Konstytucja kwietniowa: Różnice pomiędzy wersjami

'''Konstytucja kwietniowa''' – ustawa zasadnicza [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] podpisana przez prezydenta [[Ignacy Mościcki|Ignacego Mościckiego]] 23 kwietnia 1935 roku. Weszła w życie następnego dnia. W niektórych tekstach przedwojennych<ref>{{cytuj nazywanaksiążkę jest|tytuł = Elita, ustrój, demokracja |autor r = [[Czesław Znamierowski]] |adres rozdziału = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=263023 |rozdział = Konstytucja styczniowa i ordynacja wyborcza|wydawca = Aletheia |miejsce = Warszawa |rok = 2001 |isbn = 83-87045-85-3}}</ref> używano określenia '''konstytucjąkonstytucja styczniowąstyczniowa''', które pochodziło od miesiąca zakończenia nad nią prac w Sejmie i Senacie.

Na jej mocy wprowadzono w Polsce [[system prezydencki]] o charakterze [[Autorytaryzm (ustrój)|autorytarnym]], określany we współczesnej doktrynie [[Prawo konstytucyjne|prawa konstytucyjnego]] jako [[System superprezydencki|neoprezydencki, hiperprezydencki, superprezydencki lub swoisty system prezydencki]]<ref>„Konstytucja kwietniowa, której przyjęcie w 1935 r. stanowiło uwieńczenie kilkuletniego procesu ewolucji ustroju II Rzeczypospolitej po [[ZamachPrzewrót majowy|zamachu majowym]] [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]] z 1926 r., ustanawiała system rządów, który należy zakwalifikować jako hiperprezydencjalizm”. {{Cytuj pismo | autor = Krzysztof Prokop |tytuł = Uprawnienia nadzwyczajne Prezydenta Rzeczypospolitej w świetle przepisów konstytucji kwietniowej z 1935 r. |url = http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-1732-9132-year-2020-volume-18-issue-2-article-427/c/427-411.pdf | tytuł = Uprawnienia nadzwyczajne Prezydenta Rzeczypospolitej w świetle przepisów konstytucji kwietniowej z 1935 r. | czasopismo = Miscellanea Historico-Iuridica | wolumin = tom XXVIII | strony = 204 | data = 2019}}</ref><ref>„Gros państw, które konwencjonalnie wkłada się w ramy [[System prezydencki|systemu prezydenckiego]] bądź co najmniej półprezydenckiego, w rzeczywistości nie spełnia założeń ani jednego, ani drugiego systemu i w praktyce wychodzi poza skalę tzw. konstytucyjnych systemów rządów właściwych dla ustroju demokratycznego. Dla tego rodzaju państw (których sporo jest w [[Afryka|Afryce]], [[Ameryka Łacińska|Ameryce Łacińskiej]] albo na obszarach byłego [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]) przyjęło się określenie ustrojów neoprezydenckich (określanych również mianem neoprezydencjalizmów) bądź hiperprezydenckich (hiperprezydencjalizmów), ewentualnie ustrojów superprezydenckich. Ich wspólnym mianownikiem jest daleko idąca ekspozycja stanowiska ustrojowego prezydenta (głowy państwa), co stanowi asumpt do porównywania ich z klasycznym systemem prezydenckim lub półprezydenckim, przy jednoczesnym ignorowaniu lub tylko niekonsekwentnym przestrzeganiu innych założeń właściwych dla demokratycznych rozwiązań (w tym zwłaszcza formalnej zasady podziału władz oraz materialnej zasady pluralizmu politycznego). W efekcie, systemy tego rodzaju nie spełniają cech systemów demokratycznych i dlatego nie powinno się ich w ogóle uwzględniać, jeśli mówi się o właściwym systemie prezydenckim i innych rozwiązaniach zbliżonych do niego (nawet jeśli formalnie, np. w konstytucjach, systemy te definiowane są jako np. prezydenckie, czego dowodzi casus [[Kazachstan]]u wprost określonego w konstytucji jako ustrój prezydencki)”. {{Cytuj pismo | autor = Jarosław Szymanek |tytuł = Legislatywa i egzekutywa w prezydenckich i półprezydenckich systemach rządów |url = http://orka.sejm.gov.pl/przeglad.nsf/0/E2A81C2B62C9B65EC12580FB0048B3D8/%24File/PS%202017%20nr%201%20_%20s103-136%20art5%20Jaros%C5%82aw%20Szymanek.pdf | tytuł = Legislatywa i egzekutywa w prezydenckich i półprezydenckich systemach rządów | czasopismo = Przegląd Sejmowy | wolumin = nr 1(38) | strony = 104 | data = 2017}}</ref><ref>„Jaki system rządów wprowadzała konstytucja kwietniowa? Chyba należy przyjąć, że niekiedy spotykane określanie go jako zracjonalizowany [[System parlamentarno-gabinetowy|parlamentarno-gabinetowy]] (formuła pół-prezydencka, czy prezydencko-parlamentarna), nie oddaje jednak istoty systemu opartego na omnipotencji głowy państwa. System parlamentarno-gabinetowy, nawet w postaci bardzo zmodyfikowanej poprzez silne wzmocnienie pozycji ustrojowej głowy państwa, zakłada jednak jakąś formę partnerstwa pomiędzy legislatywą a egzekutywą, a przede wszystkim nie podporządkowuje jednoznacznie jednej z nich drugiej. W przypadku konstytucji kwietniowej o jakimkolwiek partnerstwie mowy być nie może. Świadczą o tym zarówno zasady naczelne, jak i przepisy szczegółowe. W takiej sytuacji najbardziej sensownym wydaje się nazwanie systemu wprowadzonego przez konstytucję kwietniową mianem swoistego systemu prezydenckiego”.<br />

przypis 36: „Swoistego, gdyż oczywiście nie prezydenckiego w rozumieniu ustroju [[USA]] i innych krajów demokratycznych o podobnym systemie rządów. Zob. charakterystykę systemu prezydenckiego np. w: [[Andrzej Pułło|A. Pułło]], ''Ustroje państw współczesnych'', Warszawa 2007”.<br /> {{Cytuj pismo | autor = Przemysław Kierończyk |tytuł = W 80. rocznicę uchwalenia „konstytucji styczniowej”. Uwagi polemiczne |url = https://prawo.ug.edu.pl/sites/default/files/_nodes/strona-pia/33461/files/59_w_80._rocznice_uchwalenia.pdf | tytuł = W 80. rocznicę uchwalenia „konstytucji styczniowej”. Uwagi polemiczne | czasopismo = Gdańskie Studia Prawnicze | wolumin = tom XXXI | strony = 838 | data = 2014}}</ref>. Ustawa konstytucyjna została uchwalona z naruszeniem przepisów [[konstytucja marcowa|konstytucji marcowej]] dotyczących zmiany konstytucji i zwierzchnictwa narodu<ref>„Warto zagadnienie usystematyzować za [[Andrzej Garlicki|A. Garlickim]], ''Józef Piłsudski''..., op. cit., s. 681 (a dokładnie za cytowaną przez tego autora ''Historią państwa i prawa Polski'' 1919-1939. Część I pod red. [[Franciszek Ryszka|F. Ryszki]]), Warszawa 1962): „Naruszenie prawa dotyczyło: 1) artykułu 125 konstytucji, który wymagał, aby wniosek o zmianę konstytucji był podpisany przez 1/4 ustawowej liczby posłów (a takiego wniosku na porządku dziennym posiedzenia w ogóle nie było), a zapowiedziany co najmniej na 15 dni; 2) artykułu 47 regulaminu Sejmu, który zakazywał sprawozdawcy komisji zgłaszać jakiekolwiek wnioski bez upoważnienia komisji (...); artykułu 53 regulaminu Sejmu, który nakazywał przeliczenie głosów w przypadku konieczności ustalenia większości kwalifikowanej"kwalifikowanej”. Można podnieść także potencjalną niezgodność z art. 3 konstytucji, który przewidywał uchwalanie ustaw w sposób „regulaminowo ustalony"ustalony” -– tzn. w trzech czytaniach (tezy konstytucyjne, uznane za projekt konstytucji, zostały uchwalone en bloc „od razu"razu” w drugim i trzecim czytaniu). [[Wacław Komarnicki|W. Komarnicki]], ''Ustrój państwowy Polski współczesnej''.. , op. cit., s 160”. {{Cytuj pismo | autor = Przemysław Kierończyk |tytuł = W 80. rocznicę uchwalenia „konstytucji styczniowej”. Uwagi polemiczne |url = https://prawo.ug.edu.pl/sites/default/files/_nodes/strona-pia/33461/files/59_w_80._rocznice_uchwalenia.pdf | tytuł = W 80. rocznicę uchwalenia „konstytucji styczniowej”. Uwagi polemiczne | czasopismo = Gdańskie Studia Prawnicze | wolumin = tom XXXI | strony = 843 | data = 2014}}</ref>, co było wyrazem [[Autorytaryzm (ustrój)|autorytarnych]] tendencji [[sanacja|obozu rządzącego]].

22 lipca 1944 w ogłoszonym w Moskwie [[Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia NarodowegoPKWN|manifeście]] [[państwo marionetkowe|marionetkowy]] [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego]] uznał konstytucję kwietniową za bezprawną, co było podstawą odrzucenia przezeń ciągłości prawnej [[rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|rządu RP na uchodźstwie]] wynikającej z nominacji [[Władysław Raczkiewicz|Władysława Raczkiewicza]] na [[Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej|prezydenta RP]] przez prezydenta RP [[Ignacy Mościcki|Ignacego Mościckiego]] w trybie art. 24 konstytucji (wyznaczenie następcy w czasie wojny). Konstytucja kwietniowa nie została uchylona ani przez [[Mała Konstytucja z 1947 roku|Małą Konstytucję z 1947]], ani przez [[Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|Konstytucję PRL]] z 22 lipca 1952 w przepisach ją wprowadzających. Dotyczyło to również aktów normatywnych rangi ustawowej wydanych po dniu 23 kwietnia 1935 r., a stanowiących wykonanie przepisów konstytucji kwietniowej. Te ostatnie, jak wskazywano, „upadły wraz z tą konstytucją”. Jako takie uznawano np. ordynację wyborczą do Sejmu z dnia 8 lipca 1935 r. ({{Dziennik Ustaw|1935|47|319}}), ordynację wyborczą do Senatu z dnia 8 lipca 1935 r. ({{Dziennik Ustaw|1935|47|320}}), ustawę z dnia 8 lipca 1935 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej ({{Dziennik Ustaw|1935|47|321}}), ustawę z dnia 14 lipca 1936 r. o Trybunale Stanu ({{Dziennik Ustaw|1936|56|403}}), ustawę z dnia 2 stycznia 1936 r. o wykonywaniu kontroli parlamentarnej nad długami Państwa ({{Dziennik Ustaw|1936|2|3}}), ustawę z dnia 23 czerwca 1939 r. o stanie wyjątkowym ({{Dziennik Ustaw|1939|57|366}}), ustawę z dnia 23 czerwca 1939 r. o stanie wojennym ({{Dziennik Ustaw|1939|57|366}}). 22 grudnia 1990 wybrany demokratycznie prezydent [[Polska|Rzeczypospolitej Polskiej]] [[Lech Wałęsa]] przejął oficjalnie przy przyjęciu urzędu insygnia władzy prezydenta RP od [[Ryszard Kaczorowski|Ryszarda Kaczorowskiego]], ostatniego prezydenta RP na obczyźnie powołanego w trybie konstytucji kwietniowej. Jednak przepisy uchylające konstytucję kwietniową i akty normatywne stanowiące wykonanie jej przepisów nie pojawiły się zarówno w [[Mała Konstytucja z 1992|Małej Konstytucji z 1992]], jak i w [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej|Konstytucji RP]] z 2 kwietnia 1997. 16 kwietnia 1998 [[Senat Rzeczypospolitej Polskiej]] przyjął uchwałę o ciągłości prawnej między II a III Rzecząpospolitą Polską, w której stwierdził w punkcie 2 uchwały, że Konstytucja PRL z 22 lipca 1952 nie uchyliła konstytucji kwietniowej z 23 kwietnia 1935 i porządku prawnego II RP<ref>Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 kwietnia 1998 r. o ciągłości prawnej między II a III Rzecząpospolitą Polską ({{Monitor Polski|rok=1998|numer=12|pozycja=200}}).</ref>. W opinii przedstawionej przez Biuro Legislacyjne [[Kancelaria Senatu|Kancelarii Senatu]] stwierdzono, że konstytucja kwietniowa z 1935 r. utraciła moc obowiązującą na zasadzie ''[[desuetudo]]'', czyli z powodu długotrwałego niestosowania jej norm w praktyce<ref>{{Cytuj stronę | url = http://ww2.senat.pl/K4/DOK/DIAR/11/1107.HTM | tytuł = Diariusz Senatu RP z prac komisji senackich 17 marca 1998 r. | data dostępu = 2021-04-23}}</ref>.

[[Nowela sierpniowa]] i wynikająca z niej ustawa o pełnomocnictwach dla rządu ograniczały uprawnienia parlamentu[[parlament]]u. Dodatkowo dochodziła praktyka tzw. precedensów konstytucyjnych, czyli naruszanie konstytucji poprzez wykrętne i niezgodne z jej duchem interpretowanie.

Zmianę [[konstytucja|konstytucji]] zwolennicy [[Marszałek Polski|marszałka]] [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]] planowali już od [[Przewrót majowy|zamachu majowego]] (12 maja 1926)<ref name="dowcipem">{{Cytuj stronę |url = https://www.rp.pl/plus-minus/art10489721-dowcipem-i-trikiem |tytuł = Dowcipem i trikiem |autor = Marta Marcinkiewicz |opublikowany = rp.pl |data = 2017-05-03 |data dostępu = 2021-11-28}}</ref>. Przed wyborami 1928 roku powstało ugrupowanie skupiające zwolenników [[sanacja|sanacji]] – [[Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem]], z pułkownikiem [[Walery Sławek|Walerym Sławkiem]] na czele. W wyniku wyborów w marcu 1928 roku żadne z ugrupowań nie uzyskało wystarczającej liczby głosów dla przegłosowania własnej wersji rewizji konstytucji. Pomimo tego przyjęto wniosek sanacji w sprawie przystąpienia do prac nad zmianą konstytucji, wniesiony 31 października 1928r1928&nbsp;r.

Projekt konstytucji BBWR liczył sobie 70 artykułów. Zrywał on z [[Podział władz|trójpodziałem władzy]], stawiając na zdecydowane wzmocnienie roli prezydenta. Miał on być wybierany na 7 lat, spośród dwóch kandydatów: jednego zgłoszonego przez poprzedniego prezydenta, a drugiego zgłoszonego przez [[Zgromadzenie Narodowe (Polska)|Zgromadzenie Narodowe]]. W wypadku, gdy nie mógłby on tymczasowo sprawować swego urzędu, zastępowałby go premier (a nie [[Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej|marszałek Sejmu]]). Według projektu BBWR-u miałby on szereg [[prerogatywa|prerogatyw]], niewymagających kontrasygnaty premiera. Były to m.in.: niezależne od parlamentu powoływanie premiera, możliwość rozwiązywania obu izb, [[Prawo inicjatywy ustawodawczej|inicjatywa ustawodawcza]] i [[weto|weto zawieszające]]. W przypadku udzielenia rządowi [[wotum nieufności]], prezydent mógłby zdymisjonować rząd lub rozwiązać parlament. Rząd ponosiłby jednak odpowiedzialność polityczną przede wszystkim przed prezydentem, ograniczono odpowiedzialność parlamentarną.

[[Lewica]] sejmowa ([[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]], [[Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”|PSL „Wyzwolenie”]] i [[Stronnictwo Chłopskie]]) w swoim projekcie chciała przede wszystkim likwidacji Senatu i wprowadzenie wyborów powszechnych na prezydenta. Opowiadała się także za prawem inicjatywy ustawodawczej dla obywateli, przyznaniem autonomii terytorialnej mniejszościom narodowym zamieszkującym Polskę, przepisem mówiącym o oddzieleniu państwa od Kościoła, a także za zmianą art. 99 konstytucji marcowej mówiącego o stosunkach własnościowych.

Projekt przedłożony przez [[Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” (1913–1931)|PSL „Piast”]], [[Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji]] i [[Narodowa Partia Robotnicza|Narodową Partię Robotniczą]] zawierał maksymalne sprecyzowanie zadań parlamentu. Miało to na celu zapobieżeniezapobieżeniu wykorzystywaniu precedensów konstytucyjnych. PSL „Piast” i [[Chrześcijańska demokracja|chadecja]] postulowały również zwiększenie liczby senatorów do 150. Przewidywano wyłanianie senatorów w 2/3 w drodze wyborów powszechnych, a w 1/3 desygnowani mieli być przez organy samorządu terytorialnego. Ugrupowania powyższe chciały także przedłużenia kadencji Senatu o 2 lata.

Klub Narodowy był zespołem parlamentarzystów [[Narodowa Demokracja|endeckich]] ze [[Stronnictwo Narodowe (1928–1947)|Stronnictwa Narodowego]]. Jego projekt ustawy zasadniczej zakładał wybór prezydenta przez [[Zgromadzenie Narodowe (Polska)|Zgromadzenie Narodowe]]. Zgodnie z projektem, parlament miał zmienić nazwę na Sejm – który miał składać się z Izby Poselskiej i Senatu. Obie izby byłyby zrównane w uprawnieniach i obowiązkach. Zmiany w prawie wyborczym: oprócz podniesienia cenzusu wieku, wprowadzenie głosowania kurialnego 1/2 posłów wyłanianych w wyborach powszechnych, 1/4 – wybory przeprowadzane pośród osób z wykształceniem co najmniej średnim, 1/4 – wybory pośród zrzeszeń gospodarczych: izb rolniczych, handlowych itd. Postulowano także zwiększenie kadencji Senatu do 9 lat i zmniejszenie wpływu mniejszości narodowych w państwie.

[[Plik:Walery Sławek portrait.JPG|thumb|165pxupright|[[Walery Sławek]] – główny ideolog propozycji ustrojowych wprowadzonych do konstytucji kwietniowej]]

* [[solidaryzm|solidaryzm społeczny]] – państwo dobrem wszystkich jego obywateli

Kilka dni później Świtalski i Sławek spotkali się z Piłsudskim, aby zreferować mu postępy w pracach konstytucyjnych. Ku ich zaskoczeniu, marszałek nie był zachwycony sposobem przegłosowania projektu. Obawiał się, że niezwykły tryb, w którym ustawa zasadnicza została uchwalona, da opozycji pretekst do kwestionowania jej legalności<ref name="dowcipem">{{Cytuj stronę|url=https://www.rp.pl/plus-minus/art10489721-dowcipem-i-trikiem|tytuł=Dowcipem i trikiem|autor=Marta Marcinkiewicz|opublikowany=rp.pl|data=2017-05-03|data dostępu=2021-11-28}}</ref>. Skrytykował też pomysł Sławka na utworzenie tzw. „Legionu Zasłużonych”, złożonego m.in. z kawalerów [[Order Virtuti Militari|Virtuti Militari]] i [[Krzyż i Medal Niepodległości|Krzyża Niepodległości]]. Piłsudski, nie chcąc zadrażniać sytuacji, polecił, aby prace nad projektem nowej konstytucji odłożyć na rok, a następnie zatrzeć złe wrażenie poprzez szczegółową debatę na jej temat w Senacie, jak również umożliwienie opozycji wprowadzenia kilku swoich poprawek.

Rozdział I brzmi niejednoznacznie. Jego interpretacja możliwa jest w duchu [[Autorytaryzm (ustrój)|autorytarnym]], ale również i wręcz [[liberalizm|liberalnym]]. W Ustawie konstytucyjnej użyto zamiast pojęcia „naród”, terminu „wszyscy obywatele”, co miało swoją wymowę, tj. miało wspomóc asymilację państwową wszystkich obywateli, bez względu na różnice narodowościowe, religijne, klasowe<ref>Por. {{cytuj książkę|imię=Paweł |nazwisko = Bała |imię = Paweł |tytuł = Pod wezwaniem Boga czy Narodu? Religia a ustrój – studium przypadku polskich konstytucji |rok = 2010 |miejsce = Warszawa |strony = 186}}</ref>.

[[Plik:Ignacy Moscicki.jpg|thumb|left|150pxupright|Prezydent [[Ignacy Mościcki]].]]

Prezydent otrzymał władzę zwierzchnią względem parlamentu i rządu – '''jednolitą''' i '''niepodzielną''', był '''„odpowiedzialny wyłącznie przed [[Bóg|Bogiem]] i historią”''' ([[Powinność|odpowiedzialność moralna]]; konstytucja nie przewidywała ani odpowiedzialności konstytucyjnej, ani politycznej głowy państwa, a co za tym idzie nie było żadnej możliwości odwołania prezydenta z pełnionego urzędu przed upływem kadencji, chyba że sam się go zrzekł). Konstytucja nadała mu [[Prerogatywa|prerogatywy]] niewymagające kontrasygnaty odpowiednich [[Minister|ministrów]]. Mógł mianować premiera i ministrów, zwoływać i rozwiązywać Sejm i Senat, wyznaczać terminy ich sesji, powoływać 1/3 senatorów. Posiadał także prawo wskazania następcy na czas wojny, kandydata na prezydenta, mianowania lub odwołania [[Naczelny Wódz PolskichDowódca Sił Zbrojnych (Polska)|Naczelnego Wodza]]. Dysponował prawem łaski, wydawania dekretów w czasie wojny, zarządzenia powszechnego głosowania. Za kontrasygnatą odpowiednich organów prezydent mógł wydawać dekrety o stanie wojny lub pokoju, mianować ministrów, wstrzymywać ustawy (''[[weto]] zawieszające'') oraz powoływać Sejm i Senat w zmniejszonym składzie. Pełnił funkcję reprezentacyjną w stosunkach międzynarodowych i posiadał zwierzchność nad siłami zbrojnymi. Ponadto prezydent miał przywilej nieodpowiedzialności za wydane przez niego akty urzędowe. Dodatkowo za czyny niezwiązane ze sprawowaniem władzy nie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności w czasie pełnienia urzędu.

* 75 elektorów wybranych ''spośród obywateli najgodniejszych'' w 2/3 przez Sejm i w 1/3 przez Senat.

Prezydenci, którzy byli wykonawcami tej konstytucji to: [[Ignacy Mościcki]], [[Władysław Raczkiewicz]], [[August Zaleski]] (równolegle z tzw. [[Rada Trzech|Radą Trzech]]), [[Stanisław Ostrowski]], [[Edward Bernard Raczyński]], [[Kazimierz Sabbat]] i [[Ryszard Kaczorowski]]<ref>Jak podkreśla konstytucjonalista [[Przemysław Kierończyk]], „znaczenia władz emigracyjnych po 1945 r. nie możemy oceniać w kategoriach sprawowania rzeczywistej władzy, ta była zaiste w śladowej postaci, lecz raczej w aspekcie moralnym, symbolicznego kontynuowania ciągłości państwa. I choć [[III Rzeczpospolita]], mimo symbolicznych gestów z grudnia 1990 r., nie jest – i z oczywistych powodów nie mogła być – prawną kontynuatorką [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|władz londyńskich]], to niewątpliwie winniśmy pamiętać o tym, że konstytucja kwietniowa obowiązywała – co prawda tylko w wymiarze ''stricte'' symbolicznym – aż do początku lat 90.”. {{Cytuj stronę |url = https://historia.org.pl/2010/04/24/konstytucja-kwietniowa-23-kwietnia-1935-r-2/ |tytuł = Konstytucja kwietniowa (23 kwietnia 1935 r.) |autor = Przemysław Kierończyk |opublikowany = historia.org |data = 2010-04-24 |data dostępu = 2022-08-01}}</ref>.

Organizacja rządu określona była przez dekret prezydencki, pod którym wymagany był podpis premiera i niektórych ministrów. Rząd był odpowiedzialny politycznie przed prezydentem, który mógł odwołać rząd w dowolnym momencie. Oprócz odpowiedzialności przed głową państwa utrzymano odpowiedzialność polityczną przed parlamentem, ale w nader ułomnej postaci. Warto przy tym zauważyć, że do egzekwowawniaegzekwowania odpowiedzialności politycznej rządu został uprawniony także Senat, a nie – jak dotychczas – tylko Sejm<ref name="x" />. W przypadku [[wotum nieufności]] wobec rządu udzielonego przez obie izby, prezydent mógł albo zaakceptować tę decyzję i odwołać rząd, albo też nie zgodzić się z nią, ale wówczas musiał rozwiązać parlament. W tym drugim przypadku rząd pełnił dalej swe obowiązki. Tak więc odwołanie gabinetu przez parlament bez zgody głowy państwa nie było możliwe<ref name="x" />.

Nowa ordynacja wyborcza zmniejszała liczbę posłów do 208, wybieranych po dwu w 104 okręgach wyborczych. Wprowadziła wreszcie wyraźnie antydemokratyczną procedurę zgłaszania i ustalania list kandydatów na posłów, w myśli której jedynym i wyłącznym czynnikiem, mającym to prawo były tzw. zgromadzenia okręgowe. W skład takiego zgromadzenia, które ustalało jedną tylko listę dla danego okręgu wyborczego, wchodzili przedstawiciele samorządusamorządów terytorialnego, gospodarczego i zawodowego, obradujący pod przewodnictwem mianowanego przez ministra spraw wewnętrznych komisarza wyborczego. W praktyce listę kandydatów ustalano już z góry na drodze wzajemnej konsultacji i porozumienia centralnych władz rządowych z wojewodami i starostami.

Konstytucja nie regulowała kwestii praw wyborczych w wyborach do Senatu, pozostawiając te kwestie do rozstrzygnięcia w [[ordynacja wyborcza|ordynacji wyborczej]]. Nowa ordynacja wyborcza zmniejszała liczbę senatorów ze 111 do 96. Bierne prawo wyborcze otrzymali obywatele, którzy ukończyli 40 lat; prawo wybierania do Senatu natomiast przysługiwało z tytułu zasługi osobistej (posiadania określonych w ustawie [[Polskie odznaczenia (lista)|orderów i odznaczeń państwowych]]), z tytułu wykształcenia (legitymowania się [[Wykształcenie wyższe|wyższym wykształceniem]] albo stopniem [[Oficer (wojsko)|oficerskim]]) bądź z tytułu zaufania obywateli (sprawowania funkcji publicznej pochodzącej z wyboru, np. w [[Samorząd terytorialny|samorządzie terytorialnym]]), a obwarowane było dodatkowo przez cenzus wieku (ukończenie 30 lat). Wybory miały charakter dwustopniowy (pośredni)<ref>Ustawa z dnia 8 lipca 1935 r. -– Ordynacja wyborcza do Senatu. ({{Dziennik Ustaw|1935|47|320}}).</ref>. Kadencja Senatu – 5 lat.

Konstytucja kwietniowa ograniczała uprawnienia obu izb parlamentu w dziedzinie ustawodawstwa, m.in. przez wprowadzenie dekretów prezydenta o mocy ustawy: dotyczące organizacji rządu, dekrety w trybie pełnomocnictw (z wyjątkiem zmiany konstytucji), dekrety wydawane w czasie, gdy Sejm był rozwiązany. Ponadto przepis: „Uchwałę Senatu, odrzucającą projekt lub wprowadzającą w nim zmiany uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej większością 3/5 głosówgłosów”.” Dodatkowo wprowadzono [[weto|weto zawieszające]] prezydenta.

Prawa obywatelskie powtórzono za konstytucją marcową. Określono pozycjipozycję ustrojowejustrojową [[Trybunał Stanu|Trybunału Stanu]], który orzekał w sprawach ministrów, senatorów, posłów, których mógł pociągać do odpowiedzialności konstytucyjnej. Skład Trybunału powoływany był przez prezydenta spośród sędziów przedstawianych mu na te pozycje przez Sejm i Senat.

* Prezydenta – wymagana wówczas większość zwykła w obu izbach parlamentu; wniosek przedstawiony przez Prezydenta mógł być głosowany tylko w całości lub ewentualnie ze zmianami, na które wyraził zgodę Rząd w imieniu Prezydenta<ref name="x">{{Cytuj stronę | url = https://historia.org.pl/2010/04/24/konstytucja-kwietniowa-23-kwietnia-1935-r-2/ | tytuł = Konstytucja kwietniowa (23 kwietnia 1935 r.) | autor = Przemysław Kierończyk | opublikowany = historia.org | data = 2010-04-24 | data dostępu = 2022-08-01}}</ref>,

{{Wikiźródła|Konstytucja kwietniowa|konstytucjiKonstytucji kwietniowej}}

* {{Cytuj |autor = Andrzej Ajnenkiel |tytuł = Konstytucje Polski w rozwoju dziejowym 1791-1997 |data = 2001 |isbn = 83-88794-41-8 |miejsce = Warszawa |wydawca = „Rytm”Rytm |oclc = 830291456 }}

* {{Cytuj |autor = Andrzej Ajnenkiel |tytuł = Polskie konstytucje |data = 1991 |isbn = 83-02-04672-8 |wydanie = 1 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne |oclc = 26924781 }}

* {{Cytuj |autor = Dariusz Górecki |tytuł = Pozycja ustrojowo-prawna Prezydenta Rzeczypospolitej i rządu w ustawie konstytucyjnej z 23 kwietnia 1935 roku |data = 1995 |isbn = 83-7016-848-5 |wydanie = 2 |miejsce = Łódź |wydawca = WydawnWyd. Uniwersytetu Łódzkiego |oclc = 35158682 }}

* {{Cytuj stronę | url = http://www.trybunal.gov.pl/Wiadom/Seminaria/15122005.htm | tytuł = Trybunał Konstytucyjny – Konferencja „70 rocznica uchwalenia Konstytucji Kwietniowej” | opublikowany = trybunal.gov.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20120104035544/http://www.trybunal.gov.pl/Wiadom/Seminaria/15122005.htm | zarchiwizowano = 2012-01-04}}

* {{Cytuj stronę | url = http://www.isp.org.pl/uploads/filemanager/Program%20Prawa%20i%20Instytucji%20Demokratycznych/G.KulkaProblematykazmianykonstytucjikwietniowejwczasieIIwojnywiatowej.pdf | tytuł = Problematyka zmiany Konstytucji kwietniowej w czasie II wojny światowej | opublikowany = isp.org.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20181016165132/http://www.isp.org.pl/uploads/filemanager/Program%20Prawa%20i%20Instytucji%20Demokratycznych/G.KulkaProblematykazmianykonstytucjikwietniowejwczasieIIwojnywiatowej.pdf | zarchiwizowano = 2018-10-16}}

[[Kategoria:Rządy sanacji w II RzeczypospolitejSanacja]]