Operacja wojskowa

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 6 gru 2020, była oparta na tej wersji.

Operacja – część sztuki wojennej, zespół walk, bitew, uderzeń ogniowych i manewrów toczonych lub wykonywanych na lądzie, w powietrzu i na morzu przez związki operacyjne różnych rodzajów wojsk i sił zbrojnych, połączonych wspólną myślą przewodnią, prowadzonych pod jednym kierownictwem, dla osiągnięcia określonego celu^[1].

Operacja ma ściśle określoną definicję, która zawęża znacznie to pojęcie i mówi co operacją jeszcze nie jest (np. mała potyczka) i co operacją już nie jest (np. wojna).

Można też powiedzieć, że operacja wojskowa to potocznie akcja militarna, której zakres może sięgać od małej potyczki kilku żołnierzy do wręcz całego konfliktu zbrojnego (wojny).

W innym ujęciu, operacja – to pośrednia walka zbrojna. Pośrednia, gdyż jej głównym celem jest pośrednie zniszczenie tj. zdobycie jeńców i broni oraz terenu lub inaczej sił i środków walki oraz przestrzeni (woda, powietrze, ląd) zajmowanej przez przeciwnika. Cechą charakterystyczną operacji jest większa manewrowość od manewrowości w taktyce, którą to charakteryzuje większa pozycyjność działań. Tak więc, w operacji chodzi przede wszystkim o zwyciężenie jak najmniejszym kosztem (stratami trwałymi: śmierć, kalectwo a także zatopienie okrętów, zestrzelenie samolotów itd.) Przez co w operacji zasadą jest kierowanie głównego wysiłku na opanowanie określonego obiektu decydującego o możliwości prowadzenia dalszej walki przez przeciwnika. Obiekty te to położone na jego tyłach: dowództwa wysokiego szczebla, główne węzły łączności, składy MPiS, cieśniny terenu blokujące drogi odwrotu itd. Szerszym pojęciem są działania operacyjne. Jak już wspomniano wyżej przeciwieństwem operacji (walki pośredniej) jest taktyka, czyli walka bezpośrednia.

Definicja działań operacyjnych

Działania operacyjne to działania zgrupowań różnych rodzajów sił zbrojnych i rodzajów wojsk podejmowane dla osiągnięcia celu operacyjnego lub strategicznego (decydująca, główna operacja) podczas pokoju, kryzysu i wojny. Do działań operacyjnych zalicza się operacje realizowane w trakcie wojny i wojskowe operacje pokojowe oraz pogotowie oraz przemieszczanie i rozmieszczenie operacyjne. Działania operacyjne stanowią ogniwo pośrednie między działaniami strategicznymi a taktycznymi. Ich celem jest stworzenie dowódcom taktycznym niezbędnych warunków do wykonania zadań. Działania operacyjne dzielą się na dwa typy:

działania główne (walka operacyjna),
działania pomocnicze (przemieszczenie i rozmieszczenie operacyjne).

Ponadto, w operacji wyróżniamy:

rodzaje operacji (militarna, stabilizacyjna, pokojowa, humanitarna, naukowa, itp.),
formy operacji (walka rozjemcza, negocjacje, stabilizacja w regionie),
sposoby (np.: embargo),
skalę (mikro, mezo, makro),
czynniki (bojowy, psychologiczny, ekonomiczny, społeczno-polityczny),
elementy operacji (siłowo-porządkowy, ratunkowy),
technika operacji (lotnictwo, okręty, wozy bojowe, piechota wyposażona w niezbędny sprzęt).

Charakter działań operacyjnych

Działania operacyjne charakteryzują się szerokim zakresem swobody w planowaniu działań. Swoboda działania dowódcy na szczeblu operacyjnym jest konieczna w celu uzyskania przewagi i utrzymania inicjatywy w dążeniu do osiągania celów strategicznych. Decydująca jest przy tym swoboda w zakresie ustalania rodzaju działań i ich priorytetów, zasobów logistycznych oraz możliwości do wydzielenia i utrzymania wystarczających odwodów operacyjnych pozwalających wpływać na przebieg operacji na rozległym obszarze. Działania operacyjne charakteryzują się dużym rozmachem przestrzennym. W warunkach znacznej redukcji sił zbrojnych szczególnego znaczenia nabiera ekonomia sił. Zgodnie z tą zasadą siły należy przydzielać w zależności od obszaru, na którym mają być realizowane zadania operacyjne. Ekonomia sił oznacza w tym wypadku odpowiednie ugrupowanie wojsk i wykorzystanie ich możliwości, zapewniające osiągnięcie celów. Dowódca operacyjny musi skoncentrować swe wysiłki we właściwym miejscu i czasie oraz świadomie podjąć ryzyko osłabienia swych sił w innym rejonie. Dążyć powinien do koncentracji swego wysiłku w celu oddziaływania na najwrażliwszy punkt przeciwnika, czyli tam gdzie jego działania osiągnąć mogą największą skuteczność. Punktami takimi powinny być te elementy przeciwnika, których zniszczenie lub obezwładnienie uniemożliwi lub znacznie utrudni osiągnięcie przeciwnikowi zakładanych celów. Charakter współczesnych działań wojennych wymaga zespołowego działania wszystkich komponentów sił zbrojnych dla osiągnięcia wspólnego celu, co pozwala na skuteczniejsze wykorzystanie ich potencjałów bojowych. Typową cechą działań operacyjnych jest współdziałanie wojsk lądowych z siłami powietrznymi, a na kierunku nadmorskim z marynarką wojenną podczas planowania i prowadzenia działań połączonych. Nie chodzi tu wyłącznie o współdziałanie z innymi rodzajami sił zbrojnych, ale o planowanie i użycie wszystkich sił biorących udział w operacji pod jednym dowództwem. Kierowanie operacją przypada zwykle dowódcy z tego rodzaju sił zbrojnych, który w danej operacji spełnia główną rolę. Przy czym operacyjnie dowodzi ten szczebel, na którym dowódca odpowiada za planowanie i prowadzenie działań w co najmniej dwóch środowiskach, a więc na przykład w powietrzu i na lądzie. Dowodzi więc zarówno siłami lądowymi, jak i powietrznymi. Na niższych szczeblach występuje natomiast współdziałanie między dwoma rodzajami sił zbrojnych pozostającymi pod własnym dowództwem.

Czynniki operacyjne

W działaniach operacyjnych odmienne znaczenie niż na szczeblach taktycznych mają czynniki operacyjne, czyli siły, obszar, czas i informacja. O ile w działaniach taktycznych występuje jedność celu, czasu i miejsca działania sił, to w działaniach operacyjnych występuje jedność celu, ale rozdzielność czasu i miejsca. Odmienne jest również podejście poszczególnych szczebli dowodzenia do działań wojennych. Dowódca szczebla taktycznego podejmuje decyzję, uwzględniając aktualną i następną walkę. Zajmuje się w zasadzie tylko swoim rodzajem sił zbrojnych i koncentruje na użyciu swych środków dla osiągnięcia celów działań. Dowódca operacyjny musi wykraczać poza te ramy, wprowadza czasowo i przestrzennie swe siły środki do działania w sposób umożliwiający mu rozstrzygnięcie szeregu walk na swoją korzyść. Osiąga w ten sposób długofalowe cele militarne.

Dowodzenie operacyjne

Celem dowodzenia operacyjnego jest czasowa i przestrzenna koordynacja działań związków taktycznych i oddziałów różnych rodzajów sił zbrojnych. W związku z tym zadaniem dowództwa operacyjnego jest przekształcanie zamiarów strategicznych w cele zadania taktyczne, czyli wypracowanie koncepcji operacji i zadań dla wojsk. Istota działań operacyjnych polega na skierowaniu własnego wysiłku na najbardziej wrażliwe miejsce przeciwnika. Koncepcja operacji jest efektem przekształcenia celu strategicznego w działania wojsk, czyli jest to ustalenie sposobu osiągnięcia celu oraz ukierunkowanie głównego wysiłku. Działania operacyjne nie są związane z określonym poziomem dowodzenia, choć w znacznej mierze uzależnione są od wielkości charakteru użytych sił i środków niezbędnych do osiągnięcia założonych celów. Prowadzone są z reguły na dużych obszarach geograficznych i najczęściej z użyciem różnych rodzajów sił zbrojnych w składzie narodowym lub koalicyjnym. Niekiedy działania prowadzone przez szczeble taktyczne mogą osiągać wymiar operacyjny. Zależy to głównie od celu, charakteru obszaru działań i ich rezultatu. Planowanie i użycie związków taktycznych (oddziałów) odbywać się będzie wówczas zgodnie z zasadami operacyjnymi, zaś ich działanie, ze względu na strukturę i wielkość, przebiegać będzie zgodnie z wymogami taktyki.

Decyzje do działań operacyjnych podejmowane będą na podstawie niepełnych informacji, ponieważ uzyskanie całkowitej pewności co do długofalowego działania przeciwnika nigdy nie będzie możliwe. Dlatego zamiary przeciwnika muszą być ocenione w dłuższej perspektywie, aby można było stworzyć w miarę dokładny i wiary godny obraz rozwoju sytuacji. Na szczeblu operacyjnym chodzi nie tylko o stwierdzenie fizycznej obecności przeciwnika na polu walki. Jest on również oceniany z innego punktu widzenia. Oceniać należy osobowość, umiejętności, silne i słabe strony dowódców przeciwnika. Jeżeli siły przeciwnika składają się z kontyngentów różnych państw lub narodowości, to dowództwo operacyjne powinno starać się wykorzystać różnice w ich zasadach dowodzenia, prowadzeniu działań, sprzęcie, strukturach organizacyjnych i możliwościach. Prowadzenie działań operacyjnych wymaga szerokiego spojrzenia na obszar operacji. Inna perspektywa przestrzenna wymaga odmiennego podejścia do oceny terenu, wykroczenia poza jego szczegółową ocenę prowadzoną na szczeblach taktycznych. Ocena terenu na szczeblu operacyjnym powinna stworzyć ogólny pogląd na obszar operacji, dogodne kierunki uderzenia, rubieże obronne i opóźnienia, możliwości manewru. Zainteresowanie dowództwa operacyjnego skierowane jest na zasoby miejscowe i najważniejsze cechy terenu, takie jak: łańcuchy wzniesień, niziny, kompleksy leśne, doliny rzek i duże zbiorniki wodne. Takie obiekty infrastruktury terenowej, jak porty, ciągi komunikacyjne i miejscowości odgrywają istotną rolę zarówno podczas przegrupowania wojsk własnych i przeciwnika, jak i w trakcie operacji oraz zabezpieczenia logistycznego wojsk.

Dowódca operacyjny w swoim planowaniu uwzględnić musi problematykę obrony terytorialnej oraz interesy i postępowanie ludności znajdującej się na obszarze działań. Dotyczy to zwłaszcza zapewnienia swobody operacyjnej przez wojska obrony terytorialnej i wykorzystania infrastruktury terenowej oraz wsparcia przez państwo gospodarza, na którego obszarze prowadzone są operacje.

Zabezpieczenie logistyczne operacji

Logistyka (zabezpieczenie logistyczne wojsk) na szczeblu operacyjnym ma o wiele większe znaczenie niż na szczeblu taktycznym. Potencjał logistyczny i jego gotowość do zabezpieczenia logistycznego wojsk determinują czas rozpoczęcia oraz charakter operacji. Trudność nie polega wyłącznie na tym, aby dostarczyć więcej zaopatrzenia oraz świadczyć usługi specjalistyczne i gospodarczo-bytowe większej liczbie wojsk i na większym obszarze oraz przez dłuższy czas, lecz przede wszystkim na zorganizowaniu systemu logistycznego odpowiadającego wymogom operacji jeszcze przed jej rozpoczęciem.

Operacja połączona

Operacja połączona (Joint Operations) to skoordynowany w czasie i przestrzeni całokształt przedsięwzięć militarnych i niemilitarnych planowanych przez kierownictwo strategiczne i realizowanych przez jednolite dowództwo operacyjne dla osiągnięcia celu strategicznego, w którym biorą udział komponenty, co najmniej dwóch rodzajów sił zbrojnych. Mogą w niej uczestniczyć również instytucje i organizacje pozamilitarne^[1]. Operacje połączone mogą wynikać z zobowiązań ujętych w art. 5 Traktatu Waszyngtońskiego, lub konieczności reagowania kryzysowego, jak też mogą być operacjami pokojowymi.

Głęboka operacja

Operacja, w której zapewnia się jednoczesne oddziaływanie ogniowe i uderzenie wojsk na całą operacyjną głębokość obrony przeciwnika oraz potęguje wysiłki poprzez wprowadzenie świeżych wojsk i środków z głębi.

Teoria głębokiej operacji
Teoria prowadzenia operacji opracowana w okresie międzywojennym^[2]^[3] w ZSRR przez grupę wojskowych Armii Czerwonej wywodzących się z Armii Cesarstwa Rosyjskiego. Głównym twórcą koncepcji był Władimir Triandafiłłow. Teoria ta była stosowana w praktyce między innymi przez Gieorgija Żukowa. Zakładała ona masowe użycie wojsk pancernych i zmotoryzowanych.

Pomimo wielu podobieństw była ona istotnie różna od koncepcji blitzkriegu opracowanej przez Guderiana.

Przykłady

Przypisy

↑ ^a ^b Jacek Solarz: Doktryny militarne XX wieku. s. 510.
↑ W. Triandafiłłow: Charakter operacji współczesnych armii. 1929.
↑ Habeck, Mary, Storm of Steel: The Development of Armor Doctrine in Germany and the Soviet Union, 1919–1939, Cornell University Press, 2003, ISBN 0-8014-4074-2. Fragmenty książki dostępne Google Book Search: [1].

Bibliografia

Płk. dr. Andrzej Czupryński „Operacje czy działania połączone?”. Przegląd Wojsk Lądowych. Styczeń 2008. Nr 1 (007).
Płk prof. dr hab. Eugeniusz Nowak, płk dr Zdzisław Kurasiński „Zabezpieczenie logistyczne wojsk w operacjach połączonych”. Myśl Wojskowa 4/2001.
Paweł Cieślar (2009), Operacje i techniki operacyjne, Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, Warszawa.
Jacek Solarz: Doktryny militarne XX wieku. Kraków: Avalon, 2009. ISBN 978-83-60448-78-6.
Stanisław Koziej: Teoria sztuki wojennej. Warszawa: „Bellona”, 1993. ISBN 83-11-08264-2.
Andrzej Polak: Sztuka wojenna specjalnością nauk o obronności. W: Andrzej Polak, Krzysztof Krakowski: Obronność jako dyscyplina naukowa. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 2015. ISBN 978-83-7523-369-8.

[solarz-1] Jacek Solarz: Doktryny militarne XX wieku. s. 510.

[Triad-2] W. Triandafiłłow: Charakter operacji współczesnych armii. 1929.

[Habeck-3] Habeck, Mary, Storm of Steel: The Development of Armor Doctrine in Germany and the Soviet Union, 1919–1939, Cornell University Press, 2003, ISBN 0-8014-4074-2. Fragmenty książki dostępne Google Book Search: [1].

[1]

[2]

[3]