Carl Friedrich Gauss: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja oczekująca na przejrzenie] |
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 68273384 autorstwa 217.97.175.71 (dyskusja) – eksperyment edycyjny Znacznik: Anulowanie edycji |
→Śmierć i jej następstwa: ilustracja |
||
(Nie pokazano 23 wersji utworzonych przez 15 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Carl Friedrich Gauss
|imię i nazwisko org = Johann Friedrich Carl Gauss
|grafika = Carl Friedrich Gauss.jpg
|opis grafiki = Portret Carla Friedricha Gaussa pędzla [[Gottlieb Biermann (1824-1908)|Gottlieba Biermanna]] (1887)
|
|data urodzenia = [[30 kwietnia]] [[1777]]
|miejsce urodzenia = [[Brunszwik]]
|data śmierci = [[23 lutego]] [[1855]]
|miejsce śmierci = [[Getynga]]
|zawód = [[naukowiec]]: [[matematyk]], [[fizyk]], [[astronom]], [[geodeta]], wynalazca
|narodowość = [[Niemcy|niemiecka]]
|Alma Mater = [[Uniwersytet w Getyndze]]
|
|odznaczenia = {{order|PM|NS}} {{order|LH}}<br />[[Plik:Joseph_Lister,_Copley_Medal_(gold),_1902_Wellcome_M0007837.jpg |30px| link= Medal Copleya]]
|
|
}}
Linia 26:
Jako astronom teoretyczny rozwinął [[Mechanika nieba|mechanikę nieba]] – przewidując orbity [[Planetoida|planetoid]] jak [[(1) Ceres|Ceres]]<ref group="uwaga">Obiekt ten zaliczono potem do grupy [[Planeta karłowata|planet karłowatych]].</ref> i [[(2) Pallas|Pallas]] – oraz obliczenia kalendarzowe, podając nowy [[algorytm]] wyznaczania [[Wielkanoc#Metoda Gaussa|daty Wielkanocy]]. Geodezja zawdzięcza mu wynalezienie [[Heliotrop (przyrząd)|heliotropu]] i jednego z [[Odwzorowanie kartograficzne|odwzorowań kartograficznych]] ([[Odwzorowanie Gaussa-Krügera|Gaussa-Krügera]]). Wszystkie trzy nauki – fizyka, astronomia i geodezja – korzystają z opracowanej przez niego [[Analiza błędów|analizy niepewności pomiarowych]]. W tej dziedzinie należy do twórców [[Metoda najmniejszych kwadratów|metody najmniejszych kwadratów]] rozwiązywania problemu [[Regresja liniowa|regresji liniowej]], obecnego w rozmaitych [[Nauki empiryczne|naukach empirycznych]].
Gauss bywa nazywany jednym z największych matematyków wszech czasów{{odn|Jahnke|2003|s=205}} – obok [[Archimedes]]a i [[Isaac Newton|Newtona]] – a przez sobie współczesnych był określany „księciem matematyków” (łac. ''Princeps Mathematicorum''){{fakt|data=2022-02}}. Oprócz terminów specjalistycznych upamiętniają go nazwy szeregu miejsc i instytucji, pomnik w rodzinnym Brunszwiku, a także wizerunki na znaczkach pocztowych i banknotach.
== Życiorys ==
Linia 48:
[[Plik:Gauß-Denkmal - Braunschweig, Germany - DSC04436.JPG|thumb|Pomnik Gaussa w [[Brunszwik]]u (zdjęcie z 2014)]]
W 1788 roku przy wsparciu Büttnera Gauss został przyjęty do szkoły średniej w Brunszwiku – ''Gymnasium Catharineum'' – od razu do klasy drugiej{{odn|Wußing|1989|s=11}}. Szkoła kładła nacisk na naukę [[Język grecki|greki]] i [[Łacina|łaciny]], które Gauss szybko opanował{{odn|Wußing|1989|s=12}}. Posługujący się dotychczas [[dialekt]]em, Gauss nauczył się wówczas również [[Język wysokoniemiecki|standardowego języka niemieckiego]] (niem. ''Hochdeutsch''){{odn|Bühler|2012}}. W 1788 roku Bartels został przyjęty do [[Uniwersytet Techniczny w Brunszwiku|Collegium Carolinum]] w Brunszwiku, gdzie matematyki nauczał [[Eberhard August Wilhelm von Zimmermann]] (1743–1815) i którego prawdopodobnie Bartels poinformował o talencie Gaussa{{odn|Wußing|1989|s=12}}. Zimmermann dostarczał Gaussowi kolejnych podręczników i zaaranżował w 1791 roku spotkanie z księciem Brunszwiku [[Karol Wilhelm (książę Brunszwiku)|Karolem Wilhelmem]] (1735–1806){{odn|Wußing|1989|s=12}}. Książę zapewnił Gaussowi [[stypendium|stypendium naukowe]] w wysokości 10 talarów rocznie{{odn|Bühler|2012}}, co umożliwiło podjęcie studiów w Collegium Carolinum (1792–1795) i ich kontynuację na [[Uniwersytet w Getyndze|uniwersytecie w Getyndze]] (1795–1798){{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. Podczas pobytu w Collegium Carolinum, korzystając z dobrze zaopatrzonej biblioteki, Gauss samodzielnie zapoznał się z dziełami [[Leonhard Euler|Eulera]], [[Joseph Louis Lagrange|Lagrange’a]] i [[Isaac Newton|Newtona]]{{odn|Allgemeine Deutsche Biographie|1878}}. Opracował wówczas [[Metoda najmniejszych kwadratów|metodę najmniejszych kwadratów]]{{odn|Dunnington|2004|s=19}}{{refn|grupa=uwaga|Metodę tę opracowali również niezależnie szwajcarski matematyk [[Daniel Huber (matematyk)|Daniel Huber]] (1768–1829) i francuski matematyk [[Adrien-Marie Legendre]] (1752–1833), który opublikował ją w 1805 roku; metoda Gaussa została opublikowana w 1809 roku, zob. {{odn|ref=nie|Dunnington|2004|s=19}}.}}. W okresie tym Gauss zajmował się [[Teoria liczb|teorią liczb]], w tym [[
W Getyndze studiował szereg przedmiotów:
Linia 61:
Podczas studiów w Getyndze Gauss zaprzyjaźnił się z węgierskim matematykiem [[Farkas Bolyai|Wolfgangiem Bolyai]] (1775–1856), ojcem [[János Bolyai|Jánosa]] – odkrywcy [[Geometria nieeuklidesowa|geometrii nieeuklidesowej]]{{odn|Bell|2000|s=306}}.
W 1798 roku wrócił do Brunszwiku{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. W tym czasie ukończył doktorat ''in absentia'' u [[Johann Friedrich Pfaff|Johanna Friedricha Pfaffa]] (1765–1825) na [[Uniwersytet w Helmstedt|uniwersytecie w Helmstedt]]{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}{{refn|grupa=uwaga|Napisanie doktoratu w Helmstedt, a nie w Getyndze, przypisywane jest dwóm czynnikom – czołowy matematyk w Getyndze [[Abraham Gotthelf Kästner]] (1719–1800) był zaawansowany wiekiem i nie był w stanie docenić nowych przemyśleń Gaussa; promotor Gaussa książę Brunszwiku życzył sobie, by jego podopieczny ukończył studia w księstwie [[Księstwo Brunszwiku|Brunszwiku-Wolfenbüttel]], a nie w księstwie Brunszwiku-Lüneburga, które od 1714 roku pozostawało w [[Unia personalna|unii personalnej]] z [[Królestwo Wielkiej Brytanii|Królestwem Wielkiej Brytanii]]
W roku 1800 opublikował w ''Monatliche Correspondenz zur Beförderung der Erd- und Himmelskunde'' artykuł przedstawiający opracowaną przez siebie [[Wielkanoc#Metoda Gaussa|metodę obliczania daty]] [[Wielkanoc]]y (niem. ''Gauß’sche Osterformel''){{odn|Dunnington|2004|s=69}}.
Linia 70:
[[Plik:Goe Sternwarte pano.jpg|mały|300px|Gmach obserwatorium astronomicznego w Getyndze, gdzie Gauss mieszkał i pracował w latach 1816–1855]]
W 1802 roku otrzymał ofertę pracy w [[Petersburg]]u, którą jednak odrzucił{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. Po śmierci księcia Karola Wilhelma w 1806 roku przyjął ofertę z Getyngi{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}, gdzie w 1807 roku został profesorem astronomii i dyrektorem [[Obserwatorium astronomiczne w Getyndze|obserwatorium astronomicznego]] na uniwersytecie w Getyndze – funkcje te piastował do końca życia{{odn|Encyklopedia PWN}}. Inne oferty, m.in. z [[Tartu|Dorpatu]], [[Lipsk]]a i [[Berlin]]a konsekwentnie odrzucał{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. Od 1808 roku mieszkał i pracował w bezpośrednim sąsiedztwie obserwatorium
W Getyndze zajmował się przede wszystkim [[astronomia|astronomią]], [[geodezja|geodezją]] i [[fizyka|fizyką]]{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. W 1816 roku{{refn|grupa=uwaga|Voigt podaje, że zlecenie zbadania [[Królestwo Hanoweru|Królestwa Hanoweru]] Gauss otrzymał w 1820 roku, zob. {{odn|ref=nie|Voigt|2005}}.}} otrzymał zlecenie zbadania [[Królestwo Hanoweru|Królestwa Hanoweru]]; prace trwały 25 lat{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. W tym samym roku otrzymał tytuł Królewskiego Radcy Dworu (niem. ''Königlicher Hofrat''){{odn|Voigt|2005}}. W 1828 roku wziął udział w spotkaniu niemieckich przyrodników i lekarzy w Berlinie, gdzie spotkał fizyka [[Wilhelm Weber (fizyk)|Wilhelma Webera]] (1804–1891), którego ściągnął do Getyngi{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. Razem z Weberem zbudował m.in. [[Telegraf|telegraf elektromagnetyczny]]{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. W latach 1833–1834, 1841–1842 i 1845–1846 pełnił funkcję dziekana wydziału filozofii na uniwersytecie w Getyndze{{odn|Voigt|2005}}. W 1839 roku został sekretarzem [[Akademia Nauk w Getyndze|Królewskiego Towarzystwa Naukowego w Getyndze]]{{odn|Voigt|2005}}. W 1845 roku otrzymał tytuł [[Tajny radca|tajnego radcy]] (niem. ''Geheimer Hofrath''){{odn|Voigt|2005}}.
Linia 76:
=== Śmierć i jej następstwa ===
[[Plik:Carl Friedrich Gauss on his Deathbed, 1855.jpg|mały|Gauss na łożu śmierci w 1855 roku]]
[[Plik:
Gauss zmarł we śnie 23 lutego 1855 roku w Getyndze{{odn|Encyklopedia PWN}}. Został pochowany na lokalnym cmentarzu [[Albanifriedhof]]{{odn|Voigt|2005}}. Na cześć Gaussa, król Hanoweru [[Jerzy V (król Hanoweru)|Jerzy V]] (1819–1878) nakazał wybicie pamiątkowej monety, na której Gauss jest uhonorowany jako „Mathematicorum Princeps”{{odn|Voigt|2005}}.
Linia 92:
== Dorobek naukowy ==
Gauss zajmował się różnymi działami matematyki i jej zastosowaniami w innych dziedzinach{{odn|Encyklopedia PWN}}. Był uznanym autorytetem w całej Europie, a jemu współcześni nazywali go „księciem matematyków” (łac. ''princeps mathematicorum''){{odn|Encyklopedia PWN}}. Bywał nazywany jednym z trzech największych matematyków w historii, obok [[Archimedes]]a (III w. p.n.e.) i [[Isaac Newton|Newtona]] (XVII–XVIII w.){{odn|Bell|2000|s=295}}
Gauss nie stworzył własnej szkoły matematycznej i nie nauczał masowo{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. Skupił wokół siebie wybranych studentów, z którymi utrzymywał osobisty kontakt{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. Jego wykładów słuchali m.in.:
Linia 106:
[[Plik:Gauss function.svg|thumb|Funkcja Gaussa związana z teorią liczb]]
Pierwszym ważnym odkryciem matematycznym Gaussa było podanie konstrukcji [[Siedemnastokąt foremny|siedemnastokąta foremnego]] przy użyciu cyrkla i linijki (1796){{odn|Encyklopedia PWN}}{{odn|Jahnke|2003|s=205}}.
Jako pierwszy przedstawił ''poprawny'' dowód [[Zasadnicze twierdzenie algebry|podstawowego twierdzenia algebry]] (praca doktorska z 1799 roku){{odn|Jahnke|2003|s=205}}, podając później jeszcze trzy inne dowody tego twierdzenia{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}} (w 1815, 1816 i 1849 roku{{odn|Voigt|2005}}). W swojej pracy doktorskiej skrytykował najpierw wcześniejsze dowody, m.in. ten przedstawiony przez francuskiego matematyka [[Jean le Rond d’Alembert|Jean’a d’Alemberta]] (1717–1783), po czym przedstawił własny, oparty na założeniach o [[krzywa algebraiczna|krzywych algebraicznych]]{{odn|The Maths Book|2019|s=208}}. Założenia te były wiarygodne, jednak nie zostały ściśle udowodnione przez Gaussa{{odn|The Maths Book|2019|s=209}}{{refn|grupa=uwaga|Założenia te udowodnił dopiero w latach 20. XX w. ukraiński matematyk [[Aleksander Ostrowski (matematyk)|Aleksander Ostrowski]] (1893–1986), zob. {{odn|ref=nie|The Maths Book|2019|s=209}}.}}. W czwartym dowodzie z 1849 roku Gauss użył liczb zespolonych, które wcześniej przedstawił w liście do [[Friedrich Wilhelm Bessel|Friedricha Wilhelma Bessela]] (1784–1846) i wprowadził w publikacji z 1832 roku ''Theoria Residuorum biquadraticorum. Commentatio secunda''{{odn|Neue Deutsche Biographie|1964}}. Jednak nie rozważył równań zbudowanych z liczb zespolonych, co uczynił w 1806 roku szwajcarski matematyk [[Jean-Robert Argand]] (1768–1822), przedstawiając pierwszy ''ścisły'' dowód zasadniczego twierdzenia algebry{{odn|The Maths Book|2019|s=209}}.
W 1801 roku Gauss opublikował dzieło ''[[Disquisitiones arithmeticae]]'', w którym podsumował stan wiedzy z zakresu teorii liczb, przedstawił [[Forma kwadratowa|teorię form kwadratowych]] i przeprowadził pierwszy dowód [[Prawo wzajemności reszt kwadratowych|prawa wzajemności reszt kwadratowych]]{{odn|Encyklopedia PWN}}. Dzieło zadedykował swojemu patronowi księciu Brunszwiku Karolowi Wilhelmowi{{odn|Bell|2000|s=307}}.
Linia 137:
=== Geodezja ===
W 1818 roku Gauss zajął się tematyką związaną z [[geodezja|geodezją]], a dokładniej z matematycznym problemem związanym z określeniem kształtu i rozmiarów [[Ziemia|Ziemi]]{{odn|Voigt|2005}}. Aby zwiększyć dokładność danych, Gauss skonstruował przyrząd, tzw. [[heliotrop (przyrząd)|heliotrop]] (1821{{odn|Voigt|2005}}), w którym wykorzystuje się promienie Słońca do pomiaru krzywizny
Opracował teorię błędów pomiarowych, opartą na [[metoda najmniejszych kwadratów|metodzie najmniejszych kwadratów]] i zastosował ją m.in. do przeprowadzenia [[Triangulacja (geodezja)|triangulacji]] dużych obszarów Królestwa Pruskiego{{odn|Encyklopedia PWN}}. W latach 1802–1807 prowadził pomiary triangulacyjne w Brunszwiku i okolicach{{odn|Voigt|2005}}. Jego badania związane z teorią błędów pomiarowych doprowadziły w 1823 roku do odkrycia [[rozkład normalny|rozkładu normalnego]] [[zmienna losowa|zmiennej losowej]] (nazywany także [[rozkład normalny|rozkładem Gaussa]]), jednego z najważniejszych [[rozkład prawdopodobieństwa|rozkładów prawdopodobieństwa]]{{odn|Encyklopedia PWN}}.
Gauss opracował także [[odwzorowanie kartograficzne|odwzorowania kartograficzne]], np. odwzorowanie Gaussa elipsoidy na kulę{{odn|Wieczorek|Zalewski|2005|s=202}} czy odwzorowanie elipsoidy obrotowej na płaszczyznę (zwane potocznie odwzorowaniem [[Odwzorowanie Gaussa-Krügera|Gaussa-Kruegera]]){{odn|Encyklopedia PWN – Gaussa–Krügera odwzorowanie}}, które jest podstawą dwóch obecnie obowiązujących w Polsce odwzorowań – [[Układ współrzędnych 2000|układu 2000]] (dla map wielkoskalowych)
Kamienie oznaczające punkty pomiarowe (niem. ''Gaußstein''), używane przez Gaussa w latach 20. XIX w. do pomiaru ziemi, zachowały się do XXI wieku
== Członkostwa ==
Linia 155 ⟶ 153:
* 1804: [[Royal Society|Towarzystwo Królewskie]] w [[Londyn]]ie (ang. ''Royal Society''){{odn|Encyklopedia PWN}}{{odn|Voigt|2005}}
* 1820: [[Francuska Akademia Nauk]] – współpracownik zagraniczny (fr. ''associé étranger''){{odn|Voigt|2005}}
* 1832: [[Królewskie Towarzystwo Astronomiczne]] Wielkiej Brytanii (ang. ''Royal Astronomical Society'')
* 1849: honorowy członek [[Kazański Uniwersytet Państwowy|Uniwersytetu w Kazaniu]]{{odn|Voigt|2005}}
Linia 229 ⟶ 227:
Wyróżnienia dla naukowców:
* Od 1949 roku [[Braunschweigische Wissenschaftliche Gesellschaft]] (BWG) (tłum. „Brunszwickie Towarzystwo Naukowe”) przyznaje corocznie [[medal Gaussa]] za wybitne osiągnięcia naukowe
* Od 2001 roku [[Niemieckie Stowarzyszenie Matematyków]] (niem. ''Deutsche Mathematiker-Vereinigung'') organizuje dwa razy do roku wykłady im. Gaussa, wygłaszane przez wybitnych matematyków
* Od 2006 roku Niemieckie Stowarzyszenie Matematyków wraz z [[Międzynarodowa Unia Matematyczna|Międzynarodową Unią Matematyczną]] (ang. ''International Mathematical Union'', IMU) przyznaje [[Nagroda Carla Friedricha Gaussa|Nagrodę Carla Friedricha Gaussa]] (ang. ''Carl Friedrich Gauss Prize for Applications of Mathematics'') za „wkład matematyczny, który ma znaczące zastosowania poza matematyką”
Badawcze [[Statek wodny|statki wodne]]:
* „[[Gauss (statek, 1901)|Gauss]]” z 1901 roku, należący do niemieckiej ekspedycji antarktycznej;
* „[[Gauss (statek, 1941)|Gauss]]” z 1941 roku;
* „[[Gauss (statek, 1980)|Gauss]]” z 1980 roku, należący do Federalnej Agencji Morskiej i Hydrograficznej Niemiec
Miejsca na [[Antarktyda|Antarktydzie]]:
* [[Gaussberg]] na [[Ziemia Wilhelma II|Ziemi Wilhelma II]]
* [[Mount Gauss]] na [[Ziemia Wiktorii|Ziemi Wiktorii]]
* [[Gauss Glacier]] na [[Ziemia Wiktorii|Ziemi Wiktorii]]
Inne upamiętnienia nazewnicze Gaussa to:
* stowarzyszenie GAUSS-GESELLSCHAFT e.V., założone w 1962 roku w Getyndze. Ma ono na celu promocję wiedzy i badań naukowych oraz upamiętnienie Gaussa
* widokowa [[Wieża Gaussa]], wzniesiona w latach 60. XX w. w [[Dransfeld]]
* [[Gauss (krater księżycowy)|krater księżycowy Gauss]]
* planetoida [[(1001) Gaussia]]
* jeden z [[Rodzaj (biologia)|rodzajów]] palm (roślin [[Arekowate|arekowatych]]): ''[[Gaussia]]''{{odn|Gledhill|2008|s=175}}.
Linia 254 ⟶ 252:
[[Plik:DBP 1977 928 Carl Friedrich Gauß.jpg|mały|Niemiecki znaczek pocztowy z okazji 200. urodzin Gaussa (1977). Przedstawia on [[Płaszczyzna zespolona|płaszczyznę zespoloną]], czasem zwaną płaszczyzną Gaussa]]
* W 1880 roku miasto Brunszwik wystawiło Gaussowi pomnik z okazji 100. rocznicy urodzin matematyka, przedstawiający uczonego w starszym wieku, w płaszczu obszytym futrem i charakterystycznej aksamitnej czapce
* W 1899 roku miasto Getynga wystawiło pomnik Gaussowi i Weberowi, upamiętniający wynalezienie telegrafu
* W 1929 roku w rodzinnym domu Gaussa w Brunszwiku powstało [[Gauß-Museum]], które zostało doszczętnie zniszczone podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]]
* W 1955 roku, z okazji 100. rocznicy śmierci Gaussa, [[Deutsche Bundespost]] wydała znaczek o nominale 10 [[fenig]]ów z portretem Gaussa
* W 1977 roku, dla uczczenia 200. rocznicy urodzin uczonego, ukazał się kolejny znaczek, tym razem o nominale 40 fenigów
* W 1990 roku podobizna Gaussa znalazła się na 10-markowym banknocie{{odn|Deutsche Bundesbank|1995|s=8–10}}. Została sporządzona według kopii obrazu [[Christian Albrecht Jensen|Christiana Albrechta Jensena]] z 1840 roku, wykonanej w 1887 roku przez [[Gottlieb Biermann (malarz)|Gottlieba Biermanna]] (1824–1908){{odn|Deutsche Bundesbank|1995|s=47}}. Gaussa przedstawiono obok motywu historycznej Getyngi, na który nałożona była krzywa rozkładu normalnego, symbolizująca jego pracę w dziedzinie matematyki{{odn|Deutsche Bundesbank|1995|s=48}}. Na rewersie przedstawiono [[heliotrop (przyrząd)|heliotrop]] konstrukcji Gaussa na tle stylizowanych elementów przypominających orbity planet i pola magnetyczne; w białym polu widnieje [[siatka (grafika 3D)|siatka]] pomiarowa Gaussa{{odn|Deutsche Bundesbank|1995|s=48}}.
* W 2005 roku ukazała się powieść o życiu Gaussa i przyrodnika [[Alexander von Humboldt|Alexandra von Humboldta]] (1769–1859) – ''[[Rachuba świata]]'' (niem. ''Die Vermessung der Welt'') autorstwa [[Daniel Kehlmann|Daniela Kehlmanna]]
* W 2012 roku na podstawie tej powieści [[Detlev Buck]] zrealizował film o tym samym tytule. W roli Gaussa wystąpił [[Florian David Fitz]]
* W 2018 roku – z okazji 241. urodzin Gaussa – wyszukiwarka [[Google]] uhonorowała naukowca okolicznościowym [[Google Doodle]]
== Zobacz też ==
Linia 298 ⟶ 296:
* <ref name=":23">{{Cytuj stronę |url = https://denkmalatlas.niedersachsen.de/viewer/metadata/47479406/1/-/ |tytuł = Gaußstein Garlste/Garlster Heide |autor = Niedersächsisches Landesamt für Denkmalpflege |praca = denkmalatlas.niedersachsen.de |język = de |data dostępu = 2020-12-27}}</ref>
* <ref name=":24">{{Cytuj stronę |url = http://webdoc.sub.gwdg.de/ebook/e/2005/gausscd/html/kapitel_mathematik.htm |tytuł = Gauß, der geniale Mathematiker |data = 2005 |praca = webdoc.sub.gwdg.de |język = de |data dostępu = 2020-12-27}}</ref>
* <ref name=":25">{{Dziennik Ustaw|
* <ref name=":26">{{Dziennik Ustaw|2000|70|821}}</ref>
* <ref name=":27">{{Cytuj stronę | url = https://www.filmportal.de/en/movie/die-vermessung-der-welt_ae820798b7cb39d6e040007f01005299 | tytuł = Die Vermessung der Welt
* <ref name=":28">{{Cytuj stronę | url = https://www.google.com/doodles/johann-carl-friedrich-gaus-241st-birthday | tytuł = Johann Carl Friedrich Gauß’s 241st Birthday | data = 2018-04-30 | praca = www.google.com | język = en | data dostępu = 2021-09-03}}</ref>
* <ref name=":29">{{Cytuj stronę |url = http://webdoc.sub.gwdg.de/ebook/e/2005/gausscd/html/goe_wohnort2.htm|tytuł = Gauß' Wohnhaus 1808-1816
* <ref name=":30">{{Cytuj stronę |url = http://webdoc.sub.gwdg.de/ebook/e/2005/gausscd/html/gauss_bio3.htm|tytuł = 1807-1825 Frühe Professorenjahre in Göttingen und die Vermessung des Königreichs Hannover|data = 2005 |praca = webdoc.sub.gwdg.de |język = de |data dostępu = 2021-09-03}}</ref>
</references>
Linia 308 ⟶ 306:
== Bibliografia ==
* {{encyklopedia PWN|id = 3867784|tytuł=Algebry twierdzenie podstawowe|data dostępu=2020-12-25|odn={{odn/id|Encyklopedia PWN – algebry twierdzenie podstawowe}}}}
* {{Cytuj książkę |autor = Newman, James Roy
* {{Cytuj książkę | autor = Bragg Ewald, William
* {{Cytuj książkę |autor = Bühler, W. K.
* {{Cytuj książkę |autor = [[Niemiecki Bank Federalny|Deutsche Bundesbank]]| tytuł = Von der Baumwolle zum Geldschein Eine neue Banknotenserie entsteht |url = https://www.bundesbank.de/resource/blob/607632/a591da7dd19c278ddb4a500f9a564db6/mL/von-der-baumwolle-zum-geldschein-data.pdf |wydawca = Deutsche Bundesbank |miejsce = Frankfurt am Main |data = 1995 |strony = 3-927951-82-X |język = de |data dostępu = 2020-12-26 |odn = {{odn/id|Deutsche Bundesbank|1995}}}}
* {{Cytuj książkę |autor = Dunnington, G. Waldo, Gray, Jeremy, Dohse, Fritz-Egbert
* {{encyklopedia PWN|id = 3904283|tytuł=Gaus|data dostępu=2020-12-25|odn={{odn/id|Encyklopedia PWN – gaus}}}}
* {{encyklopedia PWN|id = 3904287|tytuł=Gaussa–Krügera odwzorowanie|data dostępu=2021-09-02|odn={{odn/id|Encyklopedia PWN – Gaussa–Krügera odwzorowanie}}}}
Linia 318 ⟶ 316:
* {{Cytuj książkę |tytuł = [[Allgemeine Deutsche Biographie]] |data = 1878 |strony = 430–445 [Online-Version] |tom = 8 |rozdział = Gauß, Carl Friedrich |adres rozdziału = https://www.deutsche-biographie.de/pnd104234644.html#adbcontent |język = de |odn = {{odn/id|Allgemeine Deutsche Biographie|1878}}}}
* {{Cytuj książkę |autor = Gledhill, D. |tytuł = The Names of Plants |url = https://books.google.be/books?id=NJ6PyhVuecwC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |wydawca = Cambridge University Press |data = 2008 |isbn = 9780521866453 |język = en |data dostępu = 2020-12-26 |odn = {{odn/id|Gledhill|2008}}}}
* {{
* {{Cytuj książkę |autor = Landis, Marilyn
* {{Cytuj książkę |autor = Lang, Kenneth R.
* {{Cytuj książkę |autor = Parket, Matt (red.) |tytuł = The Maths Book: Big Ideas Simply Explained |url = https://books.google.be/books?id=sDifDwAAQBAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |wydawca = Dorling Kindersley Ltd |data = 2019 |isbn = 9780241425893 |język = de |data dostępu = 2020-12-26 |odn = {{odn/id|The Maths Book|2019}}}}
* {{Cytuj książkę |tytuł = [[Neue Deutsche Biographie]] |data = 1964 |strony = 101–107 [Online-Version] |tom = 6 |rozdział = Gauß, Carl Friedrich |autor r = Stuloff, Nikolai |adres rozdziału = https://www.deutsche-biographie.de/pnd104234644.html#ndbcontent |język = de |data dostępu = 2020-12-25 |odn = {{odn/id|Neue Deutsche Biographie|1964}}}}
* {{Cytuj pismo |autor = Schweizer, Renate, Wittmann, Axel, Frahm, Jens
* {{Cytuj pismo | autor =
* {{Cytuj książkę |autor = Wußing, Hans |tytuł = Carl Friedrich Gauß |url = https://books.google.be/books?id=VFPNBgAAQBAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |wydawca = Springer-Verlag |data = 1989 |seria = Biographien hevorragender Naturwissenschaftler, Techniker und Mediziner |isbn = 9783322930408 |język = de |data dostępu = 2021-09-02 |odn = {{odn/id|Wußing|1989}}}}
* {{Cytuj stronę |url = http://www.gauss-gesellschaft-goettingen.de/gaussbio.html |tytuł = Biographie – Carl Friedrich Gauß (1777–1855) |autor = Voigt, Hans-Heinrich
* {{Cytuj książkę |imię=Hans Niels |nazwisko=Jahnke |tytuł = A history of analysis |data = 2003 |data dostępu = 2021-07-19 |isbn = 0-8218-2623-9 |miejsce = Providence, RI |wydawca = [[Amerykańskie Towarzystwo Matematyczne|American Mathematical Society]] |oclc = 51607350 |odn=tak}}
== Linki zewnętrzne ==
* {{Pismo Delta | url = /media/articles/2022/06/delta-2022-06-princeps-mathematicorum.pdf | autor = Jarosław Górnicki | tytuł = Princeps Mathematicorum | data = czerwiec 2022 | data dostępu = 2023-12-10 }}
* {{MacTutor|id=Gauss}}
* {{Cytuj stronę | url = https://gauss.adw-goe.de/ | tytuł =
{{Laureaci Medalu Copleya (XIX wiek)}}
Linia 360:
[[Kategoria:Niemieccy wynalazcy]]
[[Kategoria:Członkowie Francuskiej Akademii Nauk]]
[[Kategoria:
[[Kategoria:Odznaczeni cywilnym Orderem Pour le Mérite]]
[[Kategoria:Ludzie upamiętnieni nazwami jednostek CGS]]
Linia 366:
[[Kategoria:Niemieccy fizycy upamiętnieni nazwami nagród]]
[[Kategoria:Astronomowie upamiętnieni nazwami nagród]]
[[Kategoria:
[[Kategoria:Ludzie upamiętnieni nazwami krzywych płaskich]]
[[Kategoria:Ludzie upamiętnieni nazwami funkcji matematycznych]]
[[Kategoria:Osoby upamiętnione nazwami
[[Kategoria:Laureaci Medalu Copleya]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1777]]▼
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Brunszwiku]]▼
[[Kategoria:Absolwenci i studenci Uniwersytetu w Getyndze]]
[[Kategoria:Wykładowcy Uniwersytetu w Getyndze]]
▲[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Brunszwiku]]
▲[[Kategoria:Urodzeni w 1777]]
[[Kategoria:Zmarli w 1855]]
[[Kategoria:Pochówki w Niemczech]]
|