Naar inhoud springen

Zandvoort

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Zandvoort aan Zee)
Zie Zandvoort (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Zandvoort.
Zandvoort
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Locatie van de gemeente Zandvoort (gemeentegrenzen CBS 2016)
Situering
Provincie Noord-Holland
COROP-gebied Agglomeratie Haarlem
Coördinaten 52° 22′ NB, 4° 32′ OL
Algemeen
Oppervlakte 43,97 km²
- land 32,12 km²
- water 11,85 km²
Inwoners
(1 januari 2024) 		17.473?
(544 inw./km²)
Bestuurs­centrum Zandvoort
Belangrijke verkeersaders    
Politiek
Burgemeester (lijst) David Moolenburgh (CDA)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019) € 29.300 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019) € 312.000
WW-uitkeringen (2014) 41 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s) 2040-2042, 2116
Netnummer(s) 023
CBS-code 0473
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Amsterdamse code 10910
Website www.zandvoort.nl
Bevolkingspiramide van de gemeente Zandvoort
Bevolkingspiramide (2023)
Foto's
Zandvoort, gezien naar het westen
Zandvoort, gezien naar het westen
Portaal  Portaalicoon   Nederland

Zandvoort (uitspraakⓘ) is een badplaats en gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente telt 17.473 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 33,82 km².

De plaats leeft van het toerisme en is ook bekend van een Formule 1-racecircuit, het CM.com Circuit Zandvoort. Het station Zandvoort aan Zee is het eindpunt van de spoorlijn van Amsterdam via Haarlem. Tot de gemeente behoort ook een deel van het dorp Bentveld.

Per 1 januari 2018 zijn de gemeenten Zandvoort en Haarlem een ambtelijke fusie aangegaan.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

Zandvoort was al in 1100 bekend en heette toen Sandevoerde; een samenstelling van zand en voorde. De naam Zandvoort heeft dezelfde etymologische oorsprong als het Noorse Sandefjord. Tot 1722 was het gebied in handen van de heren van Brederode. Eeuwenlang leefde het dorp van de visvangst, maar in de 19e eeuw ontstonden er andere bronnen van bestaan. In het Verenigd Koninkrijk kwam het zeebaden op, en de Zandvoortse arts dr. Mezger introduceerde dit gebruik in Zandvoort. In 1828 werd het Groot Badhuis in gebruik genomen.

Spoor- en tramlijnen tussen Haarlem en Zandvoort; 1905
Topografische gemeentekaart van Zandvoort, juni 2023, met de strandpalen voor de hele kilometers
Polygoonjournaal uit 1955. Zwemmen in de zee bij Zandvoort.

Verbindingen per spoor en tram

[bewerken | brontekst bewerken]

In 1881 werd het eerste station Zandvoort geopend als eindpunt van de spoorlijn uit Haarlem. Bij de opening van de spoorweg in 1881 lag het station noordelijker nabij het toenmalige Kurhaus. Om het afgelegen station Bad te verbinden met het dorp werd een experimentele elektrische tramlijn naar Kostverloren aangelegd.[1] In 1882 was elektrische tractie op spoor helemaal nieuw en in Zandvoort was er de tweede elektrische tramlijn in de wereld, na de demonstratie bij een expositie in Berlijn. De primitieve stroomvoorziening vond plaats via de rails net als bij een modelbaan. Dit experiment was geen succes en de lijn werd spoedig verbouwd tot een meer betrouwbare paardentram tussen de Passage en het Badhuis.[2]

Eens per week kwam daar ook een internationale trein binnen uit Bazel, die tal van bemiddelde en bekende buitenlanders naar Zandvoort bracht. Onder hen was Elisabeth van Oostenrijk-Hongarije in 1884 en 1885. Ter herdenking aan haar bezoeken werd op 28 augustus 2004 een borstbeeld van haar onthuld.

Omdat het bestaande station ver van het oude dorp lag werd de halte Zandvoort Dorp gebouwd, die in 1889 werd geopend. De nog bestaande Haltestraat in het dorp is hiernaar vernoemd.

In 1908 werd het nieuwe, nog bestaande, kopstation geopend, dat dichter bij het dorp ligt. De paardentram werd in 1908 opgeheven daar deze nu geen nut meer had. De spoorlijn werd in 1935 geëlektrificeerd.

In 1899 werd een elektrische tramverbinding geopend met Haarlem (in 1904 uitgebreid tot Amsterdam), wat het volkse badtoerisme flink bevorderde en het voorname karakter van Zandvoort wegnam. De tramlijn Amsterdam - Zandvoort van de ESM, later de Blauwe Tram van de NZH, maakte op 31 augustus 1957 zijn laatste rit en werd vervangen door buslijn 80 (tegenwoordig Connexxion).

Door de opkomst van het massatoerisme en de snelle treinverbinding nam het percentage vreemdelingen toe en raakten het Zandvoorts dialect en andere lokale cultuuruitingen langzaamaan in de marge.

Voor, tijdens en na de oorlog

[bewerken | brontekst bewerken]

Tijdens de jaren 1930 had Zandvoort het hoogste percentage NSB'ers van Nederland. De Tweede Wereldoorlog richtte in Zandvoort veel schade aan. Op 23 mei 1942 werd de toegang tot het strand verboden. Enkele maanden later moest vrijwel geheel Zandvoort worden ontruimd. Alle bebouwing vlak langs de kust, inclusief badhuizen, hotels, de watertoren en de boulevard werden gesloopt voor de aanleg van de Duitse Atlantikwall. Nog altijd zijn in het gebied tientallen bunkers aanwezig.

Na de oorlog werden veel nieuwe woningen gebouwd en nam het toerisme sterk toe. Bijna de helft van het aantal arbeidsplaatsen in Zandvoort hield na 1960 verband met het toerisme. Er verrezen nieuwe hotels en een nieuwe watertoren. Tussen 1969 en 1988 bevond zich aan de boulevard een Dolfirama.

Circuit van Zandvoort

[bewerken | brontekst bewerken]
Circuit van Zandvoort.

In 1948 werd het circuit van Zandvoort aangelegd. Hierbij werd gebruik gemaakt van puin van in de oorlog gesloopte huizen. Van 1952 tot 1985 vonden hier Formule 1-races plaats, maar de provincie Noord-Holland heeft later geweigerd hier langer een vergunning voor te geven vanwege de geluidsoverlast voor de wijde omgeving. In 2019 werd na 35 jaar opnieuw een contract getekend voor Formule 1-races vanaf 2020. In 2020 zou de Dutch Grand Prix plaatsvinden op een volledig vernieuwd circuit.[3] Wegens de uitbraak van het coronavirus ging dit niet door en werd de eerste Formule 1-race op het nieuwe circuit pas in september 2021 gereden.

Toerisme

[bewerken | brontekst bewerken]

Langs de hele kust bij Zandvoort is er een zandstrand dat zich naar het noorden uitstrekt tot IJmuiden, en naar het zuiden tot Katwijk aan Zee.

Bioscoopjournaal uit 1965 over Zandvoort

Langs de boulevards zijn op het strand strandpaviljoens die veel dagjesmensen trekken. Bekende gelegenheden zijn Beach Club Tien, Mango's, De Haven, Club Nautique en Vooges. De meeste zijn familiebedrijven. Behalve vijf op betonnen palen gebouwde worden ze vanaf 1 februari geplaatst en open voor het publiek. Voor 1 november moeten de opbouwpaviljoens weer verwijderd zijn.

Op 2,5 kilometer ten zuiden van het station begint bij paal 68 het naaktstrand, dat zich uitstrekt tot paal 70.[4] Hier bevinden zich nog vijf paviljoens.[5] Aan dit lange strand is er ook genoeg ruimte voor activiteiten waarbij men vaak niet naakt is, zoals golf- en kitesurfen, festivals en bedrijfsuitjes.

Aan de grens met de gemeente Noordwijk, is tussen strandpaal 70 en 73 in 2019 een drie kilometer lang strandreservaat geopend met de naam Noordvoort. Het is gelegen ter hoogte van het Natura 2000 gebied Amsterdamse Waterleidingduinen. Bezoekers worden hier met een wandelpad over de zeereep geleid.[6] Daarnaast zijn de duinnatuurgebieden.

In 2024 heeft de Gemeenteraad van Zandvoort een 'Toeristische Visie 2040' vastgesteld. Deze visie draagt de naam: 'Zandvoort: Gastvrij, sportief en jaarrond aantrekkelijk'.

Aangrenzende gemeenten

[bewerken | brontekst bewerken]
   Aangrenzende gemeenten   
        Bloemendaal        
           
    Bloemendaal 
           
        Noordwijk (ZH)        

Monumenten en bezienswaardigheden

[bewerken | brontekst bewerken]

In de gemeente zijn rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en oorlogsmonumenten, zie:

Langs de Haarlemmerstraat en Kostverlorenstraat staan nog een aantal monumentale woonhuizen vakantievilla's uit omstreeks 1900, waarvan er diverse op de monumentenlijst staan.

In de Swaluëstraat is het Zandvoorts Museum gevestigd.

Kunst in de openbare ruimte

[bewerken | brontekst bewerken]

In de gemeente Zandvoort zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:

Onderwijs

[bewerken | brontekst bewerken]

In Zandvoort zijn zes basisscholen en twee scholen voor voortgezet onderwijs.

Bestuur

[bewerken | brontekst bewerken]

Sinds 19 september 2019 is David Moolenburgh (CDA) burgemeester van Zandvoort. Hij volgde de VVD'er Niek Meijer op die het mandaat van 2007 tot 2019 hield.

Na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022 kwam het in juni tot een bestuurscoalitie van Jong Zandvoort, CDA, OPZ en VVD. Naast burgemeester Moolenburgh (CDA) zetelen in het college van burgemeester en wethouders Martijn Hendriks (Jong Zandvoort), Gert-Jan Bluijs (CDA), Peter Kramer (OPZ) en Lars Carree (VVD). Kramer trad in februari 2023, na 8 maanden, terug als wethouder door stroeve samenwerking met zijn ambtenarij[7]. OPZ ging op zoek naar een vervanger en kon in april Jan-Jaap de Kloet presenteren als nieuwe wethouder[8].

De gemeenteraad van Zandvoort bestaat uit 17 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds 1994:

Gemeenteraadszetels
Partij 1994 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2022
Jong Zandvoort - - - - - - - 3
Ouderen Partij Zandvoort* - 1 3 4 3 5 4 3
CDA 3 2 3 2 2 2 2 3
VVD 4 6 4 5 5 3 3 2
PVV - - - - - - 2 2
GroenLinks - - - 1 1 - 1 1
D66 3 1 - - 1 3 3 1
PvdA 3 3 3 3 2 1 1 1
Zandvoort Echt Eén - - - - - - - 1
Gemeente Belangen Zandvoort 4 2 4 1 2 2 1 -
SP - 2 - 1 - - - -
Sociaal Zandvoort - - - - 1 1 - -
Totaal 17 17 17 17 17 17 17 17

* Deed in 1998 mee als AOV/Unie55+.

Sport

[bewerken | brontekst bewerken]
  • In Zandvoort worden autoraces gehouden op het Circuit Park Zandvoort. Het bevindt zich ten noorden van de bebouwing in de duinen vlak bij de zee.
  • Sinds 2008 vindt ieder jaar in maart de Zandvoort Circuit Run plaats, een hardloopwedstrijd met meer dan 10.000 deelnemers en internationale topatleten.
  • TC Zandvoort is de tennisclub.
  • Aan het complex Duintjesveld is de Zandvoortsche Hockey Club gelegen.
  • Er zijn diverse golfbanen in Zandvoort. De bekendste is de Kennemer Golf & Country Club, waar veel nationale en internationale toernooien gespeeld worden.
  • In 1959 werden in Zandvoort de wereldkampioenschappen wielrennen georganiseerd. De Fransman André Darrigade won er de wegwedstrijd voor beroepsrenners.
  • Voetbalvereniging SV Zandvoort speelt in de zaterdag- en in de zondagcompetitie.
  • In de jaren 1970 speelde de basketbalvereniging Lions onder de naam 'Mars Energie Stars' op het hoogste niveau.

Telecommunicatie

[bewerken | brontekst bewerken]

In Zandvoort komt de onderzeekabel voor datacommunicatie Circe North vanuit het Engelse Lowestoft Nederland binnen en de kabel Concerto verbindt Nederland met België (Zeebrugge) en het Verenigd Koninkrijk (Sizewell en Thorpeness).[9][10] De kabel Circe North, met een lengte van 203 kilometer, is eigendom van VTL Wavenet df (eigendom van het Ierse bedrijf Digiweb) en euNetworks. De kabel Concerto, met een totale lengte van 550 kilometer, is eigendom van Interoute.

Walk of fame

[bewerken | brontekst bewerken]

Zandvoort heeft sinds 2010 22 tegels met bekende artiesten, zangers, kunstenaars, etc. die iets met Zandvoort te maken hebben.
De volgende personen hebben een tegel (op alfabetische volgorde):

Bevolkingsontwikkeling

[bewerken | brontekst bewerken]

Het inwoneraantal van Zandvoort ontwikkelde zich als volgt:

Vanwege een beveiligingsprobleem met de MediaWiki Graph-software is het momenteel niet mogelijk deze grafiek weer te geven. Zodra de software is bijgewerkt zal de grafiek vanzelf weer zichtbaar worden.

Geboren

[bewerken | brontekst bewerken]

Overleden

[bewerken | brontekst bewerken]

Muziek

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Louis Davids nam ooit een nummer over de streek op, Zandvoort bij de zee (1915).
  • Willem Duyn had in 1983 een klein hitje met De eerste trein naar Zandvoort.
  • In 1986 scoorde de Pasadena Dream Band een hit met het nummer Zandvoort.
  • Topstars hadden in 2006 een hitje met het nummer Met de sneltrein naar Zandvoort.

Fotogalerij

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Het 'Groot Badhuis' te Zandvoort (1860).
    Het 'Groot Badhuis' te Zandvoort (1860).
  • Het oude centrum van Zandvoort in 1928
    Het oude centrum van Zandvoort in 1928
  • De kerk van Zandvoort, 1928
    De kerk van Zandvoort, 1928
  • Luchtfoto van Zandvoort. In het midden het station met de spoorlijn richting Haarlem, ca 1930
    Luchtfoto van Zandvoort. In het midden het station met de spoorlijn richting Haarlem, ca 1930
  • Luchtfoto van Zandvoort. In het midden de oude watertoren met erachter het dorpscentrum, ca 1930
    Luchtfoto van Zandvoort. In het midden de oude watertoren met erachter het dorpscentrum, ca 1930
  • Het bunker-vakantiedorp te Zandvoort, 1947
    Het bunker-vakantiedorp te Zandvoort, 1947
  • Voor- en zijgevel van station Zandvoort aan Zee, met de watertoren, gezien vanaf de Stationsstraat, 1974
    Voor- en zijgevel van station Zandvoort aan Zee, met de watertoren, gezien vanaf de Stationsstraat, 1974
  • Hal station Zandvoort aan Zee, 1974
    Hal station Zandvoort aan Zee, 1974
  • Nieuwe watertoren van Zandvoort
    Nieuwe watertoren van Zandvoort
  • Raadhuis van Zandvoort
    Raadhuis van Zandvoort
  • Station Zandvoort aan Zee; 12 april 2012.
    Station Zandvoort aan Zee; 12 april 2012.
  • Appartementen in Zandvoort
    Appartementen in Zandvoort
  • Strand richting Noordwijk
    Strand richting Noordwijk
  • Strand Zandvoort
    Strand Zandvoort
[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Zandvoort van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zandvoort&oldid=68146205"