Wikipedia

Kwiaty dla Algernona: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Plushy (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
29 356 edycji
do dopracowania
drobne redakcyjne
 
(Nie pokazano 27 wersji utworzonych przez 18 użytkowników)
Linia 1:
{{Książka infobox
{{dopracować|styl}}
|tytuł = Kwiaty dla Algernona
'''Kwiaty dla Algernona''' - opowiadanie, potem rozbudowane do rozmiarów powieści, [[Stany Zjednoczone|amerykańskiego]] pisarza [[Daniel Keyes|Daniela Keyesa]].
[[en: |tytuł oryginalny = Flowers for Algernon]]▼
|grafika =
|opis grafiki =
|alt grafiki =
|autor = [[Daniel Keyes]]
|tematyka =
|typ utworu = [[fantastyka naukowa]]
|data powstania =
|miejsce wydania = [[Stany Zjednoczone]]
|język = [[Język angielski|angielski]]
|data wydania = [[1966 w literaturze|1966]] (powieść)
|wydawca =
|pol: data wydania = [[1996 w literaturze|1996]] (powieść)
|pol: wydawca = [[Prószyński i S-ka]]
|pol: przekład = [[Krzysztof Sokołowski (tłumacz)|Krzysztof Sokołowski]]
|poprzednia =
|następna =
|commons =
|wikiźródła =
|wikicytaty =
}}
'''Kwiaty dla Algernona''' (tyt. oryg. ''Flowers for Algernon'') – opowiadanie [[Stany Zjednoczone|amerykańskiego]] pisarza [[Daniel Keyes|Daniela Keyesa]], rozbudowane później do rozmiarów powieści. Opublikowane w 1959 roku w czasopiśmie ''[[The Magazine of Fantasy & Science Fiction]]'', zdobyło w roku następnym [[Nagroda Hugo za najlepszą miniaturę literacką|nagrodę Hugo za najlepszą miniaturę literacką]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.thehugoawards.org/hugo-history/1960-hugo-awards/ |tytuł = 1960 Hugo Awards |opublikowany = The Hugo Awards |język = en |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>. Po rozbudowaniu go do formy powieściowej Keyes zdobył także nagrodę [[Nebula]] w 1966<ref>{{cytuj stronę |url = https://nebulas.sfwa.org/award-year/1966/ |tytuł = 1966 Nebula Awards |opublikowany = Nebula Awards |język = en |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>.
 
W Polsce opowiadanie opublikowano po raz pierwszy w miesięczniku popularnonaukowym ''[[Problemy (czasopismo)|Problemy]]'' (nr 12, 1974)<ref>{{encyklopediafantastyki.pl|id=Problemy_12_(345)_1974|tytuł=Problemy 12 (345) 1974|data dostępu=2020-08-06}}</ref>, a następnie w 6. t. antologii ''[[Kroki w nieznane]]'' w 1976 roku. oraz w 4 t. antologii ''[[Droga do science fiction]]'' w 1988 w przekładzie [[Krzysztof W. Malinowski|Krzysztofa Malinowskiego]], zaś powieść wydało wydawnictwo [[Prószyński i S-ka]] w tłumaczeniu [[Krzysztof Sokołowski (tłumacz)|Krzysztofa Sokołowskiego]] w 1996<ref>{{cytuj stronę |url = https://katalogi.bn.org.pl/discovery/fulldisplay?docid=alma991004738319705066&context=L&vid=48OMNIS_NLOP:48OMNIS_NLOP&lang=pl&search_scope=NLOP_IZ_NZ&adaptor=Local%20Search%20Engine&tab=LibraryCatalog&query=any,contains,Kwiaty%20dla%20Algernona&sortby=date_d&facet=frbrgroupid,include,83862360414858571&offset=0 |tytuł = Kwiaty dla Algernona / Daniel Keyes ; przeł. [z ang.] Krzysztof Sokołowski |opublikowany = Biblioteka Narodowa |język = pl |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>.
Opublikowane w [[1959]] r. w czasopiśmie ''[[The Magazine of Fantasy & Science Fiction]]'', zdobyło w roku następnym nagrodę [[Nagroda Hugo za najlepszą miniaturę literacką|Hugo]]. Po rozbudowaniu do formy powieściowej Keyes zdobył także nagrodę [[Nebula]] w [[1966]] r.
 
W Polsce opowiadanie opublikowano po raz pierwszy w miesięczniku popularnonaukowym ''[[Problemy (czasopismo)|Problemy]]'' (nr 12, [[1974]]), a następnie w 6. t. antologii ''[[Kroki w nieznane]]'' w [[1976]] r. oraz w 4. t. antologii ''[[Droga do science fiction]]'' w [[1988]], zaś powieść wydało wydawnictwo [[Prószyński i S-ka]] w tłumaczeniu [[Krzysztof Sokołowski|Krzysztofa Sokołowskiego]] w [[1996]] r.
 
== Treść ==
Narrator, Charlie Gordon, [[Niepełnosprawność intelektualna|niepełnosprawny umysłowo]] mężczyzna w średnim wieku bierze udział w [[Eksperyment kliniczny|eksperymencie medycznym]], który ma poprawićpodnieść poziom [[inteligencja (psychologia)|inteligencji]] u ludzi. WNa czasiepolecenie eksperymentu,lekarzy naw prośbęczasie lekarzy,eksperymentu prowadzi "Dziennik„Dziennik postępów"postępów”, w którym zapisuje swoje odczucia. GłównymJednym bohateremz bohaterów zapisków staje się wkrótcejest Algernon, poddawana tym samym eksperymentom [[myszMyszowate|myszka]]ka laboratoryjna, która bez kłopotów wyprzedza Charliego podczas przechodzenia przez testowy [[labirynt]]. Stopniowo, w miarę trwania eksperymentu Charlie rozwija się coraz bardziej. Wkrótce nie tylko bez kłopotu pokonuje labirynt, ale zagłębia się w coraz to bardziej skomplikowane zagadnienia naukowe, przewyższając swoich lekarzy. W szczytowej fazie eksperymentu Charlie staje się [[Geniusz (człowiek wybitny)|geniuszem]] umysłowym. Błyskawicznie uczy się wielu języków obcych, komponuje muzykę poważną, pisze [[Publikacja naukowa|dysertacje naukowe]] z wielu dziedzin. Pewnego dnia Algernon zaczyna zdradzać objawy [[Regresja (psychologia)|regresji]] umysłowej i w końcu umiera. Także u Charliego po dłuższym okresie postępów, przychodzi faza obniżenia poziomu umysłowego<ref>{{cytuj stronę |url = https://nerdheim.pl/post/recenzja-ksiazki-kwiaty-dla-algernona/ |tytuł = Ponadczasowy labirynt życia. Recenzja książki Kwiaty dla Algernona |autor = Wojciech Bryk |opublikowany = Nerdheim.pl |data = 2019-08-27 |język = pl |data dostępu = 2020-08-06}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = https://fan-dom.pl/2019/05/kwiaty-dla-algernona-daniel-keyes-recenzja/ |tytuł = Kwiaty dla Algernona – Daniel Keyes – recenzja |autor = Paszczak |opublikowany = fan-dom.pl |data = 2019-05-11 |język = pl |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>.
 
== Analiza ==
Utwór jest bardzo przejmujący w swojej wymowie. Największe wrażenie wywiera na czytelniku warstwa [[Słownictwo|leksykalna]] - Charlie początkowo robiący wielkie błędy ortograficzne i językowe (oryginalny tytuł jego dziennika to "Dziennik postępuw"), stopniowo pisze coraz klarowniej i mądrzej, a potem znów wraca do fazy prostych błędów. Interesujące są także stosunki Charliego z jego naturalnym otoczeniem, które dobrodusznie wykorzystuje jego poziom umysłowy, a potem, gdy Charlie przewyższa ich inteligencją - odrzuca go. Symboliczny jest stosunek Algernona do Charliego, który kąsa go gdy nadchodzi czas jego regresji, a Charlie staje się od niego "lepszy". Najbardziej zapadają w pamięć stronice dziennika, na których Charlie zdaje sobie sprawę, że jego także czeka los Algernona. Stopniowo przestaje rozumieć swoje wcześniejsze zapiski. Popada w depresję, mając świadomość nadchodzącego końca.
Ważna dla utworu jest jego [[Słownictwo|warstwa leksykalna]] – Charlie początkowo robi wielkie błędy ortograficzne i językowe (oryginalny tytuł jego dziennika to „progris riport”, w tł. pol. „Dziennik postępuw”)<ref>{{cytuj pismo |autor = Marzena Pieńkowska |tytuł = Poprawne tłumaczenia z błędami: o tłumaczeniu błędów językowych użytych jako zabieg literacki |url = https://apcz.umk.pl/czasopisma/index.php/RP/article/view/RP.2009.013/907 |czasopismo = Rocznik Przekładoznawczy: studia nad teorią, praktyką i dydaktyką przekładu |rok = 2009 |wolumin = 5 |strony = 165–174 |język = pl |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>, stopniowo pisze coraz klarowniej, a potem znów wraca do fazy prostych błędów. Innym aspektem powieści są stosunki Charliego z jego naturalnym otoczeniem, które wykorzystuje jego poziom umysłowy, a potem, gdy Charlie przewyższa ich inteligencją – odrzuca go.
 
== Nawiązania i adaptacjeOdbiór ==
Książka odniosła wielki sukces, do 2004 została przetłumaczona na 27 języków, opublikowana w 30 krajach i sprzedała się w ponad 5 milionach egzemplarzy. Popularna jest zwłaszcza w Japonii<ref name="hill">{{cytuj stronę |url = https://docplayer.net/47852297-A-history-of-daniel-keyes-flowers-for-algernon-cheryl-hill.html |tytuł = A History of Daniel Keyes’ Flowers for Algernon |autor = Cheryl Hill |opublikowany = University of British Columbia |język = en |data dostępu = 2020-08-06}}</ref> i rodzimych Stanach Zjednoczonych, gdzie miała ponad 130 wznowień<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.proszynski.pl/Kwiaty_dla_Algernona-p-272-.html |tytuł = Daniel Keyes Kwiaty dla Algernona |opublikowany = Prószyński i S-ka |język = pl |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>.
Utwór miał wiele adaptacji scenicznych, radiowych i filmowych w wielu krajach. [[Cliff Robertson]] odtwarzający tytułową rolę w filmie ''[[Charly (film)|Charly]]'' otrzymał [[Nagroda Akademii Filmowej|Oscara]] za najlepszą rolę męską w [[1968]] r. W Polsce, ekranizacja ukazała się 15 stycznia 1981 r. w ramach telewizyjnego [[Teatr Sensacji|Teatru Sensacji "Kobra"]] (reż. [[Paweł Kędzierski]], wyk. [[Jan Peszek]], [[Paweł Nowisz]]).
 
Pomimo wielkiej popularności na całym świecie, książka bywa krytykowana w USA za śmiałość opisów „przebudzenia” seksualnego Charliego i była wielokrotnie wyrzucana z bibliotek szkolnych i programów nauczania<ref name="hill" />. Zajmuje 47. miejsce na liście American Library Association książek najczęściej zakazywanych w latach 90.<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.ala.org/advocacy/bbooks/100-most-frequently-challenged-books-1990%E2%80%931999 |tytuł = 100 most frequently challenged books: 1990–1999 |opublikowany = American Library Association |język = en |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>
Pewną analogię do tekstu Daniela Keyesa można odnaleźć w filmie [[Penny Marshall]] ''[[Przebudzenie (film 1990)|Przebudzenie]]'' z [[Robert De Niro|Robertem De Niro]] i [[Robin Williams|Robinem Williamsem]] w rolach głównych.▼
 
W 1999, 40 lat po pierwszej publikacji opowiadania, w „The Magazine of Fantasy & Science Fiction” ukazał się tekst Daniela Keyesa ''Algernon, Charlie and I: A Writer’s Journey'' pokazujący historię tworzenia i publikacji powieści<ref name="hill" />.
{{Nebula}}▼
 
== Adaptacje i nawiązania ==
[[Kategoria:Amerykańskie utwory fantastyczne]]▼
[[Plik:Cliff Robertson Mona Freeman Two Worlds of Charlie Gordon 1961.JPG|mały|Cliff Robertson jako Charlie Gordon i Mona Freeman w telewizyjnej adaptacji ''The Two Worlds of Charlie Gordon'' (1961)]]
Utwór miał wiele adaptacji scenicznych, radiowych i filmowych w różnych krajach, m.in.:
* ''[[Charly (film)|Charly]]'' ([[1968 w filmie|1968]]), w rolach głównych [[Cliff Robertson]] ([[Oscar dla najlepszego aktora pierwszoplanowego]]) i [[Claire Bloom]], [[Złoty Glob]] za najlepszy scenariusz<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.imdb.com/title/tt0062794/?ref_=fn_al_tt_1 |tytuł = Charly (1968) |opublikowany = IMDb |język = en |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>;
* ''Flowers for Algernon'' ([[2000 w filmie|2000]]), amerykański [[film telewizyjny]], w rolach głównych [[Matthew Modine]] i [[Kelli Williams]]<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.imdb.com/title/tt0210044/?ref_=fn_al_tt_1 |tytuł = Flowers for Algernon (original title) |opublikowany = IMDb |język = en |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>;
* ''Flower for Algernon'' ([[2002 w filmie|2002]]), japoński [[miniserial]]<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.imdb.com/title/tt10294478/?ref_=fn_al_tt_9 |tytuł = Flower for Algernon Drama TV Mini-Series (2002) |opublikowany = IMDb |język = en |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>;
* ''Des fleurs pour Algernon'' ([[2014 w filmie|2014]]), francuski [[film telewizyjny]]<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.imdb.com/title/tt3852408/?ref_=fn_al_tt_4 |tytuł = Des fleurs pour Algernon (2014) |opublikowany = IMDb |język = en |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>;
* ''Kwiaty dla Algernona'' (1981), polski spektakl telewizyjnego [[Teatr Sensacji|Teatru Sensacji „Kobra”]], reż. [[Paweł Kędzierski]], wyk. [[Jan Peszek]], [[Paweł Nowisz]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?film=523684 |tytuł = Kwiaty dla Algernona |opublikowany = FilmPolski.pl |język = pl |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>.
 
▲Pewną analogię do tekstu Daniela Keyesa można odnaleźć w filmie [[Penny Marshall]] ''[[Przebudzenie (film 1990)Przebudzenia|Przebudzenie]]'' z [[Robert De Niro|Robertem De Niro]] i [[Robin Williams|Robinem Williamsem]] w rolach głównych<ref>{{cytuj stronę |url = https://motionstatereview.com/2014/09/25/awakenings-1990/#more-219 |tytuł = Awakenings (1990) |autor = Hangmantitan |opublikowany = Motion State Review |data = 2014-08-25 |język = en |data dostępu = 2020-08-06}}</ref>.
 
W grze [[Fallout 2]] w piwnicy New Reno Arms znajduje się niepełnosprawna umysłowo postać o imieniu Algernon mogąca ulepszać broń.
 
Płyta [[Tony Banks|Tony’ego Banksa]], ''[[A Curious Feeling]]'' (1979), miała początkowo nosić tytuł ''Flowers for Algernon,'' ostatecznie do powieści nawiązuje część utworów<ref>{{Cytuj |tytuł = Genesis News Com [it]: Tony Banks - A Curious Interview - 30th September 2009 |data dostępu = 2021-02-22 |opublikowany = www.genesis-news.com |url = https://www.genesis-news.com/c-Tony-Banks-A-Curious-Interview-30th-September-2009-s351.html}}</ref>.
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
 
▲{{Nebula}}
{{Kontrola autorytatywna}}
 
▲[[Kategoria:Amerykańskie utworyopowiadania fantastyczne]]
[[cs:Růže pro Algernon]]
[[Kategoria:Amerykańskie powieści fantastycznonaukowe]]
▲[[en:Flowers for Algernon]]
[[Kategoria:Powieści fantastycznonaukowe z 1966 roku]]
[[es:Flores para Algernon]]
[[Kategoria:Utwory literackie z 1959]]
[[fr:Des fleurs pour Algernon]]
[[ko:앨저넌에게 꽃을]]
[[it:Fiori per Algernon]]
[[hu:Virágot Algernonnak]]
[[nl:Flowers for Algernon]]
[[ja:アルジャーノンに花束を]]
[[ru:Цветы для Элджернона]]
[[simple:Flowers for Algernon]]
[[sv:Blommor till Algy]]
[[th:ดอกไม้สำหรับอัลเจอนอน]]
[[uk:Квіти для Елджернона]]
[[zh:獻給阿爾吉儂的花束]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwiaty_dla_Algernona”