Shabana Rehman Gaarder
Shabana Rehman Gaarder (Urdu: شبانہ رحمان) (Karachi, 14 juli 1976 – 29 december 2022) was een Pakistaans-Noorse stand-upcomedian, schrijver en columnist.
| Shabana Rehman Gaarder | ||||
|---|---|---|---|---|
.jpg)
| ||||
Rehman in 2018
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Volledige naam | Shabana Rehman Gaarder | |||
| Geboortenaam | Shabana Rehman | |||
| Geboren | 14 juli 1976 | |||
| Geboorteplaats | Karachi | |||
| Overleden | 29 december 2022 | |||
| Overlijdensplaats | Oslo
| |||
| Land | Noorwegen | |||
| Werk | ||||
| Jaren actief | 1999–2022[1] | |||
| Genre(s) | stand-upcomedy | |||
| Beroep | komiek, schrijver, columnist | |||
| Officiële website (en) IMDb-profiel | ||||
| ||||
Met haar gebruik van schokkende humor op het podium en in krantencolumns was ze een controversiële stem in maatschappelijke discussies over de immigratie en integratie van moslims in Noorwegen. Hierdoor werd haar persoonlijkheid zelf ook onderwerp van discussie, hetgeen bekendstaat als het "Shabanadebat".[2]
Biografie
bewerkenRehman werd op 14 juli 1976 geboren in Karachi, maar al in 1977 verhuisde ze met haar ouders vanuit Pakistan naar Noorwegen. Ze groeide op in een gezin van zeven kinderen[3] en werd opgevoed als moslim,[2] maar later noemde ze zichzelf een vrijdenker.[4]
Professionele carrière
bewerken
Rehman was actief op verschillende terreinen en streefde naar het doorbreken van taboes en het creëren van meer openheid. Sinds begin jaren 2000 spoorde ze moslimimmigranten aan om westerse progressieve waarden te omarmen, zoals mensenrechten en individuele vrijheid. Ook benadrukte ze dat vooral vrouwen de keuze moeten hebben om te zijn wie ze ook maar willen zijn en te doen met hun eigen lichaam wat ze willen.
Vanuit politiek links klonken er soms klachten over haar vermeende ongevoeligheid jegens opvattingen van islamitische immigranten, terwijl conservatieve moslims beweerden dat Rehman 'hun religie zwartmaakt'. Rehman heeft op haar beurt gezegd dat ze doodsbedreigingen heeft gekregen en dat die vooral afkomstig zijn van jonge immigranten.[2]
Rehman begon in 1996 haar carrière als columnist bij het populaire dagblad VG. Haar debuut als stand-upcomedian maakte ze in 1999.[5] Vanaf 2000 begon ze met een baan als columnist bij Dagbladet en sindsdien schreef ze regelmatig voor kranten en tijdschriften.
Rehman heeft internationale publiciteit verworven en is geïnterviewd door onder meer Time en The New York Times.[5] Haar shows hebben volle zalen getrokken in Noorwegen, Denemarken, IJsland en de Faeröer. Ze sprak vloeiend Noors, Urdu en Engels en heeft ook in het Duits opgetreden.[5]
In 2006 sloot Rehman zich aan bij het American Comedy Institute in New York.[5]
Persoonlijk leven
bewerkenRehman trouwde in 2003 met de schrijver Dagfinn Nordbø, die ze in 1999 tegen was gekomen in de wereld van de stand-upcomedy. De krant Dagbladet noemde het stel in een lijst van de belangrijkste Noorse opiniemakers.[6] Na twee jaar huwelijk ging het koppel uiteen omdat Rehman naar de Verenigde Staten verhuisde om te studeren. In augustus 2007 kondigden de twee aan dat ze gingen scheiden, maar wel vrienden bleven.[7]
In 2008 trouwde Shabana Rehman met Martin Gaarder, een journalist bij de Norsk Rikskringkasting.[8] Dit huwelijk eindigde later ook.[1]
Eind 2021 begon ze een relatie met zanger en varkenshoeder Petter Simonsen.[1]
Ziekte en overlijden
bewerkenIn januari 2022 werd Shabana gediagnosticeerd met uitgezaaide alvleesklierkanker.[1] Ze onderging verscheidene behandelingen in ziekenhuizen waaronder het Academisch ziekenhuis Akershus, terwijl ze in augustus 2022 ging samenwonen met Simonsen en nog verschillende prijzen ontving voor haar levenswerk.[1]
Op 29 december 2022 overleed Rehman op 46-jarige leeftijd in het ziekenhuis.[1]
Controverses
bewerkenEnkele incidenten hebben een debat rondom Rehmans persoonlijkheid doen ontstaan. In Scandinavië wordt dit het "Shabanadebat" genoemd.[5][2] Ze stond onder politiebeveiliging.[3]
- 2000 – Rehman poseerde naakt op de voorpagina van Dagbladet met de Noorse vlag op haar lichaam geschilderd, met als commentaar: "Ik doe mijn kleren uit om de autoritairen uit te dagen en ze daarmee te ontmaskeren."[6] Ze poseerde tegelijkertijd ook in traditionele Pakistaanse klederdracht, waarbij ze uitlegde dat beide identiteiten voor haar extern waren en dat alleen zijzelf kon bepalen wie of wat ze wil zijn.[2][9]
- 27 april 2004 – Rehman kreeg enorme publiciteit in de nationale en internationale pers nadat ze Mullah Krekar, een jihadistenleider tegen wie een internationaal arrestatiebevel loopt die in Noorwegen asiel heeft gekregen, op te tillen terwijl hij in een nachtclub vanaf het podium een opruiende speech hield.[10] Naar eigen zeggen kwam Rehman spontaan op het idee voor de stunt om de spanning in de ruimte te verbreken, want terwijl Krekar het publiek bezwoer dat hij niet gevaarlijk was, bemerkte Rehman toch angst onder de toeschouwers. Daarom vroeg ze of ze op het podium mocht komen 'om hem te helpen bewijzen dat hij niet gevaarlijk is'. Krekar stemde ermee in en toen Rehman op het podium kwam, tilde zij hem een paar seconden op en zette hem weer neer, met haar idee dat als je iemand kan optillen, hij niet gevaarlijk kan zijn. De toeschouwers barstten uit in gelach en applaus, maar Mullah Krekar was woedend en beweerde naderhand ernstig vernederd te zijn. De gebeurtenis leidde tot een klacht wegens aanranding van Mullah Krekar bij de politie, maar deze werd afgewezen. Rehman grapte sindsdien dat ze niet alleen een standup-comedian was maar nu ook een 'lift-upcomedian'. Belangrijker was dat ze vond dat Mullah Krekar zich een beschaafd persoon had getoond door zijn beklag te doen bij de politie in plaats van een fatwa over haar uit te spreken; ze heeft naar aanleiding van de stunt geen enkele doodsbedreiging gehad.[10][11]:19:22
- 19 maart 2005 – In een opiniestuk in Dagbladet, getiteld "Fødemaskinens fødselsarv" (vertaald: 'Het geboorte-erfgoed van de broedmachine') sprak ze openlijk over de abortus die ze heeft laten doen.
- 21 augustus 2005 – Rehman werd uitgenodigd om het Internationaal filmfestival van Noorwegen te openen met een speech, bijgewoond door een groot aantal bekende Noorse en Pakistaanse politici, acteurs en regisseurs.[11]:10:20[12] Met haar speech diende zij een film te introduceren die naar verluidt controversieel was omdat een Noorse jongen en een Pakistaans meisje erin zouden zoenen;[12] van tevoren kreeg ze het script te lezen.[11]:10:40 Tijdens haar speech vertelde ze boos dat het Pakistaanse meisje in de film geen enkele tekst had en daarom een volkomen passieve rol kreeg, terwijl Rehman meende dat Pakistaanse meisjes en vrouwen zoals zijzelf actief hun eigen rol in het leven zouden moeten mogen bepalen in plaats van dat anderen dat voor hen doen.[11]:12:30 Bovendien vond ze het grote onzin dat een relatie tussen een Noorse jongen en een Pakistaans meisje anno 2005 nog steeds 'controversieel' zou zijn nadat Pakistanen en Noren al meer dan 30 jaar samenleefden in hetzelfde land en er al talloze interculturele romantische relaties waren geweest.[11]:13:19 Om haar punt kracht bij te zetten, zoende ze de aanwezige toenmalige vrouwelijke Minister van Cultuur, Valgerd Svarstad Haugland, op de mond (Haugland (Christelijke Volkspartij) had zich al jarenlang ingezet voor homorechten);[12] vervolgens liet ze haar blote kont zien voor het hele publiek en zei daarna: 'Dát is pas controversieel!'[9] Ze voegde toe: 'Ik wil laten zien dat je in Noorwegen zulke dingen kunt doen zonder dat je wordt gelynchd of gearresteerd."[3]
- 25 augustus 2005 – Er werden kogels afgevuurd op het restaurant van de oudere zus van Shabana Rehman.[3][9] Rehman reageerde geschokt dat ze nooit had verwacht dat haar stunt zou leiden vuurwapengeweld ('In Scandinavische films moonen ze voortdurend, dat is heel normaal'), maar concludeerde dat het juist belangrijk was om uit te blijven komen voor haar mening en nieuwe manieren te vinden om kritiek te leveren op wat zij zag als misstanden.[11]:13:45
- Antropoloog Marianne Gullestad beschuldigde Rehman ervan dat ze stereotypen over moslims versterkte en dat ze Noren zou laten denken dat het ok om immigranten te discrimineren.[6]
Prijzen
bewerken- 2001 – Lions Clubs International Award
- 2002 – Fritt Ord Award (Vrijewoordprijs)[1]
- 2004 – Pillarguriprijs, die jaarlijks werd uitgereikt "aan een vrouw die door haar moed en werk een rolmodel is voor ons allemaal"[1]
- 2010 – Fredrikkeprijs van de Norske Kvinners Sanitetsforening (Noorse Vrouwen-Volksgezondheidsvereniging).[1]
- 2018 – Kvinnemuseets Hederspris (Ereprijs Vrouwenmuseum)[12]
- september 2022 – Ossietzkyprijs van de Noorse afdeling van PEN International[1]
- 4 december 2022 – Tranmælprijs voor "belangrijk werk voor mensen in een moeilijke en kwetsbare situatie"[1]
Verder lezen
bewerken- "Skien Journal; Where East Meets West Warily, She Makes Them Laugh", The New York Times, 14 november 2003
Externe links
bewerken- (no) Officiële website
- (no) Biografie – Norsk Rikskringkasting
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Shabana Rehman Gaarder op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- ↑ a b c d e f g h i j k (no) "Shabana Rehman er død", VG, 29 december 2022. Geraadpleegd op 29 december 2022.
- ↑ a b c d e Craig S. Smith, "Skien Journal; Where East Meets West Warily, She Makes Them Laugh", The New York Times, 14 november 2003. Geraadpleegd op 9 augustus 2019.
- ↑ a b c d Shots fired at Pakistani-born comic’s Oslo restaurant, Daily Times, 25 augustus 2005
- ↑ (no) Andreas Slettholm & Olga Stokke, "Eksmuslimer i Norge forteller: Derfor bryter vi med islam", Aftenposten, 16 oktober 2015. Geraadpleegd op 10 augustus 2019.
- ↑ a b c d e Standup comedian and writer Shabana Rehman in New York
- ↑ a b c Nice Witch of the North, Time, 22 augustus 2004.
- ↑ (no) Opsann, Carina, "Shabana Rehman skilles", Seher.no, Se og Hør, 14 augustus 2007. Geraadpleegd op 21 augustus 2008.
- ↑ (no) Skattebo, Geir Helge, "Shabana + Martin = sant", Avisa Valdres, Avisa Valdres, 22 augustus 2008. Gearchiveerd op 24 augustus 2008. Geraadpleegd op 19 november 2009.
- ↑ a b c Shabana Rehman lift-up comedian. Wanted Productions Norway. YouTube (24 augustus 2011). Geraadpleegd op 4 maart 2020.
- ↑ a b Immigrant comedienne maddens Mullah. Aftenposten (28 april 2004). Gearchiveerd op 10 oktober 2004.
- ↑ a b c d e f Celebrating Dissent: Comedy, the Sacred and Islamophobia 2019 08 31. De Balie. YouTube (13 september 2019). Geraadpleegd op 3 maart 2020.
- ↑ a b c d (no) Leah Henriksen, "Shabana Rehman fikk Kvinnemuseets hederspris og snakket om sosial kontroll", Glåmdalen, 6 juni 2018. Geraadpleegd op 4 maart 2020.