Żywotnik olbrzymi

Żywotnik olbrzymi
	; Drzewa w Arboretum w Rogowie
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cyprysowate
Rodzaj	żywotnik
Gatunek	żywotnik olbrzymi
	Nazwa systematyczna
	Thuja plicata Donn ex D.Don; Descr. Pinus 2: 19 1824
Synonimy
	Thuja gigantea Nutt.;
	Thuja gigantea Nutt.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żywotnik olbrzymi (Thuja plicata Donn ex D.Don, 1824) – gatunek drzewa iglastego z rodziny cyprysowatych. Występuje w stanie dzikim w zachodniej części Ameryki Północnej, wzdłuż wybrzeży Oceanu Spokojnego, na obszarze od Alaski po Kalifornię^[5]. W Polsce uprawiany jako roślina ozdobna, dawniej także na leśnych powierzchniach doświadczalnych. W zachodniej części kraju zadomowiony na nielicznych stanowiskach (kenofit). W lasach może tworzyć zwarte odnowienia pochodzące z samosiewu^[6].

Morfologia

Pokrój: Korona gęsta, zwarta, regularnie stożkowata. Samotnie rosnące drzewa zachowują gałęzie do samej ziemi.
Pień: Prosty, osiąga wysokość 60–65 m (w Polsce w uprawie dorasta do 30–35 m). Gałęzie ułożone wachlarzowato, poziomo. Kora głęboko bruzdkowana, o ciemnym, czerwonobrunatnym zabarwieniu, łuszczy się płatami.

Gałązka z szyszkami

Liście: Łuskowate, spłaszczone, ostro zakończone, jajowate, z wierzchu ciemnozielone, błyszczące, od spodu sinawe, z białawymi woskowymi plamkami.
Kwiaty: Drzewo jednopienne. Kwiaty męskie małe, owalne, żółte, wyrastają na końcach pędów. Kwiaty żeńskie o zielonkawym zabarwieniu, niepozorne.
Szyszki: O długości do 1,8 cm, lekko zwisające, złożone z 8-12 skórzastych łusek różnej długości. Łuski dojrzałej szyszki rozchylają się szeroko.

Biologia i ekologia

Biotop: Najlepiej rośnie w klimacie oceanicznym wybrzeża Oceanu Spokojnego, z zimami bez silnych mrozów i łagodnymi, wilgotnymi latami. Na północnych krańcach obszaru występowania porasta niższe partie gór, na południu zbocza do wysokości 1800 m n.p.m. Tworzy lasy mieszane wraz z jodłą, osiką, klonem i jesionem.
Roślina trująca: Liście żywotnika olbrzymiego są trujące.
Drewno: Lekkie, jasne o czerwonawym zabarwieniu, pachnące, trwałe i łatwe w obróbce.

Zastosowanie

Drzewo ozdobne – sprowadzone do Europy w połowie XIX wieku. W Polsce sadzony w celach dekoracyjnych.
Żywotnik olbrzymi odgrywa istotną rolę w gospodarce leśnej Ameryki Północnej. Wysoko cenione drewno stosowane było przez Indian do wyrobu kanu, na słupy totemowe. Wykorzystywane jest także w tokarstwie i snycerstwie^[5].

Quinault Lake Cedar

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ Thuja plicata. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-05-16].
↑ Thuja plicata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1058. ISBN 83-214-1305-6.
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[tpl-3] Thuja plicata. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-05-16].

[iucn-4] Thuja plicata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[slownik-5] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1058. ISBN 83-214-1305-6.

[Obce2012-6] B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]