Veire la font de Economia

{{1000 fondamentals}}
{{Dialècte Provençau}}

{{Projècte educatiu|Economia e demografia}}
{{Sciéncias}}

L’'''economia''' es la [[sciéncia]] [[Sciéncias umanas|umana]] qu'estúdia l'ensemble deis activitats d'una comunautat umana relativas a la produccion, la distribucion, l'escambi e la consumacion de [[ben (economia)|bens]] e de [[servici (economia)|servicis]]. A de liames importants amb la [[politica]], la [[filosofia]] e d'autrei [[sciéncia]]s coma lei [[matematicas]] e la [[sociologia]]. Es ansin una disciplina centrala dins la vida [[politica]] modèrna en causa de l'importància dei questions economicas dins la nòstra societat.

Istoricament, lei premiers tractats pertocant la disciplina datan de l'[[Antiquitat]]. Pasmens, la pensada economica modèrna s'estructurèt a partir dau sègle XVII amb l'aparicion dei premierei doctrinas economicas. Puei, dins lo corrent dau sègle XVIII, lei trabalhs dei fisiocratas e d'[[Adam Smith]] introduguèron un aspècte scientific a l'economia. Foguèt completat au sègle XIX per [[Karl Marx]] e per divèrsei corrents que desvolopèron de modèls matematics per representar lei fenomèns economics. Aquò entraïnèt tanben una institucionalizacion de l'economia que venguèt pauc a cha pauc una disciplina universitària. Mai una particularitat de l'economia es sa division persistenta entre d'escòlas diferentas e opausadas entre elei. Uei, son ansin definidas leis escòlas ortodòxas ([[neoliberalisme]], etc.) que reconeisson la validitat de la [[lèi de Say]] e leis escòlas eterodòxas que la contèstan. Dempuei la [[Revolucion Industriala]], leis idèas ortodòxas predominan largament dins lo monde.

Fòrça concèptes e modèls son estats definits per descriure lo foncionament de l'economia modèrna coma lei nocions de [[microeconomia]] e de [[macroeconomia]]. Leis aplicacions son nombrosas dins lo [[comèrci]], la [[finança]], l'[[engenhariá]] e la [[politica]]. Pus marginalament, i a d'aplicacions dins de domenis coma l'estudi de la criminalitat, de l'educacion, de la familha, dau drech, de la guèrra ò de la religion.

== Etimologia ==

A l'origina, le tèrme economic ven del [[Grèc (lenga)|grèc]] {{Grèc ancian|οἶκος}}'', oikos'' (ostal) e {{Grèc ancian|νόμος}}'', nómos'' (administrar) que signica «l'art d'administrar plan un ostal, d'administrar los bens d'un particular o de l'[[Estat]]». Se pòt alara definir coma un art de viure amb sos pròches e son environament.

== Istòria de la pensada economica ==

=== De l'Antiquitat ai premierei doctrinas economicas ===

De l'Antiquitat Auta au sègle XVII, de pensaires e de caps politics s'interessèron a l'organizacion deis afaires economics. Aquò prenguèt de formas variadas. En [[Mesopotamia]], lei premiers còdis de lèi definissián una importanta reglementacion per organizar leis escambis [[comèrci|comerciaus]], lei [[taus d'interès]], leis [[emenda]]s, lei règlas d'[[eiretatge]] e lo respècte de la [[proprietat]]<ref>Charles F. Horne, ''The Code of Hammurabi : Introduction'', Forgotten Books, Yale University, 13 de novembre de 1915.</ref>. En [[Grècia antica|Grècia]], de tractats de [[Xenofont]] (430-355 avC) e d'[[Aristòtel]] (384-322 avC) introduguèron lo tèrme « economia ». Per elei, l'economia èra la conoissença e la formulacion dei lèis permetent d'optimizar l'utilizacion dei bens d'un [[ostau]]<ref>Dins aquelei tèxtes, « l'ostau » es una unitat collectiva de produccion qu'es tenguda per una familha alargada ò un clan.</ref>. Lei Grècs deguèron tanben gerir la creacion e la difusion de [[moneda]]s [[metal]]licas, una [[invencion]] en provenença d'[[Asia Menora]] onte lo reiaume de [[Lidia]] aviá adoptat la premiera moneda d'aqueu tipe en 687 avC.

En [[Asia]], lei dos centres principaus de la pensada economica e medievala foguèron [[Índia]] e [[China]]. En [[Índia]], lei reflexions pus importantas son aquelei dau [[filosofia|filosòf]] [[Chanakya]] (vèrs 350-283 avC). Dins son tractat intitulat ''[[Arthashastra]]''<ref>L'autor de l’''[[Arthashastra]]'' es [[Kautilya]], lo premier ministre dau rèi [[Chandragupta Maurya]]. Pasmens, per la tradicion [[Istòria|istorica]], [[Kautilya]] e [[Chanakya]] son una meteissa persona.</ref>, desvolopèt una pensada qu'es sovent assimilada a aquela de [[Nicolau Maquiavèl]] (1469-1527). D'efiech, i depintèt lo biais de gerir leis afaires de l'[[Estat]] en privilegiant l'eficacitat sensa se preocupar de la [[morala]]. Un dei libres que constituís lo tractat es consacrat a l'organizacion economica d'un reiaume. Lo tèma es tanben abordat dins d'autrei partidas. En [[China]], la mesa en plaça d'un Estat complèxe e fòrça estendut necessitèt de perpensar a l'organizacion de son economia globala. Per exemple, après l'unificacion de l'Empèri, l'emperaire [[Qin Shi Huang]] ordonèt una unificacion deis unitats de pes e mesura e una estandardizacion de la [[moneda]]<ref>Gregory Veeck e Clifton W. Pannell, ''China's Geography: Globalization and the Dynamics of Political, Economic, and Social Change'', Rowman & Littlefield publishing, 2007, pp. 57-58.</ref><ref>Chun-shu Chang, ''The rise of the Chinese Empire, vol. 1: Nation, State, and Imperialism in Early Chinac ca. 1600 BC–8 AD'', University of Michigan Press, 2007, pp. 43-44.</ref>. Lei Chinés deguèron tanben s'ocupar de problemas grèus coma la crisi entraïnada per la pèrda de valor dei ''[[jiaozi]]'', un precursor dau bilhet de banca actuau, a la fin de l'[[Edat Mejana]].

En Occident e dins lo monde arabomusulman, durant lo periòde medievau, la pensada economica teorica foguèt mai que mai l'òbra de [[teologia]]ns coma [[Tomàs d'Aquin]] (1225-1274) e e [[Ibn Khaldun]] (1332-1406). Desvolopèron una defensa de la [[proprietat]], dau [[comèrci]] e de l'interès dins lo quadre dau [[drech naturau]]<ref>Joseph A. Schumpeter, ''History of Economic Analysis'', Oxford University Press, 1954, pp. 97-115.</ref>. Mai lo centre de sei preocupacions èra la critica de l'[[usura]], vista coma una practica immorala. En parallèl deis estudis teorics, d'explorators publiquèron de descripcions dau monde, compres deis activitats economicas rescontradas dins lei vilas e lei regions traversadas. [[Marco Polo]] (1254-1324) es probable lo pus famós d'aquelei viatjaires<ref>Jacques Heers, ''Marco Polo'', Fayard, 2014.</ref>.

=== Lei premierei teorias economicas ===

[[File:Colbert-5.jpg|thumb|right|[[Jean-Baptiste Colbert]], figura emblematica dau [[mercantilisme]].]]

A la fin de l'[[Edat Mejana]], lo desvolopament dau [[comèrci]] maritim en [[Euròpa]] entraïnèt de reflexions sus lo subjècte. Ansin, apareguèron lei premierei formas de teorias economicas. Lo [[mercantilisme]], que predominèt de la fin dau sègle XV au mitan dau sègle XVIII, es probablament la premiera doctrina economica [[Estat|estatala]]<ref>Daniel Villey, ''Petite histoire des grandes doctrines économiques'', París, Litec, 1985, p. 37.</ref><ref>Lo tèrme apareguèt en 1615 dins lo ''Tractat d'economia politica'' d'[[Antoine de Montchrestien]] (1575-1621).</ref>. D'efiech, correspònd a l'emergéncia de l'[[Estat]] modèrne e a la reduccion dau poder deis institucions [[feudalisme|feudalas]]<ref>Eli Heckscher, ''Mercantilism'', Allen Unwin, 1955, p. 20.</ref>. Per lei mercantilistas, lo comèrci exterior èra un mejan per desvolopar la poissança dau prince e de la [[nacion]]. L'equilibri de la [[balança comerciala]] venguèt ansin lo critèri de susvelhar per s'assegurar l'intrada de metaus preciós dins lo reiaume. L'esplecha dei ressorsas [[Mina (jaç)|minieras]], l'investiment dirècte (sovent estatau) dins d'activitats aguent un rendiment important e lo [[proteccionisme]] èran lei mesuras principalas de l'economia mercantilista<ref>Mark Blaug, « The Social Sciences: Economics », ''The New Encyclopedia Britannica'', vol. 27,‎ 2007, p. 343.</ref>.

Au sègle XVIII, la pensada mercantilista foguèt contestada per lei [[fisiocracia|fisiocratas]]. Estacats a la recèrca dei lèis naturalas regissent leis activitats umanas, adoptèron lo metòde scientific per esquematizar lo foncionament de l'economia. En particular, descurbiguèron la nocion de flux. Pasmens, lei conclusions dei fisiocratas lei menèron a considerar l'[[agricultura]] coma lo còr de la riquessa d'una nacion. La [[Revolucion Industriala]], ja ben visibla en [[Anglatèrra]], mostrèt rapidament l'error d'aquela tèsi. En revènge, l'apròchi scientific desvolopada influencièt fòrça [[Adam Smith]] (1723-1790)<ref>Marie Bussing-Burks, ''Influential Economists'', The Oliver Press, 2003.</ref>.

Dins ''[[Recèrcas sus la natura e lei causas de la richessa dei nacions]]'', paregut en 1776, aqueu darrier publiquèt la premiera analisi dau foncionament de l'economia [[industria|industriala]]. En particular, identifiquèt per lo premier còp plusors aspèctes fondamentaus dau [[capitalisme]] coma lei concèptes de [[division dau trabalh]], de [[mercat]] e de « [[man invisibla]] ». Aquò permetèt de donar un sens mai politic a l'economia car Smith prepausèt tanben un ensemble de règlas de respectar per l'[[Estat]] per optimizar l'activitat economica. Uei, aqueu programa constituís la basa de « l'economia classica » e es lo tèxte fondator dau [[capitalisme]].

=== L'afiermacion de l'economia coma disciplina ===

[[File:Adam Smith The Muir portrait.jpg|thumb|right|[[Adam Smith]], figura emblematica dau liberalisme economic.]]

Tre la fin dau sègle XVIII, lei trabalhs d'[[Adam Smith]] suscitèron un important desvolopament per generalizar sa pensada a l'ensemble dei país e dau monde<ref>D'efiech, Smith se preocupava unicament de la richessa dau Reiaume Unit e de la recèrca d'un mejan per mantenir sa dominacion economica.</ref>. Aquò permetèt d'estructurar la pensada de sei partisans mai, en reaccion, entraïnèt tanben de criticas mai e mai vivas. Lei desvolopaments classics pus importants son probable aquelei de [[Thomas Malthus]] (1766-1834), de [[David Ricardo]] (1772-1823) e de [[John Stuart Mill]] (1806-1873)<ref>Daniel Villey, ''Petite histoire des grandes doctrines économiques'', Litec, 1985, pp. 89-102.</ref>. Desvolopèron l'idèa d'un foncionament optimau d'un [[mercat]] regit per un nombre minimau de règlas [[Estat|estatalas]] e laissat liure d'evolucionar en foncion de la [[lèi de l'ofèrta e de la demanda]]. Aqueu corrent influencièt fòrça lei politicas a l'origina de la [[Revolucion Industriala]] e dominèt fins a la [[crisi economica de 1929]].

Lei consequéncias socialas dau [[capitalisme]], especialament la formacion progressiva d'un [[proletariat]] [[vila|urban]] paure, suscitèt d'oposicions a aqueu sistèma. Lei dos pus importants son l'[[anarquisme]] e lo [[comunisme]] que foguèron promoguts per [[Pierre-Joseph Proudhon]] (1809-1865), [[Karl Marx]] (1818-1883) e [[Friedrich Engels]] (1820-1895). Estudièron leis estructuras politicas, economicas e socialas dau [[capitalisme]] coma lei nocions de [[capital (economia)|capitau]] e de [[proprietat]]. Prepausèron de sistèmas, radicalament diferents, fondats sus l'abolicion de la proprietat privada e la mesa en comun dei mejans de produccion<ref>Henri Arvon, ''L'Anarchisme'', Presses universitaires de France, coll. « Que sais-je ? », 1951.</ref><ref>Henri Lefebvre, ''Le Marxisme'', Presses universitaires de France, 1983.</ref>. Pasmens, son apòrt pus important foguèt l'utilizacion de metòdes analitics novèus per identificar leis estructuras de basa dau [[capitalisme]]. Ansin, melhorèron fòrça leis otís d'analisi economica e afiermèron clarament lo caractèr [[sciéncia|scientific]] de l'economia.

D'efiech, durant la segonda mitat dau sègle XIX, leis economistas capitalistas adoptèron pereu d'otís modèrnes. Per exemple, foguèt lo cas dei partisans dau [[marginalisme]], coma lo Francés [[Léon Walras]] (1834-1910) e lo Britanic [[William Stanley Jevons]] (1835-1882), que plaidejèron activament en favor d'una matematizacion de l'economia. A la fin dau sègle XIX e au començament dau sègle XX, aquela volontat d'estructuracion menèt a la creacion de departaments d'economia dins leis universitats, de revistas academicas especializadas e d'associacions professionalas<ref>Per exemple, la [[London School of Economics]] foguèt fondada en 1895 e l'[[Universitat Harvard]] e l'[[Universitat de Califòrnia de Berkeley]] creèron de departaments d'economia en 1897 en 1903. Lei revistas ''[[Quarterly Journal of Economics]]'', ''[[Journal of Political Economy]]'' e ''[[American Economic Review]]'' foguèron respectivament creadas en 1885, en 1892 e en 1911.</ref>.

=== Lei desvolopaments dau sègle XX ===

[[File:Keynes 1933.jpg|thumb|right|[[John Maynard Keynes]], figura fondatritz dau [[keynesianisme]].]]

Dempuei lo començament dau sègle XX, l'economia es demorada una sciéncia importanta que conoguèt de desvolopaments importants. D'efiech, lei crisis economicas e lei dos conflictes mondiaus mostrèron lei limits dei teorias existentas e entraïnèron l'emergéncia de teorias novèlas. [[John Maynard Keynes]] (1883-1946), [[Joseph Schumpeter]] (1883-1950), [[Friedrich Hayek]] (1899-1992) e [[Milton Friedman]] (1912-2006) foguèron lei quatre figuras majoras d'aquela transformacion. Lo premier desvolopèt lo [[keynesianisme]] qu'es una forma de [[capitalisme]] implicant una participacion activa de l'[[Estat]] a la vida economica dau [[país]]. Lei tres autrei son coneguts per son trabalh de mesa a jorn dei teorias dau sègle XIX qu'èran contestadas après la [[crisi economica de 1929]]. Aquelei teorias foguèron a l'origina dau [[neoliberalisme]] e de l'escòla neoclassica que son actualament lo sistèma e lo corrent predominant au sen de l'elèit economic actuau. Pasmens, fau tanben nòtar l'aparicion d'una sciéncia economica dins lei país [[comunisme|comunistas]], especialament en [[URSS|Union Sovietica]].

Durant aquela epòca, la matematizacion de l'economia foguèt creissenta amb l'integracion de teorias complètas, coma la [[teoria dei jòcs]], a la disciplina. Leis economistas s'interessèron tanben a de domenis novèus, coma l'[[educacion]], la [[criminalitat]] ò la [[familha (parentala)|familha]], per completar sei modèls. Aquelei modèls venguèron d'elements centraus de la finança modèrna e permetèron l'aparicion d'un sector financier « industriau » qu'emplega de centenaus de miliers de trabalhaires dins lei plaças financieras pus importantas. Pasmens, dempuei lei crisis deis ans 1980-1990, que mostrèron la feblessa de mai d'una teoria neoclassica, s'obsèrva un retorn a l'[[empirisme]] dins l'estudi de l'economia.

== Corrents principaus ==

=== Corrents istorics ===

==== Lo mercantilisme ====

{{article detalhat|Mercantilisme}}

Lo [[mercantilisme]] es un corrent de pensada economica que foguèt fòrça influent entre lo sègle XVI e lo sègle XVIII, es a dire durant lo premier periòde de formacion deis empèris coloniaus. Son principi de basa èra que la poissança dau prince despendiá dirèctament de sei resèrvas d'[[aur]] e de sa capacitat de collectar d'[[impòst]]s. Per aquò, deviá donc favorizar lo desvolopament dau [[comèrci]], de l'[[artesanat]] e de l'[[industria manufacturiera|industria]] en vista de crear un [[balança comerciala|demai comerciau]] susceptible de permetre l'intrada de [[metau preciós|metaus preciós]] dins son reiaume<ref>Claude-Danièle Echaudemaison, ''Dictionnaires d'économie et des sciences sociales'', París, Nathan, 1993.</ref>.

Lo mercantilisme generalizèt una vision dinamica de la [[politica]] economica [[nacion]]ala. Aquò favorizèt l'investiment dins d'activitats mai e mai rendablas. L'[[Estat]] venguèt tanben un actor centrau de la vida economica en favorizant l'industrializacion e leis [[exportacion|exportacions]] e en creant de proteccions còntra leis [[importacion|importacions]] concurrentas. Aquela teoria foguèt abandonada au començament de la [[Revolucion Industriala]] au profiech dau [[liure escambi]]. Pasmens, es encara de còps mencionada dins de debats actuaus sus l'interès de tornar crear de barrieras [[proteccionisme|proteccionistas]] per desvolopar e protegir de sectors estrategics dins lo quadre de la [[mondializacion]]. Leis expressions « neomercantilisme » ò « mercantilisme esclairat » son aparegudas dins quauquei publicacions ò assais economics depuei la fin dau sègle XX per definir aquelei practicas ò idèas. Un exemple de neomercantilisme sovent avançat es lo conflicte [[Airbus]]-[[Boeing]].

==== L'escòla classica ====

{{article detalhat|Escòla classica}}

L'[[escòla classica]] designa l'ensemble de la pensada economica liberala qu'acompanhèt la [[Revolucion Industriala]] de la fin dau sègle XVIII au començament dau sègle XX. Es fondada sus lei principis de [[liure escambi]], de « [[man invisibla]] » dau [[mercat]], de la reduccion dau ròtle economic de l'[[Estat]], de la [[lèi de Say]] e de la teoria deis [[avantatges comparatius]]. Foguèt tanben un dei vectors de la [[matematicas|matematizacion]] de la [[sciéncia]] economica. Aquelei teorias aguèron un ròtle centrau dins la formacion dei teissuts industriaus dei país desvolopats e favorizèron la constitucion deis empèris coloniaus dau sègle XIX. Pasmens, resistiguèron pas a la crisi entraïnada per la [[Premiera Guèrra Mondiala]] e foguèron definitivament abandonadas après la [[crisi economica de 1929|crisi de 1929]]. Evolucionèron pauc a cha pauc après la [[Segonda Guèrra Mondiala]] per alimentar la pensada economica ortodòxa actuala ([[neoclassicisme]], [[neokeynesianisme]], etc.).

=== Corrents actuaus ===

==== Lo neoclassicisme e lo neoliberalisme ====

{{article detalhat|Neoclassicisme (economia)|Neoliberalisme}}

Après la revirada dau [[liberalisme]] economic primitiu, sei partisans prepausèron una transformacion de sei principis per leis adaptar a l'economia modèrna. L'evolucion principala foguèt de reconóisser l'ineficacitat dei [[mercat]]s naturaus. Per la corregir, lei neoliberaus e lei neoclassics acceptèron de donar un ròtle a l'[[Estat]] : crear e mantenir lei condicions permetent lo foncionament dau mercat. Divèrseis escòlas derivan d'aqueu principi coma lo [[neoliberalisme]] estandard ò l'[[ordoliberalisme]] [[Alemanha|alemand]]. Dominan la pensada economica dempuei la fin deis [[ans 1970]] e l'abandon dei politicas keynesianas.

==== Lo keynesianisme ====

{{article detalhat|Keynesianisme}}

Lo [[keynesianisme]] es un corrent aparegut dins lo corrent deis ans 1920-1930. Sa figura fondatritz es [[John Maynard Keynes]] (1883-1946) que foguèt son premier teorician e un de sei defensors pus acarnats durant la [[crisi economica de 1929]]. Foguèt l'idèa economica predominanta de la fin deis ans 1930 a la fin deis ans 1970. Pòu tanben totjorn inspirar certanei politicas modèrnas. Per Keynes, l'Estat deu intervenir largament dins l'economia per estimular la demanda, compres en acceptat de deficits publics importants per finançar d'ajudas socialas e d'investiments publics importants. Aquela vision es opausada ai precèptes deis escòlas liberalas e neoliberalas que preferisson redurre lo ròtle de l'Estat au minimom e privilegiar lo desvolopament de l'ofèrta.

==== Lo marxisme ====

[[File:Karl Marx 001.jpg|thumb|right|[[Karl Marx]], figura fondatritz dau [[comunisme]] [[marxisme|marxista]].]]

{{article detalhat|Marxisme}}

Lo [[marxisme]] es un corrent economic fondat sus lei trabalhs de [[Karl Marx]] (1818-1883) e de [[Friedrich Engels]] (1820-1895). Opausat au [[capitalisme]] basat sus la [[proprietat]] privada dei mejans de produccion, es en favor d'un sistèma organizat a l'entorn de la proprietat collectiva d'aquelei mejans. Es a l'origina d'una pensada richa e fòrça diversificada car mai d'un projècte diferent assaièt d'aplicar aqueu principi. Lo pus conegut es aqueu que foguèt mes en òbra en [[URSS]] durant la [[Guèrra Freja]]. Dispareguèt en 1991 amb l'afondrament dau blòt sovietic, mai inspirèt lei sistèmas [[RPC|chinés]], [[Corèa del Nòrd|nòrd-corean]], [[Vietnam|vietnamian]] e [[Cuba|cuban]] actuaus. De mai, durant la [[Guèrra Freja]], fòrça país avián adoptat de sistèmas economics mixts mesclant proprietats privada e collectiva. Uei, s'aquelei sistèmas son pauc a cha pauc abandonadas, an encara una certana influéncia dins la societat e lo debat economic modèrne. Un autre interès dau marxisme son leis otís d'analisi dau capitalisme imaginats per Marx.

== La scientificitat de l'economia ==

=== Lei metòdes e metodologias ===

Leis economistas utilizan divèrsei metòdes per estudiar lo foncionament de l'economia. Son pauc diferentas dei tecnicas en vigor dins d'autrei [[sciéncia]]s mai de corrents donats pòdon preferir d'otís particulars :
* lo metòde deductiu qu'es fondat sus tres etapas sequencialas : observacions dei fachs e dei fenomèns, deduccion de lèis e verificacion dei lèis en examinant son poder predictiu<ref>Daniel M. Hausman, ''The Inexact and separate science of economics'', Cambridge University Press, 1992, p. 143.</ref>.
* lo metòde ipoteticodeductiu qu'es basat sus quatre etapas egalament sequencialas : formulacion d'una ipotèsi, deduccion d'una prediccion, tèst de la prediccion, avaloracion de l'ipotèsi en foncion de la pertinéncia de la prediccion<ref>Daniel M. Hausman, ''The Inexact and separate science of economics'', Cambridge University Press, 1992, p. 123.</ref>.
* lo metòde abduccion-deduccion-induccion que consistís premier a avalorar un fenomèn ò una anomalia per ne'n dedurre d'ipotèsis causalas probablas. Puei, aqueleis ipotèsis son testadas per conservar leis idèas incontestadas ò leis elements inexplicats<ref>''Théorie de la régulation, un nouvel état des savoirs'', Dunod, coll. « Éco sup », 2023, p. 23.</ref>.
* lei metòdes operacionalistas assaian de donar mai d'importància au comportament deis individús. Pasmens, aquelei tecnicas son criticas car produson pas totjorn un contengut testable<ref>Daniel M. Hausman, ''The Inexact and separate science of economics'', Cambridge University Press, 1992, pp. 157-160.</ref>.
* lei metòdes predictius assaian de provesir de prediccions sus l'evolucion de l'economia. Dins aquelei tecnicas, l'importància e lo realisme deis ipotèsis son considerats coma segondaris. En plaça, l'interès predictiu es privilegiat per avalorar la valor dau trabalh realizat<ref>Daniel M. Hausman, ''The Inexact and separate science of economics'', Cambridge University Press, 1992, p. 163.</ref>.

=== Leis otís d'estudi ===

La [[modèl|modelizacion]] es un element centrau de l'estudi de l'economia. D'efiech, en causa de la complexitat dei fenomèns sociaus, es necessari de selecionnar un ensemble d'ipotèsis e de variablas per construrre un modèl afin de comprendre lo reau. Aqueu trabalh es sovent sostengut per un important formalisme [[matematicas|matematic]]. Leis otís [[estatistica|estatistics]] son un autre element centrau de la recèrca economica<ref>Christian Gouriéroux et Alain Monfort, ''Statistique et modèles économétriques'', vol. 1 e 2, Economica, 1995.</ref>. Lo rasonament es similar a aqueu de la [[termodinamica]]. Coma lo seguit de totei lei comportaments individuaus es impossible, fau estudiar de comportaments mejans. Enfin, es possible de realizar d'[[economia experimentala|experiéncias]] sus d'ensembles de populacions<ref>Nicolas Eber e Marc Willinger, ''L'Économie expérimentale'', La Découverte, coll. « Repères », 2005.</ref>. Lei metòdes organizant aqueleis estudis son variables. Pòdon anar dau tèst d'un grop de quauquei desenaus de volontaris dins un [[labaratòri]] dedicat a d'estudis fòrça complèxes regardant de mòstras de miliers d'individús chausits au sen de la populacion generala.

=== La contestacion de la scientificitat de l'economia ===

[[File:Jenkincurves.gif|thumb|right|La lèi de l'equilibri unic entre l'ofèrta e la demanda es un exemple de lèi economica de basa qu'es considerada coma una vertat ben establida per lei corrents economics ortodòxs e coma una error flagranta per seis adversaris.]]

{{article detalhat|Criticas de l'economia}}

L'aspècte scientific dei disciplinas economicas es sovent l'objècte de contestacions e de criticas. Lei trabalhs pus tocats son aquelei dei corrents « ortodòxs » que predominan au sen de la pensada economica actuala. Dins lei fachs, lei criticas regardan mai que mai l'utilizacion deis otís d'analisi per certaneis economistas. D'efiech, fòrça modèls economics gardan d'ipotèsis non verificadas – e de còps francament faussas – per de rasons [[istòria|istoricas]] e [[politica]]s<ref>Daniel Duet, « La science économique n’aura pas lieu », ''Les Cahiers pour l’histoire de l’épargne'', n° 12,‎ 2009.</ref><ref>Bernard Guerrien, ''L’économie : science ou pseudo-science ?'',‎ Association Française pour l’Information Scientifique, 2005, [https://www.afis.org/L-economie-science-ou-pseudo-science].</ref>. Per exemple, la màger part dei modèls neoclassics utilizats dempuei lo començament dau sègle XXI contunian de considerar leis agents economics coma d'agents racionaus capables de realizar sistematicament la chausida pus adaptada a son interès. Òr, aquela ipotèsi es pas demostrada e son aplicacion pòu menar a d'errors importantas dins la representacion scientifica d'aqueleis agents<ref>''Le capitalisme avant la crise du covid'', Document de travail, Services centraux et régionaux de la Direction Générale du Trésor, Ministère de l'Économie, n° 2021/4, Septembre 2021.</ref><ref>Duncan Foley, « The strange history of the economic agent », ''New School Economic Review'', vol. 1, n° 1, 2004, pp. 84-92.</ref>. Un autre exemple famós es aqueu de la teoria de l'equilibri unic entre l'ofèrta e la demanda. En 1983, [[Gérard Debreu]] (1921-2004) recebèt lo « Prèmi Nobel » d'Economia per una demostracion matematica de son existéncia. Pasmens, per [[Maurice Allais]] (1911-2010), que recebèt lo meteis prèmi cinc ans pus tard, lo trabalh de Debreu èra ''« estrangier au monde de l'experiéncia »'' e ''« sensa valor scientifica »''<ref>Maurice Allais, conferéncia prononciada a l'ocasion de son Prèmi de la Banca de Suècia en sciéncias economicas en memòria d'Alfred Nobel, 1988.</ref>.

== Brancas principalas ==

=== La microeconomia ===

{{article detalhat|Microeconomia}}

La [[microeconomia]] es la branca de l'economia que modeliza lo comportament deis [[agent economic|agents economics]] (consumators, [[familha (parentala)|familhas]], entrepresas, etc.) e seis interaccions sus lei [[mercat|mercats]]. Lei comportaments individuaus i ocupan un ròtle major. La microeconomia s'interèssa donc fòrça a la [[racionalisme|racionalitat]] e a la subjectivitat deis individús. L'idèa generala es de trobar de lèis generalas a partir de metòdes permetent de representar l'individualisme.

=== La macroeconomia ===

{{article detalhat|Macroeconomia}}

La [[macroeconomia]] es la branca de l'economia qu'estúdia l'economia a partir de donadas que representan lei gròs agregats economics coma lo revengut, l'investiment e la consumacion. S'interèssa principalament a l'analisi dei politicas economicas deis Estats e deis organizacions internacionalas. Lei mecanismes de produccion dei richessas, de consumacion e de reparticion dei revenguts nacionaus e internacionaus i ocupan una plaça preponderanta.

=== L'economia deis organizacions ===

{{article detalhat|Economia deis organizacions}}

L'[[economia deis organizacions]] es la branca de l'economia qu'estúdia l'ensemble deis arrenjaments institucionaus que permèton la mesa en òbra de la produccion e l'escambi de bens e de servicis. Dins un sens pus reduch, es l'estudi d'una organizacion coma entitat economica especifica e la disciplina s'intègra dins l'ensemble pus larg de la teoria deis organizacions. Generalament, l'entrepresa es l'entitat estudiada<ref>Olivier Bouba-Olga, ''L'économie de l'entreprise'', Seuil, 2003.</ref>.

=== L'economia internacionala ===

{{article detalhat|Economia internacionala}}

L'[[economia internacionala]] es lo domeni de l'economia que s'interèssa ai relacions [[comèrci|comercialas]] e economicas entre [[país]] e ais evolucions dei taus de cambi e de la competitivitat economica. Es devesida en mai d'una sosdisciplina especializada dins leis escambis comerciaus (teoria dau comèrci internacionau), l'estudi dei politicas [[moneda|monetàrias]] e dei taus de cambi, l'estudi dei movements de capitaus entre país (finança internacionala), etc.

=== La finança ===

{{article detalhat|Finança}}

La [[finança]] es l'ensemble dei metòdes e deis institucions que permèton ais entrepresas e ai particulars d'obtenir lei capitaus necessaris e ais esparnhaires de plaçar sei capitaus. Es venguda un important negòci d'instruments e de transferiment d'anticipacions de revenguts e de riscs que sei pretz pòdon èsser negociats sus de [[mercat|mercats]] ò dins d'institucions especializadas. Mai d'un sosdomeni existís coma la [[finança d'entrepresa]] destinada a gerir leis investiments e lei finanças deis entrepresas e la [[finança de mercat]] destinada a investir sus lei mercats financiers.

== Annèxas ==

=== Liames intèrnes ===

'''Doctrinas economicas principalas :'''
<div class="reflist references-column-count references-column-count-3" style="column-count: 3; -moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; list-style-type:decimal;">
* [[Anarquisme]]
* [[Autarquia]]
* [[Capitalisme]]
* [[Comunisme]]
* [[Dirigisme]]
* [[Estatisme]]
* [[Faissisme]]
* [[Keynesianisme]]
* [[Liberalisme]]
* [[Maoïsme]]
* [[Marxisme]]
* [[Mercantilisme]]
* [[Neoliberalisme]]
* [[Proteccionisme]]
* [[Socialisme]]
</div>

'''Concèptes economics :'''
<div class="reflist references-column-count references-column-count-3" style="column-count: 3; -moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; list-style-type:decimal;">
* [[Agricultura]]
* [[Balança comerciala]]
* [[Balança dei pagaments]]
* [[Borsa]]
* [[Capitau (economia)|Capitau]]
* [[Caumatge]]
* [[Consumacion]]
* [[Crisi economica]]
* [[Deute]]
* [[Devisa]]
* [[Division dau trabalh]]
* [[Estat]]
* [[Exportacion]]
* [[Importacion]]
* [[Industria manufacturiera]]
* [[Investiment]]
* [[Macroeconomia]]
* [[Mercat]]
* [[Microeconomia]]
* [[Moneda]]
* [[Nacionalizacion]]
* [[Ofèrta e demanda]]
* [[Produch interior brut]]
* [[Proprietat]]
</div>

'''Economistas majors :'''
<div class="reflist references-column-count references-column-count-3" style="column-count: 3; -moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; list-style-type:decimal;">
* [[Jean-Baptiste Colbert]]
* [[Friedrich Engels]]
* [[Friedrich Hayek]]
* [[Thomas Malthus]]
* [[John Maynard Keynes]]
* [[Karl Marx]]
* [[David Ricardo]]
* [[Joseph Schumpeter]]
* [[Adam Smith]]
</div>

=== Bibliografia ===

* Michaël Biziou, ''Adam Smith et l'origine du libéralisme'', Presses universitaires de France, 2003.
* Gilles Campagnolo, ''Critique de l'économie politique classique'', Presses universitaires de France, 2004.
* Paul Krugman e Robin Wells, ''Microéconomie'', De Boeck, 2009.
* Paul Krugman e Maurice Obstfeld, ''Économie internationale'', De Boeck, 1995.
* Edmund Phelps, ''Économie politique'', Fayard, 2007.
* Daniel Villey, ''Petite histoire des grandes doctrines économiques'', Litec, 1985.

=== Nòtas e referéncias ===
<div class="reflist references-column-count references-column-count-3" style="column-count: 3; -moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; list-style-type:decimal;">
<references/>
</div>

[[Categoria:Economia| ]]