Nachtegaal

Nachtegaal; IUCN-status: Niet bedreigd (2016)
Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Chordata (Chordadieren)
Klasse:	Aves (Vogels)
Orde:	Passeriformes (Zangvogels)
Familie:	Muscicapidae (Vliegenvangers)
Onderfamilie:	Saxicolinae
Geslacht:	Luscinia
Soort
	Luscinia megarhynchos; Brehm, 1831
	Verspreidingsgebied van de nachtegaal ■ broedgebied (groen) ■ niet-broedgebied (blauw)
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Nachtegaal op Wikispecies
Portaal	Biologie ; Vogels

De nachtegaal (in dichterlijke taal ook filomeel; Luscinia megarhynchos) is een zangvogel uit de onderfamilie Saxicolinae, vroeger ingedeeld bij de familie Turdidae (lijsters) maar nu onderdeel van de familie vliegenvangers. De naam is afgeleid van het Germaanse "galan": (galmend) zingen.

Nachtegaal zang 1

(download·info)

Nachtegaal zang 2

(download·info)

Nachtegaal zang 3

(download·info)

Kenmerken

De bovenzijde is egaal bruin van kleur, terwijl de stuit en de bovenzijde van de staart roodbruin zijn. De onderzijde is lichtgrijs. Het oog is opvallend groot en zwart en de poten zijn licht van kleur. Zijn zang is verklinkend, veelzijdig, erg karakteristiek en vaak 's nachts hoorbaar. De lichaamslengte bedraagt 16,5 cm.

Leefwijze

Verder is het een vogel die zich onopvallend ophoudt in dicht struikgewas, vaak met brandnetels, van waaruit hij ook zingt. Het voedsel bestaat uit wormen, insecten, larven, poppen en eieren.

Voortplanting

Het legsel bestaat uit 4 tot 5 olijfbruine eieren in een nest, dicht bij de grond, in de dichte ondergroei.

Naam

Vroeger droeg de nachtegaal de wetenschappelijke naam Daulias luscinia.^[2]

Verspreiding en leefgebied

De nachtegaal is een trekvogel die alleen van april tot oktober in West-, Zuid- en Midden-Europa en tot in Midden-Azië onder de 50ste breedtegraad voorkomt om te broeden. Hij overwintert in Zuidelijk Afrika.

De soort telt drie ondersoorten:

L. m. megarhynchos: van westelijk en centraal Europa tot centraal Turkije en zuidelijk naar Jordanië.
L. m. africana: oostelijk Turkije, de Kaukasus en noordelijk en zuidwestelijk Iran.
L. m. golzii: van oostelijk Iran tot Kazachstan, zuidwestelijk Mongolië en noordwestelijk China.

Verspreidingskaart van de nachtegaal met ondersoorten

■ L. m. megarhynchos (rood)

■ L. m. africana (oranje)

■ L. m. golzii (groen)

■ broedgebied (geel)

■ niet-broedgebied (blauw)

↗ trekroutes (blauwe pijl)

Voorkomen in Nederland en Vlaanderen

Nachtegalen zijn nog steeds vrij talrijke broedvogels in Nederland. Vooral in de duinstreek en op de Waddeneilanden zijn er nachtegalen. Ook Flevoland werd vlot gekoloniseerd. In Oost- en Zuid-Nederland ging het echter minder goed met de nachtegaal. Sinds de jaren 1970 is sprake van een sterke achteruitgang.^[3] Dit is de reden dat de nachtegaal in 2004 als kwetsbaar op de Nederlandse rode lijst is gezet. Volgens SOVON zijn er in de periode 2018-2020 ongeveer 5800-7300 broedparen in Nederland en is de trend (landelijk gezien) sinds 2000 redelijk stabiel.^[4] De soort staat ook als kwetsbaar op de Vlaamse rode lijst.

Symbolen

In de volksvertellingen kondigt de nachtegaal de lente aan. Het is de vogel van mei, maar hij is eveneens en vooral het symbool van de liefde, die al eeuwenlang dichters en componisten heeft beziggehouden. Zijn zang bestaat uit herhaalde motiefjes en een crescendo.

Trivia

In de traditionele muziek uit de omgeving van de stad Nice speelt de nachtegaal een belangrijke rol.^[5] Tsjaikovski heeft het thema van deze muziek gebruikt in zijn Humoresque opus 10-2. Guido Gezelle - Vlaams dichter - heeft aan de nachtegaal een klankdicht gewijd. Hij tracht daarin het gezang van de vogel tot klinken te brengen.

Video

Zingende nachtegaal

Zie ook

Nachtegaal (orgelregister)
de Nachtegaal (Venray), buurtschap in de Nederlandse gemeente Venray.

Externe links

SoortenBank.nl beschrijving, afbeeldingen en geluid
Kaarten met waarnemingen:

Nachtegaal Luscinia megarhynchos in Onze vogels in huis en tuin (deel 2) van J.G. Keulemans (1873) op de Nederlandstalige Wikisource.

Voetnoten

↑ (en) Nachtegaal op de IUCN Red List of Threatened Species.
↑ Bijvoorbeeld: nachtegaal. Ensie (Oosthoek 1916). Gearchiveerd op 22 juli 2022. Geraadpleegd op 28 juni 2019.
↑ Bijlsma, R.G., F. Hustings & C.J. Camphuysen, 2001. Avifauna van Nederland 2. ISBN 9074345212
↑ SOVON Verspreiding en aantalsontwikkeling van de nachtegaal in Nederland
↑ (oc) (fr) Lou Roussignòu que vola op Musique traditionnelle du comté de Nice

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Luscinia megarhynchos op Wikimedia Commons.

Zoek nachtegaal op in het WikiWoordenboek.

[IUCN-1] (en) Nachtegaal op de IUCN Red List of Threatened Species.

[dauliasl-2] Bijvoorbeeld: nachtegaal. Ensie (Oosthoek 1916). Gearchiveerd op 22 juli 2022. Geraadpleegd op 28 juni 2019.

[3] Bijlsma, R.G., F. Hustings & C.J. Camphuysen, 2001. Avifauna van Nederland 2. ISBN 9074345212

[SOVON-4] SOVON Verspreiding en aantalsontwikkeling van de nachtegaal in Nederland

[5] (oc) (fr) Lou Roussignòu que vola op Musique traditionnelle du comté de Nice

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]