Piracetam
| Piracetam | ||||
|---|---|---|---|---|
| Chemische structuur | ||||
| ||||
| ||||
| Farmaceutische gegevens | ||||
| Beschikbaarheid (F) | ~100% | |||
| Halveringstijd (t1/2) | 4–5 uur | |||
| Uitscheiding | Urine | |||
| Gebruik | ||||
| Toediening | oraal, parenteraal, nasaal | |||
| Databanken | ||||
| CAS-nummer | 7491-74-9 | |||
| ATC-code | N06BX03 | |||
| PubChem | 4843 | |||
| DrugBank | DB09210 | |||
| Farmacotherapeutisch Kompas | piracetam | |||
| Chemische gegevens | ||||
| Molecuulformule | ||||
| IUPAC-naam | 2-(2-Oxopyrrolidin-1-yl)acetamide | |||
| Smeltpunt | 152°C | |||
| SMILES | O=C1N(CC(=O)N)CCC1 | |||
| ||||
Piracetam is een geneesmiddel dat op de markt wordt gebracht als een behandeling voor myoclonus[1] en als smart drug die cognitieve functies verbetert.[2] Er is weinig overtuigend wetenschappelijk onderzoek beschikbaar - sommige onderzoeken laten bescheiden voordelen zien in specifieke populaties en andere minimale of geen voordelen.[3][4] Piracetam wordt in veel Europese landen als medicijn verkocht. In de Verenigde Staten wordt het als voedingssupplement op de markt gebracht.[2]
Piracetam valt in de racetam-groep, met de chemische naam 2-oxo-1-pyrrolidine acetamide. Het is een derivaat van de neurotransmitter GABA (gamma-aminoboterzuur)[3] en deelt dezelfde 2-oxo-pyrrolidon-basisstructuur met pyroglutaminezuur. Gerelateerde middelen zijn de anti-epileptica levetiracetam en brivaracetam, en de vermeende noötropica aniracetam en carfedon.
Werkzaamheid
[bewerken | brontekst bewerken]Dementie
[bewerken | brontekst bewerken]Een Cochrane-review uit 2001 concludeerde dat er niet genoeg bewijs was om piracetam voor te schrijven voor dementie of cognitieve problemen.[4] Een review uit 2005 vond enig bewijs van voordeel bij oudere proefpersonen met cognitieve stoornissen.[3] In 2008 merkte een werkgroep van de British Academy of Medical Sciences op dat veel van de tests met piracetam voor dementie gebreken vertoonden.
Er is geen bewijs dat piracetam van nut is bij de behandeling van vasculaire dementie.[5]
Depressie en angst
[bewerken | brontekst bewerken]Sommige bronnen suggereren dat het algehele effect van piracetam op het verminderen van depressie en angst groter is dan op het verbeteren van het geheugen.[6] Er is echter gemeld dat depressie een incidenteel nadelig effect van piracetam is.[7]
Overig
[bewerken | brontekst bewerken]Piracetam kan de vervormbaarheid van erytrocyten in haarvaten vergemakkelijken, wat nuttig is voor hart- en vaatziekten.[3][1] Perifere vasculaire effecten van piracetam suggereren dat het kan worden gebruikt voor duizeligheid, dyslexie, het fenomeen van Raynaud en sikkelcelanemie.[3][1] Er is geen bewijs voor het nut van piracetam bij de preventie van een sikkelcelcrisis[8] of voor foetale nood tijdens de bevalling.[9] Er is ook geen bewijs voor het nut van piracetam bij acute ischemische beroerte[10] hoewel er discussie is over het nut ervan tijdens revalidatie na een beroerte.[11][12]
Anti-vasospasme
[bewerken | brontekst bewerken]Piracetam blijkt de hechting van rode bloedcellen aan vaatwandendotheel te doen afnemen, waardoor eventuele vaatspasmen in het capillair minder worden. Dit draagt bij aan de werkzaamheid ervan bij het bevorderen van de microcirculatie, ook voor de hersenen en de nieren.[3][1]
Bijwerkingen
[bewerken | brontekst bewerken]Symptomen van algemene prikkelbaarheid, waaronder angst, slapeloosheid, prikkelbaarheid, hoofdpijn, opwinding, nervositeit, tremor en hyperkinesie, worden af en toe gemeld.[7][13][14] Andere gemelde bijwerkingen zijn slaperigheid, gewichtstoename, klinische depressie, zwakte, verhoogd libido en hyperseksualiteit.[7]
Volgens een beoordeling uit 2005 is waargenomen dat piracetam de volgende bijwerkingen heeft: hyperkinesie, gewichtstoename, nervositeit, slaperigheid, depressie en asthenie.[3]
Piracetam vermindert de aggregatie van bloedplaatjes en de fibrinogeenconcentratie en is daarom gecontraïndiceerd voor patiënten die lijden aan een hersenbloeding.[3][1]
Toxiciteit
[bewerken | brontekst bewerken]De LD50 voor orale consumptie bij mensen is niet vastgesteld.[15] De LD50 is 5.6 g/kg voor ratten en 20 g/kg voor muizen, wat wijst op een extreem lage acute toxiciteit.[16] Ter vergelijking, bij ratten is de LD50 van vitamine C 12 g/kg en de LD50 van keukenzout is 3 gram/kg.
Werkingsmechanismen
[bewerken | brontekst bewerken]Het werkingsmechanisme van piracetam, zoals bij racetams in het algemeen, is niet volledig begrepen. Het medicijn beïnvloedt neuronale en vasculaire functies en beïnvloedt de cognitieve functie zonder als een kalmerend of stimulerend middel te werken.[3] Piracetam is een positieve allosterische modulator van de AMPA-receptor, hoewel deze actie erg zwak is en de klinische effecten niet noodzakelijkerwijs door deze actie worden gemedieerd.[17] Er wordt verondersteld dat het inwerkt op ionenkanalen of ionendragers, wat leidt tot een verhoogde prikkelbaarheid van neuronen.[15] GABA- hersenmetabolisme en GABA-receptoren worden niet beïnvloed door piracetam.[18]
Piracetam verbetert de functie van de neurotransmitter acetylcholine via muscarine- cholinerge (ACh)-receptoren die betrokken zijn bij geheugenprocessen.[19] Bovendien kan piracetam een effect hebben op NMDA- glutamaatreceptoren, die betrokken zijn bij leer- en geheugenprocessen. Van piracetam wordt gedacht dat het de doorlaatbaarheid van het celmembraan verhoogt.[19][20] Piracetam kan zijn globale effect op de neurotransmissie in de hersenen uitoefenen via modulatie van ionkanalen (zoals Na+, K+).[15] Er is gevonden dat het het zuurstofverbruik in de hersenen verhoogt, blijkbaar in verband met het ATP-metabolisme, en de activiteit van adenylaatkinase in rattenhersenen verhoogt.[21][22] Piracetam lijkt terwijl het zich in de hersenen bevindt de synthese van cytochroom b5 te verhogen[23] dat deel uitmaakt van het elektronentransportmechanisme in mitochondriën. In de hersenen verhoogt het ook de permeabiliteit van sommige tussenproducten van de Krebs-cyclus door het mitochondriale buitenmembraan.[21]
Piracetam remt de N-type calciumkanalen. De concentratie van piracetam bereikt in het centrale zenuwstelsel na een typische dosis van 1200 mg[24] is veel hoger dan de concentratie die nodig is om N-type calciumkanalen te remmen (IC50 van piracetam in rattenneuronen was 3 μM).[25]
Geschiedenis
[bewerken | brontekst bewerken]Piracetam werd voor het eerst gemaakt tussen 1950 en 1964 door Corneliu E. Giurgea.[26] Er zijn meldingen dat het in de jaren vijftig werd gebruikt voor epilepsie.[27]
Maatschappij en cultuur
[bewerken | brontekst bewerken]In 2009 was piracetam naar verluidt populair als een middel (smart drug) voor verbetering van cognitieve vaardigheden onder studenten.[28]
Wettelijke status
[bewerken | brontekst bewerken]Piracetam is een niet-beperkte stof in de Verenigde Staten, wat betekent dat het legaal is om het zonder vergunning of recept te bezitten.[29]
Regelgevende status
[bewerken | brontekst bewerken]In de Verenigde Staten is piracetam niet goedgekeurd door de Food and Drug Administration.[30] Piracetam is niet toegestaan in samengestelde medicijnen of voedingssupplementen in de Verenigde Staten.[31] Toch is het verkrijgbaar in een aantal voedingssupplementen.[2]
In het Verenigd Koninkrijk is piracetam goedgekeurd als receptgeneesmiddel. Prescription Only Medicine (POM)-nummer is PL 20636/2524[32] voor volwassenen met myoclonus van corticale oorsprong, ongeacht de oorzaak, en moet worden gebruikt in combinatie met andere anti-myoclonische geneesmiddelen.[33]
In Japan is piracetam goedgekeurd als voorgeschreven medicijn.[34]
Piracetam heeft geen DIN in Canada en mag dus niet worden verkocht, maar kan voor persoonlijk gebruik in Canada worden geïmporteerd.[35]
In Hongarije was piracetam een medicijn dat alleen op recept verkrijgbaar was, maar vanaf 2020 is geen recept nodig en is piracetam vrij verkrijgbaar onder de naam Memoril Mite als pillen van 600 mg.
Externe link
[bewerken | brontekst bewerken]- (en) (mei 1994). Piracetam and other structurally related nootropics. Brain Research. Brain Research Reviews 19 (2): 180–222. PMID 8061686. DOI: 10.1016/0165-0173(94)90011-6.
- ↑ a b c d e Nootropil Tablets 1200 mg. (emc) (15 februari 2017). Geraadpleegd op 14 april 2019.
- ↑ a b c Cohen, Pieter A. (25 november 2019). Presence of Piracetam in Cognitive Enhancement Dietary Supplements. JAMA Internal Medicine 180 (3): 458–459. PMID 31764936. PMC 6902196. DOI: 10.1001/jamainternmed.2019.5507.
- ↑ a b c d e f g h i (2005). Piracetam: a review of pharmacological properties and clinical uses. CNS Drug Reviews 11 (2): 169–82. PMID 16007238. PMC 6741724. DOI: 10.1111/j.1527-3458.2005.tb00268.x.
- ↑ a b Flicker, L (2001). Piracetam for dementia or cognitive impairment.. The Cochrane Database of Systematic Reviews (2): CD001011. PMID 11405971. DOI: 10.1002/14651858.CD001011.
- ↑ (september 2017). Pharmacotherapy for Vascular Cognitive Impairment. CNS Drugs 31 (9): 759–776. PMID 28786085. DOI: 10.1007/s40263-017-0459-3. “Other medications have been considered or tried for the treatment of VCI or VaD. These include [...] piracetam. There is no convincing evidence about the efficacy of these medications in the treatment of VCI.”.
- ↑ (februari 2010). Piracetam and piracetam-like drugs: from basic science to novel clinical applications to CNS disorders. Drugs 70 (3): 287–312. PMID 20166767. DOI: 10.2165/11319230-000000000-00000.
- ↑ a b c Nootropil®.
- ↑ (februari 2016). Piracetam for reducing the incidence of painful sickle cell disease crises. The Cochrane Database of Systematic Reviews 2: CD006111. PMID 26869149. PMC 7390168. DOI: 10.1002/14651858.CD006111.pub3.
- ↑ Hofmeyr, GJ (13 juni 2012). Piracetam for fetal distress in labour.. The Cochrane Database of Systematic Reviews (6): CD001064. PMID 22696322. PMC 7048034. DOI: 10.1002/14651858.CD001064.pub2.
- ↑ (september 2012). Piracetam for acute ischaemic stroke. The Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD000419. PMID 22972044. PMC 7034527. DOI: 10.1002/14651858.CD000419.pub3.
- ↑ (juli 2016). Piracetam for Aphasia in Post-stroke Patients: A Systematic Review and Meta-analysis of Randomized Controlled Trials. CNS Drugs 30 (7): 575–87. PMID 27236454. DOI: 10.1007/s40263-016-0348-1.
- ↑ (oktober 2017). Effects of Central Nervous System Drugs on Recovery After Stroke: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Clinical Drug Investigation 37 (10): 901–928. PMID 28756557. DOI: 10.1007/s40261-017-0558-4.
- ↑ (1983). Piracetam in elderly psychiatric patients with mild diffuse cerebral impairment. Psychopharmacology 81 (2): 100–106. PMID 6415738. DOI: 10.1007/BF00429000.
- ↑ (1978). Piracetam in the treatment of post-concussional syndrome. A double-blind study. European Neurology 17 (1): 50–55. PMID 342247. DOI: 10.1159/000114922.
- ↑ a b c (mei 1994). Piracetam and other structurally related nootropics. Brain Research. Brain Research Reviews 19 (2): 180–222. PMID 8061686. DOI: 10.1016/0165-0173(94)90011-6.
- ↑ Piracetam Material Safety Sheet. Spectrum. Gearchiveerd op 25 december 2016. Geraadpleegd op 30 oktober 2021.
- ↑ (maart 2010). Piracetam defines a new binding site for allosteric modulators of alpha-amino-3-hydroxy-5-methyl-4-isoxazole-propionic acid (AMPA) receptors. Journal of Medicinal Chemistry 53 (5): 2197–203. PMID 20163115. PMC 2872987. DOI: 10.1021/jm901905j.
- ↑ Giurgea, Corneliu E. (januari 1982). The nootropic concept and its prospective implications. Drug Development Research 2 (5): 441–446. ISSN: 1098-2299. DOI: 10.1002/ddr.430020505.
- ↑ a b (2005). Piracetam--an old drug with novel properties?. Acta Poloniae Pharmaceutica 62 (5): 405–9. PMID 16459490.
- ↑ (maart 1999). Piracetam: novelty in a unique mode of action. Pharmacopsychiatry 32 (Suppl 1): 2–9. PMID 10338102. DOI: 10.1055/s-2007-979230.
- ↑ a b (1987). Effect of Piracetam on electrocorticogram and local cerebral glucose utilization in the rat. General Pharmacology 18 (2): 205–11. PMID 3569848. DOI: 10.1016/0306-3623(87)90252-7.
- ↑ (oktober 1976). Effect of the acquisition-enhancing drug piracetam on rat cerebral energy metabolism. Comparison with naftidrofuryl and methamphetamine. Biochemical Pharmacology 25 (20): 2241–4. PMID 985556. DOI: 10.1016/0006-2952(76)90004-6.
- ↑ (1986). Piracetam: physiological disposition and mechanism of action. Advances in Neurology 43: 675–85. PMID 3946121.
- ↑ (juli 2006). Rapid determination of piracetam in human plasma and cerebrospinal fluid by micellar electrokinetic chromatography with sample direct injection. J Chromatogr A 1120 (1-2): 27–34. PMID 16343512. DOI: 10.1016/j.chroma.2005.11.071.
- ↑ (oktober 2012). A novel CaV2.2 channel inhibition by piracetam in peripheral and central neurons. Exp Biol Med (Maywood) 237 (10): 1209–18. PMID 23045722. DOI: 10.1258/ebm.2012.012128.
- ↑ (en) Li, Jie Jack (2013). Drug Discovery: Practices, Processes, and Perspectives. John Wiley & Sons, pp. 276. ISBN 9781118354469.
- ↑ (en) Schmidt, Dieter (2016). The End of Epilepsy?: A History of the Modern Era of Epilepsy Research 1860-2010. Oxford University Press, pp. 69. ISBN 9780198725909.
- ↑ Medew, Julia, Call for testing on 'smart drugs'. Fairfax Media (1 oktober 2009). Geraadpleegd op 29 mei 2014.
- ↑ Erowid Piracetam Vault: Legal Status.
- ↑ Piracetam. DrugBank database.
- ↑ Jann Bellamy, FDA proposes ban on curcumin and other naturopathic favorites in compounded drugs. Science-Based Medicine (26 september 2019).
- ↑ http://www.mhra.gov.uk/home/groups/spcpil/documents/spcpil/con1547788739542.pdf[dode link]
- ↑ Nootropil Tablets 800 mg. (emc).
- ↑ UCB's piracetam approved in Japan. The Pharma Letter (25 november 1999).
- ↑ Guidance Document on the Import Requirements for Health Products under the Food and Drugs Act and its Regulations (GUI-0084). Health Canada / Health Products and Food Branch Inspectorate (1 juni 2010). Gearchiveerd op 3 december 2017. Geraadpleegd op 15 december 2019.