Naar inhoud springen

Christoph Willibald Gluck

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Christoph Willibald von Gluck)
Christoph Willibald Gluck
Christoph Willibald Gluck geschilderd door Joseph-Sifrède Duplessis
Christoph Willibald Gluck
geschilderd door Joseph-Sifrède Duplessis
Algemene informatie
Volledige naam Christoph Willibald Ritter von Gluck
Geboren 2 juli 1714
Geboorteplaats ErasbachBewerken op Wikidata
Overleden 15 november 1787
Overlijdensplaats WenenBewerken op Wikidata
Land Vlag van Duitsland Duitsland
Werk
Genre(s) Klassiek
Beroep Componist, muziekpedagoog
(en) AllMusic-profiel
(en) Discogs-profiel
(en) IMDb-profiel
(en) MusicBrainz-profiel
Portaal  Portaalicoon   Muziek
Buste van Gluck door Jean-Antoine Houdon

Christoph Willibald Ritter von Gluck (Erasbach bij Berching, 2 juli 1714Wenen, 15 november 1787) was een componist uit Duitsland, die onder andere in Italië, Parijs en Wenen werkte. Hij staat bekend als een van de belangrijkste operacomponisten van zijn tijd, de (vroeg)klassieke periode, en ook als een van de belangrijkste vernieuwers van het operagenre uit de geschiedenis.

In het Heimatmuseum in het Beierse Berching is een deel van de collectie gewijd aan zijn werk en leven.

Gluck was de oudste zoon van een houtvester (een soort bosbeheerder) in dienst van de Beierse keurvorst. In 1717 vestigde het gezin zich in Bohemen. Zijn vader was in dienst bij prins Lobkowicz. Over zijn muzikale opleiding is niet veel bekend, vanaf 1726 was hij koorknaap in Komotau. In 1732 ging Gluck naar Praag, waar hij aanvankelijk als organist aan de kost kwam. Als violist trad hij vervolgens in dienst van verschillende adellijke heren, eerst in Praag en daarna in Wenen.

Pas op zijn 23ste begon hij serieus met componeren. Via prins Melzi maakte hij kennis met Giovanni Battista Sammartini en richtte zich op de Italiaanse opera. In 1741 kwam zijn eerste opera in Milaan op de planken: Artaserse, op een libretto van Pietro Metastasio. Het werk was succesvol en er volgden opdrachten uit verschillende steden in Italië.

In 1745 maakte hij als begeleider van prins Lobkowicz een reis naar Parijs, waar hij Rameau ontmoette, en naar Londen, waar hij kennis maakte met Händel. Händel vond dat Gluck minder van contrapunt had begrepen dan zijn kok. Uiteindelijk kwam het toch nog goed en gaven ze samen een uitvoering.[1] In de daaropvolgende jaren volgden reizen door Duitsland in het operagezelschap van Pietro Mingotti, dat lange tijd in Hamburg verbleef.

In 1749 dong hij vergeefs naar de hand van Marianna Pergin, de dochter van een rijke Weense bankier. Toen de vader in het volgende jaar stierf, kon het huwelijk alsnog doorgaan. Het leverde Gluck een aanzienlijk fortuin op, en hij vestigde zich definitief in Wenen. Hij werd hofdirigent en schreef een aantal gelegenheidsopera's, vanaf 1755 vooral Franse opéra-comiques, die toen in Wenen in de mode kwamen. Paus Benedictus XIV sloeg hem tot ridder en vanaf 1756 heette hij Von Gluck.

Onder invloed van de ideeën van de Italiaanse tekstdichter Raniero de' Calzabigi, die in Parma groot succes had als librettist van een opera door Tommaso Traetta, kwam in 1761 in Wenen aan, schreef met Gluck zijn legendarische Orfeo ed Euridice (1762), een dramma per musica. Hierin brak hij met de heersende operaconventies en luidde daarmee een nieuwe fase in de operageschiedenis in. Aan het verhaal dat in de barokopera ondergeschikt was, werd meer aandacht besteed. Hij greep terug op de Griekse tragedie, Racine en de tragédie-Lyrique.

In de volgende jaren keerde Gluck terug tot zijn vroegere stijl, en pas met Alceste uit 1767 kwam de tweede hervormingsopera tot stand, wederom op tekst van Calzabigi. De hervormingen werden in deze opera zelfs consequenter doorgevoerd dan in Orfeo en uitgebreid toegelicht in een voorwoord, een belangrijk manifest uit de muziekgeschiedenis. Alceste werd een groot succes.

Minder succesvol was Paride ed Elena uit 1770. Een attaché aan de Franse ambassade, François Leblanc du Roullet, vestigde zijn aandacht op de Franse operatraditie en bezorgde hem in 1772 een Frans libretto, Iphigénie en Aulide. De opera die Gluck schreef werd door de Parijse Opera in 1774 opgevoerd, gevolgd door een sterk omgewerkte Franse versie van de Orfeo onder de naam Orphée et Eurydice.

Deze opera's deden veel stof opwaaien, en toen zich in 1776 een tegenstander aanbood, namelijk de Italiaan Niccolò Piccinni, ontbrandde een hevige richtingenstrijd tussen de hervormingsgezinde Gluckisten en de Piccinnisten, aanhangers van de Italiaanse traditie.

Gluck bleef tussen Wenen en Parijs heen en weer pendelen. In Parijs kwamen de Franse versie van Alceste en de nieuwe opera's Armide, Iphigénie en Tauride en Echo et Narcisse tot opvoering. Iphigénie en Tauride was Glucks grootste triomf, maar Echo et Narcisse was een mislukking, en verbitterd verliet Gluck Parijs. Hij raakte gedeeltelijk verlamd en in de laatste jaren van zijn leven componeerde hij niet meer.

Gluck als componist

[bewerken | brontekst bewerken]

Gluck is bekend als hervormer van het operagenre. Met zijn Orfeo ed Euridice ontketende hij haast een revolutie in de operawereld. Zijn invloed was het grootst in Parijs, en duurde tot Hector Berlioz. Berlioz was een groot bewonderaar van Gluck, en diens opera Les Troyens is zonder Gluck ondenkbaar.

Muziektheater

[bewerken | brontekst bewerken]

Hervormingsopera's

[bewerken | brontekst bewerken]
Voltooid in titel aktes première libretto
1762/1774 Orfeo ed Euridice;
Franse versie: Orphée et Euridice
drie bedrijven 5 oktober 1762, Wenen, Burgtheater;
Sterk bewerkte Franse versie:
2 augustus 1774, Parijs, Académie Royale
Ranieri de' Calzabigi;
Franse versie: bewerkt door Pierre-Louis Moline
1767/1776 Alceste drie bedrijven 16 december 1767, Wenen, Burgtheater;
Franse versie: 23 april 1776, Parijs, Académie Royale
Ranieri de' Calzabigi naar het gelijknamige drama van Euripides;
Franse versie: bewerkt door François Gand-Leblanc du Roullet
1774 Iphigénie en Aulide
(opgedragen aan koning Lodewijk XVI van Frankrijk)
drie bedrijven 19 april 1774, Parijs, Académie Royale François Gand-Leblanc du Roullet naar Jean Racine (naar Euripides)
1777 Armide vijf bedrijven 23 september 1777, Parijs, Académie Royale Philippe Quinault naar "Gerusalemme liberata" van Torquato Tasso
1779 Iphigénie en Tauride
(opgedragen aan de koningin Marie Antoinette van Oostenrijk)
vier bedrijven 18 mei 1779, Parijs, Académie Royale Nicolas-François Guillard en François Gand-Leblanc du Roullet
naar de gelijknamige tragedie van Claude Guimond de La Touche
(naar Euripides)

Overige opera's

[bewerken | brontekst bewerken]
Voltooid in titel aktes première libretto
1741 Artaserse 3 bedrijven 26 december 1741, Milaan, Regio Ducal Teatro Pietro Metastasio
1742 Cleonice (Demetrio) 3 bedrijven 2 mei 1742, Venetië, Teatro San Samuele Pietro Metastasio
1742 Demofoonte
(opgedragen aan: Otto Ferdinand Graf von Abensberg und Traun)
3 bedrijven 6 januari 1743, Milaan, Regio Ducal Teatro Pietro Metastasio
1743 Il Tigrane 3 bedrijven 26 september 1743, Cremona Carlo Goldoni naar Francesco Silvani
"La Virtù trionfante dell'amore, e dell'odio"
1743 La Sofonisba
(opgedragen aan: Vorst Georg Christian von Lobkowitz)
3 bedrijven 18 januari 1744, Milaan, Regio Ducal Teatro Francesco Silvani (Recitatieven) en Pietro Metastasio (Aria's)
1744 La finta schiava voltooid door Giacomo Maccari 13 mei 1744, Venetië, Teatro San Angelo Francesco Silvani
1744 Ipermestra 3 bedrijven 21 november 1744, Venetië, Teatro San Giovanni Grisostomo Pietro Metastasio
1744 Poro 3 bedrijven 26 december 1744, Turijn, Teatro Regio Pietro Metastasio "Alessandro nell'Indie"
1744-1745 Ippolito
(opgedragen aan: Vorst Georg Christian von Lobkowitz)
3 bedrijven 31 januari 1745, Milaan, Regio Ducal Teatro Gioseffo Gorino Corio
1745 La caduta de' giganti 2 bedrijven 7 januari 1746, Londen, King's Theatre Francesco Vanneschi
1746 Artamene 3 bedrijven 4 maart 1746, Londen, King's Theatre Francesco Vanneschi naar Bartolomeo Vitturi
1747 Le nozze d'Ercole e d'Ebe 2 bedrijven 29 juni 1747, Pillnitz bij Dresden, slot Pillnitz
1748 La Semiramide riconosciuta 3 bedrijven 14 mei 1748, Wenen, Burgtheater Pietro Metastasio
1749 La contesa de' numi 2 bedrijven 9 april 1749, Kopenhagen, Charlottenborg Pietro Metastasio
1749 Ezio 3 bedrijven 26 december 1749, Praag;
2e versie: 26 december 1763, Wenen, Burgtheater
Pietro Metastasio
1752 Issipile 3 bedrijven 1752, Praag Pietro Metastasio
1752 La clemenza di Tito 3 bedrijven 4 november 1752, Napels, Teatro San Carlo Pietro Metastasio
1754 Le cinesi 1 akte 24 september 1754, Schlosshof bij Wenen Pietro Metastasio
1755 Les amours champêtres 1755
1755 La danza 1 akte 5 mei 1755, Laxenburg Pietro Metastasio
1755 L'innocenza giustificata 1 akte 8 december 1755, Wenen, Burgtheater Giacomo Durazzo (Recitatieven)
en Pietro Metastasio (Aria's)
1756 Antigono 3 bedrijven 9 februari 1756, Rome, Torre Argentina Pietro Metastasio
1756 Le Chinois poli en France 1756
1756 Le déguisement pastoral 1756
1756 Il re pastore 3 bedrijven 8 december 1756, Wenen, Burgtheater Pietro Metastasio
1757 La fausse esclave 1 akte 8 januari 1758, Wenen, Burgtheater Louis Anseaume en Pierre de Marcouville
1758 L'île de Merlin
ou Le mond renversé
1 akte 3 oktober 1758, Wenen, slot Schönbrunn Louis Anseaume naar Alain-René Lesage en d'Orneval
1759 La Cythère assiégée 2 bedrijven voorjaar 1759, Wenen, Burgtheater;
nieuwe versie 1775
Charles-Simon Favart, naar
Barthélemy-Christophe Fagan «Le pouvoir de l'Amour»
ou «Le siège de Cythère»
1759 Le diable à quatre,
ou La double métamorphose
3 bedrijven 28 mei 1759, Laxenburg Michel Jean Sedaine, Pierre Baurans
naar Charles Coffey "The Devil to Pay"
1759 L'arbre enchanté,
ou Le tuteur dupé
1 akte 3 oktober 1759, Wenen, Schloss Schönbrunn Pierre Louis Moline naar een Frans vaudeville van
Jean-Joseph Vadé, «Le poirier», dat op Lafontaines
«La gageure des trois commères» baseerde
1760 La Tetide 2 bedrijven 10 oktober 1760, Wenen, Hofburg Giovanni Ambrogio Migliavacca
1760 L'ivrogne corrigé 2 bedrijven eind 1760, Wenen, Burgtheater Louis Anseaume en Jean-Baptiste Lourdet de Santerre
naar een idee van de sprookjesdichter La Fontaine
1761 Le cadi dupé 1 akte 8 december 1761, Wenen, naar Pierre-René Lemonnier
1763 Il trionfo di Clelia 3 bedrijven 14 mei 1763, Bologna, Teatro Comunale
(voor de opening van het theater)
Pietro Metastasio
1764 La rencontre imprévue 3 bedrijven 7 januari 1764, Wenen, Burgtheater L.H. Dancourt naar Alain-René Lesage en
D'Orneval «Les pèlerins de la Mecque»
1764 Il parnaso confuso 1 akte 24 januari 1765, Wenen, Schloss Schönbrunn Pietro Metastasio
1765 Il Telemaco, ossia L'isola di Circe 2 aktes 30 januari 1765, Wenen, Burgtheater Marco Coltellini naar Carlo Sigismondo Capece
1765 Isabelle et Gertrude 1 akte 14 augustus 1765, Parijs, Théâtre Italienne Charles-Simon Favart
1765 La corona 1 akte 13 november 1987, Wenen, Schloss Schönbrunn;
de opera was bestemd voor 4 oktober 1765, een feestdag van de
Oostenrijkse keizer, maar werd toen niet uitgevoerd.
Pietro Metastasio
1767 Il prologo 22 februari 1767, Florence, Teatro di Via della Pergola Lorenzo Ottavio del Rosso
1769 Le feste d'Apollo
(Prologo; Atto di Bauci e Filemone; Atto d'Aristo; Atto d'Orfeo)
3 bedrijven 24 augustus 1769, Parma, Teatro di corte Gastone Rezzonico, Giuseppe Maria Pagnini,
Giuseppe Pezzana Calzabigi
1770 Paride ed Elena 5 bedrijven 30 november 1770, Wenen, Burgtheater Raniero Simone Francesco Maria de' Calzabigi
1779 Écho et Narcisse 3 bedrijven 1e versie: 24 september 1779, Parijs, Académie Royale;
2e versie: 8 augustus 1780, Parijs, Académie Royale
Louis Théodore Baron de Tschudi naar Ovidius' "Metamorphosen"

Instrumentaal

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Verschillende triosonaten
  • Alter russischer Marsch, voor blaasorkest, op een melodie uit Iphigénie en Aulide
  • A.R. Thoeming: Die Amazone im gelben Zimmer : Gerd Albrecht und Peter Mussbach bringen Glucks Armide an der Hamburgischen Staatsoper heraus, Oper und Konzert 34:7-8 N1 1996
  • S. Schuetz: Selig die Musik, die Schatten erweicht, Orchester, Das 44:55 N10 1996
  • G. Rohde: Nach Paris der Oper wegen : Jenufa im Théâtre du Châtelet, Glucks Titus im Théâtre des Champs-Élysées, Norma in der Opéra Bastille, Carmen in der Opera Comique, in: Opernwelt N8:7-9 Aug 1996
  • G. Rohde: Beziehungskiste und ewige Liebe : Zweimal Gluck : Armide in Hamburg, Alceste in Strassburg, Opernwelt N4:12-15 Apr 1996
  • Lutz Lesle: Vom Liebesblitz versengt : Armide von Christoph Willibald Gluck in der Hamburgischen Staatsoper, Orchester, Das 44:34-5 N6 1996
  • Max Loppert: Magnificent conception, imperfect achievement, Opera (England) 47:379-87 Apr 1996
  • Dezso Legany: A nyitany fejlodese Gluck ota, Magyar Zene 36:76 N1 1996
  • Strasbourg Alceste, ou l'art de l'avenir, Diapason (France) N425:18 Apr 1996
  • Nice Trois Gluck pour faire un monde, Diapason (France) N425:10 Apr 1996
  • J. Sunier: Classical recordings Rebel : Les Elemens - Telemann : Sonata in E Minor for Septet - Gluck : Alessandro (Musica Antiqua Koln, Reinhard Goebel) (Archiv CD), Audio 80:74 May 1996
  • Patricia Howard: Gluck the family man : an unpublished letter, Music & Letters 77:92-6 N1 1996
  • Patricia Howard: Christoph Willibald Gluck: a guide to research, 2nd edition, Routledge, 2003. 148 p., ISBN 978-0-415-94072-6
  • J. James: Classical music Gluck : Orphee et Eurydice (Dawn Upshaw, Jennifer Larmore, Alison Hagley; Orchestra and Chorus of San Francisco Opera, Donald Runnicles, conductor) (Teldec, 2 CDs), Stereo Review 61:120 Dec 1996
Zie de categorie Christoph Willibald Gluck van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.