Proces van Tokio

President van het Tribunaal, William Webb

Internationaal strafrecht

Verdragen Geneefse Conventies Eerste Geneefse Conventie Tweede Geneefse Conventie Derde Geneefse Conventie Vierde Geneefse Conventie Eerste Aanvullend Protocol Tweede Aanvullend Protocol Haagse Conventies Verdrag (II) 1899 Landoorlogreglement Verdrag (II) 1907 Verenigde Naties Cultuurgoederenverdrag Genocideverdrag Handvest van de Verenigde Naties Statuut van Rome Verdrag inzake de rechten van het kind Misdrijven Genocide Misdrijf tegen de menselijkheid Misdrijf tegen de vrede Oorlogsmisdrijf Strafhoven en -tribunalen Bosnische oorlogsmisdadenkamer Cambodjatribunaal Internationaal Restmechanisme voor Straftribunalen Internationaal Strafhof Joegoslaviëtribunaal Kosovorechtbank Oost-Timortribunaal Regulation 64 panels Rwandatribunaal Speciaal Hof voor Sierra Leone Speciaal Tribunaal voor Libanon Processen Neurenberg, hoofdproces Neurenberg, IG Farben Neurenberg, overige Tokio Gerelateerde begrippen Rechtsgebieden Internationaal humanitair recht Internationaal recht Rechten van de mens Personen Cassese, Antonio Lemkin, Raphael Meron, Theodor Ponte, Carla del Shahabuddeen, Mohamed

Het Proces van Tokio is het strafrechtelijke proces dat werd gehouden om Japanse oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoorlog te berechten. Het proces duurde van 3 mei 1946 tot 12 november 1948. Het proces werd gehouden in de rechtbank van Ichigaya in de oostelijke wijk Shinjuku van de hoofdstad Tokio.

In totaal stonden 28 mannen terecht. Het tribunaal, officieel het Internationaal Militair Tribunaal voor het Verre Oosten geheten, bestond uit elf rechters, één uit elk der overwinnende landen (Australië, Brits-Indië, Canada, Kwomintang-China, Frankrijk, Nederland, Nieuw-Zeeland, de Filipijnen, de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, onderdeel van de bredere geallieerde mogendheden).

In tegenstelling tot het Proces van Neurenberg verliep het Proces van Tokio minder soepel. Er waren diverse dissenting opinions (afwijkende meningen) over de toepassing van de doodstraf op bepaalde verdachten. Ter illustratie: India vond dat alle verdachten vrijgesproken dienden te worden, Frankrijk kon op procesrechtelijke gronden niet akkoord gaan met het meerderheidsvonnis en de Nederlandse rechter B.V.A. Röling vond dat vijf verdachten, onder wie de ter dood veroordeelde Koki Hirota, vrijgesproken dienden te worden.

Uiteindelijk werden op 23 november 1948 zeven verdachten ter dood veroordeeld:

• Hideki Tojo – opperbevelhebber en premier (1941-1944)
• Kenji Doihara – commandant van het 5e Leger (1939-1940), commandant van de 7e Legergroep (Japan) (1944-1945)
• Seishiro Itagaki – stafchef van het Kwantungleger (1936-1937), minister van Oorlog (1938-1939)
• Iwane Matsui – commandant Legergroep Centraal-China (1937-1938)
• Akira Muto – stafchef van de 14e Legergroep (Japan) in de Filipijnen
• Heitaro Kimura – stafchef van het Kwantungleger (1940-1941), vice-minister van Oorlog (1941-1943), commandant Legergroep Birma (1944-1945)
• Koki Hirota – Premier (1936-1937), Minister van Buitenlandse Zaken (1933-1936 en 1937-1938)

Zestien verdachten werden veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf, twee kregen tijdelijke gevangenisstraffen en de overige drie werden vrijgesproken.

In veel geallieerde gebieden werden daarnaast plaatselijke rechtszaken gevoerd tegen de ongeveer 4.000 Japanners die beschuldigd werden van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. In Nederlands-Indië waren er voor dit doel in de periode 1946-1949 twaalf Temporaire Krijgsraden opgezet.

Rechters

Het Tribunaal kwam bijeen in de rechtbank van Ichigaya in de Tokiose wijk Shinjuku

Land	Rechter	Achtergrond
Australië	William Webb	Hooggerechtshof van Australië President van het Tribunaal
Brits-Indië	Radhabinod Pal	Universiteit van Calcutta Rechter bij het Hooggerechtshof in Calcutta
Canada	Edward Stuart McDougall	Hof van beroep van Québec
China	Mei Ju-ao	Lid van de Wetgevende Yuan
Filipijnen	kolonel Delfin Jaranilla	Procureur-generaal Hooggerechtshof van de Filipijnen
Frankrijk	Henri Bernard	Militair Tribunaal in Parijs
Nederland	Bert Röling	Criminoloog, Universiteit Utrecht
Nieuw-Zeeland	Erima Harvey Northcroft	Rechter bij het Hooggerechtshof van Nieuw-Zeeland
Sovjet-Unie	gen.majoor I.M. Zaryanov	Militaire rechtbank van het hooggerechtshof van de Sovjet-Unie
Verenigd Koninkrijk	William Donald Patrick	Rechter van het gerechtshof van Schotland
Verenigde Staten	John P. Higgins	Opperrechter in Massachusetts
	gen.majoor Myron C. Cramer	Militair aanklager van het Amerikaanse leger Nam de plaats in van rechter Higgins in juli 1946

Literatuur

Gary J. Bass: Het Tokiotribunaal. De geboorte van het moderne Azië. Hollands Diep, 2024. ISBN 9789048829521

Zie ook

• Japanse oorlogsmisdaden
• Birma-spoorweg
• Bloedbad van Nanking
• Geschiedenis van Japan
• Nederlands-Indië
• Tweede Wereldoorlog
• Temporaire Krijgsraad

Bronvermelding

• Grote Winkler Prins encyclopedie, zevende druk, 1976