Graafschap Nizza

Contea di Nizza Comté de Nice
Deel van Savoye, later Sardinië
←  1388 – 1792 1814 - 1861  →  →
Kaart
1861. Oranje: door Frankrijk geannexeerd. Geel: door Italië geannexeerd.
Algemene gegevens
Hoofdstad	Nizza
Talen	Occitaans, Italiaans, Frans
Religie(s)	Rooms-katholicisme
Regering
Regeringsvorm	graafschap
Dynastie	huis Savoye
Staatshoofd	geen (graaf/hertog van Savoye)

Het graafschap Nizza, ook wel de Nizzardische Landen (Frans: Comté de Nice/Pays Niçois; Italiaans: Contea di Nizza/Paese Nizzardo; Occitaans (Provençaals): Comtat de Niça/Nissa / País Niçard/Nissard), rond de huidige Franse stad Nice, toen internationaal bekend met de Italiaanse naam Nizza, werd in 1388 door de Provence afgestaan aan het hertogdom Savoye onder de naam nieuwe gebieden van Provence (terres neuves de Provence). Het gebied omvatte naast Nizza ook Puget-Théniers en gemeenten in de valleien van de Tinée en de Vésubie. Nizza was voor het voorts inlandse Savoye van belang voor haar ligging aan de zee en daarmee de handel.

Geschiedenis

Na het ontstaan van de nieuwe gebieden, trokken alle feodale heren met uitzondering van die van Grimaldi en van Lascaris weg naar de rest van de Provence. Overal werd nieuwe adel benoemd en vooral Jean Grimaldi kreeg heel wat nieuwe titels. Monaco werd een zelfstandig deel in 1489 en de nieuwe gebieden kregen in 1526 de naam Comté de Nice (Contea di Nizza). De term comté, contea of graafschap moet eerder in administratieve zin verstaan worden en niet meer als een feodaal leen: er kwam niemand met de titel van graaf; de heerser noemde zich slechts graaf van Savoye, sinds 1416 hertog van Savoye en sinds 1720 ook koning van Sardinië.

Tijdens oorlogen tussen Frankrijk en Savoye werd Nizza door de Fransen bezet in 1543, van 1691 tot 1697 en van 1707 tot 1713 (Spaanse Successieoorlog). Savoye ruilde het in 1713 verworven Sicilië met het Koninkrijk Sardinië, waarvan Savoye en Nizza onderdeel werden, hoewel Turijn de hoofdstad bleef. In 1789 verzette Nizza zich tegen de Franse Revolutie, maar de stad werd in 1792-1793 ingenomen door republikeinse legers en opgenomen in het departement Alpes-Maritimes.

Na de Franse nederlaag van 1814 werd het graafschap hersteld onder controle van Victor Emanuel I van Sardinië. Op dat moment zou men vergeten zijn Seborga een nieuw statuut te geven, zodat het volgens sommigen nog als prinsdom zou bestaan. Monaco van zijn kant kwam onder bescherming van het koninkrijk Sardinië.

In 1859 sloten Frankrijk en Sardinië het Verdrag van Turijn, dat onder andere een bondgenootschap tussen de landen, Franse soldaten voor Sardinië en de Franse annexatie van Nizza inhield. In een (vervalst) referendum koos de bevolking in 1860 zogenaamd massaal voor Frankrijk en het Franse leger kwam Nizza binnen. Sardinië, dat met de verkregen soldaten onder leiding van Giuseppe Garibaldi (geboren in Nizza) Italië veroverde en verenigde, werd gesust en kreeg een stukje van het oude graafschap Nizza, onder andere de gemeenten Tende en La Brigue. In 1947 zal Frankrijk die gemeenten "terugkrijgen" en dat was de laatste uitbreiding van het Franse territorium.

Nizza is nooit een Franse provincie geweest in de strikte zin van het woord; die waren al in 1790 afgeschaft. Toch hoort het graafschap Nizza thuis in de lijst van voormalige landen op het grondgebied van het huidige Frankrijk.

Taaltoestand

In Savoye zelf sprak de bevolking Savoyaards, een Arpitaans dialect, in Nizza het Nizzardisch, een Occitaans dialect. Taalkundigen zijn het oneens over de precieze indeling van de streektalen, maar over het algemeen wordt het Nizzardisch nauwer verwant geacht met het Italiaans en het Savoyaards nauwer verwant met het Frans.

De ambtelijke taal in Savoye was tot 1561 het Latijn, toen het vervangen werd door het "Italiaans" bij het Verdrag van Rivoli. De voertaal aan het hof in Chambéry was eerst Frans, maar werd Italiaans, zeker toen men de hoofdstad in 1563 verplaatste naar Turijn.

Eind 18e en in de 19e eeuw begonnen de standaardtalen hun opmars; iedere staat trachtte te bereiken dat haar bevolking dezelfde gestandaardiseerde taal sprak en schreef. Toen Nizza in 1792-1814 deel van Frankrijk was, werd het Frans (afkomstig uit Île-de-France, vooral de stad Parijs) ingevoerd. Na de napoleontische tijd werd het Italiaans (afkomstig uit Toscane, vooral de stad Florence) naast opnieuw bestuurstaal voor het eerst als volkstaal bevorderd.

Na de annexatie van Nizza in 1861 werd, zoals overal elders in Frankrijk, het Frans als eenheidstaal opgelegd, en het Italiaans stilaan teruggedrongen. De officiële stadsnaam veranderde van Nizza in Nice, wat sindsdien in verschillende talen als het Nederlands en Engels is overgenomen, terwijl andere talen als het Duits en Italiaans de naam Nizza bleven gebruiken. Zo'n 11.000 inwoners van Nizza vertrokken naar Italië, kennelijk uit onvrede met de inlijving en/of meer toekomst ziende in het nieuwe verenigde Italië. Daarna is er nog lang sprake geweest van een irredentistische beweging om het gebied alsnog aan te sluiten bij Italië, maar behalve een korte bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft deze geen succes gehad. Het aandeel Italiaanstaligen is van 70% tot een kleine minderheid geslonken, vooral wonend aan de Italiaanse grens.

Zie ook

• Savoye (land)
• Lijst van heersers van de Provence

Externe links

• (en) (fr) (oc) Traditionele dansen en muziek van het graafschap Nizza