Wikipedia

Światowa Organizacja Zdrowia

Organizacja

Światowa Organizacja Zdrowia, WHO (ŚOZ; ang. World Health Organization) – organizacja wyspecjalizowana Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) z siedzibą w Genewie, odpowiedzialna za zdrowie publiczne.

Światowa Organizacja Zdrowia
World Health Organization
Logotyp / flaga
Mapa
     Członkowie WHO      Obserwatorzy      Zaproszone delegacje
Siedziba

Genewa

Członkowie

194

Dyrektor generalny

Tedros Adhanom Ghebreyesus

Utworzenie

7 kwietnia 1948

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Budynek centrali WHO w Genewie
Biuro WHO w Polsce, przy Alejach Jerozolimskich 155 w Warszawie

W 1946 roku ONZ zwołała Międzynarodową Konferencję Zdrowia w Nowym Jorku, na której 61 państw ratyfikowało konstytucję WHO[a]. W 1948 roku, gdy organizacja rozpoczęła działalność, liczba państw członkowskich wynosiła 88. Do WHO należą obecnie (stan na lipiec 2020 r.) 194 kraje[1].

Głównym świętem organizowanym przez WHO jest przypadający 7 kwietnia (w rocznicę założenia organizacji) Światowy Dzień Zdrowia.

Zadaniem WHO jest działanie na rzecz zwiększenia współpracy między państwami w dziedzinie ochrony zdrowia i zwalczania epidemii chorób zakaźnych, a także ustalanie norm dotyczących składu leków i jakości żywności. Organizacja dąży również do zapewnienia opieki medycznej jak największej liczbie ludności świata oraz zmniejszenia wskaźnika umieralności niemowląt[2].

Do największych sukcesów tej organizacji należy zwalczanie epidemii groźnych chorób, takich jak: ospa prawdziwa, gruźlica, malaria, cholera czy dżuma poprzez masowe szczepienia[3].

Struktura organizacyjna

edytuj
 
Biura regionalne oraz ich zasięg terytorialny

W skład struktury organizacyjnej WHO wchodzą: Światowe Zgromadzenie Zdrowia, Rada Wykonawcza, Sekretariat oraz 6 biur regionalnych. Kierunki działalności organizacji są ogłaszane w wydawnictwie periodycznym Official Records of the World Health Organization.

Oprócz centrali mieszczącej się w Genewie, WHO posiada biura regionalne: dla Afryki – w Brazzaville, dla obu Ameryk – w Waszyngtonie, dla Azji Południowo-Wschodniej – w Nowym Delhi, dla Europy w Kopenhadze, dla regionu śródziemnomorskiego – w Kairze, dla regionu zachodniego Pacyfiku – w Manili[4].

Członkostwo w WHO

edytuj

Państwa członkowskie WHO wyznaczają delegacje do Światowego Zgromadzenia Zdrowia – najwyższego organu decyzyjnego WHO. Wszystkie państwa członkowskie ONZ mogą stać się członkami tej organizacji, a zgodnie z informacjami na stronie internetowej WHO – pozostałe państwa także mogą być przyjęte do Organizacji, jeśli ich wniosek zostanie poparty przez zwykłą większość głosów Światowego Zgromadzenia Zdrowia.

Państwa nienależące do ONZ mogą uzyskać status członka zrzeszonego, co łączy się z dostępem do pełnego spektrum informacji. Członkowie zrzeszeni mają ograniczone prawo głosu. Państwa nienależące do ONZ mogą ubiegać się także o status obserwatora.

Republika Chińska (Tajwan) była jednym z członków-organizatorów WHO, jednak została zmuszona do opuszczenia Organizacji po tym, jak Chińska Republika Ludowa została przyjęta do ONZ w 1972 roku. Od 2007 roku Tajwan corocznie wnioskował o przyjęcie go do Organizacji jako „podmiot zdrowotny”, ale jego wniosek był odrzucany ze względu na naciski Chin. Chiny roszczą pretensje co do suwerenności Tajwanu i reprezentują stanowisko, iż Tajwan ma swoje przedstawicielstwo w systemie Organizacji w postaci Chin[5].

W lipcu 2020 roku Stany Zjednoczone oficjalnie wyraziły zamiar jej opuszczenia[6][7], jednak następca Donalda Trumpa, prezydent Joe Biden odwołał planowane wycofanie się i ogłosił w styczniu 2021 roku, że USA wznowią finansowanie organizacji[8][9].

Polska jest państwem członkowskim WHO od początku jej działalności (7 kwietnia 1948 r.). Jest również członkiem Biura Regionalnego Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy (WHO EURO) z siedzibą w Kopenhadze. Polskie biuro zostało utworzone w lipcu 1992 roku.

Władze WHO

edytuj

Władzą naczelną WHO jest Światowe Zgromadzenie Zdrowia, które stanowią przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, zbierające się raz do roku w Genewie. Zgromadzenie wybiera na okres 3 lat Komitet Wykonawczy. W jego skład wchodzi 34 ekspertów w dziedzinie zdrowia. Osoby te są rekomendowane przez państwa członkowskie. Zadaniem Komitetu jest realizacja decyzji i wytycznych Zgromadzenia. Zgromadzenie zatwierdza strategię finansową Organizacji, weryfikuje i zatwierdza przedłożony projekt budżetu oraz mianuje Dyrektora Generalnego.

Sekretariat obejmuje około 8000 fachowców w dziedzinie zdrowia i dziedzinach pokrewnych, którzy pracują w centrali w Genewie, w biurach regionalnych, a także w państwach członkowskich. Na czele Sekretariatu WHO stoi Dyrektor Generalny, wybierany co pięć lat przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia.

Spektrum działania

edytuj

Obok koordynowania międzynarodowych działań w celu monitorowania epidemii chorób, takich jak SARS, malaria i AIDS, WHO sponsoruje programy mające na celu zapobieganie i leczenie tych chorób, a także wspiera rozwój i rozprowadzanie bezpiecznych i efektywnych szczepionek i leków. Po przeszło dwóch wiekach walki z ospą, organizacja zadeklarowała w 1980 roku, że choroba została zwalczona[10]. Celem WHO jest też całkowite wyeliminowanie choroby Heinego-Medina (w 2015 r. ogłoszono wyeliminowanie na całym świecie dzikiego szczepu polio typu II[11]). W lutym 2007 roku specjaliści spotkali się w siedzibie głównej WHO w Genewie i donieśli, że ich praca nad szczepionką przeciwko ptasiej grypie, przyniosła pozytywne rezultaty. Przeprowadzono więcej niż 40 badań klinicznych wśród osób starszych i dzieci. Wszystkie szczepionki jak dotąd wydają się bezpieczne i całkowicie tolerowane we wszystkich grupach, które poddano badaniu[12]. W październiku 2006 roku WHO przekazała pierwszy oficjalny światowy zestaw narzędzi dla Zimbabwe (problem AIDS), czyniąc je tym samym międzynarodowym standardem[13].

Od 2005 roku WHO udostępnia na platformie internetowej International Clinical Trials Registry Platform (ICTRP) przeglądy tysięcy zarejestrowanych medycznych badań klinicznych, wykonanych na świecie zgodnie z zaleceniami CONSORT. Platforma działa zgodnie z zasadą, że rejestracja wszystkich wiarygodnych badań dotyczących interwencji medycznych jest naukowym, etycznym i moralnym obowiązkiem[14][15].

Obok swojej pracy przy eliminacji chorób, WHO realizuje wiele kampanii związanych z prewencyjną ochroną zdrowia – przykładem kampania na rzecz podniesienia konsumpcji owoców i warzyw oraz kampania mająca na celu zniechęcanie do używania tabaki[16].

W kwietniu 2003 roku WHO i FAO sporządziły wspólny raport, w którym zalecają, aby cukier stanowił nie więcej niż 10% dziennego spożycia. Dokument ten doprowadził do lobbingu przemysłu cukierniczego przeciwko zaleceniom[17], na co WHO odpowiedziało załączając do raportu oświadczenie „Konsylium uznaje, że cel bezcukrowej populacji lub dziennego spożycia mniej niż 10% cukru jest kontrowersyjny”, ale pozostało przy swoich rekomendacjach opierając się na własnych analizach badań naukowych[17][18].

Światowy plan działań na rzecz zdrowia pracownika

edytuj

Przy współpracy z 60. światowym zgromadzeniem zdrowia, WHO nakreśliło światowy plan działania na rzecz zdrowia pracowniczego, aby chronić i promować zdrowie w miejscu pracy oraz poprawić realizację i dostęp do usług medycyny pracy, włączyć zagadnienie zdrowia pracownika do innych głównych zasad. Organizacja kładzie na to nacisk, ponieważ istnieją luki prawne w obrębie państw z pominięciem statusu zdrowia pracowników i ich narażeniem na niebezpieczeństwa związane z pracą. Zgodnie z WHO, jedynie niewielka część kadry pracowniczej ma dostęp do usług medycyny pracy. Plan działania organizacji koncentruje się na aspektach zdrowia pracownika, włączając w profilaktykę podstawowe zapobieganie niebezpieczeństwom związanym z pracą, obronę i promocję zdrowia pracowników, warunków zatrudnienia i lepszej reakcji ze strony systemu zdrowia względem zdrowia pracowników[19].

Dodatkowe zadania

edytuj

Oprócz ustalonej misji, międzynarodowe traktaty wyznaczają organizacji różne zadania dodatkowe. Przykładami są: Jednolita konwencja o środkach odurzających oraz Konwencja o substancjach psychotropowych, które skłoniły WHO do publikacji wiążących ocen medycznych i naukowych psychoaktywnych leków oraz zaleceń, jak powinny być one regulowane.

WHO stosuje się do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ang. ICD). W 1992 roku została opublikowana dziesiąta rewizja tejże klasyfikacji, a jej wersja do wglądu jest dostępna w trybie on-line[20] na stronie internetowej WHO.

W 2014 roku Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła rezolucję WHA67.8 Comprehensive and coordinated efforts for the management of autism spectrum disorders, w sprawie zaspokojenia potrzeb społeczno-ekonomicznych osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i innymi zaburzeniami rozwojowymi oraz powiązanymi niepełnosprawnościami (ochrona godności, potrzeby finansowe i administracyjne, edukacja i in.)[21][22].

WHO przechowuje wzór listy najważniejszych leków, które wszystkie krajowe systemy zdrowia powinny udostępniać w przystępnej cenie dla społeczeństwa.

Finansowanie

edytuj

WHO jest finansowane poprzez składki państw członkowskich oraz dotacje podmiotów zewnętrznych. Od 2020 roku najwięcej środków wpłacają Stany Zjednoczone, które przekazują ponad 400 milionów dolarów rocznie[23] – składki USA na WHO są finansowane poprzez Departament Stanu USA. W 2018 roku największymi fundatorami były: Stany Zjednoczone, Bill & Melinda Gates Foundation, Wielka Brytania, Niemcy i Gavi (Vaccine Alliance)(inne języki)[24]. Rada Wykonawcza WHO utworzyła w 2021 roku Grupę Roboczą ds. Zrównoważonego Finansowania, której zadaniem było ponowne przeanalizowanie strategii finansowania WHO i przedstawienie rekomendacji[25]. Jej zalecenia zostały przyjęte przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia w 2022 roku[26].

Reforma Światowej Organizacji Zdrowia

edytuj

Od 2010 roku WHO prowadzi kompleksowe reformy mające na celu sprostanie istniejącym problemom i podjęcie nowych wyzwań zdrowotnych XXI wieku. Reformy te zgrupowane są w następujących trzech dziedzinach[27]:

  • definiowanie priorytetów i programów zdrowotnych[28],
  • reforma zarządzania strategicznego[29],
  • reforma struktur i procedur organizacyjnych[30].

Dyrektorzy generalni Światowej Organizacji Zdrowia

edytuj
Lp. Imię i nazwisko Okres urzędowania Kraj pochodzenia
1 Brock Chisholm(inne języki) 1948–1953   Kanada
2 Marcolino Gomes Candau 1953–1973   Brazylia
3 Halfdan Mahler 1973–1988   Dania
4 Hiroshi Nakajima 1988–1998   Japonia
5 Gro Harlem Brundtland 1998–2003   Norwegia
6 Lee Jong-wook 2003–2006   Korea Południowa
7 Anders Nordström(inne języki) 2006–2007   Szwecja
8 Margaret Chan[31] 2007–2017   Chiny
9 Tedros Adhanom Ghebreyesus[32] od 2017   Etiopia

Kontrowersje

edytuj
Tę sekcję należy dopracować:
od 2020-05 → zweryfikować treść i dodać przypisy,
→ napisać artykuł w sposób neutralny.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
  • W styczniu 2010 roku Rada Europy przesłuchała przedstawicieli WHO oraz koncerny farmaceutyczne. Zarzucono im nagłośnienie zagrożenia zachorowania na grypę H1N1 oraz nieuzasadnione ogłaszanie pandemii[33] w celu umożliwienia sprzedaży szczepionek. W trakcie przesłuchania doradca WHO ds. pandemii grypy Keiji Fukuda oświadczył, że nie było nacisków ze strony koncernów farmaceutycznych, a eksperci/konsultanci podpisują deklarację o braku konfliktu interesów oraz że pandemia, która została formalnie ogłoszona, nie zakończyła się, a wirus A/H1N1 jest obecny na całym świecie. Komisja ekspertów wybranych przez WHO oceniła jednomyślnie, że spełnione zostały wszystkie kryteria potrzebne by ogłosić pandemię. Z kolei w opinii uczestniczących w przesłuchaniu ekspertów–epidemiologów doktorów: Wolfganga Wodarga oraz Ulricha Keila nie było podstaw do ogłoszenia pandemii. Ich zdaniem, na tę decyzję miały wpływ koncerny farmaceutyczne, które finansują badania[34].
  • W 2019 roku na stronie internetowej agencji Reuters, ukazał się artykuł informujący o tym, że według WHO e-papierosy nie pomagają w zmniejszeniu zachorowalności osób palących na raka[35]. Temat budzi wiele kontrowersji. Jednocześnie nadal nie zostały przeprowadzone wystarczające badania pozwalające zbadać częstość występowania raka wśród osób, które od zawsze paliły tylko e-papierosy i nigdy nie paliły tytoniu.

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Konstytucja spisana została w 5 językach: angielskim, chińskim, francuskim, hiszpańskim i rosyjskim, depozytariuszem jest Sekretarz Generalny ONZ

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Countries. World Health Organization (WHO). [dostęp 2020-07-15]. (ang.).
  2. ↑ What we do [online], www.who.int [dostęp 2022-03-11] (ang.).
  3. ↑ History of Smallpox | Smallpox | CDC [online], www.cdc.gov, 21 lutego 2021 [dostęp 2022-03-11] (ang.).
  4. ↑ WHO Organizational structure [online], www.who.int [dostęp 2022-03-11] (ang.).
  5. ↑ Taiwan’s WHO entry breakthrough by Ian H. McDougall, News Weekly, May 16, 2009.
  6. ↑ Karolina Kołodziejczyk (oprac.): Stany Zjednoczone wycofują się ze Światowej Organizacji Zdrowia. Senator o ruchu Białego Domu. [w:] Wirtualna Polska [on-line]. Grupa WP, 2020-07-07. [dostęp 2020-07-15].
  7. ↑ Brett Samuels: Trump administration moves to formally withdraw US from WHO. [w:] The Hill [on-line]. Capitol Hill Publishing Corp., 2020-07-07. [dostęp 2020-07-15]. (ang.).
  8. ↑ Karen Weintraub, Biden administration renewed support for World Health Organization is 'good news for America and the world,' scientists say [online], USA TODAY [dostęp 2022-10-22] (ang.).
  9. ↑ Christina Morales, Biden restores ties with the World Health Organization that were cut by Trump., „The New York Times”, 21 stycznia 2021, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-10-22] (ang.).
  10. ↑ Zack S. Moore, Jane F. Seward, J. Michael Lane, Smallpox, „The Lancet”, 367 (9508), 2006, s. 425–435, DOI: 10.1016/S0140-6736(06)68143-9, ISSN 1474-547X, PMID: 16458769 [dostęp 2017-10-05].
  11. ↑ Global eradication of wild poliovirus type 2 declared. polioeradication.org. [dostęp 2016-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-19)]. (ang.).
  12. ↑ WHO reports some promising results on avian influenza vaccines.
  13. ↑ Zimbabwe launches world’s 1st AIDS training package
  14. ↑ Welcome to the WHO ICTRP. [w:] International Clinical Trials Registry Platform (ICTRP) [on-line]. World Health Organization. [dostęp 2019-12-29].
  15. ↑ Davina Ghersi (IER/RPC) and Lisa Askie (Australian and New Zealand Clinical Trial Registry): International Standards for Clinical Trial Registries (WHO International Clinical Trials Registry Platform). Geneva: WHO, 2012, s. 1-48. ISBN 978-92-4-150-429-4.
  16. ↑ Ramowa Konwencja Światowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Użycia Tytoniu sporządzona w Genewie 21 maja 2003 (Dz.U. 2007 nr 74, poz. 487). W art. 1 f) wyroby tytoniowe określone są jako wyroby całkowicie lub częściowo wytworzone z liści tytoniu jako surowca, wykonane w celu ich palenia, ssania, żucia lub wąchania.
  17. ↑ a b Global Strategy on Diet, Physical Activity and Health.
  18. ↑ Sugar industry threatens to scupper WHO.
  19. ↑ Workers’ health: global plan of action. who.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-20)]., 23 May 2007 (data dostępu: 2016-10-13)
  20. ↑ International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10th Revision.
  21. ↑ GENEVA, 19–24 MAY 2014: Comprehensive and coordinated efforts for the management of autism spectrum disorders. [w:] Rezolucja WHA67.8 The Sixty-seventh World Health Assembly [on-line]. WHO. [dostęp 2018-05-26]. (ang.). (wrsja polska w pdf)
  22. ↑ Valentina Della Fina, Rachele Cera: Protecting the Rights of People with Autism in the Fields of Education and Employment: International, European and National Perspectives. Springer, 2015. ISBN 3-319-13791-3.
  23. ↑ Global Criticism for Trump's W.H.O. Cuts Over Coronavirus Response [online], The New York Times, 15 kwietnia 2020 [dostęp 2022-11-13] (ang.).
  24. ↑ WHO, WHO Results Report – Programme Budget 2018–2019 [online] [dostęp 2022-11-13].
  25. ↑ Lawrence O Gostin i inni, Financing the future of WHO, „The Lancet”, 399 (10334), 2022, s. 1445–1447, DOI: 10.1016/S0140-6736(22)00533-5 [dostęp 2022-11-13] (ang.).
  26. ↑ World Health Assembly agrees historic decision to sustainably finance WHO [online], WHO [dostęp 2022-11-13].
  27. ↑ About WHO > WHO reform. who.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-13)]..
  28. ↑ Programmes and priority setting. who.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-02)]..
  29. ↑ Governance reform. who.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-17)]..
  30. ↑ Managerial reform. who.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-12)]..
  31. ↑ Former WHO Directors-General [online], www.who.int [dostęp 2023-02-06] (ang.).
  32. ↑ WHO Director-General, Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus. [w:] Strona internetowa WHO [on-line]. [dostęp 2018-12-09]. (ang.).
  33. ↑ Rada Europy: WHO ogłosiło fałszywą pandemię [online], Wprost, 26 stycznia 2010 [dostęp 2022-03-11] (pol.).
  34. ↑ prot, tm, IAR, PAP: Pandemia A/H1N1 sztucznie rozdmuchana? Przesłuchanie w Radzie Europy. [w:] Gazeta.pl [on-line]. Agora SA, 26.01.2010. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2016-08-06)].
  35. ↑ WHO says e-cigarettes, 'smoke-free' products do not help reduce cancer. reuters.com. [dostęp 2019-07-31].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Światowa_Organizacja_Zdrowia&oldid=74881950”