1 Gwardyjska Armia Pancerna

1 Gwardyjska Armia Pancerna (ros. 1-я гвардейская танковая армия) – związek operacyjny Armii Czerwonej i Armii Radzieckiej, a obecnie Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.

1 Gwardyjska Armia Pancerna

1-я гвардейская танковая армия

Emblemat współczesnej 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej
Historia
Państwo	ZSRR (1944–1991) Rosja (1991–1998, 2014–)
Sformowanie	1944, 2014
Rozformowanie	1998
Tradycje
Rodowód	1 Armia Pancerna
Dowódcy
Pierwszy	gen. płk Michaił Katukow
Obecny	gen. por. Nikołaj Tierieszczenko
Działania zbrojne
II wojna światowa inwazja na Ukrainę
Organizacja
Dyslokacja	NRD, Smoleńsk
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	wojska pancerne
Podległość	1 Front Białoruski Zachodnia Grupa Wojsk Zachodni Okręg Wojskowy
Odznaczenia

Dyslokacja sztabów jednostek Armii Radzieckiej w tym sztabu 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej na terytorium Niemieckiej Republiki Demokratycznej. 1991.

Uroczystość 75-lecia sformowania 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej, 2018

Historia

1 Gwardyjska Armia Pancerna powstała w dniu 25 kwietnia 1944 roku z przekształcenia 1 Armii Pancernej. Początkowo wchodziła w skład 1 Frontu Ukraińskiego, w składzie którego wzięła udział w operacji lwowsko-sandomierskiej. Latem 1944 uczestniczyła w walkach przeciw armii niemieckiej o utworzenie przyczółka baranowsko-sandomierskiego. Pod koniec 1944 roku weszła w skład 1 Frontu Białoruskiego w składzie którego uczestniczyła w operacjach: warszawsko-poznańskiej, pomorskiej (bitwa o Białogard) i berlińskiej. W czasie operacji warszawsko-poznańskiej w ciągu 18 dni przeszła w boju około 600 km przełamując niemieckie linie obronne i forsując z marszu trzy rzeki: Pilicę, Wartę, Odrę. Szybkość ofensywy wojsk 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej uniemożliwiła Niemcom w Gnieźnie grabież zabytków, które mieli już spakowane do wywozu. Były nimi najcenniejsze elementy wyposażenia katedry, łącznie z romańskimi Drzwiami Gnieźnieńskimi. Uczestniczyła również w walkach o Aleksandrów Łódzki, zdobycie miasta 18 stycznia 1945 roku zakończyło okupację niemiecką na tym terenie. 1 Gwardyjska Armia Pancerna uczestniczyła w operacji berlińskiej, zakończonej 2 maja zdobyciem stolicy III Rzeszy. To jej gen. Gieorgij Żukow wydał rozkaz aby jako pierwsza wkroczyła do Berlina i zatknęła Sztandar Zwycięstwa.

Po zakończeniu II wojny światowej stacjonowała do początków lat dziewięćdziesiątych na terenie NRD (w składzie Grupy Wojsk Radzieckich w Niemczech). Dowództwo i sztab mieściło się w Dreźnie, następnie przeniesiona została do Smoleńska i rozwiązana w 1998 roku.

W listopadzie 2014 roku na podstawie decyzji prezydenta Federacji Rosyjskiej zdecydowano o odtworzeniu i rozpoczęto ponowne formowanie 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej. Organizacyjnie Armia należy do Zachodniego Okręgu Wojskowego. Sztab mieści się w miejscowości Bakowka (część miasta Odincowo) w obwodzie moskiewskim. W 2022 roku wzięła udział w inwazji na Ukrainę, zdaniem gen. Waldemara Skrzypczaka ponosząc znaczne straty.

Dowództwo armii

Dowódcy:

• gen. płk Michaił Katukow (1944 – 1947)
• ...
• gen. mjr Wiktor Roszczin ros. Виктор Михайлович Рощин (1995 – 1998)
• gen. mjr Aleksander Czajko ros. Александр Юрьевич Чайко (2014 – 2017)
• gen. mjr Aleksiej Awdiejew ros. Алексей Юрьевич Авдеев (2017 – 2018)
• gen. mjr/por. Siergiej Kisiel ros. Сергей Александрович Кисель (2018 –2022)
• gen. por. Nikołaj Tierieszczenko (2022-)

Członek Rady Wojennej:

• gen. por. Nikołaj Popiel

Szefowie sztabu:

• gen. por. Michaił Szalin (25.04.1944 - 09.05.1945)

Struktura organizacyjna

Skład 1944–1945

• 8 Gwardyjski Korpus Zmechanizowany
• 11 Gwardyjski Korpus Pancerny

Skład w 1990

• 9 Bobrujsko-Berlińska Dywizja Pancerna – Riesa;
• 11 Gwardyjska Przykarpacko-Berlińska Dywizja Pancerna – Drezno;
• 20 Gwardyjska Przykarpacko-Berlińska Dywizja Zmechanizowana – Grimma;

Jednostki podporządkowania armijnego:

• 181 Gwardyjska Nowozybkowska Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych – Kohstadt;
• 432 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych – Btirchen;
• 308 Brygada Artylerii Armat – Zeithaim;
• 53 Brygada Rakiet Przeciwlotniczych – Altenburg;
• 443 Brandenburska Brygada Inżynieryjno-Saperska – Drezno;
• 41 Brygada Zabezpieczenia Materiałowego – Drezno;
• 225 pułk śmigłowców – Allstedt;
• 485 pułk śmigłowców – Brandis;
• 204 pułk rakiet przeciwlotniczych – Drezno;
• 68 pułk pontonowo-mostowy – Drezno;
• 3 Gwardyjski Przykarpacki pułk łączności – Drezno;
• 253 pułk radiotechniczny – Malsenburg;
• 1044 batalion desantowo-szturmowy – Konigsburg;
• 234 batalion ochrony – Drezno;
• 6 eskadra śmigłowców – Klotosze;
• 269 eskadra Bezzałogowych Statków Powietrznych – Brandis;
• 489 dywizjon artylerii przeciwpancernej – Meiningen;
• 51 batalion radiotechniczny – Drezno;
• 106 batalion WRE – Wittenberga;
• 829 batalion radioliniowy – Miśnia;
• 443 batalion inżynieryjno-saperski – Drezno;
• 595 batalion rozpoznania i obrony przeciwchemicznej – Chemnitz;

Skład w 2016

• 4 Gwardyjska Kantemirowska Dywizja Pancerna;
• 2 Gwardyjska Tamańska Dywizja Zmechanizowana;
• 27 Samodzielna Gwardyjska Sewastopolska Brygada Zmechanizowana;
• 6 Samodzielna Gwardyjska Częstochowska Brygada Pancerna;
• 288 Gwardyjska Warszawsko-Brandenburska Brygada Artylerii;
• 112 Gwardyjska Noworosyjska Brygada Rakietowa;
• 49 Brygada Rakietowa Obrony Przeciwlotniczej;
• 96 Samodzielna Brygada Rozpoznawcza;
• 60 Brygada Dowodzenia;
• 6 pułk inżynieryjny;
• 20 pułk chemiczny.

Upamiętnienie

W okresie PRL-u w Ozorkowie w ścianę budynku przy ulicy Stefana Wyszyńskiego 7 wmurowano tablicę ku czci żołnierzy 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej i Wojska Polskiego, którzy 18 stycznia 1945 roku brali udział w jego zdobyciu, kończącego okupację niemiecką Ozorkowa.

Bibliografia

• Karl Bahm: Berlin 1945. Warszawa: 2015. ISBN 978-83-11-13571-0.
• Czesław Czubryt-Borkowski: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988. ISBN 83-217-2709-3.
• Marek Depczyński: Rosyjskie siły zbrojne: od Milutina do Putina. Warszawa: Bellona SA, 2015. ISBN 978-83-11-13505-5.
• Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.
• Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.
• Mirosław Korolko: Leksykon kultury religijnej w Polsce. Warszawa: 1999.
• Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Stanisław Zarychta: Broń jądrowa w kształtowaniu bezpieczeństwa 1945–2015. Warszawa: Bellona SA, 2016. ISBN 978-83-11-14235-0.

Linki zewnętrzne

• Strona 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej
• samsv.narod.ru