Mortièr (arma)

Lo mortièr (var. mortier, mortèr) es una arma de artilhariá capabla de tirar de projectils explosius amb d'angles superiors a quaranta e cinc gras e a velocitats puslèu bassas.

Fòrças de Autodefensa del Japon tirant un MO-120-60 francés dempuèi de posicions camuflatges. Los mortièrs de grand calibre pòdon sovent reduire la dependéncia de l'ajuda de artilhariá convencionala.

Los mortièrs se pòdon classificar de leugièrs, de calibre 50 o 60 mm e amb una portada de 2.000 mètres, mejans, de 81 mm e una 3.000 m de portada, e pesants, de 120 mm de calibre o mai e amb una portada que pòt arribar als 25 km, malgrat qu'es generalament de 6 km. Abitualament los morters leugièrs e mejans son de canon lisses alara que los mortièrs pesucs pòdon èsser de canon raiada. Quin que siá pòdon tirar una granda varietat de municions: d'explosiu, de fum, de fòsfor blanc...

La nauta mobilitat dels morters fa que son d'armas que se pòdon transportar e preparar rapidament, alara sovent son assignadas a d'unitats d'infanteriá en sosten immediat.

Istòria

Morter Belgrad (1717), Heeresgeschichtliches Museum

S'es plan malaisit saber qual foguèt lo primièr qu'aguèt l'idèa de levar un canon de biais a poder far caire un projectil verticalament, s'atrubuís abitualament a Mehmet II pendent lo Grand sètge de Constantinòple de 1453. De manuscrits grècs de 1551 se referisson que Mehmet, assetjat per una flòta enemiga, prepausèt crear una arma amb aquelas caracteristicas, e ganhant amb son usatge.

Al sègle XVI lo mortièr èra ja vengut una arma força comuna, son nom venent de la forma trapeda e semblabla a una ola pels primièrs modèls. Los tubes èran fòrça corts (pas mai de doas o tres còps lo calibre e aquel èra en general superior als 150 mm). S'agissián doncas d'armas per la defensa o de sètge de fortalesas. Al la mitat del sègle XIX foguèt utilizat coma armas de defensa litorala, mas venguèt obsolet coma pèça de artilheriá per l'infanteriá.

Lo morter Stokes foguèt lo primièr morter portable e influencièt totes los dessenhs posteriors.

Alara pendent la guèrra de trencadas d'usura que s'establiguèt al Front Occidental de la Primièra Guèrra Mondiala èra determent d'emplegar una arma que poguèsse tirar dempuèi l'interiora de las trencadas e sas fortificacions, sens s'expausar al fuòc de l'enemic, per tòca de sosténer l'infanteriá e assetjar las linhas enemigas. D'en primièr los angleses e de franceses empleguèron de mortièrs del sègle XIX utilizats en la Guèrra de Crimèa, e n'improvisèron d'autres mai pesucs. Los alemands seguiguèron tanben aquelas idèas, amb la realizacion per exemple mp Minenwerfer (lança-minas).

Lo 1915 los britanics faguèron un dessenh compacte amb tubes d'arma lis e de dos pés, que se considèra coma lo primièr mortièr modèrne. Lo nomenèron "Morter Stokes" en onor a son creator, Wilfred Stokes e se'n desvolopèron diferents calibres, dels 60 als 120 mm.

Los mortièrs modèrns son en general de derivats dirèctes del mortièr Stokes. Son formats d'un tube al dedins que se daissa caire la municion, a la basa se fa l'impacte amb una agulha percutritz, al fons del tubre, menent a la detonacion de la carga explosiva e l'expulsion del projectil.

Las granadas utilizadas son de municions de fabricacion simpla e bon mercat que los projectils de artilhariá convencionala, e transpòrtan una carga explosiva per unitat de pes mai granda al respècte d'un màger poder destructiu. Aquò permet tanben una melhòra distribucion dels fragments de mitralhas e una excellenta distribucion de l'energia cinetica de l'explosion.

Pendent la Segonda Guèrra Mondiala, totes los païses melhorèron los sieus dessenhs, coma los modèls sovietics de 120 mm de calibre e los americans de 82 mm, que contunhèron d'èsse operant pendent decennias.

Lo mortièr sovietic M1938 de 120 mm fòrça utlizat pendent la Segonda Guèrra Mondiala e contunha encara.

Existisson ara de modèls recargables automatics e de direccion assistida per ordenador. Aqueles de dessenhs avançats son montats sus de veïculs a causa del grand pes e calibre coma los modèls de l'infanteriá.

Usatge tactic

Los mortièrs leugièrs son classificats normalament entre l'armament d'unitat de l'infanteriá, e los modèls mai pesucs assignats al batalhons de artilleria de sosten, amb l'avantatge sus aquela d'èsser pas limitats als besonhs d'infrastructura logistica de transpòrt e vias de comunicacion demandats per l'artilleriá.

Los grops de mortièrs (batariás) son tanben assignat coma primièr escalon de sosten de fuòc dins las armadas modèrnas, provesits de mejans radioelectrics en ligam per coordinar e corregir son fuòc indirècte. Dins los cases de la defensa, cada batariá a un sector assignat. La portada del morter, permet d'aparar a l'ora d'ara d'unes a gaireben 4.000 mètres. Es tanben una arma que pòt èsser emplegada per de fòrças irregularas per de foncion de sètge, a causa de sa mobilitat.

Pòt emplegar diferents tipes de municion: explosiu, de fragmentacion, fumigen, amb gases verinós o incapacitant, de lum, eca.

Galariá

• 
  Mortièr de calibre 120 mm MO-120-RT francés, amb personal e veïcul tractor.
• 
  Marina Dels EUA manipulant una municion de mortièr de calibre 120 mm.
• 
  Soldats britanics tirant un mortièr de calibre 81 mm de nuèch.
• 
  Marina Dels EUA alinhant un mortièr abans de tirar.

Referéncias

• Hogg, Ian (1975): "Granadas e Morters". Librariá Editoriala San Martín. ISBN 84-7140-123-1

Bibliografia

• McNab, Chris; J. Dougherty, Martin. Combat techniques. An elite Fòrças guide ton modèrn infantry tactics (en anglés). London: Amber Books Ltd, 2007, p. 96-99. ISBN 978-0-312-36824-1. 
• Chris Bishop. The encyclopedia of small arms & artillery (llibre) (en anglès). 1a ed.. Regne Unit: Summertime Publishing, 2006, p. 412-413. ISBN 978-1-84013-910-5.

Vejatz tanben

• Artillhariá
• Projectil

Ligams extèrnes

• Article a Encyclopæjorn Britannica: Mortar ((en))