Z-Plan

De Bismarck

Z-Plan was de naam van de grote vlootuitbreiding van de Duitse Kriegsmarine dat ontwikkeld werd door Großadmiral Erich Raeder in 1938-1939 en door Hitler op 27 januari 1939 per wet in werking werd gesteld.

Na de Eerste Wereldoorlog

Na afloop van de Eerste Wereldoorlog werd de Duitse oorlogsvloot (de Hochseeflotte, onderdeel van de Kaiserliche Marine) in Scapa Flow voor anker gelegd in afwachting van de bepalingen van het Verdrag van Versailles. Maar in juni 1919 gaf de Duitse bevelvoerder, Ludwig von Reuter, opdracht de schepen tot zinken te brengen om te voorkomen dat de vloot in Britse handen viel.

Volgens de bepalingen van het Verdrag van Versailles was de marine beperkt tot zes pantserschepen, zes kruisers, twaalf torpedobootjagers en twaalf torpedoboten. Het eerste schip van belang dat na de oorlog werd gebouwd was de lichte kruiser Emden. Deze werd gevolgd door drie lichte kruisers van de K klasse, Königsberg, Karlsruhe en Köln en twee schepen die een aangepaste versie waren van de K klasse, Leipzig en Nürnberg. Het Verdrag bepaalde ook dat Duitsland schepen kon vervangen, maar deze schepen mochten niet groter zijn dan 10.000 ton. Daarom werd het panzerschiff concept bedacht - het was vooral bedoeld tegen koopvaardijschepen met de voorwaarde dat ze "sterker dan snellere vijanden" (kruisers) en "sneller dan sterkere vijanden" (slagschepen) was. Hieruit kwam de Deutschland voort, een schip met zes 11-inch kanonnen en een snelheid van 28 knopen. Twee andere schepen, Admiral Scheer en Admiral Graf Spee, volgden.

Nazi's aan de macht

In 1933 werd Adolf Hitler Rijkskanselier van Duitsland. Hij onttrok zich aan het Verdrag van Versailles en begon met de systematische opbouw van de strijdkrachten. Het prestige dat gebracht was door de panzerschiffe leidde tot twee verbeterde schepen, Panzerschiffe D & E - dit werden de Scharnhorst en de Gneisenau - die groter waren dan hun voorgangers, met negen in plaats van zes kanonnen. Tegelijkertijd werden er studies gemaakt om twee grotere schepen te bouwen. Aanvankelijk zouden dit pantserschepen worden met 13-inch kanonnen worden, maar door ontwikkelingen in de Franse vloot werden opnieuw ontworpen als volledige schlachtschiffe (slagschepen). Rond die tijd werd besloten om de Duitse marine op grote schaal opnieuw op te bouwen en werd het Z-Plan ontwikkeld.

Plan: Oppervlaktevloot versus U-Boot

Binnen de Kriegsmarine waren er twee opvattingen over de opbouw van de marine:

• Een grote oppervlaktevloot die in staat was om het op te nemen tegen de sterkste potentiële tegenstanders (Groot-Brittannië en Frankrijk).
• Een grote U-bootvloot en middelgrote oppervlakteschepen zoals panzerschiffe voor gebruik tegen koopvaardijschepen.

Om echter koopvaardijschepen aan te vallen in de Atlantische Oceaan zouden Duitse schepen de Noordzee moeten oversteken. Omdat ze hierbij zeer waarschijnlijk op vele Britse slagschepen zouden stuitten werd voor de eerste optie gekozen.

Het Plan

Volgens het plan zouden er twee grote slagschepen worden voltooid - de Bismarck en de Tirpitz - drie zware kruisers - de Admiral Hipper, de Blücher en de Prinz Eugen - en twee in 1939 te water gelaten schepen - de Seydlitz en de Lützow - voordat er met de bouw werd begonnen van de rest van de vloot. Het plan was dat de meerderheid van de schepen zou zijn voltooid in 1944:

• zes H klasse slagschepen
• drie slagkruisers
• twaalf pantserschepen
• vier vliegdekschepen
• zes lichte kruisers

Als eerste werd begonnen aan de bouw van het vliegdekschip Graf Zeppelin in 1936, aan de tweede, Flugzeugträger B, werd begonnen in 1938. Midden 1939, na de tewaterlating van de Bismarck en de Tirpitz werd de kiel gelegd voor de eerste drie slagschepen van een verbeterd ontwerp, terwijl orders werden geplaatst voor aangepaste Messerschmitt Bf 109 jagers en Junkers Ju 87 duikbommenwerpers voor de vliegdekschepen. Na de Zeeslag in de Barentszee besliste Adolf Hitler dat de grote en dure bouwprojecten te veel vergden van materiaal dat nodig was om het leger en de Luftwaffe draaiende te houden. Als gevolg hiervan werd het werk aan de slagschepen stilgelegd en werd het materiaal gebruikt voor de bouw van U-Boten.