2 Pułk Lotniczy
2 Pułk Lotniczy (2 plot) – oddział lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
 Odznaka pamiątkowa pułku | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
11 sierpnia 1921 |
| Rozformowanie |
24 sierpnia 1939 |
| Tradycje | |
| Święto |
15 sierpnia |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
Departament IV MSWojsk. |
.jpg)
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytuj2 pułk lotniczy został sformowany na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych z 20 lipca 1921. Formowanie oddziału rozpoczęto 11 sierpnia tego roku. Jednostka stacjonowała w garnizonie Kraków, na lotnisku Rakowice[1].
Na początku w jego skład wchodził tylko II dywizjon wywiadowczy dowodzony przez ppłk pil. Jan Sendorka składający się z 6 i 14 eskadry wywiadowczej[2], II lotniczy batalion uzupełnień pod dowództwem ppłk. obs. Franciszka Schneidera i II park lotniczy mjr. obs. Władysława Torunia. Pułk zajął koszary i pomieszczenia w Rakowicach oraz Prądniku Czerwonym. W sierpniu 1922 w skład II dywizjonu została włączona 8 eskadra wywiadowcza z 1 pułku lotniczego[2].
Eskadry lotnicze cierpiały na niedostatek samolotów. Dobrze funkcjonujące warsztaty parku lotniczego dokonywały nie tylko bieżących przeglądów technicznych i napraw, ale podjęły również w 1922 produkcję własną samolotów szkolnych Brandenburg i Oeffag. Ponadto w warsztatach przeprowadzano generalny remont płatowców Ansaldo SVA i Ansaldo „Balilla”. Te ostatnie zakupione zostały za granicą, a zasekwestrowane przez władze gdańskie, gdzie uległy dużej dewastacji. W tym czasie eskadry pułku otrzymywały samoloty Ansaldo 300, produkowane w kraju na licencji włoskiej[2]. W 1923 rozpoczęto powiększenia pola wzlotów oraz budowę żelbetowych hangarów[3]. 27 maja 1925 na bazie 8 eskadry został utworzony kolejny dywizjon. Sformowano jednocześnie 24 eskadrę lotniczą. Dowódcą nowo powstałego II dywizjonu lotniczego został mjr pil. Stanisław Ratomski[3].
W tym też roku, w związku z ujednoliceniem numeracji jednostek w lotnictwie polskim, w pułku zmieniono numery wszystkim eskadrom. Nazwy eskadr wywiadowczych zmieniono na lotnicze[3]. Pierwsza cyfra numeru eskadry lotniczej oznaczała – nr pułku, druga – kolejność eskadry. Pułk składał się z: I i II dywizjonu oraz 21 (dawnej 6), 22 (14), 23 (8) i nowo utworzonej 24 eskadry liniowej. W trzecim kwartale eskadry rozpoczęły wymianę dotychczasowego sprzętu na francuskie samoloty Potez XV[3].
19 maja 1927 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 15 sierpnia, jako datę święta pułkowego[4][5]. 14 grudnia 1928 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zmienił datę święta pułkowego 2 plot z dnia 15 sierpnia na dzień 15 maja[6].
W 1928 przeprowadzono kolejną reorganizację lotnictwa wojskowego. 14 lipca przybył do pułku III dywizjon myśliwski z rozformowanego 11 pułku myśliwskiego w Lidzie (113 i 114 eskadry). W zamian do Lidy, do nowo utworzonego 5 pułku lotniczego odleciał II dywizjon wywiadowczy (23 i 24 eskadry przemianowane na 54 i 55)[5]. Eskadry myśliwskie w Krakowie otrzymały numery 121 i 122. Przy ujednolicaniu godeł jednostek lotniczych na figury geometryczne, jako tło 2 pułk lotniczy otrzymał kwadrat barwy niebieskiej o wymiarach 50x50 cm[5]. Wiosną 1929 pułk został włączony w skład 3 Grupy Aeronautycznej, która w 1936 została przemianowana na 3 Grupę Lotniczą. W jej składzie pozostawał do 1939 roku. Jesienią 1929 zorganizowano w pułku dywizjon szkolny. Jego dowódcą mianowano mjr. pil. Juliusza Gilewicza[5].
W 1932 na lotnisku Rakowice wykonano instalację oświetleniową umożliwiającą szkolenie w lotach nocnych. Pod koniec roku przystąpiono także do organizacji bazy lotniczej, której komendantem został mjr pil. Jerzy Garbiński[5].
Jesienią 1933 sformowano trzecią eskadrę myśliwską dla III/2 dywizjonu. W następnym roku, wykonując rozkaz MSWojsk. L. dz. 4349/ /tjn.Og.-Org. z 19 stycznia 1934 i rozkaz dzienny nr 61/34 z 15 marca 1934, z nadwyżek etatowych I dywizjonu utworzono w pułku trzecią eskadrę liniową (nr 24). Samoloty Breguet XIX otrzymano z 1 pułku lotniczego[7].
W 1934 na Podkarpaciu i w południowo-wschodniej Polsce miała miejsce katastrofalna w skutkach powódź. W walce z żywiołem uczestniczyły załogi eskadr liniowych 2 pułku. Dostarczano samolotami żywność, odzież i lekarstwa oraz ewakuowano zagrożonych. W czasie akcji rozbito 4 samoloty, a jeden z pilotów uległ ciężkiemu wypadkowi[7].
Zgodnie z wytycznymi Dep. Aeronautyki MSWojsk. i rozkazem dziennym nr 221/34 z 20 października 1934 przystąpiono do formowania kolejnej eskadry towarzyszącej. Jednostka ta, wspólnie z 24 eskadrą liniową utworzyły II dywizjon liniowy, dowodzony przez kpt. obs. Władysława Bohuszewicza[7].
W 1936 przy dywizjonie szkolnym zorganizowano Pułkową Szkołę Pilotażu. Kandydaci, po uprzednim ukończeniu kursu szybowcowego i Szkoły Obsługi Samolotów, mogli kontynuować wyszkolenie w zakresie wstępnego i podstawowego pilotażu. W październiku 1937 na bazie plutonów eskadry towarzyszącej sformowano kolejne eskadry towarzyszące po dwa plutony, a 3 samoloty plus samolot dowódcy. Rozwiązano też dowództwo II dywizjonu liniowego, a zorganizowano dowództwa II dywizjonu towarzyszącego. Dowódcą nowo sformowanego dywizjonu mianowano kpt. obs. Stanisława Hermanowskiego. Eskadra liniowa z byłego II dywizjonu została wcielona do I/2 dywizjonu[7].
W 1938 do dyspozycji dowódcy lotnictwa Grupy Operacyjnej „Śląsk” oddano dwueskadrowy I dywizjon liniowy oraz dwie eskadry towarzyszące. Wzięły one udział w operacji przyłączania Śląska Cieszyńskiego do Polski[8].
W 1939 nasiliła się penetracja rejonów przygranicznych przez niemieckie lotnictwo. Pułk wystawiał w południowo-zachodnich rejonach Polski na zagrożonych kierunkach zasadzki myśliwskie . W czerwcu jedna z eskadr towarzyszących przezbrojona została w samoloty RWD-14 „Czapla”. W czasie mobilizacji sierpniowej rozwiązano 2 pułk lotniczy, a na jego bazie powstała Baza Lotnicza nr 2. Jej komendantem został mjr obs. Władysław Popiel. Rozwiązano także 29 eskadrę towarzyszącą[8]. Pozostałe eskadry zostały przydzielone do Armii „Kraków”, a 123 eskadra myśliwska podporządkowana została dowódcy Brygady Pościgowej.
Struktura organizacyjna pułku
edytuj- W sierpniu 1939
- III/2 dywizjon myśliwski
- 21 eskadra liniowa → 21 eskadra bombowa lekka
- 21 eskadra liniowa→ 22 eskadra bombowa
- 24 eskadra liniowa → 24 eskadra rozpoznawcza
- 23 eskadra towarzysząca → 23 eskadra obserwacyjna
- 26 eskadra towarzysząca → 26 eskadra obserwacyjna
Żołnierze pułku
edytuj
- Dowódcy pułku
- ppłk pil. Ernest Cieślewski (VII 1921 – 24 III 1923 → zastępca kierownika Centralnych Zakładów Lotniczych[13])
- ppłk pil. Jerzy Borejsza (24 III 1923[13] – 1 III 1925[14] → zastępca szefa Departamentu IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk.)
- ppłk / płk pil. Jan Sendorek (1 III 1925[14] – V 1926 → dowódca 1 plot)
- płk pil. Jan Malczewski (V 1926[15] – 27 IV 1929 → dyspozycja dowódcy OK V[16])
- mjr pil. inż. Tadeusz Kajetan Wereszczyński (27 IV 1929[16] – 28 I 1931 → dyspozycja dowódcy OK V[17])
- ppłk / płk pil. Edward I Lewandowski (1 II 1931[18] – III 1939 → II zastępca dowódcy Lotnictwa)
- ppłk pil. Stanisław Nazarkiewicz (III – VIII 1939 → dowódca Lotnictwa i OPL SGO „Narew”)
- Zastępcy dowódcy pułku
- ppłk tyt. płk Adam II Zaleski (do I 1925[19] → 1 plot.)
- mjr / ppłk Augustyn Domes (V 1926[15] – IV 1929 → dowódca 6 plot.)
- mjr obs. Edward Karaś (27 IV 1929 – 1 II 1931 → dowódca blot)
- ppłk dypl. obs. Felicjan Sterba (do III 1939)
- ppłk obs. Stanisław Luziński (III – VIII 1939)
Żołnierze pułku – ofiary zbrodni katyńskiej
edytujBiogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[20]
| Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
|---|---|---|---|---|
| Oleksik Władysław[21] | major | żołnierz zawodowy | Katyń | |
| Tomaszewski Witold | podporucznik rezerwy | inżynier chemik | Huta „Florian” | Katyń |
| Martyniak Zygmunt | podporucznik rezerwy | prawnik | Bank Rolny w Lublinie | Charków |
Katastrofy i incydenty
edytuj23 grudnia 1921 około godz. 16.00 w koszarach pułku doszło go gwałtownej sprzeczki na tle służbowym pomiędzy sierżantem Adolfem Wandorą a urzędnikiem warsztatowym Ludwikiem Weindtem, w trakcie której Wandora uderzył Weindta stołkiem, po czym zaczął uciekać. Ludwik Weindt w uniesieniu strzelił w kierunku uciekającego Wandora, raniąc go śmiertelnie, a następnie oddał się w ręce oficera służbowego[22].
1 czerwca 1925 ok. godz. 15 nad lotniskiem rakowickim doszło do katastrofy jednego z dwóch samolotów Pułku, wracających ze Lwowa. W samolocie Potez XV A2 nagle zabrakło paliwa, wskutek czego z wysokości 150 metrów wpadł w korkociąg i rozbił się w pobliżu lotniska. W katastrofie zginęli: por. pil. Michał Pielechowski i por. obs. Józef Sroka[23].
7 września 1933 w pobliżu Jaronowic doszło do zderzenia w powietrzu dwóch należących do pułku samolotów, odbywających wówczas loty ćwiczebne. W katastrofie tej zginęli wszyscy członkowie załóg obu maszyn, to jest: porucznik - obserwator Edward Krupski, plutonowy - pilot Czesław Owszyk, porucznik - obserwator Kazimierz Godła i kapral - pilot Roman Jurek[24].
Odznaka pułkowa i znaki na samolotach
edytujW 1931 Minister Spraw Wojskowych zatwierdził Pamiątkową Odznakę Pułkową 2 Pułku Lotniczego (Dz. Rozk. nr 11 poz. 129 z 21 kwietnia 1931). Przedstawia ona trójkę samolotów przelatującą nad srebrnymi wieżami Kościoła Mariackiego w Krakowie na niebieskim tle. U dołu odznaki widnieje żółty inicjał 2 PL, a u góry biało-czerwona szachownica z orłem lotniczym. Dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana. Na rewersie próba srebra i imiennik grawera JK. Wymiary: 45x20 mm, a wykonanie: Jan Knedler z Warszawy[25]
- Wersje[26]
- srebro, na rewersie próba srebra, imiennik i nazwisko grawera F. MALINA KRAKÓW
- srebro, na rewersie próba srebra i numer nadania
- bez sygnatur na rewersie, lakierowana lub emaliowana
- żołnierska, jednoczęściowa, tombak srebrzony, bez emalii, na rewersie nazwisko grawera F. MALINA KRAKÓW
- Wykonanie: Franciszek Malina z Krakowa
- żołnierska, jednoczęściowa, wykonana w tombaku, bez sygnatur na rewersie
Wykonanie: Jan Knedler z Warszawy
Odznakę nadawano podczas święta pułkowego w dniu 15 maja[5].
- Znaki na samolotach pułku w latach 1927 -1932
- Regulaminowe tło pod godła eskadr 2 pułku lotniczego obowiązujące od 1932 i godła „zwierzęce” eskadr[27]
Przypisy
edytuj- ↑ Sławiński 1983 ↓, s. 36.
- ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 146.
- ↑ a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 147.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
- ↑ a b c d e f Pawlak 1989 ↓, s. 149.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 35 z 14 grudnia 1928 roku, poz. 378.
- ↑ a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 150.
- ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 151.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 12.
- ↑ Łydżba 2012 ↓, s. 8.
- ↑ Glass (kons.) 2011 ↓, s. 59.
- ↑ Kasprzycki 2010 ↓, s. 56.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 24 marca 1923 roku, s. 206.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 10 kwietnia 1925 roku, s. 199.
- ↑ a b 2. Pułk Lotniczy 1929 ↓, s. 14.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 123.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 3.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 17.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 16 stycznia 1925 roku, s. 22.
- ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2626.
- ↑ „Czas” Nr 296 z 29 grudnia 1921 r., s. 2.
- ↑ Straszna katastrofa na lotnisku w Rakowicach, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, nr 151 z 3.06.1925 r., mbc.malopolska.pl, 3 czerwca 1925, s. 3 [dostęp 2023-06-27].
- ↑ Śmierć czterech lotników. „ABC. Pismo codzienne. Informuje wszystkich o wszystkiem”, s. 1, 8 września 1933.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 334.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 335.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 121.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 93.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- 10-lecie 2 pułku lotniczego w Krakowie 1921–1931. Kraków: W.L. Anczyca i spółki, 1931.
- 2. Pułk Lotniczy 1919–1929. Juliusz Gilewicz (red.). Kraków: Komitet Wojewódzki LOPP w Krakowie, 1929.
- Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
- Andrzej Glass (kons.): Historia lotnictwa w Polsce. Warszawa: Carta Blanca, 2011. ISBN 978-83-7705-047-7.
- Tomasz Kowalski: Godło i barwa w lotnictwie polskim 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1981. ISBN 83-206-0149-5.
- Remigiusz Kasprzycki: Rakowice-Czyżyny w latach 1921 – 1955. Krakowskie lotnisko w służbie wojskowej i cywilnej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2010. ISBN 978-83-7188-448-1.
- Łukasz Łydżba: Krakowski III/2 Dywizjon Myśliwski. Poznań: Wydawnictwo „Vesper”, 2012. ISBN 978-83-7731-109-7.
- Kazimierz Sławiński: Lotnisko toruńskie 1920-1945. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0378-1.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.