's-Heerenhoek
's-Heerenhoek (Zeeuws: Seêrenoek) is een dorp in de gemeente Borsele, op Zuid-Beveland in de Nederlandse provincie Zeeland. Het dorp heeft 2.005 inwoners (1 januari 2023). Tot 1970 was 's-Heerenhoek een zelfstandige gemeente.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Zeeland
| ||
| Gemeente |  Borsele
| ||
| Coördinaten | 51° 27′ NB, 3° 46′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 9,09[1] km² | ||
| - land | 9,09[1] km² | ||
| - water | 0[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
2.005[1] (221 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 931 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Woonplaatscode | 1265 | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| 's-Heerenhoek in de gemeente Borsele | |||
| |||
Geschiedenis
bewerkenHet dorp is ontstaan na de inpoldering van de Borsselepolder in 1616; Op 12 mei 1616 werd het laatste gat gedicht in de ringdijk van de Borsselse polder. Al vrij snel na het droogvallen van de gronden werden in het meest noordelijke puntje van de nieuwe polder de eerste huisjes gebouwd. Het dorp ontstond op een kruispunt van dijken van drie verschillende polders. In eerste instantie ontwikkelde het dorp zich binnen de Borsselse polder, maar later kwam er ook bebouwing in de aangrenzende Kraaijertpolders. Dit gehucht kreeg de naam Calishoeck, wat 'arm dorp' betekent. Rond 1700 werd deze naam geleidelijk vervangen door 's-Heerenhoek.
Aanvankelijk viel het dorp zowel kerkelijk als bestuurlijk onder het naburige Heinkenszand. Kerkelijk werd men in 1655 zelfstandig en bestuurlijk moet dat omstreeks 1672 zijn gebeurd. Het was toen al een 'compleet' dorp met herbergen, een molen, een kerk en een school, met neringdoenden en ambachtslieden. In 1672 werd hier een Nederlands Hervormde kerk gebouwd. Op 11 mei 1687 vermoorde de hervormde predikant van het dorp, Jacobus de Cliever, zijn collega Nicolaas van de Velde die predikant was in Driewegen.[2] De hervormde kerk is halverwege de jaren 80 gesloopt en in 1988 herbouwd in het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem.
's-Heerenhoek geldt van oudsher als een katholiek bolwerk in een voornamelijk protestantse omgeving, toch is 's-Heerenhoek pas na 1800 overwegend katholiek geworden. Nadat de Geuzen heel Zuid-Beveland in handen hadden, werd op 15 april 1576 in heel Zeeland het katholicisme verboden. Dit verbod werd nog eens aangescherpt in 1583. Als gevolg van dit verbod werden de katholieke diensten in de 17e en 18e eeuw in het geheim in verschillende boerderijen rondom het dorp gehouden. Deze situatie duurde voort tot de Franse bezetting, die Nederland onder andere vrijheid van godsdienst bracht.
Omstreeks 1710 waren er in 's-Heerenhoek maar ongeveer 40 katholieken op een totale bevolking van naar schatting 300 zielen. Dat is dus maar 13%. Op verschillende andere dorpen in de omgeving, zoals 's-Gravenpolder en Kapelle, die later vrijwel volledig protestants waren, woonden er toen veel meer katholieken dan in 's-Heerenhoek. Pas na circa 1760 kwam een veranderingsproces op gang dat in een periode van twee eeuwen leidde tot een volledige katholisering van het dorp. Door de machtswisseling in 1795 werd de vrijheid van godsdienst een feit. Vrij snel daarna werd in 's-Heerenhoek een rooms-katholieke statie gesticht met een eigen pastoor en een kerkgebouw. Maar bij het stichten van de eigen parochie in 's-Heerenhoek in 1797, waren de katholieken nog ruim in de minderheid. Tot laatstgenoemd jaar werd het hele platteland van Zuid-Beveland (van Bath tot Borssele) vanuit Goes door één pastoor bediend.
Sinds 1874 staat midden in het dorp de neogotische rooms-katholieke Sint-Willibrorduskerk. De katholisering van het dorp verliep vervolgens vrij snel. In 1920 waren er evenveel katholieken als gereformeerden. Dat resulteerde in de oprichting van een katholieke lagere school, de tweede in Nederland (na Volendam). Momenteel is het overgrote deel van het dorp katholiek.
Etymologie
bewerkenDe naam 's-Heerenhoek verwijst naar de late middeleeuwen. Indertijd bevond de locatie waar het huidige 's-Heerenhoek ligt, zich in de uiterste (lees: verst verwijderde) hoek van het leen van de Ambachtsheren van 's-Heer Arendskerke. Vandaar de naam Des Heeren Hoek.
Sport
bewerken's-Heerenhoek heeft meerdere sportverenigingen. Er zijn onder meer een voetbalvereniging (VV De Patrijzen). Verder zijn er nog diverse handboogverenigingen, een tennisvereniging (T.V. 's-Heerenhoek), een judoclub (Judo Zuid-West), diverse biljartverenigingen, een duivensportvereniging (P.V. de Vriendenkring) en een gymnastiekvereniging (S.S.S.) in het dorp aanwezig.
Daarnaast is er de stichting wielercomité op het dorp gevestigd die jaarlijks een driedaagse internationale wielerwedstrijd, de Omloop van Borsele, organiseert.
Carnaval
bewerkenTijdens het carnaval wordt 's-Heerenhoek omgedoopt tot "Paerehat". In tegenstelling tot vele plaatsen waar de carnavalsnaam geen duidelijke oorsprong heeft, en het bijvoegsel 'hat' toegevoegd is aan een dierennaam, refereert de naam Paerehat wel degelijk naar een bestaande geografische locatie. Aan de westzijde van 's-Heerenhoek, naast de locatie van de huidige handboogschietwei, lag vroeger een grote kreek alwaar men dode paarden (paerden) begroef. Het was eenvoudiger om de dode dieren in de kreek te dumpen dan een put graven om ze te begraven. Van lieverlee kreeg de kreek hierdoor de naam 'Het Paerehat'. Tegenwoordig is de kreek grotendeels gedempt en resteert er alleen nog een watergang op deze locatie. Deze watergang draagt overigens nog steeds de naam 'het Paerehat'.
Bekende (voormalige) inwoners van 's-Heerenhoek
bewerken- Jan Westdorp (1938-2023), wielrenner
- Jan Raas, voormalig wielrenner en ploegleider
Zie ook
bewerken
- Lijst van burgemeesters van 's-Heerenhoek
- Lijst van rijksmonumenten in 's-Heerenhoek
- Lijst van gemeentelijke monumenten in 's-Heerenhoek
- ↑ a b c d e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- ↑ P. Sinke, Digibron.nl, Zeeuwse dominee koelbloedig vermoord. Digibron.nl (13 mei 1987). Gearchiveerd op 20 juli 2022. Geraadpleegd op 8 september 2020.