Nunspeet (plaats): verschil tussen versies

Nunspeet is een [[esdorp|enkdorp]]<ref>Bijhouwer J.T.P. (1977). ''Het Nederlandse Landschap.'' Amsterdam: Kosmos.</ref> dat is ontstaan op de grens van het bos en water (de toenmalige [[Zuiderzee]]). Het onderste deel van de toren van de dorpskerk dateert uit het begin van de zestiende eeuw, maar ten minste in het jaar 1313 heeft er op die plaats een kerk gestaan. Buiten deze kerktoren en enkele boerderijen in het buitengebied, waarvan sommige uit de 18e eeuw stammen, is het dorp in haarzijn huidige vorm feitelijk ontstaan vanaf het midden van de 19e eeuw. De bevolking van Nunspeet was arm en bestond oorspronkelijk voornamelijk uit kleine boeren, [[dagloner]]s en [[eekschiller]]s die veelal in [[plaggenhut]]ten leefden.

Lange tijd werd het dorp Nunspeet bedreigd door oprukkende [[Zandverstuiving|stuifzanden]], tot in het begin van de 20e eeuw grote delen heide- en stuifzand werd bebost. Karakteristiek voor deze omgeving waren de 'locomotiefhuisjes', die meestal uit de 19e eeuw stammen. Deze lage huisjes met in de voorgevel een markante schoorsteen deden door dit uiterlijk aan een locomotief denken. Een van deze huisjes is verplaatst naar het [[Nederlands Openluchtmuseum]].<ref>[https://web.archive.org/web/20130927082207/http://www.openluchtmuseum.nl/ontdek-het-museum/museale-gebouwen/daglonershuisje-nunspeet-gld/ Website Openluchtmuseum]</ref>. Aan de Wagenweg staat het enige locomotiefhuisje dat nog op de oorspronkelijke locatie staat, in Vierhouten staat een exemplaar dat verplaatst is uit Nunspeet.

Belangrijk voor de groei van Nunspeet was de aanleg van de [[Zuiderzeestraatweg]] in 1830 en de aansluiting op het [[Spoorlijn Utrecht - Kampen|spoorwegnet]] in 1863. De verbetering van de bereikbaarheid van het dorp had een gunstige invloed op de plaatselijke economie. In de negentiende eeuw nam de bevolking toe van 1057 inwoners (1795) tot 3104 (1909)<ref>[http://www.volkstellingen.nl/nl/volkstelling/imageview/VT190901T/index.html Volgens de gehouden volkstellingen in 1795 en 1909]</ref>. Er was onvoldoende werk in de landbouw voor al deze mensen, maar de komst van een katoenfabriek en ververijen en de bebossingsprojecten zorgden voor veel werkgelegenheid. Bronnen uit 1846 vermelden verder een azijnmakerij, een papierfabriek en een hennepspinnerij.<ref>A.J. van der AA (1846). ''Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden.'' Zaltbommel, heruitgave 1978: Europese bibliotheek.</ref>

In de loop van de twintigste eeuw vestigden veel bedrijven zich in de gemeente. Hierdoor en door het toegenomen toerisme groeide ook de middenstand. Een belangrijke ontwikkeling voor Nunspeet was de vestiging van [[François Adriaan Molijn]] in 1895, die er een [[Veluvine|verffabriek]] en een melkfabriek startte. enTevens tevensliet hij een villawijk liet bouwen, die aan Nunspeet nu nog haareen karakteristieke uitstraling geeft.

* Op [[Noorderheide (Vierhouten)|Noorderheide]] was in 1944 onder codenaam [[DZ Rummy III]] een droppingzonedropzone van de geallieerden, waar agenten en materieel per parachute werden gedropt.

* In het huidige [[Zandenbos]] is met een raketinstallatie demet het ''[[Wunderwaffe]]'' [[V4 (raket)|V4 Rheinbote]] Rheinbote getest. Er zijn''Artillerieabteilung zo709'n' schoot op 24 december 1944 de eerste 200vier raketten afgevuurdaf op de[[Antwerpen Antwerpse(stad)|Antwerpen]]. havenDoor omfouten daarmeein de aanvoerbaanberekening vankwamen ze echter in de geallieerdenbuurt tegenvan te[[Gent]] houdenterecht. DeIn rakettentotaal hebbenzijn doeler gemistvanuit enNederland kwamenwaarschijnlijk opniet Gentmeer terechtdan vijftien van deze raketten gelanceerd.

* In november 1944 is aan de Eperweg in Nunspeet een noodziekenhuis opgericht voor patiënten en een deel van het verplegend personeel van het Gemeenteziekenhuis Arnhem, het [[Elisabeths Gasthuis (Arnhem)|ElisabethElisabeths Gasthuis Arnhem]] te Arnhem, het Kinderziekenhuis Arnhem, het Algemeen Ziekenhuis Velp en het Academisch Ziekenhuis Groningen.

De [[korenmolen]] [[De Duif (molen)|De Duif]] aan de Molenweg is op gezette tijden voor bezichtiging opengesteld zoals op de eerste zaterdag van oktober tijdens de Boerenlanddag.

Aan het Veluwemeer bij Nunspeet zijn naast vier badstranden met watersporthavens ook een surfstrand en een [[Vogelen|vogel-uitkijkpostvogeluitkijkpost]] aangelegd. Het Veluwemeer is geschikt voor veel [[windsurfen|windsurfers]] en [[kitesurfen|kitesurfers]] vanwege het relatief ondiepe water. In de zomer onderhoudt een fietspont een regelmatige dienst tussen [[Polsmaten]] te Nunspeet en [[Bremerbergse Hoek]] in [[Biddinghuizen]].

De gemeente Nunspeet maakt deel uit van de zogenaamde ''[[Bijbelgordel]]''. Christelijke partijen behalen een ruime meerderheid in de gemeente. De grootste kerkelijke gemeente van Nunspeet is de Hervormde Gemeente, met meerdere gebouwen verspreid door het dorp. Een van die gebouwen is de Sionskerk waar een orgel staat van de bekende Franse orgelbouwer [[Aristide Cavaillé-Coll|Cavaillé-Coll]]. Het kerkgebouw van de [[Gereformeerde Gemeenten|Gereformeerde Gemeente]] van Nunspeet is met circa 1.900 zitplaatsen een van de grootste kerkgebouwen van Nederland. De gemeente heeft een stuk grond gekocht voor een extra parkeerplaats,omdat er al jaren niet genoeg plekken meer zijn in het centrum om de auto neer te zetten. Ook zijn er plannen voor uitbouw voor extra zalen voor verschillende verenigingen. De kerk heeft op dit moment (2023) circa 2.500 leden en groeit nog steeds.