Blokdruk: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Huidige versie van 22 apr 2024 om 19:28

Blokdruk is een druktechniek afkomstig uit China. Een op een dergelijke wijze vervaardigd boek is een blokboek. Het is ook een methode om textiel te bedrukken.

Blokdruk (boekdruktechniek)

De *Diamantsoetra* uit 868 is het oudst bekende blokboek uit China

Het oudst bekende voorbeeld, de Dharani Sutra van onbevlekte zuiverheid en licht dateert waarschijnlijk van rond 750 en werd gevonden in een stoepa bij Kyongyu in Korea, dat toen de hoofdstad van het koninkrijk Silla was. Het oudste gedateerde voorbeeld uit China, de Diamantsoetra, stamt uit 868 (bewaard in het British Museum). De blokdruk werd in China sterk ontwikkeld tijdens de Tang-dynastie (618-907). Onder de Late Tang-keizer Mingzong (926-933) kwam de techniek in algemeen gebruik.^[1]

Vaklieden sneden de afbeelding(en) en de (vaak beperkte) tekst in het houtblok. Het blok werd vervolgens met inkt behandeld waarop een vel papier werd gelegd dat met de hand aangewreven werd. Deze handeling werd meerdere malen herhaald. Bij deze methode ontstond een moet in het papier en de waterinkt drong door het papier heen waardoor het slechts eenzijdig te bedrukken was (anopistografische druk). Om toch tweezijdige boekbladen te verkrijgen werden de blanco zijden tegen elkaar gelijmd.^[2]

Voordeel van het blokdrukproces is de grotere artistieke vrijheid dan bij andere drukmethoden. Afdrukkende blokken zijn daarentegen niet erg duurzaam en verslechteren snel bij gebruik.

De techniek vond in Europa pas in de eerste helft van de 15e eeuw zijn toepassing, met name in de cultuurcentra Brugge, Brussel, Haarlem en Utrecht. De eerste losse prenten in blokdruk dateren van 1418 en 1423. De eerste blokboeken van tussen 1430 en 1440. Blokdruk werd algemeen voor het afdrukken van prenten gebruikt, in de Nederlanden vervaardigden de Broeders des Gemenen Levens echter naast prenten geschreven teksten. De meeste blokdruk is religieus van aard. Rond 1455 werd in West-Europa het drukproces met losse letters in gebruik genomen. De blokdruk werd alleen nog gebruikt voor de weergave van afbeeldingen. Aan het einde van de 15e eeuw was de blokdruk geheel verdwenen en vervangen door de typografische druk van boeken.

Blokdruk (textieltechniek)

In de textiel is blokdruk het bedrukken van katoen of behang met behulp van blokken waarin de patronen in hoogreliëf uitgesneden waren. Men gebruikte meestal appel- of perenhout. De blokken werden met kleurstof bedekt waarna het patroon op de stof werd gedrukt. Nadat de moderne rotatiedruk werd toegepast bleef men de blokafdruk ook nog gebruiken omdat de onregelmatigheid suggereerde dat het handwerk was. Zo vervaardigde men imitatie batik en ikat.

Zie ook

Illustratie uit een dodendans uit 1455-1458
Uit het Blokboek Sint Servaas ca. 1460
Blokboek, 1460-1470, Biblia pauperum
Gesneden houtblokken voor de productie van boeken in het Tibetaanse klooster Sera
Blokdrukstempel voor behang, Atelier V.V.

Referenties

↑ Encyclopedia of Library and Information Science. Van Allen Kent, Harold Lancour. 1977, CRC Press
↑ KB Biblia pauperum

Literatuur

Musper, H.Th. (1961) Die Urausgaben der holländischen Apokalypse und Biblia pauperum

[1] Encyclopedia of Library and Information Science. Van Allen Kent, Harold Lancour. 1977, CRC Press

[2] KB Biblia pauperum

[1]

[2]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+[[Bestand:Le bois Protat - block and print.jpg|thumb|Gesneden houtblok en afdruk]]
-[[Bestand:Jingangjing.gif|thumb|300px|De ''[[Diamantsoetra]]'' uit [[868]] is het oudst bekende blokboek uit [[Chinese keizerrijk|China]]]]
+'''Blokdruk''' is een [[boekdrukkunst|druk]]techniek afkomstig uit [[Chinese keizerrijk|China]]. Een op een dergelijke wijze vervaardigd boek is een '''blokboek'''. Het is ook een methode om textiel te bedrukken.
+==Blokdruk (boekdruktechniek)==
-'''Blokdruk''' is een [[boekdrukkunst|druk]]techniek afkomstig uit [[Chinese keizerrijk|China]]. Een boek dat op een dergelijke wijze is vervaardigd, wordt een '''blokboek''' genoemd.
+[[Bestand:Jingangjing.png|thumb|left|220px|De ''[[Diamantsoetra]]'' uit 868 is het oudst bekende blokboek uit China]]
+Het oudst bekende voorbeeld, de ''Dharani Sutra van onbevlekte zuiverheid en licht'' dateert waarschijnlijk van rond 750 en werd gevonden in een [[stoepa]] bij [[Gyeongju|Kyongyu]] in Korea, dat toen de hoofdstad van het koninkrijk [[Silla (Korea)|Silla]] was. Het oudste gedateerde voorbeeld uit China, de ''[[Diamantsoetra]]'', stamt uit 868 (bewaard in het [[British Museum]]). De blokdruk werd in China sterk ontwikkeld tijdens de [[Tang-dynastie]] (618-907). Onder de [[Late Tang-dynastie|Late Tang]]-keizer [[Houtang Mingzong|Mingzong]] (926-933) kwam de techniek in algemeen gebruik.<ref>''Encyclopedia of Library and Information Science''. Van Allen Kent, Harold Lancour. 1977, CRC Press</ref>
+Vaklieden sneden de afbeelding(en) en de (vaak beperkte) tekst in het houtblok. Het blok werd vervolgens met [[inkt]] behandeld waarop een vel papier werd gelegd dat met de hand aangewreven werd. Deze handeling werd meerdere malen herhaald. Bij deze methode ontstond een [[Moet (drukkerij)|moet]] in het papier en de waterinkt drong door het papier heen waardoor het slechts eenzijdig te bedrukken was (anopistografische druk). Om toch tweezijdige boekbladen te verkrijgen werden de blanco zijden tegen elkaar gelijmd.<ref>[https://www.kb.nl/themas/boekgeschiedenis/meer-bijzondere-boeken/biblia-pauperum KB ''Biblia pauperum'']</ref>
-De praktijk is waarschijnlijk ongeveer tweeduizend jaar oud. Het oudst bekende voorbeeld, de ''Dharani Sutra van onbevlekte zuiverheid en licht'' dateert waarschijnlijk van rond 750 en werd gevonden in een [[stoepa]] bij [[Gyeongju|Kyongyu]] in Korea, dat eertijds de hoofdstad van het koninkrijk [[Silla (Korea)|Silla]] was. Het oudste gedateerde voorbeeld uit China, de ''[[Diamantsoetra]]'', stamt uit [[868]] (bewaard in het [[British Museum]]). De blokdruk werd in China sterk ontwikkeld tijdens de T'ang-dynastie ([[618]]-[[907]]). Onder de late T'ang-keizer Ming Tsung [[926]]-[[933]] kwam de techniek in algemeen gebruik.<ref>''Encyclopedia of Library and Information Science''. Van Allen Kent, Harold Lancour. 1977, CRC Press.</ref>
-De eerste stap in blokdruk is de productie van het oorspronkelijke document. Dit wordt gelegd op een groot, houten blok en omgekeerd. Daarna snijden vaklieden de tekst of afbeeldingen in het blok. Het blok kan nu met [[inkt]] worden behandeld en in een [[drukpers]] worden gebruikt om duplicaten van het origineel te maken.
 Voordeel van het blokdrukproces is de grotere [[artistieke vrijheid]] dan bij andere drukmethoden. Afdrukkende blokken zijn daarentegen niet erg duurzaam en verslechteren snel bij gebruik.
-De techniek vond in [[Europa (werelddeel)|Europa]] pas in de eerste helft van de 15e eeuw zijn toepassing. Rond 1455 werd in West-Europa het drukproces met losse letters in gebruik genomen. De blokdruk werd alleen nog gebruikt voor de weergave van afbeeldingen.
+De techniek vond in [[Europa (werelddeel)|Europa]] pas in de eerste helft van de 15e eeuw zijn toepassing, met name in de cultuurcentra [[Geschiedenis van Brugge|Brugge]], [[Geschiedenis van Brussel|Brussel]], [[Geschiedenis van Haarlem|Haarlem]] en [[Geschiedenis van de stad Utrecht|Utrecht]]. De eerste losse prenten in blokdruk dateren van 1418 en 1423. De eerste blokboeken van tussen 1430 en 1440. Blokdruk werd algemeen voor het afdrukken van prenten gebruikt, in de Nederlanden vervaardigden de [[Broeders des Gemenen Levens]] echter naast prenten geschreven teksten. De meeste blokdruk is religieus van aard. Rond 1455 werd in West-Europa het drukproces met losse letters in gebruik genomen. De blokdruk werd alleen nog gebruikt voor de weergave van afbeeldingen. Aan het einde van de 15e eeuw was de blokdruk geheel verdwenen en vervangen door de typografische druk van boeken.
+==Blokdruk (textieltechniek)==
+In de textiel is blokdruk het bedrukken van katoen of behang met behulp van blokken waarin de patronen in [[Reliëf (beeldhouwkunst)|hoogreliëf]] uitgesneden waren. Men gebruikte meestal appel- of perenhout. De blokken werden met kleurstof bedekt waarna het patroon op de stof werd gedrukt. Nadat de moderne rotatiedruk werd toegepast bleef men de blokafdruk ook nog gebruiken omdat de onregelmatigheid suggereerde dat het handwerk was. Zo vervaardigde men imitatie [[batik]] en [[ikat]].
 ==Zie ook==
 * [[Houtsnede]]
+* [[Ukiyo-e]]
-<gallery>
+<gallery widths="150" heights="220">
+Bestand:Totentanz blockbook a.jpg|Illustratie uit een [[dodendans (kunst)|dodendans]] uit 1455-1458
+Bestand:BlokboekStServaas.jpg|Uit het ''Blokboek Sint Servaas'' ca. 1460
 Bestand:Blokboek, Biblia pauperum.jpg|Blokboek, 1460-1470, [[Biblia pauperum]]
-Bestand:Totentanz blockbook a.jpg|Illustratie uit een [[dodendans]] uit 1455-1458
 Bestand:Wooden forms Sera.JPG|Gesneden houtblokken voor de productie van boeken in het Tibetaanse klooster [[Sera (klooster)|Sera]]
+File:Atelier_V.V._12.jpg|Blokdrukstempel voor behang, [[Atelier V.V.]]
 </gallery>
-{{Appendix}}
+{{Appendix|1=Referenties|2=
+{{References}}
+;Literatuur
+{{Aut|Musper, H.Th.}} (1961) ''Die Urausgaben der holländischen Apokalypse und Biblia pauperum''
+}}
 [[Categorie:Druktechniek]]
+[[Categorie:Houtsnijtechniek]]
-[[ar:الطباعة الخشبية]]
-[[cs:Štoček]]
-[[da:Bloktryk]]
-[[de:Druckstock]]
-[[en:Woodblock printing]]
-[[es:Impresión xilográfica]]
-[[et:Ksülograafia]]
-[[ja:木版印刷]]
-[[ko:목판 인쇄]]
-[[no:Blokktrykk]]
-[[sv:Blocktryck]]
-[[zh:雕版印刷]]