Wok

Een wok of wadjan (Indonesisch: wajan) is een halfronde holle pan (vergelijkbaar met een gehalveerde bal) die in de oosterse keuken wordt gebruikt. De wok is dus dieper en meestal dunner dan een koekenpan en wordt voornamelijk gebruikt voor het roerbakken. Roerbakken wordt daarom ook wel wokken genoemd. Ook wordt de wok gebruikt om voedsel te stomen, stoven, braden, frituren, roken, koken of blancheren.

Wok
Chinese wok in gebruik
Naam (taalvarianten)
Vereenvoudigd	镬
Traditioneel	鑊
Jyutping (Standaardkantonees) wok6 Standaardkantonees Wôok HK-romanisatie (Standaardkantonees) Wok Dapenghua Wôok Andere benamingen wadjan of wadjang (Nederlands-Indisch), wajan of wajang (Indonesisch)

Wadjan met deksel om te stomen

Naamgeving

Het woord 'wok' is afkomstig uit het Standaardkantonees. De meeste Chinezen gebruiken echter het woord 'Guō' uit het 'officiële' Chinees (Standaardmandarijn). In Nederland wordt ook regelmatig de term 'wadjan' (afkomstig uit het Javaans) gebruikt.

Soorten pannen

De moderne Chinese wok heeft meestal een lange houten steel en is oorspronkelijk van gehamerd staal of gietijzer. De wadjan uit de Indonesische keuken heeft geen houten steel maar twee handvatten, ook oren genoemd. Oorspronkelijk werd een wok uit een plat stuk staal vervaardigd door deze zeer langdurig met een ronde hamer in vorm te slaan waardoor kenmerkende putjes in de wok ontstonden. Na dit hamerproces ontstond er een holle pan met aan de binnenkant gehamerde holletjes, waarna de wok werd omgeklapt zodat aan de binnenkant kleine bolvormige uitsteeksels het aanbakken voorkwamen. Bij goed gebruik gingen deze wokken een leven lang mee. Moderne pannen om te wokken zijn vaak gemaakt van roestvrij staal of aluminium, met emaille of een teflon anti-aanbaklaag. Teflon is echter niet bestand tegen de zeer hoge temperaturen die bij het echte roerbakken gebruikt worden en roestvrijstaal of aluminium vormt niet of slecht een anti-aanbak koolstoflaagje. Een traditionele wok is van koolstofstaal.

Gebruik

Omdat koolstofstaal snel roest, wordt de wok in de traditionele keuken direct na gebruik gloeiend heet onder een hete kraan zonder schoonmaakmiddel met een bamboe wokborstel (een bundel gespleten bamboestengels bijeengebonden aan de top) of een (afwas)borstel gereinigd. Vanwege de hete bereidingstechniek en omdat de koolstofstalen wok nooit ontvet mag worden vormt zich bij gebruik een dun laagje koolstof op het oppervlak wat het de kenmerkende anti-aanbakeigenschappen geeft. Er wordt dan ook weleens gezegd hoe zwarter de wok hoe beter de kok. De combinatie van bakken op hoge temperatuur en deze laag zorgt voor de karakteristieke wok smaak en aroma. In het Standaardkantonees wordt dit "wok hei" genoemd, een wat romantische term die vrij vertaald 'de adem van de wok' betekent.

Wadjan

De Indonesische wadjan is niet verwant aan de Chinese wok. De dikte van de wadjan is, in tegenstelling tot de wok, ontwikkeld voor gerechten met een lange bereidingstijd zoals de traditionele rundvleesgerechten in kokosmelk. Het woord wadjan is mogelijk afgeleid van het Hindi-Urdu woord bhājan, dat vat, pot, schotel of bord betekent. Dit zou kunnen vanwege vroege invloed van India op de Indonesische cultuur. Het woord waja betekent staal in de Javaanse taal.

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Wok van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.