Sègle III abC : Diferéncia entre lei versions
Cap resum de modificació |
|||
| (26 revisions intermediàrias pel meteis utilizaire pas afichadas) | |||
| Linha 1 : | Linha 1 : | ||
{{Dialècte Provençau}} |
|||
<center> |
<center> |
||
[[sègle VI abC|../..]] | |
[[sègle VI abC|../..]] | |
||
| Linha 17 : | Linha 19 : | ||
[[Fichièr:Itàlia - Extension Romana (500-240 avC).png|thumb|right|Expansion romana durant la premiera mitat dau sègle III avC.]] |
[[Fichièr:Itàlia - Extension Romana (500-240 avC).png|thumb|right|Expansion romana durant la premiera mitat dau sègle III avC.]] |
||
'''298-290''' : [[Tresena Guèrra Samnita]] entraïnada per lei tensions entre [[Roma]] e sei vesins ([[Samnitas]], [[Etruscs]], [[Cèltas]]...). Lei Romans s'impausèron a la [[batalha de Sentinum]] ([[-295|295 avC]]) e annexèron lo territòri samnita. |
'''298-290''' : [[Tresena Guèrra Samnita]] entraïnada per lei tensions entre [[Roma]] e sei vesins ([[Samnitas]], [[Etruscs]], [[Cèltas]]...). Lei Romans s'impausèron a la [[batalha de Sentinum]] ([[-295|295 avC]]) e annexèron lo territòri samnita. |
||
<br/> |
|||
'''297''' : fin dau rèine de [[Chandragupta Maurya]] (probablament en causa d'una abdicacion par acabar sa vida dins un òrdre religiós) que foguèt remplaçat per son fiu [[Bindusara]] (→ [[-272|272]]). |
|||
<br/> |
<br/> |
||
'''294''' : en [[Peloponès]], intervencion d'[[Esparta]] per empedir l'annexion de plusors ciutats dau nòrd de la peninsula per [[Macedònia (reialme)|Macedònia]]. Pasmens, leis Espartencs foguèron batuts mai mantenguèron son independéncia car lei Macedonians deguèron desplaçar sei tropas vèrs lo nòrd. |
'''294''' : en [[Peloponès]], intervencion d'[[Esparta]] per empedir l'annexion de plusors ciutats dau nòrd de la peninsula per [[Macedònia (reialme)|Macedònia]]. Pasmens, leis Espartencs foguèron batuts mai mantenguèron son independéncia car lei Macedonians deguèron desplaçar sei tropas vèrs lo nòrd. |
||
| Linha 25 : | Linha 29 : | ||
<br/> |
<br/> |
||
'''280''' : reconstitucion de la [[Liga Aquèa]] dins lo nòrd-oèst de [[Peloponès]]. Ben dirigida, venguèt pauc a pauc una poissança regionala importanta en [[Grècia]]. |
'''280''' : reconstitucion de la [[Liga Aquèa]] dins lo nòrd-oèst de [[Peloponès]]. Ben dirigida, venguèt pauc a pauc una poissança regionala importanta en [[Grècia]]. |
||
<br/> |
|||
[[Fichièr:Empèri Maurya (265 avC).png|thumb|right|Extension de l'[[Empèri Maurya]] vèrs [[-265|265 avC]].]] |
|||
'''272''' : mòrt de [[Bindusara]]. Mau conegut, son rèine veguèt l'extension de l'[[Empèri Maurya]] a la quasi totalitat dau mond indian. Foguèt remplaçat per [[Ashoka]]. |
|||
<br/> |
<br/> |
||
'''269''' : aprofichant de tensios entre ciutats grègas, [[Cartage]] ocupèt [[Messina]] (→ [[-264|264 avC]]). |
'''269''' : aprofichant de tensios entre ciutats grègas, [[Cartage]] ocupèt [[Messina]] (→ [[-264|264 avC]]). |
||
<br/> |
<br/> |
||
{{veire|Guèrra de |
{{veire|Guèrra de Cremonides}} |
||
'''268-261''' : en [[Grècia]], una importanta coalicion de [[ciutat-estat|ciutats-estats]] ([[Atenas]], [[Esparta]], [[Epira]] e seis aliats) se revoutèt còntra [[Macedònia (reialme)|Macedònia]]. Pasmens, lei Macedonians arrestèron totei leis atacas e capitèron finalament d'obtenir la [[capitulacion]] d'[[Atenas]]. Aquela darriera foguèt desenant ocupada per una [[garnison]] e dirigit per un governador macedonian. |
'''268-261''' : en [[Grècia]], una importanta coalicion de [[ciutat-estat|ciutats-estats]] ([[Atenas]], [[Esparta]], [[Epira]] e seis aliats) se revoutèt còntra [[Macedònia (reialme)|Macedònia]]. Pasmens, lei Macedonians arrestèron totei leis atacas e capitèron finalament d'obtenir la [[capitulacion]] d'[[Atenas]]. Aquela darriera foguèt desenant ocupada per una [[garnison]] e dirigit per un governador macedonian. |
||
<br> |
<br> |
||
[[Fichièr:Premiera Guèrra Punica.png|thumb|right|Esquèma generau de la [[Premiera Guèrra Punica]].]] |
[[Fichièr:Premiera Guèrra Punica.png|thumb|right|Esquèma generau de la [[Premiera Guèrra Punica]].]] |
||
{{veire|Premiera Guèrra Punica}} |
{{veire|Premiera Guèrra Punica}} |
||
'''264-241''' : ocupada per [[Cartage]], [[Messina]] se revoutèt e demandèt l'ajuda de [[Roma]] per empedir lei Cartaginés de reprimir lo movement. Aquò entraïnèt la [[Premiera Guèrra Punica]] que s'acabèt per una victòria romana malaisada e l'abandon de sei posicions sicilianas per [[Cartage]]. Comencèt alora una crisi grèva dins la vila punica que poguèt pas pagar sei mercenaris. [[Roma]] aprofichèt la situacion per ocupar [[ |
'''264-241''' : ocupada per [[Cartage]], [[Messina]] se revoutèt e demandèt l'ajuda de [[Roma]] per empedir lei Cartaginés de reprimir lo movement. Aquò entraïnèt la [[Premiera Guèrra Punica]] que s'acabèt per una victòria romana malaisada e l'abandon de sei posicions sicilianas per [[Cartage]]. Comencèt alora una crisi grèva dins la vila punica que poguèt pas pagar sei mercenaris. [[Roma]] aprofichèt la situacion per ocupar [[Corsega]] e [[Sardenha]] (→ [[-219|219 avC]]). |
||
<br/> |
|||
'''261''' : [[guèrra de Kalinga|conquista de Kalinga]], un dei darriereis estats indians independents, per lei fòrças d'[[Ashoka]]. Segon la tradicion, la violéncia d'aquela guèrra (entre {{formatnum:100000}} e {{formatnum:200000}}) transformèt lo rèi que decidiguèt desenant d'adoptar lei principis [[pacifisme|pacifics]] dau [[bodisme]] (→ [[232|232 avC]]). |
|||
<br/> |
<br/> |
||
'''241-238''' : afeblida per sa desfacha còntra [[Roma]], [[Cartage]] deguèt faciar una revòuta de sei [[mercenari]]s. Marcat per d'atrocitats importantas, lo conflicte s'acabèt amb una victòria cartaginesa que permetèt au clan Barca de renforçar son poder. |
'''241-238''' : afeblida per sa desfacha còntra [[Roma]], [[Cartage]] deguèt faciar una revòuta de sei [[mercenari]]s. Marcat per d'atrocitats importantas, lo conflicte s'acabèt amb una victòria cartaginesa que permetèt au clan Barca de renforçar son poder. |
||
<br/> |
|||
'''232''' : mòrt d'[[Ashoka]] que foguèt remplaçat per son fiu [[Dasharatha]]. Assaiant de perseguir la [[politica]] de son paire, aguèt de dificultats per estabilizar son poder (→ [[-224|224 avC]]). |
|||
<br/> |
|||
'''224''' : decès de [[Dasharatha]]. Durant son rèine, l'[[Empèri Maurya]] s'afebliguèt e plusors regions venguèron tornarmai independents. Una scission de l'Empèri entre dos sobeirans Maurya es tanben possibla. Foguèt remplaçat per son cosin [[Samprati]] (→ [[-215|215 avC]]). |
|||
<br/> |
<br/> |
||
'''221''' : en [[Republica Populara de China|China]], conquista dau reiaume de [[Qi (reiaume)|Qi]] per lei fòrças de [[Qin Shi Huang]]. Aquò marquèt la fin dau [[Periòde dei Reiaumes Combatents]] e la premiera unificacion politica de [[Republica Populara de China|China]] sota l'autoritat d'un sobeiran unic. Lo poder novèu adoptèt rapidament una tiera de [[lei|lèis]] per unificar lo país. |
'''221''' : en [[Republica Populara de China|China]], conquista dau reiaume de [[Qi (reiaume)|Qi]] per lei fòrças de [[Qin Shi Huang]]. Aquò marquèt la fin dau [[Periòde dei Reiaumes Combatents]] e la premiera unificacion politica de [[Republica Populara de China|China]] sota l'autoritat d'un sobeiran unic. Lo poder novèu adoptèt rapidament una tiera de [[lei|lèis]] per unificar lo país. |
||
| Linha 43 : | Linha 56 : | ||
[[Fichièr:Segonda Guèrra Punica - Esquèma generau.png|thumb|right|Esquèma generau de la [[Segonda Guèrra Punica]].]] |
[[Fichièr:Segonda Guèrra Punica - Esquèma generau.png|thumb|right|Esquèma generau de la [[Segonda Guèrra Punica]].]] |
||
{{veire|Segonda Guèrra Punica}} |
{{veire|Segonda Guèrra Punica}} |
||
'''219-201''' : après la destruccion de [[Sagonta]], ciutat aliada de [[Roma]], per [[Cartage]], una segonda guèrra opausèt [[Roma]]ns e [[Cartage|Cartaginés]]. Dins la premiera partida dau conflicte, l'armada dau generau [[ |
'''219-201''' : après la destruccion de [[Sagonta]], ciutat aliada de [[Roma]], per [[Cartage]], una segonda guèrra opausèt [[Roma]]ns e [[Cartage|Cartaginés]]. Dins la premiera partida dau conflicte, l'armada dau generau [[Annibal Barca]] infligiguèt plusors desfachas saunosas ai Romans. Pasmens, mau capitèt de trobar d'aliats en [[Itàlia]] per assetjar [[Roma]]. Au contrari, lei Romans reagiguèron e destruguèron [[Siracusa]] en [[-213|213 avC]]). Puei, ocupèron la màger part d'[[Espanha]] avans de se dirigir vèrs [[Africa]] onte l'armada cartaginesa foguèt definitivament batuda. Après aquela victòria, [[Cartage]] perdiguèt tot son domeni ispanic (annexat per [[Roma]]), perdiguèt lo drech de menar una diplomacia independenta de [[Roma]] e deguèt pagar una indemnitat fòrça importanta a sei venceires. De son caire, [[Roma]] venguèt la premiera poissança de la [[Mar Mediterranèa|Mediterranèa Occidentala]]. |
||
<br/> |
|||
'''215''' : decès de l'emperaire maurya [[Samprati]] que foguèt remplaçat per [[Shalishuka]] (→ [[-202|202 avC]]). |
|||
<br/> |
|||
{{veire|Dinastia Han}} |
|||
'''210-206''' : [[mòrt]] de [[Qin Shi Huang]]. Après un periòde de trèbols intèrnes, sa dinastia foguèt reversada e una guèrra civila comencèt per sa succession. S'acabèt per la presa dau poder per lei [[Dinastia Han|Han]] qu'estabilizèron l'Empèri. |
|||
<br/> |
|||
'''202''' : mòrt de l'emperaire maurya [[Shalishuka]] que foguèt remplaçat per [[Devavarman]]. |
|||
== Decès == |
== Decès == |
||
<div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> |
|||
| ⚫ | |||
* [[Annibal Barca]], generau [[Cartage|cartaginés]]. |
|||
* [[Ashoka]], emperaire [[Empèri Maurya|maurya]]. |
|||
* [[Bindusara]], emperaire [[Empèri Maurya|maurya]]. |
|||
* [[Chandragupta Maurya]], emperaire [[Empèri Maurya|maurya]]. |
|||
* [[Dasharatha]], emperaire [[Empèri Maurya|maurya]]. |
|||
* [[Epicur]], [[filosofia|filosòf]] [[Grècia|grèc]]. |
|||
* [[Estraton de Lampsac]], [[filosofia|filosòf]] [[Grècia|grèc]]. |
|||
| ⚫ | |||
* [[Qin Shi Huang]], emperaire [[Republica Populara de China|chinés]]. |
|||
* [[Samprati]], emperaire [[Empèri Maurya|maurya]]. |
|||
* [[Shalishuka]], emperaire [[Empèri Maurya|maurya]]. |
|||
* [[Teodòr l'Atèu]], [[filosofia|filosòf]] [[Grècia|grèc]]. |
|||
* [[Zenon de Cition]], [[filosofia|filosòf]] [[Grècia|grèc]]. |
|||
</div> |
|||
== Liames intèrnes == |
== Liames intèrnes == |
||
* [[Guèrras Punicas]]. |
|||
* [[Qin Shi Huang]]. |
|||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
Version actuala en data del 21 febrièr de 2024 a 17.46
../.. | sègle V abC | sègle IV abC | sègle III abC | sègle II abC | sègle I abC | ../..
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]300 : adopcion de doas lèis importantas per Roma. La Lex Ogulnia permetèt ai plebèus d'accedir ai foncions religiosas de pontifes e d'augurs e la Lex Porcia permetèt a cada ciutadan roman de far apèu d'una pena capitala.
299 : presa de Nequinum per lei Romans.
.png)
298-290 : Tresena Guèrra Samnita entraïnada per lei tensions entre Roma e sei vesins (Samnitas, Etruscs, Cèltas...). Lei Romans s'impausèron a la batalha de Sentinum (295 avC) e annexèron lo territòri samnita.
297 : fin dau rèine de Chandragupta Maurya (probablament en causa d'una abdicacion par acabar sa vida dins un òrdre religiós) que foguèt remplaçat per son fiu Bindusara (→ 272).
294 : en Peloponès, intervencion d'Esparta per empedir l'annexion de plusors ciutats dau nòrd de la peninsula per Macedònia. Pasmens, leis Espartencs foguèron batuts mai mantenguèron son independéncia car lei Macedonians deguèron desplaçar sei tropas vèrs lo nòrd.
287 : tresena secession de la plèba en causa de son exclusion dau partiment de tèrras conquistadas sus lei Sabins. Quintus Hortensius foguèt alora elegit dictator per reglar la situacion. Adoptèt la Lex Hortensia que demeniguèt ò annulèt certanei deutes e donèt lo drech a l'assemblada dei plebèus d'adoptar dei lèis sensa l'acòrd dau Senat. Aquò donèt mai de poder ai classas favorizadas de la plèba e permetèt la formacion d'una aristocracia pus establa a partir d'aquelei classas e dau patriciat tradicionau de la vila.
281-272 : après una avançada novèla de Roma vèrs lo sud, de tensions opausèron la vila a la ciutat grèga de Tarenta. Una guèrra comencèt e lei Grècs demandèron l'ajuda de Pirros d'Epira. Son intervencion permetèt ai Grècs de ganhar plusors combats (Ausculum). Pasmens, se dispersèt entre plusors objectius e foguèt finalament vencut a Beneventum (275 avC). Se retirèt alora d'Itàlia permetent ai Romans de conquistar Tarenta e la totalitat de la peninsula.
280 : reconstitucion de la Liga Aquèa dins lo nòrd-oèst de Peloponès. Ben dirigida, venguèt pauc a pauc una poissança regionala importanta en Grècia.
.png)
272 : mòrt de Bindusara. Mau conegut, son rèine veguèt l'extension de l'Empèri Maurya a la quasi totalitat dau mond indian. Foguèt remplaçat per Ashoka.
269 : aprofichant de tensios entre ciutats grègas, Cartage ocupèt Messina (→ 264 avC).
268-261 : en Grècia, una importanta coalicion de ciutats-estats (Atenas, Esparta, Epira e seis aliats) se revoutèt còntra Macedònia. Pasmens, lei Macedonians arrestèron totei leis atacas e capitèron finalament d'obtenir la capitulacion d'Atenas. Aquela darriera foguèt desenant ocupada per una garnison e dirigit per un governador macedonian.
264-241 : ocupada per Cartage, Messina se revoutèt e demandèt l'ajuda de Roma per empedir lei Cartaginés de reprimir lo movement. Aquò entraïnèt la Premiera Guèrra Punica que s'acabèt per una victòria romana malaisada e l'abandon de sei posicions sicilianas per Cartage. Comencèt alora una crisi grèva dins la vila punica que poguèt pas pagar sei mercenaris. Roma aprofichèt la situacion per ocupar Corsega e Sardenha (→ 219 avC).
261 : conquista de Kalinga, un dei darriereis estats indians independents, per lei fòrças d'Ashoka. Segon la tradicion, la violéncia d'aquela guèrra (entre 100 000 e 200 000) transformèt lo rèi que decidiguèt desenant d'adoptar lei principis pacifics dau bodisme (→ 232 avC).
241-238 : afeblida per sa desfacha còntra Roma, Cartage deguèt faciar una revòuta de sei mercenaris. Marcat per d'atrocitats importantas, lo conflicte s'acabèt amb una victòria cartaginesa que permetèt au clan Barca de renforçar son poder.
232 : mòrt d'Ashoka que foguèt remplaçat per son fiu Dasharatha. Assaiant de perseguir la politica de son paire, aguèt de dificultats per estabilizar son poder (→ 224 avC).
224 : decès de Dasharatha. Durant son rèine, l'Empèri Maurya s'afebliguèt e plusors regions venguèron tornarmai independents. Una scission de l'Empèri entre dos sobeirans Maurya es tanben possibla. Foguèt remplaçat per son cosin Samprati (→ 215 avC).
221 : en China, conquista dau reiaume de Qi per lei fòrças de Qin Shi Huang. Aquò marquèt la fin dau Periòde dei Reiaumes Combatents e la premiera unificacion politica de China sota l'autoritat d'un sobeiran unic. Lo poder novèu adoptèt rapidament una tiera de lèis per unificar lo país.
220 : començament de trabalhs de fortificacion lòng de la frontiera septentrionala de China. Son a l'origina de la Granda Muralha de China.
219-201 : après la destruccion de Sagonta, ciutat aliada de Roma, per Cartage, una segonda guèrra opausèt Romans e Cartaginés. Dins la premiera partida dau conflicte, l'armada dau generau Annibal Barca infligiguèt plusors desfachas saunosas ai Romans. Pasmens, mau capitèt de trobar d'aliats en Itàlia per assetjar Roma. Au contrari, lei Romans reagiguèron e destruguèron Siracusa en 213 avC). Puei, ocupèron la màger part d'Espanha avans de se dirigir vèrs Africa onte l'armada cartaginesa foguèt definitivament batuda. Après aquela victòria, Cartage perdiguèt tot son domeni ispanic (annexat per Roma), perdiguèt lo drech de menar una diplomacia independenta de Roma e deguèt pagar una indemnitat fòrça importanta a sei venceires. De son caire, Roma venguèt la premiera poissança de la Mediterranèa Occidentala.
215 : decès de l'emperaire maurya Samprati que foguèt remplaçat per Shalishuka (→ 202 avC).
210-206 : mòrt de Qin Shi Huang. Après un periòde de trèbols intèrnes, sa dinastia foguèt reversada e una guèrra civila comencèt per sa succession. S'acabèt per la presa dau poder per lei Han qu'estabilizèron l'Empèri.
202 : mòrt de l'emperaire maurya Shalishuka que foguèt remplaçat per Devavarman.
Decès
[modificar | Modificar lo còdi]- Annibal Barca, generau cartaginés.
- Ashoka, emperaire maurya.
- Bindusara, emperaire maurya.
- Chandragupta Maurya, emperaire maurya.
- Dasharatha, emperaire maurya.
- Epicur, filosòf grèc.
- Estraton de Lampsac, filosòf grèc.
- Pirros, rèi d'Epira.
- Qin Shi Huang, emperaire chinés.
- Samprati, emperaire maurya.
- Shalishuka, emperaire maurya.
- Teodòr l'Atèu, filosòf grèc.
- Zenon de Cition, filosòf grèc.