Bernardus van Clairvaux: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→Abdij van Clairvaux (1113-28): volledige familie in klooster |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
| (41 tussenliggende versies door 27 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 1:
{{Infobox heilige
De heilige '''Bernard''' of '''Bernardus van Clairvaux''' ([[Fontaine-lès-Dijon]], [[1090]] – [[Clairvaux]], [[20 augustus]] [[1153]]) was een Franse [[Abt (abdij)|abt]] en de belangrijkste promotor van de hervormende kloosterorde van de [[cisterciënzers]]. Door zijn optreden kwam er een einde aan de zogenoemde [[adelskerk]] (of Adelskirche). ▼
| naam =
[[Bestand:Bernard van Clairvaux.PNG|thumb|200px|Bernard van Clairvaux]]▼
| geboortedatum = 1091 (Juliaans)
| geboorteplaats = [[Fontaine-lès-Dijon]]
| sterfdatum = 20 augustus 1153 (Juliaans)
| sterfplaats = [[Abdij van Clairvaux]]
| feestdag = 20 augustus
| vereerd_bij =
| afbeelding =
| onderschrift = Bernardus in een middeleeuws [[boekverluchting|verlucht handschrift]]<br><small>(1267/76), miniatuur uit manuscript ''Keble MS 49'',<br>[[University of Oxford]]</small>
| titels =
| zaligverklaring_datum =
| zaligverklaring_plaats =
| zaligverklaring_door =
| heiligverklaring_datum =
| heiligverklaring_plaats =
| heiligverklaring_door =
| attributen =
| beschermheilige_voor =
| schrijn =
| oppressie_datum =
| oppressie_door =
| controverse =
}}
▲
== Algemeen beeld en betekenis ==
Na de dood van zijn moeder trad Bernard in 1113 toe tot de Cisterciënzer orde. Spoedig kreeg hij opdracht om een dochterklooster te stichten, dat hij op [[25 juni]] [[1115]] de naam Claire Vallée, 'Clairvaux' gaf. Bernard predikte een onmiddellijk geloof, waarin de bemiddelaar de [[Maagd Maria]] was. In het jaar 1128 speelde Bernard een rol in het [[Concilie van Troyes]], waarin hij de contouren van de regels van de [[tempeliers]] schetste, die al snel het ideaal van de christelijke adel werden. Bernardus schreef ''De laude novae militiae'' (''Lofzang op een nieuwe ridderorde'')<ref>{{Citeer boek |titel=Tempeliers. Lofzang op een nieuwe ridderorde |achternaam=Guerric Aerden ocso, Rik Van Nieuwenhove |taal=nl |uitgever=Damon |datum=2015 |isbn= 9789460362217}}</ref> voor de tempeliers rond 1130-1136, opgedragen aan stichter [[Hugo van Payns]] (een verre neef van Bernardus). Het werk was bedoeld om de orde te verdedigen en te promoten als een christelijke ridderorde die de combinatie van het monastieke leven en het ridderschap belichaamde.
Bij de dood van [[paus Honorius II]] op [[14 februari]] [[1130]], brak er een schisma uit in de kerk. Koning [[Lodewijk VI van Frankrijk]] riep een nationaal concilie van de Franse bisschoppen bijeen in [[Étampes]], waar Bernard werd gekozen om te oordelen over de rivaliserende pausen. In 1139 woonde Bernard het [[Tweede Lateraans Concilie]] bij. Bernard hekelde de leer van [[Petrus Abaelardus|Pierre Abélard]] bij de paus, die vervolgens het Concilie van Sens in 1141 bijeenriep om deze zaak verder af te wikkelen. Bernard zag een van zijn leerlingen, [[
Na de christelijke nederlaag bij het [[Beleg van Edessa]] (28 november tot 24 december 1144) tegen de moslimstrijders van [[Zengi]] droeg de paus Bernard op om in zijn predikingen op te roepen tot een [[Tweede Kruistocht]]. De laatste jaren van het leven van Bernard werden bezwaard door de mislukking van deze Tweede Kruistocht, waarvoor hij de hele verantwoordelijkheid in zijn schoenen kreeg geschoven. Bernard overleed op drieënzestigjarige leeftijd, na 40 jaar doorgebracht te hebben in het klooster. Hij was de eerste cisterciënzermonnik die werd opgenomen in de [[Heiligenkalender]]. Op [[18 januari]] [[1174]] werd hij door [[paus Alexander III]] heilig verklaard. [[Paus Pius VIII]] gaf hem in 1830 de titel van "[[Doctor van de Kerk]]". Vanaf dat moment geldt hij ook als [[kerkleraar]].
== Vroege leven (1090-1113) ==
[[Bestand:Fontaine Bernardo.jpg|thumb|left|200px|Geboortehuis van Bernard van Clairvaux in Fontaine-lès-Dijon.]]
Bernards ouders waren Tescelin, de heer van Fontaines, en Aleth van Montbard, beiden behorend tot de hoogste adel van [[Hertogdom Bourgondië|Bourgondië]]. Bernard was de derde zoon in een gezin van zeven kinderen, zes zonen en een dochter. Op de leeftijd van negen jaar verliet Bernard zijn ouderlijk huis en startte hij zijn studies aan de kapittelschool van Saint-Vorles te [[Châtillon-sur-Seine]]. Deze werd geleid door de [[seculiere kanunnik]]en van [[Saint-Vorles]]. Bernard had een grote voorkeur voor de literatuur en wijdde zich gedurende enige tijd aan [[poëzie]]. Met zijn succes in zijn studie oogstte hij bewondering van zijn leermeesters. Bernard wenste uit te blinken in de literatuur om zo snel mogelijk aan de [[Bijbelstudie]] te mogen beginnen. Hij had een bijzondere devotie voor de [[Maagd Maria]], en hij zou in zijn latere leven verschillende werken over de [[Koningin van de Hemelen]] schrijven.
Regel 18 ⟶ 41:
Toen Bernard zeventien of negentien jaar oud was stierf zijn moeder. Tijdens zijn jeugd ontsnapte hij niet aan [[wereld (christendom)|wereldse]] verleidingen en in deze tijd dacht Bernardus eraan om zich uit de wereld terug te trekken en een leven van eenzaamheid en gebed te gaan leiden.<ref name=autogenerated2>[[#Bunson 1998|Bunson (1998)]], p. 129.</ref> In 1098 had [[Robert van Molesme]] het [[klooster (gebouw)|klooster]] van [[Cîteaux]], nabij [[Dijon]], opgericht met het oog op het herstel in al haar strengheid van de [[Regula Benedicti|Regels van Sint-Benedictus]]. Terugkerend naar Molesmes liet hij het dagelijks bestuur van de nieuwe abdij over aan [[Alberic van Citeaux]], die in het jaar 1109 stierf. In 1113, toen [[Stephen Harding]] net was aangetreden als derde [[abdij van Cîteaux|abt van Cîteaux]], trad Bernard samen met dertig andere jonge edellieden uit Bourgondië toe tot de cisterciënzerorde.<ref>[[#McManners 1990|McManners (1990)]], p. 204.</ref>
== Abdij van Clairvaux (1113-28) ==
De kleine gemeenschap van hervormingsgezinde [[benedictijnen]] in Cîteaux, die zo'n diepgaande invloed zou hebben op het Westelijke [[kloosterleven]], groeide snel. Hij praatte zijn volledige familie, waaronder zijn vader, het klooster in.<ref>Y.v.Buyten, W.Vanderzeypen, ''De Tempeliers'', Synthese, p. 74</ref> Reeds drie jaar later werd Bernard met een groep van twaalf monniken uitgezonden om een nieuw klooster te stichten in de Vallée d'Absinthe, in het [[bisdom Langres]]. Bernard noemde dit nieuwe klooster op de [[25 juni]] [[1115]], Claire Vallée, of Clairvaux, en vanaf dat moment zouden de namen van Bernard en van Clairvaux onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.<ref name=autogenerated2 /> Tijdens de afwezigheid van de [[Bisdom Langres|bisschop van Langres]] werd Bernard als abt ingezegend door [[Willem van Champeaux]], de [[bisschop van Châlons-sur-Marne]]. Vanaf dat moment bloeide er een sterke vriendschap tussen de abt en de bisschop, die tevens hoogleraar was in de theologie op de [[Notre Dame van Parijs]] en de stichter van de [[klooster (gebouw)|klooster]] van St. Victor.
De begintijd van de [[abdij van Clairvaux]] was een beproeving. Het regime was zo ascetisch dat Bernard ziek werd, en alleen de invloed van zijn vriend Willem van Champeaux, en het gezag van het Algemeen Kapittel kon hem het strenge regime enigszins doen verzachten. Het klooster maakte echter snel vooruitgang. Discipelen kwamen er in groten getale op af en stelden zich onder de leiding van Bernard. Zijn vader en al zijn broers traden in Clairvaux in als religieuzen, waardoor slechts zijn zuster, Humbeline, in wereldlijke sferen verbleef en ook zij kreeg al snel toestemming van haar man in te treden in het [[benedictijner]] [[klooster (gebouw)|klooster]] van [[Jully]]. [[Gerard van Clairvaux]], Bernards oudere broer, werd de ''[[keldermeester]]'' van Citeaux. De abdij werd te klein voor het aantal religieuzen dat er verbleef en het bleek noodzakelijk groepen uit te zenden om nieuwe kloosters te stichten. In 1118 werd het klooster van de Drie Fonteinen gesticht in het [[bisdom Châlons]]. In 1119 het klooster van [[Abdij van Fontenay|Fontenay]] in het [[bisdom Autun]] en in 1121 dat van Foigny, in de buurt van [[Vervins]], in het [[bisdom Laon]]. Naast deze successen waren er ook tegenslagen. Tijdens een afwezigheid van Bernard uit Clairvaux, lokte de Grote Prior van Cluny Bernards getalenteerde neef, [[Robert van Châtillon]] weg. Dit was de aanleiding voor de langste en meest emotionele van Bernards brieven.
Regel 26 ⟶ 49:
In het jaar 1119 was Bernard aanwezig tijdens de eerste algemene vergadering van de cisterciënzerorde, die bijeen was geroepen door Stephen Harding. Hoewel hij nog geen 30 jaar oud was, werd er met de grootst mogelijke aandacht en respect naar Bernard geluisterd, vooral wanneer hij zijn gedachten over de heropleving van de oorspronkelijke geest van regelmaat en ijver in alle monastieke ordes uiteenzette. Het was deze algemene vergadering die de definitieve vorm gaf aan de statuten van de Cisterciënzer orde en aan de dagelijkse regels zoals deze werden vastgelegd in het ''"Handvest van Barmhartigheid"'', dat door [[paus Calixtus II]] op [[23 december]] [[1119]] werd bevestigd.
In 1120 schreef Bernard zijn eerste werk ''"De Gradibus Superbiae et Humilitatis"'' en zijn [[homilie]]ën, die hij de titel ''"De Laudibus Mariae"'' meegaf. De monniken van de [[abdij van Cluny]] waren niet gelukkig om te zien dat Cîteaux steeds meer de leidende rol binnen de religieuze ordes van de rooms-katholieke kerk overnam. Om die reden probeerden de [[zwarte monniken]] de regels van de nieuwe orde als onpraktisch en in de praktijk niet haalbaar af te schilderen. In de intredingsonderhandelingen met Willem van St.-Thierry, verdedigde Bernard zijn orde door de publicatie van een ''"Apologie"'' die uit twee delen bestond. In het eerste deel bewees hij onschuldig te zijn aan de aantijgingen van Cluny en in de tweede onderbouwde hij zijn tegenaanval. Wel putte hij zich uit in blijken van zijn enorme waardering voor de benedictijnen van Cluny van wie hij aangaf evenveel te houden als van alle andere religieuze orden binnen de Rooms-katholieke kerk. [[Petrus de Eerbiedwaardige]], de [[abdij van Cluny|abt van Cluny]], antwoordde Bernard en verzekerde hem van zijn grote bewondering en oprechte vriendschap. In de tussentijd werd er een hervorming in Cluny doorgezet, en werd de [[abt Suger]], minister onder [[Lodewijk VI van Frankrijk|Lodewijk VI]] gewonnen voor ''Apologie'' van Bernard. Hij haastte zich zijn wereldse leven af te ronden en de discipline in zijn eigen klooster te herstellen. De geloofsijver van Bernard breidde zich uit tot bisschoppen, geestelijken en leken. Bernards brief aan de [[aartsbisschop van Sens]], ''De Officiis Episcoporum'', werd gezien als een echte verhandeling. In dezelfde periode schreef hij zijn werk over ''Genade en vrije wil''.
== Abt ==
Hij was enorm sterk in het beïnvloeden van mensen. Dat blijkt uit een anekdote die verhaalt dat hij in Cîteaux aankwam in het gezelschap van al zijn broers. In 1112 trad hij in in dit strenge klooster, de bakermat van de cisterciënzerorde, die sindsdien een hoge vlucht nam. Na één jaar als [[novice]] en twee jaar als gewoon [[Monnik (christendom)|monnik]] kreeg Bernard al in 1115 opdracht het derde dochterhuis van Cîteaux, het klooster Clairvaux te stichten, dat op zijn beurt een middelpunt werd van vele nieuwe kloosterstichtingen. Hij werd na de stichting de eerste abt van dit klooster.
Tot aan zijn dood in 1153, zou hij abt blijven, al slaagde hij erin deze opdracht te combineren met een druk leven als prediker, schrijver en denker. Hij was een man van actie, onophoudelijk reizend door Europa, waarbij hij [[ketterij]]en van andersdenkende christenen neersloeg en de [[Tweede Kruistocht]] predikte. Hij liet 350 preken na, meer dan 500 brieven en een aantal verhandelingen.
De [[abdij]]en van de [[benedictijnen]] stonden elk afzonderlijk. Bernard organiseerde naar het voorbeeld van Cluny [[visitatie]]s, inspectiebezoeken van het [[moederklooster]] bij de dochterkloosters. Alle zaken van de orde werden jaarlijks besproken met alle abten op een algemeen [[kapittel]]. Zijn klooster had 700 monniken en 160 dochterkloosters.
Regel 37 ⟶ 60:
[[Paus Eugenius III]], een vroegere leerling van hem, droeg hem op de Tweede Kruistocht te prediken, die echter mislukte. Bernard weigerde voorts [[aartsbisschop]] van [[Milaan (stad)|Milaan]] te worden, waardoor hij zijn moreel gezag nog vergrootte.
== Publiek optreden (1128-1146) ==
Bernard correspondeerde met de machtigen van zijn tijd en waarschuwde hen dat ze hun eer niet alleen in uiterlijke dingen moesten zoeken, maar hij respecteerde wel hun positie. Een paar incidenten hebben Bernardus bij critici evenwel de naam gegeven vaak onverdraagzaam en minder tactvol te zijn. Twee daarvan zijn de conflicten tussen zijn Cisterciënzerorde en de Benedictijnen en ook in het conflict van Abélard is zijn rol niet onomstreden. Daarnaast bestreed hij [[Arnoldus van Brescia]] in Italië, die veroordeeld werd en ter dood gebracht en [[Petrus van Bruys]] (Pierre de Bruis) en [[Hendrik van Lausanne]] (Henri de Lausanne), de predikende monniken uit het zuiden van Frankrijk, die als ketters werden veroordeeld.<ref>Y.v.Buyten, W.Vanderzeypen, ''De Tempeliers'', Synthese, p. 75</ref>
▲[[Bestand:Bernard van Clairvaux.PNG|thumb|200px|Bernard van Clairvaux]]
In 1132 vergezelde Bernard Innocentius II naar Italië en in hetzelfde jaar maakte de paus in Cluny een einde aan de verschuldigde contributie die Clairvaux jaarlijks aan de abdij van Cluny (het moederklooster) moest betalen. Deze beslissing van de paus was de aanleiding voor een fikse ruzie tussen de [[Cisterciënzers|witte monniken]] en de zwarte monniken, die 20 jaar zou duren. In mei van dat jaar betrad de paus, gesteund door het leger van [[keizer Lotharius III]], Rome, maar Lotharius voelde zich niet sterk genoeg om weerstand te bieden aan de medestanders van Anacletus en trok zich terug achter de Alpen, waarna Innocentius II gedwongen werd om in september 1133 zijn toevlucht te zoeken in Pisa. Bernard was in juni teruggekeerd naar Frankrijk en was daar bezig met zijn vredestichtende werken, waar hij reeds in 1130 aan was begonnen. Tegen het einde van 1134, maakte hij een tweede reis in Aquitanië, waar [[Willem X van Aquitanië|Willem X]] was teruggevallen in zijn
▲In 1132 vergezelde Bernard Innocentius II naar Italië en in hetzelfde jaar maakte de paus in Cluny een einde aan de verschuldigde contributie die Clairvaux jaarlijks aan de abdij van Cluny (het moederklooster) moest betalen. Deze beslissing van de paus was de aanleiding voor een fikse ruzie tussen de [[Cisterciënzers|witte monniken]] en de zwarte monniken, die 20 jaar zou duren. In mei van dat jaar betrad de paus, gesteund door het leger van [[keizer Lotharius III]], Rome, maar Lotharius voelde zich niet sterk genoeg om weerstand te bieden aan de medestanders van Anacletus en trok zich terug achter de Alpen, waarna Innocentius II gedwongen werd om in september 1133 zijn toevlucht te zoeken in Pisa. Bernard was in juni teruggekeerd naar Frankrijk en was daar bezig met zijn vredestichtende werken, waar hij reeds in 1130 aan was begonnen. Tegen het einde van 1134, maakte hij een tweede reis in Aquitanië, waar Willem X was teruggevallen in zijn schismatsiche neigingen. Bernard nodigde Willem uit voor de Mis die hij zou opdragen in de kerk van La Couldre. Tijdens de [[eucharistieviering]] "vermaande hij de hertog om God niet te verachten, zoals hij met zijn dienaren deed". William gaf toe en het schisma werd beëindigd. Bernard ging weer naar Italië, waar [[Rogier II van Sicilië]] pogingen deed om Pisa uit hun bondgenootschap met Innocentius II terug te trekken. Hij herinnerde de stad Milaan aan haar gehoorzaamheid aan de paus, aangezien deze stad achter de afgezette [[Anselmus V]], [[aartsbisschop van Milaan]] stond. Hiervoor werd hem de functie van 'aartsbisschop van Milaan' aangeboden, maar hij weigerde. Daarna keerde hij terug naar Clairvaux. Gelovend dat hij eindelijk weer veilig en rustig thuis was in zijn eigen klooster, wijdde Bernard zich met hernieuwde kracht aan het scheppen van de werken die hem de eretitel "[[Doctor van de Kerk]]" zouden bezorgen. Hij schreef in deze periode zijn ''"[[preken over het Hooglied]]."'' In 1137 werd hij echter opnieuw gedwongen op bevel van de paus zijn thuisbasis te verlaten om nu een einde te maken aan een conflict tussen Lotharius en Roger van Sicilië. Tijdens een vredesconferentie in Palermo, slaagde Bernard erin om Roger te overtuigen van de legitieme rechten van Innocentius II. Hij slaagde er nu ook definitief in om de laatste supporters van het schisma het zwijgen op te leggen. Anacletus stierf vervolgens in 1138 van "droefheid en teleurstelling" en daarmee werd het schisma beëindigd.
[[Bestand:Bernardus van Clairvaux bekeert Willem van Aquitanië.jpg|thumb|right|200px|Bernardus van Clairvaux bekeert Willem van Aquitanië]]
Bernards invloed werd al snel gevoeld in provinciale aangelegenheden. Hij verdedigde de rechten van de Kerk tegen de aantastingen daarvan door koningen en vorsten, en herinnerde [[Henri Sanglier]], de aartsbisschop van Sens en [[Stephen van Senlis]], de bisschop van Parijs, aan hun plicht. Bij de dood van [[paus Honorius II]] op [[14 februari]] [[1130]], brak er bij de verkiezing van een nieuwe paus een schisma uit, toen er twee pausen werden gekozen, [[paus Innocentius II|Innocentius II]] en [[Tegenpaus Anacletus II|Anacletus II]]. Innocentius II werd door Anacletus uit Rome verbannen en zocht zijn toevlucht in Frankrijk. Koning Lodewijk VI riep vervolgens een nationaal concilie van de Franse bisschoppen in [[Étampes]] bijeen, en Bernard kreeg, nadat hij in opdracht van de bisschoppen naar Étampes was gekomen, de opdracht een oordeel uit te spreken over de twee rivaliserende pausen. Hij oordeelde ten gunste van Innocentius II. Zijn oordeel leidde ertoe dat alle grote mogendheden Innocentius II erkenden. Vervolgens reisde Bernard samen met Innocentius II naar Italië, waar hij erin slaagde om [[Pisa (stad)|Pisa]], [[Genua (stad)|Genua]] en [[Hertogdom Milaan|Milaan]] met deze paus te verzoenen. In datzelfde jaar stond Bernard tijdens het [[Concilie van Reims]] opnieuw aan de zijde van Innocentius II. Vervolgens ging hij naar [[Aquitanië]], waar hij erin slaagde om [[Willem X van Aquitanië]], [[graaf van Poitiers]], tijdelijk uit het kamp van Anacletus te verwijderen.<ref name=autogenerated2 />
In 1139 assisteerde Bernard van Clairvaux bij het [[Tweede Lateraans Concilie|Tweede Concilie van Lateranen]], tijdens welke bijeenkomst de overlevende aanhangers van het schisma definitief werden veroordeeld. Ongeveer tegelijkertijd kreeg Bernard in Clairvaux bezoek van [[Malachias|Sint
=== Conflict met Abélard ===
Een berucht incident is het conflict tussen Bernard van Clairvaux en een van de andere grote geesten van zijn tijd: [[Petrus Abaelardus
Op deze theorieën is het personage 'Bernard van Clairvaux' gebaseerd dat terugkomt in het boek ''Het Bruidsbed'' van Mireille Calmel.
Regel 56 ⟶ 79:
Bernard was er intussen toe overgegaan groepen monniken uit zijn te druk bevolkte klooster uit te zenden naar [[Duitsland]], [[Zweden]], [[Engeland]], [[Ierland (eiland)|Ierland]], [[Portugal]], [[Zwitserland]] en [[Italië]]. Sommige van deze groepen namen op bevel van Innocentius II bezit van de Drie Fonteinenabdij, van waaruit [[paus Eugenius III]] in 1145 zou worden gekozen. Paus Innocentius II stierf in het jaar 1143. Zijn twee opvolgers, [[paus Celestinus II]] en [[paus Lucius II]] regeerden slechts korte tijd, waarna Bernard een van zijn leerlingen, Bernardus van Pisa, daarna bekend onder de naam Eugenius III, tot de [[Heilige Stoel]] zag worden verheven.<ref name=autogenerated1>[[#Bunson 1998|Bunson (1998)]], p. 130.</ref> Bernard stuurde de paus, op diens verzoek, diverse opdrachten, die in verzamelde vorm het werk ''Over de Zelfbeschouwing'' (''De Consideratione'') vormen. De leidraad van dit werk is de gedachte dat de hervorming van de kerk zou moeten beginnen vanuit de heiligheid van de persoon van paus. Wereldlijke zaken zijn slechts bijzaken in vergelijking met echt belangrijke zaken als [[vroomheid]] en [[meditatie]], die vooraf dient te gaan aan actie.<ref>[[#McManners 1990|McManners (1990)]], p. 210.</ref>
Na eerder geholpen te hebben het schisma binnen de Kerk te beëindigen, werd Bernard nu opgeroepen om de ketterij te bestrijden. [[Henri van Lausanne]], een voormalige [[Abdij van Cluny|cluniacenzer]] monnik, had de leer van de petrobrusianen, volgelingen van [[Petrus van Bruys]], aangenomen en deze leer in een gewijzigde vorm na de dood van Petrus van Bruys verder verspreid. Henri van Lausannes volgelingen werden bekend als de henricianen. In juni 1145 reisde Bernard op uitnodiging van kardinaal [[Alberic van Ostia]] door Zuid-Frankrijk.<ref>[[#McManners 1990|McManners (1990)]], p. 211.</ref> Zijn preken, geholpen door zijn ascetische uiterlijk en eenvoudige kledij, veroordeelden deze nieuwe sekten tot de ondergang. Zowel de henriciaanse als petrobrusiaanse geloofsrichtingen begonnen reeds aan het einde van het jaar 1145 uit te sterven. Kort daarna werd Henri van Lausanne gearresteerd. Zijn zaak werd voor de [[bisschop van Toulouse]] gebracht en zeer waarschijnlijk werd Henri tot levenslang veroordeeld. In een brief aan de inwoners van Toulouse uit het einde van 1146, roept Bernard hen op de laatste overblijfselen van de ketterij van Henri te verdelgen. Hij predikte ook tegen de [[Katharen]]
== Tweede Kruistocht (1146-49) ==
In deze tijd kwam er verontrustend nieuws uit het [[Heilige Land]]. De christenen waren verslagen in het [[
[[Bestand:Heiligenkreuz.Bernard of Clervaux.jpg|thumb|left|160px|Bernard van Clairvaux, ware beeltenis door [[Georg Andreas Wasshuber]] (1650-1732).]]
In het begin was er zeker niet zoveel enthousiasme voor de kruistocht als er in 1095 was geweest. Bernard vond het nuttig om het opnemen van het kruis voor te stellen als een krachtig middel voor absolutie voor gepleegde zonden en het verkrijgen van Gods genade. Op 31 maart, in aanwezigheid van koning Lodewijk, predikte hij voor een enorme menigte in een veld bij [[Vézelay]]. Toen Bernard klaar was met zijn spreek, nam de meningte in groten getale het kruis op; het doek om kruisjes te maken raakte al snel op. Bernard zou toen zijn eigen bovenkleding ter beschikking hebben gesteld.<ref name="d594" /> In tegenstelling tot de Eerste Kruistocht, trok deze nieuwe onderneming koninklijke deelname aan, zoals [[Eleonora van Aquitanië]], op dat moment koningin van Frankrijk, [[Diederik van de Elzas]], de [[Lijst van graven van Vlaanderen|graaf van Vlaanderen]], [[Hendrik I van Champagne]], de toekomstige [[graaf van Champagne]]; Lodewijk VII zijn broer [[Robert I van Dreux]]; [[Alfons Jordaan van Toulouse]], [[Willem II van Nevers]], [[Willem van Warenne]], 3e graaf van Surrey, [[Hugo VII van Lusignan]]; en tal van andere edelen en bisschoppen. Maar het grootste deel van de deelnemers kwam uit het gewone volk. Bernard schreef een paar dagen later aan de paus, "De steden en kastelen zijn nu leeg. Op elke zeven vrouwen is er nog een man, en overal zijn er weduwen van nog levende
Bernard reisde vervolgens naar Duitsland, waar de aan Bernard toegeschreven wonderen zich vermenigvuldigden bij elke stap die hij deed. Dit droeg ongetwijfeld sterk bij aan het welslagen van zijn missie. [[Koenraad III (Rooms-koning)|Koenraad III]] en zijn neef, [[keizer Frederik I Barbarossa]], ontvingen het kruis uit handen van Bernard.<ref name=autogenerated3 /> Ook in het [[Prinsbisdom Luik|bisdom Luik]] (onder andere in [[Maastricht]], [[Luik (stad)|Luik]] en [[Hoei]]) en in het [[graafschap Henegouwen]] vonden Bernards preken grote weerklank. Ook hier zouden velen op wonderbaarlijke wijze genezen zijn en voegden zeer velen zich bij de kruisvaarders.<ref>Volgens de [[Annales Rodenses]] voegde ca. 10% van de bevolking zich bij de kruisvaarders, hoewel de machtigen grotendeels achterbleven (zie: L. Augustus en J. Jamar, ''Annales Rodenses. Kroniek van Kloosterrade. Tekst en vertaling''. Maastricht, 1995, p. 189).</ref> De Luikse bisschop [[Hendrik van Leyen]] en de Maastrichtse proost [[Arnold II van Wied|Arnold van Wied]] toonden zich beiden zeer sympathiek tegenover de Cisterciënzer orde.<ref>De Luikse bisschop Hendrik van Leyen schonk in 1148 de [[abdij van Aulne]] aan de Cisterciënzers. De Maastrichtse proost Arnold van Wied (tevens kanselier) begeleidde Koenraad III naar het Heilige Land.</ref>
Net zoals tijdens de Eerste Kruistocht, leidde de prediking van de Tweede Kruistocht (onbedoeld?) tot [[Jodenvervolging]] en [[antisemitisme]]. Sommige antisemitische elementen in de kort na 1150 gebeeldhouwde [[kapiteel|kapitelen]] van het [[Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming (Maastricht)#Bouwsculptuur oostkoor|koor van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek]] in Maastricht zijn door de kunsthistorica [[Elizabeth den Hartog]] toegeschreven aan het anti-Joodse intellectuele klimaat dat door de prediking van Bernard van Clairvaux rond het midden van de 12e eeuw was ontstaan.<ref>[[Elizabeth den Hartog|E. den Hartog]], ''Romanesque sculpture in Maastricht''. Maastricht, 2002, pp. 262-270.</ref> In het Duitse Rijnland was een fanatieke Franse monnik, genaamd Rudolphe, verantwoordelijk voor anti-Joods geweld door zijn bewering dat de Joden financieel niet bijdroegen aan de redding van het Heilige Land. Zowel in [[Keulen (stad)|Keulen]], [[Mainz]], [[Worms (stad)|Worms]] en [[Speyer]] werden Joden vermoord en verdreven. De [[Aartsbisdom Keulen|aartsbisschoppen van Keulen]] en van [[Aartsbisdom Mainz|Mainz]] waren fel gekant tegen deze aanvallen en vroegen Bernard om het geweld in zijn preken te veroordelen, wat hij inderdaad deed. Toen de aanvallen op de Joden desondanks doorgingen, reisde Bernard vanuit Vlaanderen naar Mainz en legde Rudolphe het zwijgen op.<ref>[[#Durant 1950|Durant (1950)]], p. 391.</ref>
Hierna keerde Bernard terug naar zijn eigen klooster. De laatste jaren van het leven van Bernard werden verduisterd door het falen van de Tweede Kruistocht, waartoe hij door zijn prediking in belangrijke mate had bijgedragen. De verantwoordelijkheid voor de mislukking werd op zijn bordje gelegd.<ref name=autogenerated1 /> Hij had de onderneming door zijn vermeende wonderen immers in beweging gezet, maar bij het succes van de onderneming niet gegarandeerd tegen het wangedrag van degenen die eraan deelnamen. Gebrek aan discipline en de overmoed van de Duitse troepen, de intriges van de [[Vorstendom Antiochië|prins van Antiochië]] en zijn nicht koningin
== Laatste jaren (1149-53) ==
[[Bestand:BernhardClairvaux Lactatio SourceUnknown.jpg|thumb|190px|Bernard ontvangst melk uit de borsten van de Maagd Maria. De scène is een legende die zich naar verluidt zou hebben afgespeeld in de [[Kathedraal van Speyer]] in 1146.]]
De dood van enigen van zijn tijdgenoten confronteerde Bernard met zijn eigen naderende einde. De eerste die stierf was in 1152 [[Suger van Saint-Denis|Suger]], van wie Bernard aan
== Mysticus ==
Als mysticus en als man van zijn tijd creëerde Bernardus zijn meesterwerk in de commentaren op het [[Hooglied]],<ref>{{Citeer boek |titel=Bruiloft I. Preken over het Hooglied 1-23 |achternaam=Verbaal |voornaam=Wim |taal=nl |uitgever=Damon |datum=2021 |isbn=978 94 6340 308 5}}</ref> waarin hij de basis legde voor de Marialyriek, waar de hoge middeleeuwen zo vervuld van zijn.
Als mysticus streeft Bernardus naar een rechtstreeks aanschouwen van de Goddelijke Waarheid dat God Licht is. Voor hem is geen enkel beeld sterk genoeg om de ervaring van de goddelijke weerschijn weer te geven. Alleen in de woestijn van het brandend witte licht, zonder afbeeldingen, zonder kleur (zoals in zijn abdijkerk in Clairvaux), kan de monnik volgens Bernardus in contact komen met God. De rest is afleiding of verleiding.
Regel 83 ⟶ 106:
Hij werd door [[Maarten Luther]] “de [[Augustinus van Hippo|Augustinus]] van de [[middeleeuwen]]” genoemd.
== Soberheid ==
[[Bestand:Bernard of Clairvaux - Gutenburg - 13206.jpg|left|thumb|200px|Bernard van Clairvaux]]
In zijn Regel stelt Bernardus de [[ascese|soberheid]] als een vereiste tot leven, en de [[gestrengheid]] vindt hij levensnoodzakelijk voor het geestelijk leven.
Regel 93 ⟶ 116:
Met het mystiek web van ontelbare beschouwingen dat Bernardus weeft rond het Hooglied, geeft hij de taal van de hoofse liefde een nieuw leven. Hij ziet het ware liefdeslied als de liefdesverklaring tussen de ziel en God. Daarnaast staat bij hem de verering voor Maria centraal.
== Memorare ==
Bernard is lange tijd abusievelijk aangezien als de schrijver van het bekende Maria-gebed [[Memorare]]. Later onderzoek heeft duidelijk gemaakt, dat het gebed geschreven is door de 17e-eeuwse monnik [[Claude Bernard (kloosterling)|Claude Bernard]].<ref>[http://www.preces-latinae.org/thesaurus/BVM/Memorare.html History of the Prayer]</ref>.
== Bernardus in de kunst ==
[[Bestand:Ss. annunziata, cappella dei pittori, affresco di luca giordano.JPG|miniatuur|Verschijning van de h. Maagd aan de H. Bernardus, [[Luca Giordano]]]]
Het '''Visioen van de H. Bernardus''' (van Clairvaux): de verschijning van de H. Maagd met haar Kind aan de H. Bernardus is een in de late middeleeuwen veel voorkomende voorstelling. Hij wordt dan als [[Abt (abdij)|abt]] afgebeeld (met staf en wit habijt).
== Optreden in [[La Divina Commedia]] ==
In hoofdstuk 31 van het derde deel neemt Bernardus de gidsrol van Beatrice over. Hij is als mysticus bevoegd om Dante verder te leiden tot in het empyreum.
Regel 106 ⟶ 129:
{{references|85%|2}}
== Referenties ==
[[Bestand:Sancti Bernardi Opera.tif|thumb|Bernardi Opera, 1719]]
*<span id="Bunson 1998">{{Aut|M. Bunson - M. Bunson - S. Bunson}}, ''Our Sunday Visitor's Encyclopedia of Saints'', Huntington, 1998.</span> {{ISBN|0879735880}}.
*<span id="Cantor 1993">{{Aut|N.F. Cantor}}, ''The Civilization of the Middle Ages: A Completely Revised and Expanded Edition of Medieval History, the Life and Death of a Civilization'', New York, 1993.</span> {{ISBN|0060170336}}
Regel 113 ⟶ 137:
*<span id="Riley-Smith 1991">{{Aut|J. Riley-Smith}}, ''The Atlas of the Crusades'', New York, 1991.</span> {{ISBN|0816021864}}.
*<span id="Runciman 1987">{{Aut|S. Runciman}}, ''The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East, 1100–1187'' (''A History of the Crusades'', 2), Cambridge, 1987.</span> {{ISBN|0521347718}}.
*<span id="Runciman 1987">{{Aut|W. Verbaal}} (vert.), ''Bruiloft I. Preken over het Hooglied 1-23'', Eindhoven (Damon), 2021. {{ISBN|978 94 6340 308 5}}.</span>
{{Navigatie Kerkleraren}}
{{
{{Navigatie middeleeuwse filosofie}}
{{Bibliografische informatie}}
[[Categorie:
[[Categorie:
| |||