan de zon, zoals het gezicht en de handen (Greene & Su, 1987) (Figuur 1.6). Greene & Su (1987) onderscheiden twee mogelijke vormen van argyria, namelijk lokale argyria en algemene argyria. Lokale argyria ontstaat door direct contact van de huid met zilverhoudende substanties. In dit geval dringt zilver de huid binnen via de zweetklieren. Algemene argyria treedt op wanneer in het bloed een te hoge concentratie zilver aanwezig is. Zilver kan het bloed bereiken via de longen, maar ook via het gastro-intestinaal stelsel of via directe injectie. Wanneer bij de analyse van een huidbiopsie kleine zilvergranules (< 1 µm) worden gedetecteerd in de dermis en de exocriene zweetklieren wordt de diagnose van argyria gesteld (Greene & Su, 1987). Deze granules bevatten zilversulfide (Pariser, 1978). Er is geen behandeling ter beschikking, maar op lange termijn zijn er volgens Greene & Su (1987) geen gevolgen voor de gezondheid, met uitzondering van sociale en psychologische gevolgen. Een andere bron daarentegen meldt de ontwikkeling van manisch depressieve psychosen, aorta aneurysma en uiteindelijk zelf overlijden van de patiënt (Panyala et al., 2008).
 
Er is slechts 1 geval gekend van systemische argyria ten gevolge van overmatig gebruik van zilversulfadiazine (Payne et al., 1992). Argyria is een gekende complicatie bij het gebruik van flammazine ter behandeling van brandwonden. In dit geval echter gebruikte de patiënt 50 g flammazine per 2 dagen en dit gedurende 5 maanden, ter behandeling van ulcera. Er trad verkleuring op van de huid en de man werd gevoelloos in de armen. De diagnose van argyria neuropathie werd gesteld.
 
Ag+ is toxisch voor zoetwatervissen, door z’n inhiberend effect op het basolaterale Na+ ,K+ - ATPase, ter hoogte van de kieuwen (Wood et al., 1999). Dit heeft als gevolg dat Na+ en Clniet meer actief kunnen worden opgenomen in de cel, waardoor de osmoregulatie wordt verstoord en de vis kan sterven (Morgan et al., 1997). Bij zoutwatervissen is een grotere concentratie zilver nodig om toxiciteit te induceren, door de complexatie van Ag+ met Cl- (Wood et al., 1999).
 
In Nederland geldt een drinkwaternorm van 50 µg/l (= 0,05 mg/l) voor zilver.
 
== Voorkomen ==
In de natuur komt zilver zowel ongebonden als in ertsen voor, zoals [[argentiet]], [[acanthiet]] en [[chlorargyriet]]. OokHet wordt hetook aangetroffen in [[Lood (element)|lood]]-, loodzink-, koper-, goud- en kopernikkelertsen.<ref name = CRC/>
 
In 2017 leverden de mijnen in totaal 852 miljoen [[troy ounce]] zilver. Mexico was de grootste producent met 196,4 miljoen ounce of bijna een kwart van het wereldwijde totaal.<ref>{{pdf}} {{en}} Silver Institute [https://www.silverinstitute.org/wp-content/uploads/2018/04/2018WorldSilverSurvey.pdf Zilverproductie 2017], geraadpleegd op 5 juli 2018</ref> Het land werd gevolgd door [[Peru]], [[Volksrepubliek China]], en [[Rusland]]. In Europa is [[Polen]] de grootste producent met 39,5 miljoen ounces, dit is 4,6% van de wereldwijde productie, in 2017.
Regel 132 ⟶ 141:
 
{| class="wikitable" width="40%" style="text-align: center"
! Land
! Productie <br> in miljoenen ounce
! Aandeel in <br/> wereldproductie
|-
| [[Mexico (land)|Mexico]] || 196,4 || 23,0%
|-
| Peru || 147,5 || 17,3%
|-
| China|| 112,6 || 13,2%
|-
| Rusland ||42,0 || 4,9%
|-
| Chili || 40,5 || 4,8%
|}
 
NaastBehalve mijnbouw is [[recycling]] van oud zilver belangrijk.<ref name=SIDS>{{en}} Silver institute [https://web.archive.org/web/20130705162424/http://www.silverinstitute.org/site/supply-demand/ Aanbod en vraag], geraadpleegd op 18 augustus 2013</ref> Het recyclen dekt ongeveer 25% van de jaarlijkse behoefte aan zilver.
 
In het verleden kon de ontdekking van zilver de start zijn van een opstoot van [[zilverkoorts]].
Regel 163 ⟶ 173:
|-
| 1990
| align=right | $ 4,83
|-
| 1991
| align=right | $ 4,06
|-
| 1992
| align=right | $ 3,95
|-
| 1993
| align=right | $ 4,21
|-
| 1994
| align=right | $ 5,28
|-
| 1995
| align=right | $ 5,20
|-
| 1996
| align=right | $ 5,20
|-
| 1997
| align=right | $ 4,90
|-
| 1998
| align=right | $ 4,54
|-
| 1999
| align=right | $ 5,22
|-
| 2000
| align=right | $ 4,95
|}
| <!-- Tweede kolom -->
Regel 201 ⟶ 211:
|-
| 2001
| align=right | $ 4,37
|-
| 2002
| align=right | $ 4,60
|-
| 2003
| align=right | $ 4,88
|-
| 2004
| align=right | $ 6,66
|-
| 2005
| align=right | $ 7,31
|-
| 2006
| align=right | $ 11,55
|-
| 2007
| align=right | $ 13,38
|-
| 2008
| align=right | $ 14,99
|-
| 2009
| align=right | $ 14,67
|-
| 2010
| align=right | $ 20,19
|-
| 2011
| align=right | $ 35,12
|}
| <!-- Derde kolom -->
Regel 239 ⟶ 249:
|-
| 2012
| align=right | $ 31,15
|-
| 2013
| align=right | $ 23,79
|-
| 2014
| align=right | $ 19,08
|-
| 2015
| align=right | $ 15,68
|-
| 2016
| align=right | $ 17,14
|-
| 2017
| align=right | $ 17,05
|-
| 2018
| align=right | $ 15,71
|-
| 2019
| align=right | $ 16,21
|-
| 2020
| align=right | $ 20,55
|-
| 2021
| align=right | $ 25,14
|}
|}
 
=== Handel ===
Zilver wordt veelvuldig toegepast in industriële processen en ongeveer de helft van de vraag naar zilver komt uit deze hoek. In de [[fotografie]] werd zilver ook veel toegepast, maar dit neemt sterk af; in 2003 lag het verbruik op zo’n 200 miljoen [[troy ounce]], maar dit was gedaald tot zo’n 50 miljoen ounce in 2013.<ref name=SIDS/> Verder wordt zilver gebruikt voor [[juwelen]] en munten. De vraag naar zilver vanuit speculatieve of beleggingsdoeleinden fluctueert heftig van jaar tot jaar. In 2007 was de schatting dat geen zilver voor dit doel werd gekocht, maar in 2013 kochten beleggers ongeveer 245 miljoen ounce zilver.<ref name=SIDS/>
 
=== Speculatie ===
In [[1980]] bereikte de zilverprijs een record door speculaties van de gebroeders Hunt, (twee zonen van de [[Texas (staat)|Texaanse]] oliemiljardair [[H.L. Hunt]]), die vanaf 1970 stelselmatig zilver hadden opgekocht en uiteindelijk met een voorraad van 100 miljoen troy ounce de zilvermarkt hadhadden gecornerd.<ref>[http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,921789,00.html Business: Bunker Hunt's Comstock Lode]</ref> Na een record van $49 is de zilverprijs in 1980 ingestort, wat hen een paar miljard dollar verlies heeft opgeleverd. Het duurde tot april 2011 voordat deze hoge prijs weer werd bereikt.
 
== Taal ==
Veel elementen zijn naar zilver genoemd:
* [[Kobalt]], genoemd naar de boze kobolden of kabouters die het kostbare zilvererts vervingen door waardeloos materiaal.
* [[Nikkel]], nikkelzilver, naar een bijnaam voor de duivel, omdat soms met nikkel werd betaald in plaats van met zilver.
* [[Kwik]] of kwikzilver betekent vloeibaar zilver. Het symbool Hg is van Hydrargyrum, wat hetzelfde betekent.
* [[Platina]] betekent zilvertje.
 
Zilver staat symbool voor de tweede plaats in wedstrijden. In de taal wordt zilver ook gebruikt als aanduiding voor "waardevol" of "duurzaam", zoals:
* Een zilveren [[bruiloft]] staat voor een 25-jarige [[huwelijksverjaardag]]
* Een zilveren jubileum, zie [[jubileum]]
 
== Zie ook ==
*[[Verzilveren]]
*[[Zilverling]]
*[[Zilversmid]]
*[[Maastrichts zilver]]
 
== Externe linksWebsites ==
* {{Link elementinformatie|id=Ag}}
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20130902000932/https://www.silverinstitute.org/site/ Silver institute]
 
{{Appendix|2=Voetnoten}}
{{References}}
}}
{{Navigatie kopergroep}}
{{Navigatie elementen}}