Månad: Skilnad mellom versjonar
Sletta innhald Nytt innhald
s r2.7.3) (robot endra: kk:Ай (уақыт аралығы) |
sInkje endringssamandrag |
||
| (8 mellomliggjande versjonar av 7 brukarar er ikkje viste) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
[[Fil:Fotothek df tg 0003317 Astronomie ^ Erde ^ Mond ^ Instrument.jpg|mini|[[Månen]] har gjeve namn og omtrentleg lengd til tidseininga månad.]] |
|||
{{månadene}} |
|||
'''Månad''' er ei [[tid]]seining mellom [[veke]] og [[år]]. I dei fleste [[kalender]]systema varer ein månad om lag så lenge som ein [[månesyklus]] — derav namnet. |
|||
Ein '''månad''' er ei tidseining mellom [[veke]] og [[år]]. I dei fleste [[kalendersystem]]a varer ein månad om lag så lenge som ein [[månesyklus]] — derav namnet. |
|||
== Månadstypar == |
== Månadstypar == |
||
=== Observasjonsbasert astronomisk månad === |
|||
===Borgarleg månad eller kalendermånad === |
|||
==== Observasjonsbasert astronomisk månad ==== |
|||
I [[samaritansk religion]], [[karaisme]] og [[islam]] blir kvar månad primært rekna frå første dag av observert nymåne. |
I [[samaritansk religion]], [[karaisme]] og [[islam]] blir kvar månad primært rekna frå første dag av observert nymåne. |
||
=== Justert astronomisk månad === |
==== Justert astronomisk månad ==== |
||
I [[jødedommen|vanleg (rabbanittisk) jødedom]] følgjer månadene månefasen, men med mindre justeringar for å unngå uheldige kombinasjonar av [[sjabbát]] og heilagdagar. Månadslengda er 29 eller 30 dagar. Kalenderen er utrekna på grunnlag av astronomiske data. |
I [[jødedommen|vanleg (rabbanittisk) jødedom]] følgjer månadene månefasen, men med mindre justeringar for å unngå uheldige kombinasjonar av [[sjabbát]] og heilagdagar. Månadslengda er 29 eller 30 dagar. Kalenderen er utrekna på grunnlag av astronomiske data. |
||
=== Standardisert solår-basert [[lunær]] månad === |
==== Standardisert solår-basert [[lunær]] månad ==== |
||
I dei [[Den julianske kalenderen|julianske]] og [[Den gregorianske kalenderen|gregorianske]] kalendrane er månadene ikkje direkte grunna på månefasar, men på ei fast inndeling av solåret i tolv om lag |
I dei [[Den julianske kalenderen|julianske]] og [[Den gregorianske kalenderen|gregorianske]] kalendrane er månadene ikkje direkte grunna på månefasar, men på ei fast inndeling av solåret i tolv om lag jamlange månader som kvar varar i 28 til 31 dagar. |
||
=== Ikkje-[[lunær]]e månadssystem === |
==== Ikkje-[[lunær]]e månadssystem ==== |
||
[[ |
[[Bahaikalenderen]] deler året inn i 19 månader som kvar inneheld 19 dagar, med fire til fem skotdagar på slutten av kvart år. |
||
=== Astronomiske definisjonar=== |
|||
====Anomalistisk månad==== |
|||
Tida mellom to påfølgjande passasjar av månen gjennom perigeum til månen, som er det punktet då månen er nærast jorda. Denne lengda er 27 dagar, 13 timar, 18 minutt og 33 sekund. |
|||
====Drakonisk månad==== |
|||
Syner til passasje gjennom den oppstigande [[knute i astronomi|knute]]n til månebanen. Denne tida er 27 dagar, 5 timar, 5 minutt og 36 sekund. |
|||
====Siderisk månad==== |
|||
Ein siderisk månad er tida det tar for passasjen til månen gjennom [[timesirkel]]en til ei [[stjerne]], som er eit fast punkt på himmelen. Denne tida tar 27 dagar, 7 timar, 43 minutt og 12 sekund. |
|||
====Synodisk månad==== |
|||
Ein synodisk månad er tida for fasevekslinga til månen eller omlaupstida til månen i forhold til timesirkelen gjennom sola. Denne tida er 29 dagar, 12 timar, 44 minutt og 3 sekund. |
|||
====Tropisk månad==== |
|||
Ein tropisk månad er tida mellom to påfølgjande passasjar av månen gjennom timesirkelen til [[vårjamdøgn]]spunktet. Denne tida er 27 dagar, 7 timar, 43 minutt og 5 sekund. |
|||
== Sjå òg == |
== Sjå òg == |
||
* [[ |
* [[Bahaikalenderen]] |
||
* [[Den gregorianske kalenderen]] |
* [[Den gregorianske kalenderen]] |
||
* [[Den julianske kalenderen]] |
* [[Den julianske kalenderen]] |
||
| Line 24: | Line 47: | ||
{{Tid}} |
{{Tid}} |
||
{{Månadene}} |
|||
{{Jødiske månader}} |
|||
{{Autoritetsdata}} |
|||
[[Kategori:Måleiningar for tid]] |
[[Kategori:Måleiningar for tid]] |
||
[[Kategori:Månader| ]] |
[[Kategori:Månader| ]] |
||
<!--interwiki (no, sv, da first; then other languages alphabetically by name)--> |
|||
[[no:Måned]] |
|||
[[sv:Månad]] |
|||
[[da:Måned]] |
|||
[[af:Maand]] |
|||
[[als:Monat]] |
|||
[[ang:Mōnaþ]] |
|||
[[ar:شهر]] |
|||
[[an:Mes]] |
|||
[[arc:ܝܪܚܐ]] |
|||
[[as:মাহ]] |
|||
[[ast:Mes]] |
|||
[[gn:Jasy (ára)]] |
|||
[[ay:Phaxsi]] |
|||
[[az:Ay (zaman)]] |
|||
[[bn:মাস]] |
|||
[[zh-min-nan:Goe̍h]] |
|||
[[ba:Ай]] |
|||
[[be:Месяц, каляндарны]] |
|||
[[be-x-old:Месяц (каляндар)]] |
|||
[[bh:महिना]] |
|||
[[bg:Месец]] |
|||
[[bar:Monat]] |
|||
[[bo:ཟླ།]] |
|||
[[bs:Mjesec (period)]] |
|||
[[br:Miz]] |
|||
[[ca:Mes]] |
|||
[[cv:Уйăх (вăхăт виçи)]] |
|||
[[ceb:Bulan (panahon)]] |
|||
[[cs:Kalendářní měsíc]] |
|||
[[cbk-zam:Mes]] |
|||
[[ny:Mwezi]] |
|||
[[sn:Mwedzi (Mwaka)]] |
|||
[[tum:Mwezi]] |
|||
[[cy:Mis]] |
|||
[[pdc:Munet]] |
|||
[[de:Monat]] |
|||
[[dv:މަސް]] |
|||
[[dsb:Mjasec]] |
|||
[[et:Kuu (kalender)]] |
|||
[[el:Μήνας]] |
|||
[[eml:Més]] |
|||
[[en:Month]] |
|||
[[myv:Ков]] |
|||
[[es:Mes]] |
|||
[[eo:Monato]] |
|||
[[ext:Mes]] |
|||
[[eu:Hilabete]] |
|||
[[fa:ماه (زمان)]] |
|||
[[hif:Mahina]] |
|||
[[fr:Mois]] |
|||
[[fy:Moanne (tiid)]] |
|||
[[fur:Mês]] |
|||
[[ga:Mí]] |
|||
[[gv:Mee]] |
|||
[[gag:Aylar]] |
|||
[[gl:Mes sinódico]] |
|||
[[gu:મહિનો]] |
|||
[[hak:Ngie̍t]] |
|||
[[ko:달 (시간)]] |
|||
[[hi:मास]] |
|||
[[hsb:Měsac]] |
|||
[[hr:Mjesec (razdoblje)]] |
|||
[[io:Monato]] |
|||
[[ilo:Bulan (kalendario)]] |
|||
[[id:Bulan (penanggalan)]] |
|||
[[ia:Mense]] |
|||
[[ik:Tatqiat]] |
|||
[[os:Мæй]] |
|||
[[is:Mánuður]] |
|||
[[it:Mese]] |
|||
[[he:חודש]] |
|||
[[jv:Sasi]] |
|||
[[kl:Ukiup qaammatai]] |
|||
[[kn:ತಿಂಗಳು]] |
|||
[[krc:Ай (заман)]] |
|||
[[ka:თვე]] |
|||
[[kk:Ай (уақыт аралығы)]] |
|||
[[kw:Mis]] |
|||
[[rw:Ukwezi]] |
|||
[[rn:Ukwezi]] |
|||
[[sw:Mwezi (wakati)]] |
|||
[[kg:Ngonda (manaka)]] |
|||
[[ht:Mwa]] |
|||
[[ku:Meh]] |
|||
[[mrj:Тӹлзӹ (календарь)]] |
|||
[[lad:Mez]] |
|||
[[lbe:Барз]] |
|||
[[lez:Варз (вахт)]] |
|||
[[lo:ເດືອນ]] |
|||
[[la:Mensis]] |
|||
[[lv:Mēnesis]] |
|||
[[lb:Mount]] |
|||
[[lt:Mėnuo]] |
|||
[[ln:Sánzá (ntángo)]] |
|||
[[jbo:masti]] |
|||
[[lmo:Més]] |
|||
[[hu:Hónap]] |
|||
[[mk:Месец]] |
|||
[[ml:മാസം]] |
|||
[[mi:Marama (maramataka)]] |
|||
[[mr:महिना]] |
|||
[[xmf:თუთა]] |
|||
[[arz:شهر]] |
|||
[[ms:Bulan (takwim)]] |
|||
[[my:လများ (အချိန်အတိုင်းအတာ)]] |
|||
[[nah:Mētztli (cāhuitl)]] |
|||
[[nl:Maand]] |
|||
[[ne:महिना]] |
|||
[[ja:月 (暦)]] |
|||
[[ce:Бутт]] |
|||
[[nrm:Mais]] |
|||
[[oc:Mes]] |
|||
[[uz:Oy (vaqt birligi)]] |
|||
[[pa:ਮਹੀਨਾ]] |
|||
[[pnb:معینہ]] |
|||
[[ps:مياشت (موده)]] |
|||
[[pms:Mese]] |
|||
[[tpi:Mun (taim)]] |
|||
[[nds:Maand (Tiet)]] |
|||
[[pl:Miesiąc]] |
|||
[[pt:Mês]] |
|||
[[crh:Ay (zaman)]] |
|||
[[ksh:Moohnd (Kalländo)]] |
|||
[[ro:Lună (timp)]] |
|||
[[rmy:Chhon (bersheski)]] |
|||
[[qu:Killa pacha]] |
|||
[[rue:Місяць (календарьный)]] |
|||
[[ru:Месяц]] |
|||
[[sah:Ый (кэм)]] |
|||
[[se:Mánotbadji]] |
|||
[[sg:Nze tî ngu]] |
|||
[[nso:Kgwedi]] |
|||
[[sq:Muaji]] |
|||
[[simple:Month]] |
|||
[[ss:Ínyangá]] |
|||
[[sk:Mesiac (časová jednotka)]] |
|||
[[sl:Mesec]] |
|||
[[szl:Mjeśůnc]] |
|||
[[so:Bilaha]] |
|||
[[ckb:مانگەکان]] |
|||
[[srn:Mun (ten)]] |
|||
[[sr:Месеци]] |
|||
[[sh:Mjesec (jedinica)]] |
|||
[[su:Bulan (waktu)]] |
|||
[[fi:Kuukausi]] |
|||
[[tl:Buwan (panahon)]] |
|||
[[ta:மாதம்]] |
|||
[[roa-tara:Mise]] |
|||
[[tt:Ay]] |
|||
[[th:เดือน]] |
|||
[[chr:ᏏᏅᏙ]] |
|||
[[tr:Ay (zaman)]] |
|||
[[uk:Місяць]] |
|||
[[ur:مہینہ]] |
|||
[[vi:Tháng]] |
|||
[[fiu-vro:Kuu (aomõõt)]] |
|||
[[war:Bulan (oras)]] |
|||
[[wo:Weer]] |
|||
[[yi:מאנאט]] |
|||
[[yo:Oṣù]] |
|||
[[zh-yue:月份]] |
|||
[[bat-smg:Mienou]] |
|||
[[zh:月]] |
|||
Siste versjonen frå 4. oktober 2021 kl. 20:30
Månad er ei tidseining mellom veke og år. I dei fleste kalendersystema varer ein månad om lag så lenge som ein månesyklus — derav namnet.
Månadstypar
[endre | endre wikiteksten]Borgarleg månad eller kalendermånad
[endre | endre wikiteksten]Observasjonsbasert astronomisk månad
[endre | endre wikiteksten]I samaritansk religion, karaisme og islam blir kvar månad primært rekna frå første dag av observert nymåne.
Justert astronomisk månad
[endre | endre wikiteksten]I vanleg (rabbanittisk) jødedom følgjer månadene månefasen, men med mindre justeringar for å unngå uheldige kombinasjonar av sjabbát og heilagdagar. Månadslengda er 29 eller 30 dagar. Kalenderen er utrekna på grunnlag av astronomiske data.
Standardisert solår-basert lunær månad
[endre | endre wikiteksten]I dei julianske og gregorianske kalendrane er månadene ikkje direkte grunna på månefasar, men på ei fast inndeling av solåret i tolv om lag jamlange månader som kvar varar i 28 til 31 dagar.
Ikkje-lunære månadssystem
[endre | endre wikiteksten]Bahaikalenderen deler året inn i 19 månader som kvar inneheld 19 dagar, med fire til fem skotdagar på slutten av kvart år.
Astronomiske definisjonar
[endre | endre wikiteksten]Anomalistisk månad
[endre | endre wikiteksten]Tida mellom to påfølgjande passasjar av månen gjennom perigeum til månen, som er det punktet då månen er nærast jorda. Denne lengda er 27 dagar, 13 timar, 18 minutt og 33 sekund.
Drakonisk månad
[endre | endre wikiteksten]Syner til passasje gjennom den oppstigande knuten til månebanen. Denne tida er 27 dagar, 5 timar, 5 minutt og 36 sekund.
Siderisk månad
[endre | endre wikiteksten]Ein siderisk månad er tida det tar for passasjen til månen gjennom timesirkelen til ei stjerne, som er eit fast punkt på himmelen. Denne tida tar 27 dagar, 7 timar, 43 minutt og 12 sekund.
Synodisk månad
[endre | endre wikiteksten]Ein synodisk månad er tida for fasevekslinga til månen eller omlaupstida til månen i forhold til timesirkelen gjennom sola. Denne tida er 29 dagar, 12 timar, 44 minutt og 3 sekund.
Tropisk månad
[endre | endre wikiteksten]Ein tropisk månad er tida mellom to påfølgjande passasjar av månen gjennom timesirkelen til vårjamdøgnspunktet. Denne tida er 27 dagar, 7 timar, 43 minutt og 5 sekund.