MacOS: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Krzakko (dyskusja | edycje)
Funkcja sugerowania linków: dodane 3 linki.
pobieranie wersji z wikidata, WP:SK+mSI+mSK+Bn
Linia 2:
{{Nie mylić z|[[Mac OS]]}}
{{System operacyjny infobox
| nazwa = macOS
| rodzina = [[Mac OS]], [[Unix]]<ref>https://web.archive.org/web/20090127102158/http://images.apple.com/macosx/pdf/L355785A_UNIX_TB.pdf, przed Mac OS X 10.5 system uniksopodobny.</ref>
| logo = MacOS wordmark.svg
| grafika =
| producent = [[Apple Inc.]]
| system = [[PowerPC]] – ([[Mac OS X 10.0|10.0]] – [[Mac OS X 10.5|10.5.8]])<br />[[x86]] – ([[Mac OS X 10.4|10.4.4]] – [[Mac OS X 10.6|10.6.8]])<br />x86_64 – (od [[Mac OS X 10.4|10.4.7]] do teraz)<br />ARM64 – (od 11.0 do teraz)
| data = {{Data wydania|2001|03|24}}
| wersja = 13.3.1{{Wersja (a)oprogramowania}}
| wersja_testowa = {{Wersja oprogramowania|rodzaj= 13.4 Beta 3beta}}
| kernel = [[jądro hybrydowe|hybrydowe]]
| środowisko = [[Graficzny interfejs użytkownika|interfejs graficzny]] [[Aqua (informatyka)|Aqua]]
| licencja = [[EULA|komercyjna]], częściowo [[Apple Public Source License|APSL]]
| pakiety =
| live =
| starsza wersja = [[Mac OS 9|Classic Mac OS]]
| nowsza wersja =
| commons = Category:macOS
| wikibooks =
| wikinews =
| distrowatch =
| www = https://www.apple.com/pl/macos
}}
'''macOS''' (wymowa: {{IPA|mækoʊɛs}}, dawniej '''OS X''', a także '''Mac OS X'''<ref name="nazwa">{{cytuj stronę |url = http://www.theverge.com/2012/2/16/2802281/apple-officially-renames-mac-os-x-to-os-x-drops-the-mac |tytuł = Apple officially renames Mac OS X to OS X, drops the 'Mac'‘Mac’ |nazwisko = Patel |imię = Nilay |opublikowany = The Verge |język = en |data dostępu = 2012-05-03}}</ref>) – rodzina [[Unix|uniksowych]] [[system operacyjny|systemów operacyjnych]] produkowanych i rozprowadzanych przez [[Apple Inc.]] Dostępny oficjalnie jedynie dla [[komputer]]ów [[Macintosh]], instalowany fabrycznie na nich od 2002 roku. 13 czerwca 2016 roku na [[Worldwide Developers Conference|WWDC]] została ogłoszona zmiana nazwy na macOS w związku z potrzebą unifikacji nazw używanych przez Apple dla swoich systemów operacyjnych ([[iOS]], [[watchOS]], [[tvOS]])<ref>{{Cytuj |tytuł = Apple’s Mac OS X Is Dead. Long Live MacOS |data dostępu = 2016-06-15 |opublikowany = WIRED |url = http://www.wired.com/2016/06/apple-os-x-dead-long-live-macos/ |język = en}}</ref>.
 
macOS jest zbudowany na podstawie dawnego systemu [[NeXTStep (system operacyjny)|NeXTStep]] z drugiej połowy lat 80., wykupionym przez Apple wraz z producentem tegoż systemu [[NeXT]] w 1996 r. Jest on następcą systemu [[Mac OS 9]], wydanego w 1999 r. i ostatniej wersji „klasycznego” [[Mac OS]], który był głównym systemem komputerów Macintosh od 1984 roku.
Linia 36:
== Historia systemu ==
{{Osobny artykuł|Historia macOS}}
macOS powstał w oparciu o jądro [[Mach (jądro)|Mach]]. Niektóre części z implementacji [[Unix]]a: [[FreeBSD]] i [[NetBSD]] zostały włączone w [[NeXTStep (system operacyjny)|NextStep]], który był obiektowo zorientowanym systemem opracowanym przez firmę [[Steve Jobs|Steve’a Jobsa]] – [[NeXT]], która została założona po jego odejściu z Apple w 1985<ref name="whats">{{cytuj stronę |url = http://osxbook.com/book/bonus/ancient/whatismacosx/arch.html |tytuł = What is Mac OS X? |nazwisko = Singh |imię = Amit |język = en|data dostępu=2012-06-12|archiwum = https://web.archive.org/web/20090228153529/http://osxbook.com/book/bonus/ancient/whatismacosx/arch.html |zarchiwizowano = 2009-02-28 |data dostępu = 2012-06-12}}</ref>. Podczas nieobecności Jobsa w Apple, próbowano stworzyć system nowej generacji, czego efektami były projekty tj. [[Taligent]], [[Copland]] i [[Gershwin]], jednak wszystkie szybko upadły<ref name="facts">{{cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20110721021809/http://www.theapplemuseum.com/index.php?id=44 |tytuł = Apple Facts |opublikowany = The Apple Museum |język = en|data dostępu=2012-06-12|archiwum = https://web.archive.org/web/20110721021809/http://www.theapplemuseum.com/index.php?id=44 |zarchiwizowano = 2011-07-21 |data dostępu = 2012-06-12}}</ref>.
 
W końcu [[system operacyjny]] firmy [[NeXT]], później nazywany [[OpenStep]], został wybrany jako podstawa do stworzenia nowego systemu [[Apple Inc.|Apple]]. Apple w tym celu wykupiło firmę NeXT<ref name="heaven">{{cytuj stronę |url = http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9F06E1D71331F930A15751C1A960958260 |tytuł = Why Apple Sees Next as a Match Made in Heaven |data = 1996-12-23 |opublikowany = The New York Times |język = en |data dostępu = 2012-06-12}}</ref>. Steve Jobs powrócił do firmy z [[Cupertino]] i stał się tymczasowym, a później głównym [[Dyrektor generalny|dyrektorem generalnym]], kierując zmianami w kierunku przekształcenia przyjaznego dla programistów OpenStep w system, który mógłby być wykorzystany przez Apple dla rynku domowego i twórczych profesjonalistów (np. grafików komputerowych). Projekt na początku nazywał się [[Rhapsody (system operacyjny)|Rhapsody]] i został później przemianowany na Mac OS X<ref>{{cytuj stronę |url = http://business.highbeam.com/411267/article-1G1-20334085/rhapsody-suffers-identity-crisis |tytuł = Rhapsody suffers an identity crisis |nazwisko = Fawcett |imię = Neil |data = 1998-02-12 |opublikowany = Computer Weekly |język = en|data dostępu=2012-06-12|archiwum = https://web.archive.org/web/20130502033350/http://business.highbeam.com/411267/article-1G1-20334085/rhapsody-suffers-identity-crisis |zarchiwizowano = 2013-05-02 |data dostępu = 2012-06-12}}</ref>.
 
[[Mac OS X Server 1.0|Pierwsza edycja]] Mac OS X Server była niekompatybilna z oprogramowaniem napisanym dla [[Mac OS]] i nie posiadała wsparcia dla standardu Apple’a – interfejsu [[FireWire]]. Następne wersje posiadały już większą wsteczną kompatybilność i funkcjonalność, zawierając [[Carbon (informatyka)|API Carbon]] i wsparcie dla FireWire. Podczas rozwoju systemu stopniowo oddalano się od spuścizny po Mac OS-ie i kierowano się w stronę nowego „cyfrowego stylu życia” wydając takie programy jak [[iLife]], [[iWork]] czy zintegrowany z systemem program służący do domowej rozrywki [[Front Row]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.joelonsoftware.com/articles/APIWar.html |tytuł = How Microsoft Lost the API War |nazwisko = Spolsky |imię = Joel |data = 2004-06-13 |data dostępu = 2012-06-12}}</ref>. Każda nowa wersja zawiera również modyfikacje ogólnego interfejsu, jak styl „[[brushed metal|szlifowanego metalu]]”, który został dodany w wersji 10.3 i usunięty w 10.5 na rzecz jednolitego gradientowego wyglądu okienek<ref>{{cytuj stronę |url = http://helpdesk.wisc.edu/page.php?id=6609 |tytuł = Mac OS X (10.5)&nbsp;– User Interface Changes |nazwisko = W. |imię = Jeff |data = 2008-05-27 |opublikowany = University of Wisconsin |język = en |data dostępu = 2012-06-12}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = http://reviews.cnet.com/macintosh-os/apple-mac-os-x/4505-3673_7-30584530-2.html |tytuł = Apple Mac OS X 10.3 Panther review |nazwisko = Rizzo John |data = 2003-09-12 |język = en|data dostępu=2012-06-12|archiwum = https://web.archive.org/web/20120503094134/http://reviews.cnet.com/macintosh-os/apple-mac-os-x/4505-3673_7-30584530-2.html |zarchiwizowano = 2012-05-03 |data dostępu = 2012-06-12}}</ref>.
 
== O systemie ==
macOS jest dziesiątą główną wersją [[system operacyjny|systemu operacyjnego]] [[Mac OS]] dla komputerów [[Macintosh]]. Poprzednie wersje nazwy systemów były oznaczane arabskimi numerami, np. [[Mac OS 8]], [[Mac OS 9|9]]. Litera ''X'' w starej nazwie ''Mac OS X'' oznaczała numer 10 w [[rzymski system zapisywania liczb|rzymskim systemie liczbowym]]. Dlatego poprawną formą wymowy jest ''ten'' ([{{IPA|tɛn}}]) lub „dziesięć”<ref name="ten_nie_x">{{cytuj stronę |url = http://support.apple.com/kb/TA2254 |tytuł = What is an operating system (OS)? |opublikowany = [[Apple Inc.]] |język = en |data dostępu = 2012-06-12}}</ref>, jednakże wymawianie jak litery [[X]] (wymowa angielska [{{IPA|ɛks}}]) także jest popularne<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.bbc.co.uk/iplayer/episode/b00z8dnj/Click_26_02_2011/ |tytuł = BBC Click |data = 2011-02-26 |opublikowany = [[BBC]] |język = en |data dostępu = 2012-06-13}}</ref>.
 
Podstawa systemu macOS jest zgodna z definicją systemu typu [[POSIX]] (systemu uniksowego) i opiera się na [[Jądro systemu operacyjnego|jądrze]] [[XNU]] posiadając charakterystyczne komendy Unix dostępne z poziomu [[Wiersz poleceń|wiersza poleceń]].
 
Apple wydało tę podstawę jako [[Otwarte oprogramowanie|otwarty]] system operacyjny [[Darwin (system operacyjny)|Darwin]], który po dodaniu licznych komponentów [[zamknięte oprogramowanie|własnościowych]], np. interfejsu [[Aqua (informatyka)|Aqua]] i eksploratora [[Finder]] tworzy kompletny system – macOS<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.tuaw.com/2011/04/12/mac-os-x-lion-to-tone-down-the-aqua/ |tytuł = Mac OS X Lion to tone down the Aqua |data = 2011-04-12 |praca = The Unofficial Apple Weblog |opublikowany = AOL |język = en |data dostępu = 2012-06-13}}</ref>.
 
macOS wprowadza wiele nowych możliwości w stosunku do swego poprzednika [[Mac OS 9]], np. [[wywłaszczenie (informatyka)|wywłaszczeniową]] [[wielozadaniowość]] i [[ochrona pamięci|ochronę pamięci]], które polepszają zdolność systemu do uruchamiania wielu aplikacji jednocześnie bez zakłócania ich działania<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.faqs.org/docs/artu/ch03s01.html#id2892085 |tytuł = The Elements of Operating-System Style. Multitasking Capability |nazwisko = Raymond |imię = Eric |język = en|data dostępu=2012-06-13|archiwum = https://web.archive.org/web/20081112005720/http://www.faqs.org/docs/artu/ch03s01.html#id2892085 |zarchiwizowano = 2008-11-12 |data dostępu = 2012-06-13}}</ref>. Wiele aspektów architektury macOS wywodzi się z systemu [[OpenStep|OPENSTEP]] o wysokiej przenośności, tj. łatwości przeniesienia na inne architektury. Na przykład NeXTSTEP został [[Port (oprogramowanie)|sportowany]] z oryginalnych stacji roboczych NeXT o architekturze [[M68000|68k]] na architekturę [[x86]] i inne jeszcze przed wykupieniem NeXT przez [[Apple Inc.|Apple]]<ref name="nextstep">{{cytuj stronę |url = https://developer.apple.com/library/mac/documentation/cocoa/conceptual/cocoafundamentals/WhatIsCocoa/WhatIsCocoa.html#//apple_ref/doc/uid/TP40002974-CH3-SW12 |tytuł = Cocoa Fundamentals Guide: A Bit of History |opublikowany = [[Apple Developer Connection]] |język = en |data dostępu = 2012-06-13}}</ref>. W podobnym procesie system został przeniesiony na architekturę [[PowerPC]] podczas trwania projektu [[Rhapsody (system operacyjny)|Rhapsody]].
 
Najbardziej widoczną zmianą było wprowadzenie [[Powłoka systemowa|powłoki]] [[Aqua (informatyka)|Aqua]]. Użycie gładszych krawędzi okien, półprzezroczystych tekstur i kolorów podobnych do wyglądu [[iMac G3|pierwszych iMaców]] wniosło wiele świeżości w porównaniu do powłoki Platinum znanej z systemów [[Mac OS X Server 1.0]] oraz [[Mac OS 9]] i wcześniejszych. Zdaniem Johna Siracusa, redaktora portalu [[Ars Technica]], wprowadzenie Aqua i odstępstwo od konwencjonalnego wyglądu „uderza jak tona cegieł”<ref>{{cytuj stronę |url = http://arstechnica.com/reviews/os/mac-os-x-10-5.ars/3 |tytuł = Mac OS X 10.5 Leopard: the Ars Technica review |nazwisko = Siracusa |imię = John |data = 2007-10-29 |opublikowany = Ars Technica |język = en |data dostępu = 2012-06-22}}</ref>. [[Bruce Tognazzini]] z kolei stwierdził, że interfejs Aqua w [[Mac OS X 10.0]] stanowi krok wstecz w użyteczności w porównaniu z oryginalnym interfejsem [[Mac OS]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.asktog.com/columns/034OSX-FirstLook.html |tytuł = OS X: A First Look |nazwisko = Bruzze |imię = Tongazzi |data = 2000-02 |opublikowany = Ask Tog |język = en |data dostępu = 2012-06-22}}</ref>. Jednak pomimo słów krytyki deweloperzy spoza Apple szybko zaczęli wydawać [[Skórka (informatyka)|skiny]] dla swoich aplikacji oraz nakładki na inne systemy operacyjne, które miały naśladować nowy wygląd macOS. Okazał się on sukcesem [[marketing]]owym, w związku z czym Apple stosowało procesy prawne przeciwko twórcom niektórych takich nakładek i skórek<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.zdnet.com/zdnn/stories/newsbursts/0,7407,2681914,00.html?chkpt=p1bn |tytuł = Apple lowers boom on Aqua 'skins'‘skins’ |data = 2001-02-02 |opublikowany = ZDNet |język = en |data dostępu = 2012-06-22}}</ref>.
 
W architekturze systemu macOS został zaimplementowany [[framework]] warstowy<ref>{{cytuj stronę |url = https://developer.apple.com/library/mac/#documentation/MacOSX/Conceptual/OSX_Technology_Overview/About/About.html |tytuł = About the Technologies for Developing Mac OS X Software |opublikowany = Apple Inc. |język = en |data dostępu = 2012-06-22}}</ref>, który znacząco upraszcza tworzenie aplikacji dostarczając wiele gotowych [[Obiekt (programowanie obiektowe)|obiektów]] i [[podprogram|funkcji]] do wykorzystania<ref>{{cytuj stronę |url = http://homepage.mac.com/tom_zepko/cocoa/why-cocoa.html |tytuł = Why Cocoa? |nazwisko = Zepko |imię = Tom |data = 2003-09-06 |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20040529183713/http://homepage.mac.com/tom_zepko/cocoa/why-cocoa.html |zarchiwizowano = 2004-05-29 |data dostępu = 2012-06-22}}</ref>.
 
macOS dostarcza własne narzędzia do [[Programowanie komputerów|programowania aplikacji]] pod ten system, z których najważniejsze jest IDE [[Xcode]]. Xcode dostarcza [[Interfejs programowania aplikacji|interfejs programistyczny]] dla kompilatorów kilku [[Język programowania|języków programowania]], wliczając w to [[C (język programowania)|C]], [[C++]], [[Objective-C]] (najbardziej typowy dla platform Apple język, stosowany szczególnie dla [[iOS]]) oraz [[Java]]. [[Przejście Apple na procesory firmy Intel|Po przejściu na procesory Intela]] narzędzie zostało rozbudowane o możliwość tworzenia plików wykonywalnych na obu platformach – [[Universal binary]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://developer.apple.com/legacy/mac/library/documentation/MacOSX/Conceptual/universal_binary/universal_binary.pdf |tytuł = Universal Binary Programming Guidelines, Second Edition |opublikowany = Apple Inc. |język = en|data dostępu=2012-06-12|archiwum = https://web.archive.org/web/20120327121744/http://developer.apple.com/legacy/mac/library/documentation/MacOSX/Conceptual/universal_binary/universal_binary.pdf |zarchiwizowano = 2012-03-27 |data dostępu = 2012-06-12}}</ref>.
 
Podsystem [[Darwin (system operacyjny)|Darwin]] kieruje systemem plików [[HFS+]], w którym stosuje się [[Unix|uniksowy]] system kontroli dostępu do plików. W 2003 i 2005 roku dwóch redaktorów z [[Macworld]] sformułowało krytykę schematu uprawnień; Ted Landau nazwał rozregulowanie uprawnień „najczęstszym powodem frustracji” w systemie macOS<ref>{{cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20090614032806/http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-23097965_ITM |tytuł = Exterminate OS X troubles |nazwisko = Landau |imię = Ted |data = 2003-02-01 |opublikowany = Macworld |język = en|data dostępu=2012-06-22|archiwum = https://web.archive.org/web/20090614032806/http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-23097965_ITM |zarchiwizowano = 2009-06-14 |data dostępu = 2012-06-22}}</ref>, a Rob Griffiths zasugerował, że niektórzy użytkownicy muszą naprawiać uprawnienia nawet codziennie co trwa do 15 minut<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.macworld.com/article/1042286/preventmacdisasters.html |tytuł = Prevent Mac Disasters |nazwisko = Griffiths |imię = Rob |data = 2005-01-24 |opublikowany = Macworld |język = en |data dostępu = 2012-06-22}}</ref>. Z kolei Dan Frakles wyraził zdanie przeciwne – nazwał procedurę naprawy uprawnień nadużywaną. Twierdzi on, iż OS X zwykle „trzyma” uprawnienia w poprawnym kształcie bez potrzeby interwencji użytkownika, a naprawa uprawnień powinna być tylko stosowana w wypadku pojawienia się problemów<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.macworld.com/article/1052220/repairpermissions.html |tytuł = Repairing permissions: What you need to know |nazwisko = Frakes |imię = Dan |data = 2006-08-05 |opublikowany = Macworld |język = en |data dostępu = 2012-06-22}}</ref>.
 
Opierając się na danych z września 2010 roku, macOS jest drugim najbardziej popularnym systemem operacyjnym ogólnego przeznaczenia używanym przez użytkowników internetu, po systemie [[Microsoft Windows]], posiadając 8,26% udziałów, według statystyk stworzonych przez W3Counter<ref>{{Cytuj |url = http://w3counter.com/globalstats.php |tytuł = W3Counter: Global Web Stats<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany = w3counter.com |język = en |data dostępu = 2017-11-25}}</ref>. Dla porównania, jest to system [[Unix|uniksowy]] o największym sukcesie w ilości użytkowników systemów operacyjnych przeznaczonych dla stacji roboczych, posiadając ponad 5,5-krotną przewagę nad wolnym [[GNU/Linux|GNU/Linuksem]], którego udział wynosi 1,45%.
 
== Kompatybilność ==
Linia 89:
Tworząc Mac OS X wykorzystano doświadczenia z nieukończonego systemu ''[[Rhapsody (system operacyjny)|Rhapsody]]'', który w prostej linii jest następcą rewolucyjnego [[NeXTStep (system operacyjny)|NeXTStep]] firmy [[NeXT]] założonej przez [[Steve Jobs|Steve’a Jobsa]], a przejętej przez Apple Computer, gdy ten powrócił do jego zarządu.
 
{|- align="right" style="text-align: center; margin: 0 0 1em 1em;" cellpadding="10" cellspacing="0" border="1"
|+ Architektura systemu macOS
|- style="font-size: 150%"
|colspan="3" bgcolor="#acd3ff"| [[Aqua (informatyka)|Aqua]]
Linia 113:
* wbudowane zaawansowane narzędzia [[sieć komputerowa|sieciowe]].
 
Na konferencji [[Worldwide Developers Conference|WWDC]] (''Worldwide Developers Conference'') 6 czerwca 2005 prezes Apple, [[Steve Jobs]] potwierdził pojawiające się raz na jakiś czas wiadomości, jakoby Mac OS X był tworzony z myślą o procesorach firmy [[Intel]] i kompatybilnych<ref>{{Cytuj |tytuł = Picking up the pieces: John Siracusa mourns the Power PC |czasopismo = Ars Technica |data dostępu = 2017-03-28 |url = https://arstechnica.com/apple/2005/06/mac-20050607/ |język = en}}</ref>. Zaprezentował działanie najnowszej wersji (10.4) systemu na procesorze [[Pentium]] i zapowiedział przejście w ciągu dwóch lat całej linii komputerów [[Macintosh]] (a co za tym idzie – systemu operacyjnego i oprogramowania) na procesory Intela. Jako przyczyny przejścia wymieniane były problemy firmy [[IBM]] z wyprodukowaniem energooszczędnych, szybkich procesorów do komputerów przenośnych.
 
== Języki ==
Do obsługi systemu znajdziemy domyślnie języki<ref>{{cytuj stronę |url = http://support.apple.com/pl-pl/HT201841 |tytuł = Zmiana języka w OS X |opublikowany = Apple |język = pl |data dostępu = 2012-02-16}}</ref>: [[Język angielski|angielski]], [[Język japoński|japoński]], [[Język francuski|francuski]], [[Język niemiecki|niemiecki]], [[Język hiszpański|hiszpański]], [[Język włoski|włoski]], [[Język portugalski|portugalski]] (brazylijski), portugalski (europejski), [[Język niderlandzki|niderlandzki]], [[Język szwedzki|szwedzki]], [[Język norweski|norweski]], [[Język duński|duński]], [[Język fiński|fiński]], [[Język rosyjski|rosyjski]], [[Język polski|polski]], [[Język chiński|chiński]], [[Język koreański|koreański]], [[język arabski|arabski]], [[Język czeski|czeski]], [[język węgierski|węgierski]], [[język turecki|turecki]], [[język tajski|tajski]], [[Język kataloński|kataloński]], [[język chorwacki|chorwacki]], [[Język grecki|grecki]], [[Język hebrajski|hebrajski]], [[Język rumuński|rumuński]], [[język słowacki|słowacki]] oraz [[Język ukraiński|ukraiński]].
 
W macOS od wersji 10.7 VoiceOver (czytnik ekranowy) oprócz języka angielskiego, jest dostępny w 25 innych językach (w tym w języku polskim). Oprócz powyższych znajdziemy tam także [[język hindi]].
Linia 176:
| PowerPC
| 32-bitowa
| 18 lipca 2001<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.apple.com/pr/library/2001/jul/18macosx.html |tytuł = Apple Previews Next Version of Mac OS X |autor = |opublikowany = Apple |data = |język = en |data dostępu = 2010-10-19}}</ref>
| 25 września 2001
| 10.1.5 ({{Data wydania|2002|06|06}})
Linia 184:
| PowerPC
| 32-bitowa
| 6 maja 2002<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.apple.com/pr/library/2002/may/06jaguar.html |tytuł = Apple Previews “Jaguar,” the Next Major Release of Mac OS X |autor = |opublikowany = Apple |data = |język = en |data dostępu = 2010-10-19}}</ref>
| 24 sierpnia 2002
| 10.2.8 ({{Data wydania|2003|10|03}})
Linia 192:
| PowerPC
| 32-bitowa
| 23 czerwca 2003<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.apple.com/pr/library/2003/jun/23panther.html |tytuł = Apple Previews Mac OS X “Panther” |autor = |opublikowany = Apple |data = |język = en |data dostępu = 2010-10-19}}</ref>
| 24 października 2003
| 10.3.9 ({{Data wydania|2005|04|15}})
Linia 200:
| PowerPC, Intel
| 32-bitowa
| 4 maja 2004<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.apple.com/pr/library/2004/may/04wwdc.html |tytuł = Steve Jobs to Kick Off Apple’s Worldwide Developers Conference 2004 with Preview of Mac OS X „Tiger” |autor = |opublikowany = Apple |data = |język = en |data dostępu = 2010-10-19}}</ref>
| 29 kwietnia 2005
| 10.4.11 ({{Data wydania|2007|11|14}})
Linia 208:
| PowerPC, Intel
| 32-bitowa
| 26 czerwca 2006<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.apple.com/pr/library/2006/jun/26wwdc.html |tytuł = Apple Executives to Preview Mac OS X “Leopard” at WWDC 2006 Keynote |autor = |opublikowany = Apple |data = |język = en |data dostępu = 2010-10-19}}</ref>
| 26 października 2007
| 10.5.8 ({{Data wydania|2009|08|05}})
Linia 216:
| Intel (mogą być uruchamiane programy z [[PowerPC]] przy pomocy emulatora [[Rosetta (oprogramowanie)|Rosetta]])
| 32/64-bitowa
| 9 czerwca 2008<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.apple.com/pr/library/2008/06/09snowleopard.html |tytuł = Apple Previews Mac OS X Snow Leopard to Developers |autor = |opublikowany = Apple |data = |język = en |data dostępu = 2010-10-19}}</ref>
| 28 sierpnia 2009
| 10.6.8 ({{Data wydania|2011|06|23}})
Linia 224:
| Intel
| 64-bitowa
| 20 października 2010<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.engadget.com/2010/10/20/os-x-10-7-lion-announced/ |tytuł = Mac OS X 10.7 Lion announced, coming summer 2011 |autor = |opublikowany = Apple |data = |język = en |data dostępu = 2010-10-20}}</ref>
| 20 lipca 2011
| 10.7.5 ({{Data wydania|2012|09|19}})
Linia 232:
| Intel
| 64-bitowa
| 16 lutego 2012<ref>{{cytuj stronę| |url = http://www.apple.com/macosx/mountain-lion/ |tytuł = Mac OS X 10.8 Mountain Lion announced, coming summer 2012 |autor = |opublikowany = Apple |data = |język = en |data dostępu = 2012-02-16}}</ref>
| 25 lipca 2012
| 10.8.5 (12F45) ({{Data wydania|2013|10|03}})
Linia 256:
| Intel
| 64-bitowa
| 8 czerwca 2015<ref>{{cytuj stronę| |url = https://www.apple.com/pr/library/2015/06/08Apple-Announces-OS-X-El-Capitan-with-Refined-Experience-Improved-Performance.html |tytuł = Apple Announces OS X El Capitan with Refined Experience & Improved Performance |autor = |opublikowany = Apple |data = |język = en |data dostępu = 2015-06-08}}</ref>
| 30 września 2015
| 10.11.6 (15A284) ({{Data wydania|2016|09|16}})
Linia 272:
|Intel
|64-bitowa
|5 czerwca 2017<ref>{{Cytuj stronę |autorurl =Liat Clarkhttps://www.wired.co.uk/article/apple-macos-high-sierra-features-tracking |tytuł =Apple's Apple’s Safari now blocks browser tracking using machine learning |autor = Liat Clark |data = 2017-06-05 |opublikowany = Wired UK|url=https://www.wired.co.uk/article/apple-macos-high-sierra-features-tracking |archiwum = https://archive.is/20170607200420/https://www.wired.co.uk/article/apple-macos-high-sierra-features-tracking |zarchiwizowano = 2017-06-07 |język = en |data dostępu = 2020-12-29}}</ref>
|25 września 2017<ref>{{Cytuj stronę|autor=Anna Rymsza|tytuł=macOSurl High Sierra już w App Store. Poznaj najważniejsze nowości|data=2017-09-25|opublikowany=Dobreprogramy.pl|url= https://www.dobreprogramy.pl/macOS-High-Sierra-juz-w-App-Store.-Poznaj-najwazniejsze-nowosci,News,83303.html |tytuł = macOS High Sierra już w App Store. Poznaj najważniejsze nowości |autor = Anna Rymsza |data = 2017-09-25 |opublikowany = Dobreprogramy.pl |archiwum = https://archive.is/20210224192143/https://www.dobreprogramy.pl/macOS-High-Sierra-juz-w-App-Store.-Poznaj-najwazniejsze-nowosci,News,83303.html |zarchiwizowano = 2021-02-24 |data dostępu = 2020-12-29}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|autor=Stanislav Janů|tytuł=Mekařiurl mohou instalovat macOS High Sierra. Je k dispozici jako bezplatná aktualizace|data=2017-09-26|opublikowany=Živě.cz|url= https://www.zive.cz/bleskovky/mekari-mohou-instalovat-macos-high-sierra-je-k-dispozici-jako-bezplatna-aktualizace/sc-4-a-189698/default.aspx |tytuł = Mekaři mohou instalovat macOS High Sierra. Je k dispozici jako bezplatná aktualizace |autor = Stanislav Janů |data = 2017-09-26 |opublikowany = Živě.cz |archiwum = https://archive.is/20201229212825/https://www.zive.cz/bleskovky/mekari-mohou-instalovat-macos-high-sierra-je-k-dispozici-jako-bezplatna-aktualizace/sc-4-a-189698/default.aspx |zarchiwizowano = 2020-12-29 |język = cs |data dostępu = 2020-12-29}}</ref>
|10.13.6 ({{Data wydania|2018|08|23}})
|-
Linia 280:
|Intel
|64-bitowa
|4 czerwca 2018<ref>{{Cytuj stronę|autor=Jacob Kastrenakes|tytuł=At long last, Apple isurl adding a dark mode to MacOS|data=2018-06-04|opublikowany=The Verge|url=https://www.theverge.com/2018/6/4/17416848/apple-mac-os-mojave-10-14-update-announced-features-wwdc-2018 |tytuł = At long last, Apple is adding a dark mode to MacOS |autor = Jacob Kastrenakes |data = 2018-06-04 |opublikowany = The Verge |archiwum = https://archive.is/20201229214600/https://www.theverge.com/2018/6/4/17416848/apple-mac-os-mojave-10-14-update-announced-features-wwdc-2018 |zarchiwizowano = 2020-12-29 |język = en |data dostępu = 2020-12-29}}</ref>
|24 września 2018<ref>{{Cytuj stronę |tytuł=macOSurl Mojave is available today|data=2018-09-24|opublikowany=Apple Newsroom|url=https://www.apple.com/newsroom/2018/09/macos-mojave-is-available-today/ |tytuł = macOS Mojave is available today |data = 2018-09-24 |opublikowany = Apple Newsroom |archiwum = https://archive.is/20191230115726/https://www.apple.com/newsroom/2018/09/macos-mojave-is-available-today/ |zarchiwizowano = 2019-12-30 |język = en |data dostępu = 2020-12-29}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj stronę|autor=David Polesný|tytuł=MacOS Mojave je hotový. Můžete si ho zdarma stáhnout do svéhourl počítače, pokud na něm máte jablko|data=2018-09-25|data dostępu=2020-12-29|opublikowany=Živě.cz|url=https://www.zive.cz/clanky/macos-mojave-je-hotovy-muzete-si-ho-zdarma-stahnout-do-sveho-pocitace-pokud-na-nem-mate-jablko/sc-3-a-195230/default.aspx |tytuł = MacOS Mojave je hotový. Můžete si ho zdarma stáhnout do svého počítače, pokud na něm máte jablko |autor = David Polesný |data = 2018-09-25 |opublikowany = Živě.cz |język = cs |data dostępu = 2020-12-29}}</ref>
|10.14.6 ({{Data wydania|2019|09|26}})
|-
Linia 288:
|Intel
|64-bitowa
|3 czerwca 2019<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.macrumors.com/2019/06/03/apple-macos-catalina/ |tytuł = Apple Announces 'macOS‘macOS Catalina'Catalina’ With Separate Apple Music, Podcasts, and TV Apps |data = 2019-06-03 |opublikowany = MacRumors|url=https://www.macrumors.com/2019/06/03/apple-macos-catalina/ |archiwum = https://archive.is/20201229204836/https://www.macrumors.com/2019/06/03/apple-macos-catalina/ |zarchiwizowano = 2020-12-29 |język = en |data dostępu = 2020-12-29}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|tytuł=Here are the biggest highlights from Apple WWDC 2019|dataurl =2019-06-03|opublikowany=The Verge|url=https://www.theverge.com/2019/6/3/18644510/apple-wwdc-2019-recap-top-news-ios-13-mac-pro-os-catalina-xdr-ipados-announcements-summary-updates |tytuł = Here are the biggest highlights from Apple WWDC 2019 |nazwisko = Garun |imię = Natt |data = 2019-06-03 |opublikowany = The Verge |archiwum = https://archive.is/20201229210550/https://www.theverge.com/2019/6/3/18644510/apple-wwdc-2019-recap-top-news-ios-13-mac-pro-os-catalina-xdr-ipados-announcements-summary-updates |zarchiwizowano = 2020-12-29 |język = en|imię=Natt|nazwisko=Garun |data dostępu = 2020-12-29}}</ref>
|7 października 2019<ref>{{Cytuj stronę |url = https://appleworld.pl/apple-udostepnia-publicznie-macos-catalina-nowa-wersje-systemu-operacyjnego-dla-komputerow-mac/ |tytuł = Apple udostępnia publicznie macOS Catalina – nową wersję systemu operacyjnego dla komputerów Mac |data = 2019-10-07 |opublikowany = AppleWorld|url=https://appleworld.pl/apple-udostepnia-publicznie-macos-catalina-nowa-wersje-systemu-operacyjnego-dla-komputerow-mac/ |archiwum = https://archive.is/20201229205707/https://appleworld.pl/apple-udostepnia-publicznie-macos-catalina-nowa-wersje-systemu-operacyjnego-dla-komputerow-mac/ |zarchiwizowano = 2020-12-29 |data dostępu = 2020-12-29}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|tytuł=macOS 10.15 Catalina już jest. Znajdziesz go w App Store na Macu|data=2019-10-07|opublikowany=Dobreprogramy.pl|url = https://www.dobreprogramy.pl/macOS-10.15-Catalina-juz-jest.-Znajdziesz-go-w-App-Store-na-Macu,News,104262.html |tytuł = macOS 10.15 Catalina już jest. Znajdziesz go w App Store na Macu |nazwisko = Rymsza |imię = Anna |data = 2019-10-07 |opublikowany = Dobreprogramy.pl |archiwum = https://archive.is/20210224192827/https://www.dobreprogramy.pl/macOS-10.15-Catalina-juz-jest.-Znajdziesz-go-w-App-Store-na-Macu,News,104262.html |zarchiwizowano = 2021-02-24|imię=Anna|nazwisko=Rymsza |data dostępu = 2020-12-29}}</ref>
|10.15 ({{Data wydania|2019|10|07}})
|-
|macOS [[MacOS Big Sur|11]]
|Big Sur
|ARM ([[Apple M1|M1]]), Intel<ref>{{Cytuj stronę |url = https://macandegg.de/2020/11/macbook-pro-air-und-mac-mini-mit-m1-chip-erste-arm-macs/ |tytuł = MacBook Pro, Air und Mac mini mit M1 Chip erste ARM Macs |data = 2020-11-10 |opublikowany = mac&egg|url=https://macandegg.de/2020/11/macbook-pro-air-und-mac-mini-mit-m1-chip-erste-arm-macs/ |archiwum = https://archive.is/20201227123719/https://macandegg.de/2020/11/macbook-pro-air-und-mac-mini-mit-m1-chip-erste-arm-macs/ |zarchiwizowano = 2020-12-27 |język = de |data dostępu = 2020-12-27}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|tytuł=Apple debuts macOS Big Sur with all-new design, ARM support|data=2020-06-22|opublikowany=VentureBeat|url = https://venturebeat.com/2020/06/22/apple-debuts-macos-10-16-big-sur-with-all-new-design/ |tytuł = Apple debuts macOS Big Sur with all-new design, ARM support |nazwisko = Horwitz |imię = Jeremy |data = 2020-06-22 |opublikowany = VentureBeat |archiwum = https://archive.is/20201227124117/https://venturebeat.com/2020/06/22/apple-debuts-macos-10-16-big-sur-with-all-new-design/ |zarchiwizowano = 2020-12-27 |język = en|imię=Jeremy|nazwisko=Horwitz |data dostępu = 2020-12-27}}</ref>
|64-bitowa
|22 czerwca 2020<ref name="Apple Big Sur PR 2020.06.222">{{Cytuj stronę|tytuł=Apple introduces macOS Big Sur with a beautiful new design|url = https://www.apple.com/newsroom/2020/06/apple-introduces-macos-big-sur-with-a-beautiful-new-design/ |tytuł = Apple introduces macOS Big Sur with a beautiful new design |opublikowany = Apple |archiwum = https://web.archive.org/web/20200622183825/https://www.apple.com/newsroom/2020/06/apple-introduces-macos-big-sur-with-a-beautiful-new-design/ |zarchiwizowano = 2020-06-22 |język = en |data = 2020-06-22}}</ref><ref name="TechCrunch2">{{Cytuj stronę|nazwisko=Heater|imię=Brian|tytuł=Apple unveils macOS 11.0 Big Sur|url = https://techcrunch.com/2020/06/22/apple-unveils-macos-10-16-big-sur/ |tytuł = Apple unveils macOS 11.0 Big Sur |nazwisko = Heater |imię = Brian |opublikowany = TechCrunch |archiwum = https://web.archive.org/web/20200622183548/https://techcrunch.com/2020/06/22/apple-unveils-macos-10-16-big-sur/ |data = 2020-06-22 |język = en |zarchiwizowano = 2020-06-22}}</ref>
|12 listopada 2020<ref>{{Cytuj stronę|nazwisko=Carman|imię=Ashley|data=2020-11-10|tytuł=Apple announces macOS Big Sur release date|url = https://www.theverge.com/2020/11/10/21432429/apple-macos-11-big-sur-release-date-m1-chip |tytuł = Apple announces macOS Big Sur release date |nazwisko = Carman |imię = Ashley |data = 2020-11-10 |opublikowany = The Verge |język = en |archiwum = https://archive.is/20201227123242/https://www.theverge.com/2020/11/10/21432429/apple-macos-11-big-sur-release-date-m1-chip |zarchiwizowano = 2020-12-27 |data dostępu = 2020-12-27}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|tytuł=macOS Big Sur: dziś premiera. Zobacz listę zmian i obsługiwanych urządzeń|data=2020-11-12|opublikowany=Dobreprogramy.pl|url = https://www.dobreprogramy.pl/macOS-Big-Sur-dzis-premiera.-Zobacz-liste-zmian-i-obslugiwanych-urzadzen,News,111849.html |tytuł = macOS Big Sur: dziś premiera. Zobacz listę zmian i obsługiwanych urządzeń |nazwisko = Krawczyński |imię = Jakub |data = 2020-11-12 |opublikowany = Dobreprogramy.pl |archiwum = https://archive.is/20210224190935/https://www.dobreprogramy.pl/macOS-Big-Sur-dzis-premiera.-Zobacz-liste-zmian-i-obslugiwanych-urzadzen,News,111849.html |zarchiwizowano = 2021-02-24|imię=Jakub|nazwisko=Krawczyński |data dostępu = 2020-12-27}}</ref>
|11.7.1 (24 października 2022)
|-
|macOS [[macOS Monterey|12]]
|Monterey
|ARM, Intel
|64-bitowa
|7 czerwca 2021<ref name="Griffin2021">{{Cytuj pismo |imięnazwisko =Andrew Griffin |nazwiskoimię =Griffin Andrew |tytuł = MacOS Monterey: Apple launches new operating system for Mac |czasopismo=Theurl Independent |data=2021-06-07 |data dostępu=2021-06-07 |url=https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/macos-monterey-apple-launches-new-operating-system-for-mac-b1861299.html |czasopismo = The Independent |data = 2021-06-07 |archiwum = https://archive.is/20210607204506/https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/macos-monterey-apple-launches-new-operating-system-for-mac-b1861299.html |zarchiwizowano = 2021-06-07 |język = en |data dostępu = 2021-06-07}}</ref><ref name="KůželMiksa2021">{{Cytuj pismo |imię=Filipnazwisko |nazwisko= Kůžel |imię2imię =Martin Filip |nazwisko2 = Miksa |imię2 = Martin |tytuł = Apple zahájil WWDC. Na keynote ukázal haldu novinek |czasopismo=Živě.czurl |data=2021-06-07 |data dostępu=2021-06-07 |url=https://www.zive.cz/clanky/apple-dnes-vecer-zahaji-wwdc-keynote-s-nami-sledujte-online/sc-3-a-210568/default.aspx |czasopismo = Živě.cz |data = 2021-06-07 |archiwum = https://archive.is/20210607202728/https://www.zive.cz/clanky/apple-dnes-vecer-zahaji-wwdc-keynote-s-nami-sledujte-online/sc-3-a-210568/default.aspx |zarchiwizowano = 2021-06-07 |język = cs |data dostępu = 2021-06-07}}</ref><ref name="FranziskaBaxterManson2021">{{Cytuj pismo |imię=Franziska |nazwisko = Schaub |imię2imię =Daryl Franziska |nazwisko2 = Baxter |imię3imię2 =Matt Daryl |nazwisko3 = Hanson |imię3 = Matt |tytuł = macOS 12 Monterey angekündigt - hier ist alles, was später im Jahr 2021 auf MacBooks kommt |czasopismo=TechRadarurl |data=2021-06-07 |data dostępu=2021-06-07 |url=https://global.techradar.com/de-de/news/macos-12-monterey-angekundigt-hier-ist-was-spater-im-jahr-2021-auf-macbooks-kommt |czasopismo = TechRadar |data = 2021-06-07 |archiwum = http://web.archive.org/web/20210607210358/https://global.techradar.com/de-de/news/macos-12-monterey-angekundigt-hier-ist-was-spater-im-jahr-2021-auf-macbooks-kommt |zarchiwizowano = 2021-06-07 |język = de |data dostępu = 2021-06-07}}</ref>
|26 października 2021
|12.6.3 (23 stycznia 2023)
Linia 312:
|ARM, Intel
|64-bitowa
|6 czerwca 2022<ref name="theverge-13">{{Cytuj stronę |autorurl = Monica Chinhttps://www.theverge.com/2022/6/6/23148410/apple-macos-13-features-system-preferences-wwdc |tytuł = Apple announces macOS Ventura with new Stage Manager organization tool |dataautor = 2022-06-06Monica Chin |data dostępu = 2022-06-0706 |opublikowany = The Verge |urljęzyk = https://www.theverge.com/2022/6/6/23148410/apple-macos-13-features-system-preferences-wwdcen |językdata dostępu = en2022-06-07}}</ref><ref name="zive.cz-13">{{Cytuj stronę |autorurl = Filip Kůžel |autor2 = Martin Miksahttps://www.zive.cz/clanky/apple-wwdc-2022/sc-3-a-216844/default.aspx |tytuł = Apple měl našlapanou keynote. Novinky v softwaru překvapivě opepřil hardware |dataautor = 2022-06-06Filip Kůžel |dataautor2 dostępu= Martin Miksa |data = 2022-06-0706 |opublikowany = Živě.cz |urljęzyk = https://www.zive.cz/clanky/apple-wwdc-2022/sc-3-a-216844/default.aspxcs |językdata dostępu = cs2022-06-07}}</ref>
|24 października 2022
|13.3.1 (a) (1 maja 2023)