Brontekst bekijken van Afrika

{{Zie dp}}
{{Infobox continent
| naam                = Afrika
| locatie             = Africa (orthographic projection).svg
| locatieonderschrift = Afrika ten opzichte van andere continenten
| oppervlakte         = 30.244.050
| inwoners            = 1,3 miljard
| dichtheid           = 43
| landen              = 54 (onafhankelijk en erkend)
| tijdzone-west       = [[UTC−1]] ([[Kaapverdië]])
| tijdzone-oost       = [[UTC+4]] ([[Mauritius (land)|Mauritius]] en [[Seychellen]])
| portaal             = Afrika
}}
[[Bestand:Africa terrain.jpg|thumb|250px|Afrika geografisch]]
'''Afrika''' is qua oppervlakte na [[Eurazië]] het grootste [[continent]] op [[aarde (planeet)|Aarde]]. Wanneer men echter [[Noord-Amerika|Noord-]] en [[Zuid-Amerika]] als één continent ziet, staat Afrika op de derde plaats. Het beslaat zo'n 30.244.050 vierkante kilometer (vasteland en eilanden samen), wat 20,3% van de totale landoppervlakte van de aarde is. Er wonen meer dan 1 miljard mensen, wat ongeveer een zevende van de [[wereldbevolking]] is.

Afrika was niet alleen het continent waar de eerste [[Homo sapiens|moderne mensen]] woonden, het was ook de bakermat van enkele van de vroegste beschavingen, zoals het [[Oude Egypte]] en het oude [[Nubië|Nubische koninkrijk]] in hedendaags [[Soedan]] en het zuiden van [[Egypte (land)|Egypte]], [[Carthago]] in het huidige [[Tunesië]] of de [[Yoruba (volk)|Yoruba]] beschaving in het zuidwesten van [[Nigeria]], [[Benin]] en [[Togo]]. Afrika herbergt een grote diversiteit aan etniciteiten, culturen en talen. Vanaf de 16e eeuw werd er meer handel gedreven met Europa, hierbij ging het om bijvoorbeeld [[goud]], [[Specerijenhandel|specerijen]] en de [[trans-Atlantische slavenhandel]], waardoor grote populaties van oorspronkelijk Afrikaanse afkomst in Amerika en uiteindelijk Europa ontstonden. Aan het einde van de 19e eeuw koloniseerden Europese landen bijna heel Afrika, met uitzondering van [[Ethiopië]] en [[Liberia]]. Deze kolonisatie uitte zich in de exploitatie van grondstoffen en de inheemse bewoners. De meeste huidige staten in Afrika zijn voortgekomen uit een proces van [[Dekolonisatie van Afrika|dekolonisatie]] in de 20e eeuw. Sinds de 20e eeuw zijn vele landen op weg om onafhankelijk meer rijkdom te creëren voor hun inwoners, hoewel het grootste deel tot de [[ontwikkelingsland]]en behoort. De snelstgroeiende economieën van het laatste decennium bevinden zich echter allemaal in Afrika.<ref>{{Citeer web|url=https://www.fdiintelligence.com/content/news/imf-african-economies-are-the-worlds-fastest-growing-75841|titel=IMF: African economies are the world's fastest growing|bezochtdatum=17-05-2022|auteur=Jason Mitchell|achternaam=Mitchell|voornaam=Jason|datum=17-10-2019}}</ref>

== Naam ==
De naam ''Africa'' was in de [[Oudheid]] eerst voorbehouden aan het gebied van het huidige [[Tunesië]]. De Romeinse provincie [[Africa (Romeinse rijk)|Africa]] besloeg de Tunesische en [[Libië|Libische]] kustgebieden. De Romeinse benaming werd in de middeleeuwen door de Arabieren overgenomen als [[Ifriqiya]]. Later werd onder Arabische invloed de hele noordelijke kuststrook door Europeanen ''Africa'' genoemd en in de tijd van de ontdekkingsreizen werd het hele continent hiermee aangeduid.

De waarschijnlijkste theorieën wijzen op een [[Berbers]]e of [[Feniciërs|Fenicische]] herkomst van de naam. In de oudheid bewoonden verschillende Noord-Afrikaanse stammen grotten, het zogenaamde 'Afer'-volk. Volgens de meeste historici heeft deze bevolkingsgroep haar naam gegeven aan het werelddeel. De meest geaccepteerde theorie is dat de naam van het [[Berbertalen|Berberse]] ''ifri'' (meervoud: ''ifran'', "grotten") komt en gelatiniseerd is naar ''afri''. De term is in verschillende Berberse plaats- en stamnamen terug te vinden. Een andere mogelijkheid is dat de naam komt van het [[Fenicisch]]e ''afar'', wat ''stof'' betekent.

== Geschiedenis ==
{{Zie ook|Zie het artikel [[Geschiedenis van Afrika]]}}
[[Bestand:Scramble-for-Africa-1880-1913.png|350px|miniatuur|De verdeling van Afrika in 1880 en 1913]]
== Geografie ==
=== Ligging ===
Afrika wordt in dit artikel gedefinieerd als:
* het Afrikaanse vasteland;
* de [[eiland]]en op het Afrikaans [[continentaal plat]];
* eilanden die niet op de Afrikaanse continentale plaat liggen maar gewoonlijk beschouwd worden als behorend tot Afrika (aangeduid met (1));
* de [[Landengte van Suez]] en het [[Suezkanaal]] wordt gezien als de Afrikaans-Aziatische grens. Maar net als de [[Bosporus (zeestraat)|Bosporus]] in [[Turkije]] heeft deze grens voor [[Egypte (land)|Egypte]] geen enkele betekenis.

=== Algemeen ===
De geografie van het [[Werelddeel|continent]] Afrika is afwisselend. Onder de rijke en vruchtbare noordkust ligt de droge [[Sahara]]-woestijn. Ten zuiden van de Sahara liggen vele [[regenwoud]]en. Het zuiden en het oosten van het continent bestaan voor een groot deel uit [[Savanne (landschap)|savannen]]: droge grasvlakten met hier en daar bomen en struikgewas. De rest van Afrika bestaat voornamelijk uit grasland. Aan de westkust ligt de [[Atlantische Oceaan]] en aan de oostkust de [[Indische Oceaan]]. In het noordwesten wordt Afrika door slechts enkele kilometers zee gescheiden van [[Europa (werelddeel)|Europa]] en in het uiterste noordoosten door het water van het sluisloze [[Suezkanaal]] van Azië.
[[Bestand:Africa (political) 22.18772E 0.25705N.jpg|thumb|right|250px|Politieke onderverdeling van Afrika]]
Het vasteland van Afrika is onder te verdelen in:
* [[West-Afrika]]
* [[Oost-Afrika]]
* [[Centraal-Afrika]]
* [[Zuidelijk Afrika]]
* [[Noord-Afrika]]

=== Sahara ===
{{Zie hoofdartikel|Sahara}}

De Sahara is de grootste woestijn ter wereld en bestrijkt bijna een derde deel van het Afrikaanse continent. De woestijn heeft zich gaandeweg uitgebreid als gevolg van droogte. Hier en daar houdt bevloeiing de woestijnvorming tegen, maar op den duur maakt die bevloeiing de bodem zout en onvruchtbaar.

=== Reliëf ===
[[Bestand:Topography of africa.jpg|thumb|right|250px|Reliëfkaart van Afrika]]
[[Bestand:Africa satellite orthographic.jpg|thumb|250px|Satellietfoto van Afrika]]
Er zijn drie reliëftypes:

* De [[vlakte]]s, in twee soorten:
** kustvlaktes, aan de [[kustlijn]] van het [[Werelddeel|continent]].
** vlaktes in het binnenland:
*** Centrale vlakte
*** Vlakte van de [[Niger (rivier)|Niger]]
*** Vlakte van de [[Zambezi]]
*** Vlakte van de Hoog-[[Nijl]]
*** Vlakte van [[Tsjaad]]
*** Vlakte van de [[Kalahari]]
* De [[plateau (geografie)|plateaus]], monotome [[reliëf (landschap)|reliëfs]] die verspreid over het continent liggen, in twee soorten:
** Laag-plateau
** Hoog-plateau
* De [[gebergte (aardrijkskunde)|gebergten]], er zijn twee types:
** Jonge gebergten zoals de [[Kilimanjaro (berg)|Kilimanjaro]] in [[Tanzania]]
** Oude gebergten of [[massieven]] zoals:
*** [[Ahoggar]] Massief in het zuidoosten van [[Algerije]]
*** Bergland van [[Tibesti]] in het noordwesten van [[Tsjaad]]
*** [[Darfoer]] in het westen van [[Soedan]]
*** [[Ethiopisch Hoogland]]

=== Geografische extremen ===
De uiterste geografische coördinaten van het Afrikaanse vasteland zijn:
* Het noordelijkste punt is Kaap Angela in [[Tunesië]] op 37° 21' [[Breedtegraad|NB]] en 9° 45' [[Lengtegraad|OL]].
* Het zuidelijkste punt is [[Kaap Agulhas]] in [[Zuid-Afrika]] op 34° 50' ZB en 20° 00' OL.
* Het oostelijkste punt ligt op het schiereiland Hafun in [[Somalië]] op 10°26' NB en 51° 25' OL.
* Het westelijkste punt ligt op het [[Kaap Verde|Kaapverdisch schiereiland]] in [[Senegal]] op 14°44' NB 17°31' WL.

== Landen ==
[[Bestand:African_continent-en.svg|thumb|right|350px|Staatkundige kaart van Afrika]]
[[Bestand:African_nations_order_of_independence_1950-1993.gif|thumb|right|350px|Jaren van het onafhankelijk worden van Afrikaanse landen]]
[[Bestand:Dominant Religions in Africa.jpg|thumb|right|350px|Dominante religies in Afrika.]]
Afrika bestaat uit 54 onafhankelijke staten en een aantal niet-onafhankelijke gebieden.

=== Onafhankelijke landen ===
* {{DZ}}
* {{AO}}
* {{BJ}}
* {{BW}}
* {{BF}}
* {{BI}}
* {{CF}}
* {{KM}}<sup>1</sup>
* {{CG}}
* {{CD}}
* {{DJ}}
* {{EG}} (<small>deels ook in Azië ten oosten van de Landengte van Suez</small>)
* {{GQ}}
* {{ER}}
* {{ET}}
* {{GA}}
* {{GM}}
* {{GH}}
* {{GN}}
* {{GW}}
* {{CI}}
* {{CV}}<sup>1</sup>
* {{CM}}
* {{KE}}
* {{LS}}
* {{LR}}
* {{LY}}
* {{MG}}<sup>1</sup>
* {{MW}}
* {{ML}}
* {{MA}}
* {{MR}}
* {{MU}}<sup>1</sup>
* {{MZ}}
* {{NA}}
* {{NE}}
* {{NG}}
* {{UG}}
* {{RW}}
* {{ST}}<sup>1</sup>
* {{SN}}
* {{SC}}<sup>1</sup>
* {{SL}}
* {{SD}}
* {{SO}}
* {{SZ}}
* {{TZ}}
* {{TG}}
* {{TD}}
* {{TN}}
* {{ZM}}
* {{ZW}}
* {{ZA}}
* {{SS}}

=== Niet-onafhankelijke gebieden ===
* [[Bestand:Flag of the French Southern and Antarctic Lands.svg|20px|border|alt=Vlag van de Franse Zuidelijke en Antarctische Landen]] [[Bassas da India]]<sup>1</sup>
* {{ES-vlag|Canarische Eilanden}} <sup>1</sup>
* [[Bestand:Flag of the French Southern and Antarctic Lands.svg|20px|border|alt=Vlag van de Franse Zuidelijke en Antarctische Landen]] [[Europa (eiland)|Europa]]<sup>1</sup>
* [[Bestand:Flag of the French Southern and Antarctic Lands.svg|20px|border|alt=Vlag van de Franse Zuidelijke en Antarctische Landen]] [[Glorieuzen]]<sup>1</sup>
* [[Bestand:Flag of the French Southern and Antarctic Lands.svg|20px|border|alt=Vlag van de Franse Zuidelijke en Antarctische Landen]] [[Juan de Nova]]<sup>1</sup>
* [[Bestand:Flag of Madeira.svg|20px|border|alt=Vlag van Madeira]] [[Madeira (eiland)|Madeira]] <sup>1</sup>
* {{YT}}<sup>1</sup>
* {{ES-VLAG}} [[Plazas de soberanía]]
* {{RE}}<sup>1</sup>
* [[Bestand:Flag of the French Southern and Antarctic Lands.svg|20px|border|alt=Vlag van de Franse Zuidelijke en Antarctische Landen]] [[Tromelin]]<sup>1</sup>
* {{UK-VLAG}} [[Sint-Helena, Ascension en Tristan da Cunha]]<sup>1</sup>

=== Gebieden met betwiste status / bezette gebieden ===
* [[Bestand:Flag of Somaliland.svg|20px|alt=Vlag van Somaliland]] [[Somaliland]]
* {{EH}}

<sup>1</sup> Hoewel deze eilanden niet op de Afrikaanse continentale plaat liggen, worden zij gewoonlijk toch beschouwd als behorend tot Afrika.

== Klimaat ==
[[Bestand:Africa Köppen Map.png|thumb|right|350px|Recente kaart van de [[Klimaatclassificatie van Köppen|klimaatclassificatie van Köppen-Geiger]].]]
* warm altijd nat klimaat
* warm klimaat met nat seizoen
* warm altijd droog klimaat
* gematigd altijd droog klimaat
* warmgematigd klimaat met natte zomer
* warmgematigd klimaat met natte winter
* warmgematigd altijd nat klimaat.

Het hele jaar door heerst er een hoge (of ten minste een vrij hoge) temperatuur. Er valt 50 tot 150 centimeter neerslag per jaar. (Wat in gematigde streken voldoende zou zijn voor een gesloten bos, maar niet in tropische en subtropische gebieden met hun veel hogere verdamping). Er is afwisselend een nat en droog seizoen.

== Vegetatie ==
* tropisch regenwoud
* tropisch en subtropische savanne
* open savanne
* woestijnen en halfwoestijnen van de (sub)tropen
* hardbladige vegetatie
* subtropisch regenwoud

== Bevolking ==
De 54 zelfstandige staten van Afrika omvatten een veelvoud aan [[volk]]eren en [[cultuur|culturen]]. Noord-Afrika is gericht op de [[Arabieren|Arabische]] cultuur van het [[Midden-Oosten]], terwijl de overige delen van Afrika een geheel andere cultuur hebben.
[[Bestand:Buschmannkinder.jpg|thumb|[[San (volk)| Bosjesmannen]] in Botswana]]
=== Platteland ===
[[Bestand:Camel Market (8626639754).jpg|thumb|Kamelenmarkt in Soedan]]
De meeste Afrikanen wonen op het platteland. Meestal verbouwen ze hun eigen voedsel. Zelden komt het voor dat zij genoeg hebben om ook iets te verkopen of te ruilen. Vele families bebouwen al generaties lang dezelfde akkers en wonen met hun hele familie in hetzelfde dorp. Soms trekt de jeugd naar de stad om voor een paar jaar geld te verdienen, bijvoorbeeld in de [[mijnbouw]] of in een [[fabriek]]. Ze komen dan met spaargeld terug en stichten een gezin.

Er worden veel verschillende gewassen verbouwd, afhankelijk van de locatie. In de vruchtbare tropische gebieden en regenwouden verbouwt men bijvoorbeeld [[yam]]s, [[cassave]] en [[Banaan (fruit)|bananen]], terwijl de boeren in drogere streken vee fokken en [[graan]] verbouwen.

=== Stammen ===
De dorpen op het platteland worden door verschillende [[stam (antropologie)|stammen]] bevolkt. Sommige volksstammen, zoals de [[Kikuyu (volk)|Kikuyu]]'s in Oost-Afrika, wonen al generaties lang in hetzelfde dorp. Andere volken, zoals de [[Arabieren]], zijn nog niet zo lang geleden vanuit andere delen van Afrika of zelfs andere continenten naar hun huidige woongebied gekomen. Weer andere volkeren trekken als [[nomade]]n voortdurend naar nieuwe oorden.

De verschillende culturen houden niet op bij de landsgrenzen. Mensen met dezelfde cultuur wonen soms in delen van een aantal aangrenzende landen. Andersom wonen in één land vaak verschillende stammen.

=== Steden ===
De grootste steden in Afrika zijn [[Caïro (stad)|Caïro]] in Egypte (24,4 miljoen inwoners, 2018),<ref>{{citeer web|url=https://www.populationdata.net/pays/egypte/|title=Égypte| bezochtdatum=2023-08-01 |werk=populationdata.net |taal=fr}}</ref> [[Lagos (Nigeria)|Lagos]] in Nigeria (22,8 miljoen inwoners, 2014)<ref>{{citeer web|url=https://www.populationdata.net/pays/nigeria/ |title=Nigéria|bezochtdatum=2023-08-01 |werk=populationdata.net |taal=fr }}</ref> en [[Kinshasa]] in de Democratische Republiek Congo (12,6 miljoen inwoners, 2016).<ref>{{citeer web|url=https://www.populationdata.net/pays/republique-democratique-du-congo/ |title=Bevolking République démocratique du Congo |bezochtdatum=2023-08-01 |werk=populationdata.net|taal=fr}}</ref>

== Energievoorziening<ref>{{en}} IEA [https://www.iea.org/statistics/?country=AFRICA&year=2016] Show data table, select Balances, Electricity or Key indicators</ref> ==

Afrika produceerde 1100 miljoen [[ton olie-equivalent]] (Mtoe) in 2016. (1&nbsp;Mtoe = 11,63&nbsp;TWh, miljard kilowattuur.) De energiebronnen waren kolen 14%, ruwe olie 34%, aardgas 15%, waterkracht 1%, biomassa en afval 35%. Dat was genoeg voor de energievoorziening, het TPES ([[total primary energy supply]]): 818&nbsp;Mtoe. Het land exporteerde 280&nbsp;Mtoe fossiele brandstof meer dan het importeerde.

Van de energie ging ongeveer 220&nbsp;Mtoe verloren bij energieconversie. Voor energie eindgebruikers resteerde 570&nbsp;Mtoe waarvan 55&nbsp;Mtoe = 640&nbsp;TWh elektriciteit.

De uitstoot van kooldioxide was 1160 megaton, dat is 1 ton per persoon, veel minder dan het wereldgemiddelde van 4,4 ton per persoon.

== Oorlogen, armoede en hongersnoden ==
[[Bestand:SADF-Operations 4.jpg|thumb|Zuid-Afrikaanse soldaten in [[Angola]] in de 1980s.]]
In Afrika komen veel burgeroorlogen voor. Deze worden dikwijls veroorzaakt door politieke onrust, twisten en corrupte regeringen. In [[Tsjaad]] woedde jarenlang een burgeroorlog tussen het woestijnvolk de [[Toeareg]], gesteund door [[Libië]], en de boeren uit vruchtbaarder streken. Gevechten tussen de [[Noord-Ndebele (volk)|Noord-Ndebele]]- en [[Shona (taal)|Shonastammen]] in [[Zimbabwe]] hebben aan velen duizenden mensen het leven gekost. De burgeroorlog in [[Rwanda]] tussen [[Hutu]]'s en [[Tutsi]]'s is een voorbeeld van een recente burgeroorlog waarin meer dan 800.000 doden vielen te betreuren.

Ook [[hongersnood]] veroorzaakt veel ellende. Als de oogst tegenvalt, verhongeren er binnen een paar maanden duizenden of zelfs miljoenen mensen. Tegenvallende oogsten kunnen het gevolg zijn van [[waterschaarste]], verwoestijning en klimaatveranderingen.

Veel industrielanden hebben belangen in de ontginning van grondstoffen in Afrika, variërend van koper, goud, diamanten en aardolie tot koffie. De exploitatie van deze grondstoffen, alsook het bezit van watervoorraden in gebieden met [[waterschaarste]], is oorzaak van conflicten.

== Officiële talen ==
Onder andere de volgende talen worden erkend als officiële (lands)taal:
* [[Arabisch]]: [[Egypte (land)|Egypte]], [[Somalië]], [[Soedan]], [[Marokko]], [[Tunesië]], [[Algerije]], [[Libië]], [[Mauritanië]], [[Westelijke Sahara]], [[Tsjaad]], [[Comoren (land)|Comoren]], [[Djibouti (land)|Djibouti]] en [[Eritrea]].
* [[Frans]]: [[Senegal]], [[Guinee]], [[Mali]], [[Ivoorkust]], [[Burkina Faso]], [[Togo]], [[Benin]], [[Niger (land)|Niger]], [[Tsjaad]], [[Centraal-Afrikaanse Republiek]], [[Congo-Kinshasa]], [[Congo-Brazzaville]], [[Rwanda]], [[Gabon]], [[Madagaskar]] en [[Equatoriaal-Guinea]].
* [[Engels]]: [[Nigeria (land)|Nigeria]], [[Gambia (land)|Gambia]], [[Ghana]], [[Sierra Leone]], [[Liberia]], [[Oeganda]], [[Zambia]], [[Tanzania]], [[Malawi]], [[Zimbabwe]], [[Botswana]], [[Kenia]], [[Namibië]], [[Zuid-Afrika]] en [[Zuid-Soedan]].
* [[Somalisch]]: [[Somalië]], [[Djibouti (land)|Djibouti]], [[Somaliland]] en delen van [[Ethiopië]] en [[Kenia]] 
* [[Portugees]]: [[Angola]], [[Guinee-Bissau]], [[Kaapverdië]], [[Sao Tomé en Principe]], [[Mozambique]] en [[Equatoriaal-Guinea]].
* [[Swahili (taal)|Swahili]]: [[Tanzania]], [[Kenia]] en delen van [[Oeganda]].
* [[Afrikaans]]/oud [[Nederlands]]: [[Zuid-Afrika]] en [[Namibië]].
* [[Tswana (taal)|Tswana]]: [[Zuid-Afrika]] en [[Botswana]]
* Er zijn ook landen die nog andere talen als officiële taal of talen hebben.

== Musea & onderzoek ==
{{Link portaal|Afrika}}
Europese musea en onderzoekscentra die zich gespecialiseerd hebben in Afrika, zijn bijvoorbeeld het [[Koninklijk Museum voor Midden-Afrika]] in Tervuren in België, en in Nederland het [[Afrika-Studiecentrum]] in Leiden en het voormalige [[Afrika Museum]] in Berg en Dal.

{{Appendix}}
{{Commons|Africa - Afrique - أفريقيا}}
{{Wikiatlas|Africa}}
{{Navigatie continenten en regio's van de wereld}}
{{Navigatie landen Afrika}}
{{Woordenboek|Afrika}}

[[Categorie:Afrika| Afrika]]