Łyse (gmina)

Łyse
	gmina wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	ostrołęcki
TERC	1415072
Siedziba	Łyse
Wójt	Grzegorz Fabiszewski; (od 2018)
Powierzchnia	246,45 km²
Populacja (2018-09-05); • liczba ludności	; 8600
• gęstość	34,1 os./km²
Nr kierunkowy	29
Tablice rejestracyjne	WOS
	Adres urzędu:ul. Ostrołęcka 2; 07-437 Łyse
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	21
Liczba miejscowości	23
	Położenie na mapie powiatu;
	53°21′55″N 21°33′47″E/53,365278 21,563056
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Łyse – gmina wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie ostrołęckim.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[4] gminę zamieszkiwały 8384 osoby.

Historia gminy

Gmina Łyse położona jest na piaszczystej Równinie Kurpiowskiej o znacznym odsetku lasów i użytków zielonych. W skład gminy wchodzą 22 wsie stanowiąc 21 sołectw. Największą wsią poza Łysymi są Lipniki (231 gospodarstw) najmniejszą zaś Złota Góra (21 gospodarstw). Gmina graniczy od północy z gminą Pisz (dawne granice z Prusami Wschodnimi), Od północnego zachodu z gminą Rozogi, zachodnią granicę stanowi gmina Myszyniec, południowo-zachodnią gmina Kadzidło, zaś wschodnią granicą sięga województwa podlaskiego, granicząc z gminą Turośl (powiat kolneński) i z gminą Zbójna (powiat łomżyński).

Ziemia jest tu słaba, gdyż gmina położona jest na sandrach (piaskach) naniesionych przez ostatnie zlodowacenie bałtyckie. Ten sam lodowiec wyrzeźbił krajobraz sąsiednich Mazur. Gleby są w przeważającej mierze klas V, VI i VI RZ (pod zalesienie). Lepsze są łąki i pastwiska stanowiące podstawę rolnictwa.

W środkowej części gminy zachował się duży kompleks bagien Serafińskich, będących pozostałością po zeutrofizowanym jeziorze Krusko. W średniowieczu nad jego północnym brzegiem stał dwór myśliwski książąt mazowieckich. Obecnie bagna są rezerwatem fauny i flory o powierzchni 184, 92 ha.

Gmina Łyse to teren żywych jeszcze tradycji kurpiowskich. Można tu jeszcze spotkać barwny, tradycyjny stój, gwarę w codziennym użyciu, liczne obrzędy związane z porami roku, rolnictwem, zbieractwem. Najpopularniejszym z nich jest Palma Kurpiowska. Odbywa się co roku w Niedzielę Palmową i jest ściśle związana z tradycją chrześcijańską. Palmy sięgają do 10 metrów wysokości. Wyrabia się je z kolorowych papierów, gałązek miejscowych drzew i poszycia leśnego. Organizowany jest konkurs na najładniejszą palmę. Przy okazji twórcy ludowi prezentują i sprzedają swój dorobek. Są to rzeźby, pieczywo obrzędowe, wycinanki, pisanki, kierce. Obrzęd ten ściąga co roku licznych turystów z kraju i zagranicy^[5].

Siedziba gminy to Łyse.

W latach 1939–1945 gmina znalazła się w strukturach Landkreis Scharfenwiese (ostrołęcki) w rejencji ciechanowskiej (niem. Regierungsbezirk Zichenau) Prus Wschodnich^[6].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[7] gmina Łyse ma obszar 246,45 km², w tym:

użytki rolne: 62%,
użytki leśne: 35%.

Gmina stanowi 11,74% powierzchni powiatu.

Wójtowie

III Rzeczpospolita

I kadencja (1990–1994) – Czesław Drężek
II kadencja (1994–1998) – Czesław Drężek
III kadnecja (1998–2002) – Wiesław Kowalikowski
IV kadencja (2002–2006) – Wiesław Kowalikowski
V kadencja (2006–2010) – Wiesław Kowalikowski
VI kadencja (2010–2014) – Wiesław Kowalikowski
VII kadencja (2014–2018) – Jerzy Ksepka
VIII kadencja (2018-2023) – Grzegorz Fabiszewski

Demografia

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 6.419 osób, 6.341 było wyznania rzymskokatolickiego, 5 prawosławnego, 3 greckokatolickiego a 70 mojżeszowego. Jednocześnie 6.378 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 39 żydowską, a 2 rusińską. Było tu 1.179 budynków mieszkalnych^[8].

Dane z 30 czerwca 2004

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	7913	100	3891	49,2	4022	50,8
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	32,1		15,8		16,3

Piramida wieku mieszkańców gminy Łyse w 2014 roku^[9].

Sołectwa

Antonia, Baba, Dawia, Dęby, Dudy Puszczańskie, Grądzkie, Klenkor-Wyżega, Lipniki, Łączki, Łyse, Piątkowizna, Plewki, Pupkowizna, Serafin, Szafranki, Tartak, Tyczek, Warmiak, Wejdo, Zalas, Złota Góra^[2].

Sąsiednie gminy

Kadzidło, Myszyniec, Pisz, Rozogi, Turośl, Zbójna

Przypisy

↑ Kwartalnik gminny nr III/2018, s. 25.
↑ ^a ^b BIP gminy, sołectwa.
↑ ^a ^b Urząd Statystyczny w Warszawie.
↑ Gmina Łyse w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-12-17] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Gmina Łyse [online], web.archive.org, 2 października 2011 [dostęp 2022-09-11] [zarchiwizowane z adresu 2011-10-02] .
↑ Karte: Scharfenwiese 1944/45 [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-12] .
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 45 .
↑ Gmina Łyse w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[gmi-1] Kwartalnik gminny nr III/2018, s. 25.

[soł-2] BIP gminy, sołectwa.

[us-3] Urząd Statystyczny w Warszawie.

[4] Gmina Łyse w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-12-17] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[5] Gmina Łyse [online], web.archive.org, 2 października 2011 [dostęp 2022-09-11] [zarchiwizowane z adresu 2011-10-02] .

[6] Karte: Scharfenwiese 1944/45 [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-12] .

[autonazwa1-7] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[:022-8] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 45 .

[populacja2016-9] Gmina Łyse w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]